Jak rozpoznać dziecko z ADHD i jak mu pomóc?

Dziecko z ADHD
ADHD ≠ agresja, przemoc
Zróżnicowane przyczyny:
geny,
czynniki biologiczne oddziałujące negatywnie na
centralny układ nerwowy w różnym okresie jego
rozwoju
choroby wirusowe, bakteryjne, zatrucia,
uszkodzenia mechaniczne
oddziaływania społeczno -emocjonalne
Definicja
„ADHD jest to zaburzenie charakteryzujące się
nieadekwatnymi do wieku rozwojowego deficytami
uwagi, impulsywnością i nadpobudliwością ruchową,
które nie ustępują przez ponad sześć miesięcy, a ich
nasilenie powoduje znaczne trudności w
funkcjonowaniu w najważniejszych obszarach życia”
Grupy symptomów
1. Zaburzenia uwagi
2. Impulsywność
3. Nadruchliwość
Dziecko z zaburzeniami uwagi
• bardzo szybko rozprasza się
• ma trudność z wyborem najważniejszego bodźca
• ma trudności z utrzymaniem ciągłej uwagi podczas
wykonywania jednego zadania
• zapominam polecenia
• ma trudności z zastosowaniem się do następujących
po sobie instrukcji (lecz nie z powodu niezrozumienia
instrukcji!)
• ma trudności z zapamiętaniem o zebraniu rzeczy
niezbędnych do wykonania danej czynności
• gubi i zapomina rzeczy
• ma trudności ze zorganizowaniem sobie pracy, nauki,
zabawy
• szybko przerywa rozpoczętą pracę
• ma trudności z zakończeniem rozpoczętych prac
• trudność sprawia dziecku wykonanie jednej czynności
do końca
• podejmuje kolejną czynność nie kończąc poprzedniej.
Nadmierna impulsywność
• działa pod wpływem impulsu
• wyrywa się z odpowiedzią, zanim pytanie zostanie
zadane w całości
• ma trudności z zaczekaniem na swoją kolej
• przerywa innym, np. wtrąca się do rozmowy
• jest nadmiernie gadatliwe
• ma trudności z planowaniem działań
• często zmienia zajęcia.
Problemy z nadmierną
impulsywnością
Spokojna osoba:
Pomysł
STOP
Ocena
Osoba z ADHD:
Pomysł
Brak „hamowania”
Decyzja
Realizacja
Nadruchliwość
• często porusza się
• wierci się, kręci, macha rękami, nogami. Mówią o
dziecku, że ma „niepokój w obrębie miejsca
siedzenia”.
• często wstaje z miejsca, chodzi po klasie, biega,
wspina się na różne przedmioty
• manipuluje różnymi przedmiotami, np. długopisem,
gumką
• dużo mówi. O takim dziecku mówimy, że ma
nadruchliwość „w obrębie mięśni języka”
• nadmiernie hałasuje podczas zabawy, ma trudności
ze spokojnym bawieniem się
• zaczepia, potrąca innych.
Symptomy ADHD a typy zaburzeń
Podtyp mieszany
impulsywność
nadruchli
wość
Podtyp z przewagą
nadruchliwości
i impulsywności
deficyty
uwagi
Podtyp z
przewagą
deficytów
uwagi
Strategie radzenia sobie z nadmierną
impulsywnością
Przypominaj w odpowiednim momencie zasadę pamiętając
by:
• były to komunikaty jasne i krótkie, powtórzone tyle razy,
ile dziecko tego potrzebuje, z towarzyszeniem dziecku aż
do momentu zastosowania przez niego zasady.
Przewiduj sytuacje, szczególnie niebezpieczne ze względu na
impulsywność dziecka.
Bądź konsekwentny.
Wspólnie opracowuj sygnały, np. Nie przerywaj. Chcę coś
powiedzieć. Nie teraz.
Strategie radzenia sobie
z nadruchliwością
 Pozwalaj na celowy ruch (np. przyniesienie kredy,
wytarcie tablicy, siedzenie na piłce dającej możliwość
podskakiwania bez przeszkadzania innym).
 Przeplataj aktywności.
 Pozwól dziecku na niewielki niepokój ruchowy w
obrębie miejsca siedzenia, by mogło skupić się na
celowej czynności.
Strategie radzenia sobie
z zaburzeniami uwagi
 Ograniczaj ilość bodźców docierających do dziecka
podczas wykonywania zadań.
 Pomagaj w wybieraniu najważniejszych bodźców (np.
zaznaczanie kolorem);
 Bądź „podpowiadaczem”, lecz nie „pomagaczem”.
 Dziel zadania na realne do wykonania części.
 Dostosuj czas wykonania zadań do możliwości
psychofizycznych ucznia.
Mocne strony dziecka z ADHD
 rozwój intelektualny na poziomie powyżej przeciętnej
 zainteresowania (w tym szczególne zainteresowania
danym przedmiotem)
 wysoka motywacja
 dobra spostrzegawczość
 sprawność motoryki małej i dużej
 uzdolnienia
 zasób wiedzy o otaczającym świecie
 łatwość nawiązywania kontaktów z innymi
 mobilizacyjna funkcja wzmocnień pozytywnych
Praca w grupach
I grupa: Jak przywoływać uwagę dziecka
z ADHD?
II grupa: Jak pomóc pakować tornister?
III grupa: Zasady skutecznego wydawania
poleceń.
Jak przywoływać uwagę
1.
uwagę dziecka pobudzi materiał, którymi można eksperymentować,
manipulować, segregować, dotykać
2. często przypominamy co dziecko ma robić, podejść, spojrzeć w oczy,
dotknąć ramienia, powiedzieć: teraz piszesz ...
3. zwracamy uwagę hasłowo: Spójrz na mnie!, Zobacz!, Uwaga! i
zatrzymujemy wzrok na dziecku
4. możemy stanąć przy dziecku, poklepać po ramieniu, kucnąć i popatrzyć
mu w oczy, prosić o powtórzenie jego słów - ważne by utrzymać kontakt
wzrokowy.
5. podkreślać ważne treści
6. można stosować dodatkowe dla podkreślenia ważności komunikatu np.
podniesienie ręki.
Zasady skutecznego pakowania
tornistra
1. plecak pakujemy wieczorem, dnia poprzedzającego pójście dziecka
do szkoły
2. zaznajamiamy się z planem lekcji dziecka na następny dzień
3. prosimy, aby dziecko pakowało każdy przedmiot po kolei, pokazując
nam każdy wkładany do tornistra zeszyt czy podręcznik.
4. sprawdzamy zawartość piórnika
5. sprawdzamy czy potrzebne są jakieś dodatkowe rzeczy – przybory
plastyczne, muzyczne...
6. po spakowaniu tornistra dziecko nie może go już samodzielnie
otwierać, ani wyjmować żadnych rzeczy
Zasady skutecznego wydawania poleceń
1. wydajemy tylko te polecenia, które jesteśmy gotowi wyegzekwować
2. zanim wydamy polecenie, zastanówmy się, jakie możemy zastosować
konsekwencje, jeśli dziecko je zignoruje
3. dopilnujmy, aby dziecko wysłuchało naszego polecenia – kontakt
wzrokowy z dzieckiem, wyłączenie czynników zakłócających uwagę (o ile
jest to możliwe)
4. polecenie powinno być możliwie krótkie
5. wdajemy tylko jedno polecenie na raz
6. jeżeli to konieczne, prosimy dziecko, aby powtórzyło polecenie.
7. pozostajemy w bezpośrednim sąsiedztwie dziecka, aby upewnić się, czy
zastosował się do polecenia
8. nie należy oczekiwać, że dziecko od razu zacznie wykonywać wszystkie
polecenia
9. na początku każda najmniejsza poprawa to WIELKI sukces
Zalecenia dla rodziców:
 nie nagradzać zachowań dziecka, wynikających z ADHD;
 dobrze jest ustrukturalizować aktywności dziecka, aby miało stałe godziny
wykonywania różnych aktywności;
 odpowiednia dyscyplina, nie oznaczająca nadmiernej surowości czy
częstego karania, ale konsekwencje w podjętych decyzjach;
 nie reagowanie na impulsywne zachowania dziecka wybuchami złości,
agresji; pozostanie spokojnym w trudnej sytuacji daje dobry przykład
dziecku;
 dbanie o innych członków rodziny, aby stworzyć środowisko do terapii
dziecka z ADHD;
 dbanie o własne potrzeby - warto ustalić i przestrzegać czasu "tylko dla
siebie".
Konsekwencje w pracy z dzieckiem
Konsekwencje powinny być:
1. Ustalone wspólnie z dzieckiem, zanim dojdzie do trudnego zachowania.
2. Zastosowane możliwie jak najszybciej po przewinieniu.
3. Adekwatne do przewinienia.
4. Stosowane w atmosferze życzliwości (bez gniewu i agresji ze strony
dorosłych).
5. Stosowane zawsze po zaistnieniu przewinienia.
6. Stosowane przez wszystkie ważne osoby biorące udział w wychowaniu
dziecka.
7. Możliwe do wyegzekwowania.
8. Stopniowalne: ich nasilenie ma zależeć od rodzaju i częstotliwości
popełnianych czynów.
10 próśb nadpobudliwego dziecka
Pomóż mi skupić się na jednej czynności.
Chcę wiedzieć, co się zdarzy za chwilę.
Poczekaj na mnie, pozwól mi się zastanowić.
Jestem w kropce, nie potrafię tego zrobić, pokaż mi wyjście z tej sytuacji.
Chciałbym od razu wiedzieć, czy to, co robię, jest zrobione dobrze.
Dawaj mi tylko jedno polecenie naraz.
Przypomnij mi, żebym się zatrzymał i pomyślał.
Dawaj mi małe zadania do wykonania, kiedy cel jest daleko, gubię się.
Chwal mnie choć raz dziennie, bardzo tego potrzebuję.
Wiem, że potrafię być męczący, ale czuję, że rosnę, kiedy okazujesz mi, jak
mnie kochasz!
Zasady pracy z dzieckiem z ADHD
W postępowaniu z dziećmi z ADHD, zarówno w szkole,
jak i w domu należy przestrzegać trzech zasad (3 x R):
 regularności
 rutyny (przewidywalności)
 repetycji (powtarzalności)
Najczęściej stosowane terapie dla
dzieci nadpobudliwych
Terapie wspomagające rozwój osobowości dziecka,
porządkujące jego stosunek do siebie i innych.
Zaliczamy do nich:
terapię zw. "holding" polegającą na trzymaniu dziecka w
ścisłym kontakcie cielesnym po to, aby umożliwić mu otwarte
wyrażenie agresji;
terapię rodzinną poprawiającą komunikację w rodzinie i
system jej funkcjonowania;
terapię zachowania uczącą kontroli nad sobą i wytrwałości.
Terapie kierujące aktywnością ruchową
dziecka i poprawiające jego zdolność skupienia
uwagi i koncentracji






muzykoterapia
relaksacja
arteterapia
terapię przez ruch (metoda V. Sherborne,
Kinezjologia Edukacyjna P. Dennisona)
terapię integracji sensorycznej
Terapie lekowe
farmakologia
terapię homeopatyczną
Gdzie uzyskać pomoc?
Poradnia Psychologiczno – Pedagogiczna
ul. Obrońców Bydgoszczy 1
Tel. 52 322 52 06/07
Poradnia Zdrowia Psychicznego
ul. Stawowa 1
Tel. 52 373 85 86
Wojewódzka Przychodnia Zdrowia Psychicznego
ul. Sułkowskiego 58a
Tel: 52 372 11 82