ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH
advertisement
Załącznik Nr 1 do uchwały Nr XXX/327/06 Rady Miejskiej w Białej z dnia 30 czerwca 2006 r. ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH GMIN: BIAŁA, GŁOGÓWEK, LUBRZA I WALCE W RAMACH STRATEGII REALIZOWANY JEST PROJEKT: „UROCZYSKO – PRAWDZIWE ŚCIEŻKI WSI” ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ OBSZARÓW WIEJSKICH GMIN: BIAŁA, GŁOGÓWEK, LUBRZA I WALCE AUTORZY DOKUMENTU: LGD „WSPÓLNE ŚCIEŻKI – PARTNERSTWO NA RZECZ ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU GMIN: BIAŁA, GŁOGÓWEK I LUBRZA REDAKCJA DOKUMENTU: ZARZĄD LGD W SKŁADZIE: BERNARD BUREK BRYGIDA HOPPE JANUSZ SIANO IRENA LESIAK TERESA KAMIENIECKA - HRECZANIUK ARTUR SZTECHMILER KARINA GRELICH ADAM WOJTUŚ KRZYSZTOF BARWIENIEC PIOTR HANUSIAK JAN PIRÓG MODERATOR: DAGMARA SYGUŁA, EKSPERT STOWARZYSZENIA NA RZECZ ROZWOJU SPOŁECZEŃSTWA OBYWATELSKIEGO „PRACOWNIA OPOLSKA” BIAŁA – GŁOGÓWEK – LUBRZA – WALCE STYCZEŃ – MAJ 2006 R WSTĘP Powołanie Lokalnej Grupy Działania „Wspólne ścieżki” i wykreowanie projektu, którego celem jest najpełniej pojęty rozwój obszarów wiejskich to przejście długiej drogi od zainicjowania pierwszych spotkań przez szkolenia po opracowanie ostatecznego kształtu strategii i projektu. Nazwaliśmy te działania za Rafałem Górskim skracaniem odległości. Odległości między Polską a innymi krajami Unii Europejskiej. Odległością między gminami Biała, Głogówek, Lubrza i Walce. Odległości między czterema różnymi, a zarazem podobnymi społecznościami. Odległości między sąsiadami, ale też odległości między nami a naszymi reprezentantami: władzą lokalną. Chcemy, by realizowana przez nas demokracja była faktycznie demokracją uczestniczącą (R.Górski), w której mieszkańcy obszarów wiejskich będą naprawdę decydować o przeznaczeniu i sposobie wydatkowania pieniędzy przeznaczonych na rozwój regionu. Gminy i społeczności lokalne muszą podejmować decyzje o charakterze strategicznym, by przewidzieć długofalowe skutki podejmowanych decyzji. Jednym ze sposobów określenia i przeprowadzenia właściwych działań, oceny ich skuteczności i wyznaczenia kontynuacji jest opracowanie strategii rozwoju, w tym dość specyficznej, ale zarazem pełniejszej jej formy, jaką jest Zintegrowana Strategia Rozwoju Obszarów Wiejskich. Szansą rozwoju lokalnego jest wyjątkowość. W Polsce jest 2 500 gmin, aby się spośród nich wyróżnić, budując poczucie lokalnego zaangażowania i aktywność mieszkańców należy być jedynym w swoim rodzaju (oczywiście in plus). Zintegrowana Strategia Rozwoju Obszarów Wiejskich Gmin Biała, Głogóek, Lubrza i Walce zakłada Zastosowanie nowych informacji know-how i nowych technologii w celu podniesienia konkurencyjności produktów i usług na obszarach wiejskich oraz podniesienie wartości lokalnych produktów, zwłaszcza przez ułatwianie małym jednostkom produkcyjnym dostępu do rynków dzięki wspólnym działaniom. Praca nad niniejszą strategią dowiodła również, że działania członków i sprzymierzeńców LGD „Wspólne ścieżki” charakteryzuje partycypacyjne podejmowanie decyzji: dokument oraz zadania zawarte w projekcie stanowiącym jego integralną składową zostały opracowane przez członków LGD oraz partnerów i były szeroko konsultowane podczas spotkań, warsztatów. Mieszkańcy obszaru 2 samodzielnie – we współpracy z moderatorem – podejmowali decyzje o kierunkach rozwoju obszarów wiejskich. Władze lokalne były w tych pracach partnerem, służyły pomocą i doświadczeniem, jednak ostateczny kształt wizji rozwoju, misji oraz celów jest wynikiem lokalnego, oddolnego podejścia mieszkańców obszarów wiejskich Gmin: Biała, Głogówek, Lubrza i Walce. Dzięki realizacji ZSROW wprowadzone zostaną na regionalny rynek nowe, wysokie technologie, wypromowane nowoczesne sposoby zarządzania środowiskiem i jego gospodarczego wykorzystania, powstaną nowe produkty lokalne, w tym turystyczne oraz wzrosną szanse rozwoju małych podmiotów produkcyjnych. METODOLOGIA WYKORZYSTANA W OPRACOWANIU W opracowaniu wykorzystano koncepcję zintegrowanej strategii rozwoju, która zakłada łączenie, przenikanie i uzupełnianie się celów strategicznych w imię koncentracji zadań i środków, a tym samym zwiększenia szans na osiągnięcie oczekiwanych efektów. Strategia została opracowana przez przedstawicieli LGD, będących delegatami funkcjonującymi na terenie Gmin: Biała, Głogówek, Lubrza i Walce działających w ramach partnerstwa. Dokument niniejszy jest efektem współpracy lokalnych aktorów życia społecznego i został opracowany dla obszaru czterech gmin, które od tej chwili będą tworzyć zintegrowany obszar, dla którego cele rozwojowe będą wspólne, a ich osiągnięcie będzie zależało od zaangażowania lokalnej społeczności. Sposób określenia celów miał charakter partypacyjny i wynikał z uczestniczenia przedstawicieli lokalnej społeczności w warsztatach, spotkaniach zespołów tematycznych, pracach zarządu LGD (która przyjęła formę działania jako stowarzyszenie rejestrowane). Zarówno w trakcie prac nad dokumentem, jak i w projekcie będącym jego ideą doszło do połączenia działań, zasobów i kompetencji różnych sektorów. Dzięki takiej formule współpracy doszło do połączenia i wzajemnego oddziaływania na siebie różnych podprojektów, które stanowią logiczne i pełne uzupełnienie projektu. Projekt zawarty w strategii dowodzi innowacyjnego podejścia do rozwoju obszarów wiejskich, w tym konkretnym przypadku nowatorskie i innowacyjne jest przywrócenie wsi jej dawnej samowystarczalnej funkcji w nowoczesny, technologicznie zaawansowany sposób. Skutkiem tych działań będzie region, gdzie ochrona środowiska i jego gospodarcze wykorzystanie stanie się priorytetem uzupełnionym rozbudową szlaków komunikacyjnych (tras pieszych, rowerowych, konnych, wodnych) i ochroną oraz promocją kultury, tradycji i dziedzictwa historycznego. LGD „Wspólne ścieżki” założyła, że ZSROW Gmin Biała, Głogówek, Lubrza i Walce będzie dokumentem zdecentralizowanym, zintegrowanym, dokumentującym oddolne i lokalne podejście. Strategia skupia się na korzyściach płynących z kompleksowego podejścia (autorzy odrzucili klasyczny podział tematyczny i sektorowy, określając priorytety zgodne z jedną koncepcją rozwoju 3 gospodarczego). Twórcy ZSROW stwierdzili też, że osiągnięcie celów strategii będzie możliwe dzięki wzajemnemu kontaktowaniu się różnych składników życia społecznego, wyrażających swoje poglądy i wspierających rozwój obszaru, który zamieszkują, zgodnie z ich własnymi dążeniami i wizją przyszłości. Realizacja zadań przewidzianych strategią wymaga od lokalnej społeczności budowania nowego partnerstwa i tworzenia nowych lokalnych struktur zarządzania. Planowanie strategiczne to narzędzie dla wspólnoty lokalnej, która chce dokonać zmian i wpływać na swój rozwój. Taki proces rozwoju wspólnoty można zapisać w dwóch fazach: 1. planowanie strategiczne czyli do czego i w jaki sposób chcemy zmierzać, na które składa się: a) formułowanie celów strategicznych b) planowanie środków realizacji tych celów (plany, programy, projekty strategiczne) 2. zarządzanie strategiczne czyli, wykonujemy to, co zamierzyliśmy i kontrolujemy wyniki, na działanie to składa się: a) wdrażanie strategii b) ewaluacja strategii Ważna dla powodzenia strategii jest właściwa systematyczna analiza możliwości budżetu na dany rok oraz bieżąca identyfikacja pozabudżetowych źródeł finansowania zadań przewidzianych w dokumencie. 3. ewaluacja, podczas której przeglądamy, co wykonaliśmy i oceniamy wyniki w odniesieniu do planu strategicznego W trakcie prac nad niniejszym dokumentem przeprowadzone zostały badania ankietowe, które umożliwiły określenie wizji rozwoju obszaru oraz dały podstawy do warsztatów poświęconych analizie SWOT. IDENTYFIKACJA ŹRÓDEŁ WYKORZYSTANYCH W OPRACOWANIU W opracowaniu wykorzystano źródła pierwotne (dokumenty będące w dyspozycji instytucji (urzędów gmin, urzędów miejskich, jednostek organizacyjnych, WUS Opole, UMWO, Starostwo Prudnickie, Starostwo Krapkowickie; Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych, Komisji Europejskiej, SPO „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich”, Uzupełnienie SPO „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich”, inne programy sektorowe) oraz źródła wtórne będące tworzone przez moderatora strategii podczas opracowywania dokumentu (ankiety; dane i opinie terenowe, wyniki warsztatów). 4 SYNTEZA ZINTEGROWANEJ STRATEGII ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH Lokalna Grupa Działania, która przyjęła formę prawną stowarzyszenia rejestrowanego działa w oparciu o zasadę partnerstwa trzech sektorów: publicznego, gospodarczego i społecznego. Obszar jej działania tworzą cztery sąsiadujące gminy, które są spójne pod względem przyrodniczym, gospodarczym i kulturowym regionu. Najważniejszym, spójnym elementem jest rozwinięte rolnictwo i doświadczenia mieszkańców obszarów wiejskich regionu w wykorzystywaniu i promocji odnawialnych źródeł energii oraz wyjątkowe w skali województwa zaplecze historyczne i kulturowe (architektura i kultywowanie zwyczajów). By racjonalnie wykorzystać zaplecze mieszkańcy Gmin Biała, Głogówek, Lubrza i Walce zdecydowali, by w ramach pilotażowego programu Leader+ (II Schemat) zrealizować projekt "Uroczysko – prawdziwe ścieżki wsi. Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich gmin: Biała, Głogówek, Lubrza i Walce”. W ramach Zintegrowanej Strategii Rozwoju Obszarów Wiejskich wyznaczono zarówno zadania nieinwestycyjne przewidziane do realizacji w latach 2006-2008 (w ramach II Schematu Programu Leader+) oraz zadania inwestycyjne, których realizacja miałaby trwać w latach 2006-2013 (2015), z tym, że projekty inwestycyjne w latach 2006-2008 byłyby finansowane z innych niż Pilotażowy Program Leader+, programów Unii Europejskiej, natomiast te realizowane w latach 2007-2013 również w ramach Programu Leader+, zgodnie z procedurą regrantingu. Budowanie potencjału gospodarczego w oparciu o projekt "Uroczysko – prawdziwe ścieżki wsi. Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich gmin: Biała, Głogówek, Lubrza i Walce” zagwarantuje mieszkańcom obszaru objętego strategią przywrócenie właściwego wizerunku opolskiej wsi, jako miejsca przyjaznego, czystego, spokojnego i bezpiecznego. Obszaru, który dysponuje znakomitą siecią komunikacyjną, którą prócz dróg gminnych, powiatowych, wojewódzkich i krajowych tworzą trasy piesze, rowerowe, szlaki konne i trasy wodne. Wieś w projekcie „Uroczysko” to również miejsce, gdzie kultywuje się dawne zwyczaje, promuje lokalne zasoby historyczne i rozwija produkty lokalne: gastronomiczne, rzemieślnicze, turystyczne i rolne. W trakcie prac nad strategią LGD „Wspólne ścieżki” pozyskało partnera z terenu województwa opolskiego: Izbę Rolniczą, której przedstawiciele zadeklarowali systematyczną i twórczą współpracę w ramach realizacji ZSROW. LGD nawiązało również współpracę z LAG pochodzącym z hiszpańskiej Galicji, która to grupa zdecydowała się na współpracę w ramach swojego międzynarodowego projektu związanego z miejscami kultu z LGD „Wspólne ścieżki”. LAG z Santiago de Compostela wybrał do wspólnego działania te obszary aktywności naszej LGD, które są związane z historią, tradycją i promocją produktów lokalnych, czyli przedsięwzięć skutkujących rozwojem na naszym terenie agroturystyki. 5 Najwięcej pracy poświęcono opracowaniu logicznej koncepcji działań, które zostały zawarte w ZSROW, a które wskazywały, w jaki sposób przez cele strategiczne, operacyjne i szczegółowe zadania zostanie zrealizowana wizja rozwoju. Zgodnie z zasadą zintegrowania różnych sektorów oraz wpływania na siebie różnych elementów strategii (zasada synergii) przewidziano niezbędne zadania, których realizacja, jak się okazało, wpłynie na osiągnięcie różnych celów operacyjnych, a te z kolei, na osiągnięcie wybranych celów strategicznych. Projekt „"Uroczysko – prawdziwe ścieżki wsi. Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich gmin: Biała, Głogówek, Lubrza i Walce” tworzy siedem podprojektów: 1. „Ekstremalna Ekologia” – promocja i inwestycje w odnawialne źródła energii – ochrona powietrza, ziemi, wody i bioróżnorodności obszaru 2. „Brzegiem Rzek” – oznaczenie i promocja tras wiodących wzdłuż cieków wodnych (rzek i potoków) – projekt ma zarazem charakter edukacyjny i rekreacyjny 3. „Uroczysko” – promocja i turystyczne wykorzystanie zasobów kulturowych 4. „Własne ścieżki” – rozwój sieci komunikacyjnej obszaru przez wyznaczenie/budowę bezpiecznych tras pieszych, rowerowych, szlaków konnych i tras wodnych oraz uruchomienie pociągu sezonowego na zabytkowej trasie kolejowej łączącej powiat krapkowicki (gmina Walce) z granicą z Czechami 5. „Swojska marka” – rozwinięcie, certyfikacja i promocja produktów lokalnych (wylansowanie lokalnej marki - branding) 6. „Ścieżki historii” – ochrona i promocja materialnych i niematerialnych dowodów dziedzictwa kulturowego i zasobów historycznych. 7. „Szkoła przeżycia” – promocja języka, kultury i tradycji polskiej (w tym śląskiej) w trakcie organizacji letnich szkół językowych dla obcokrajowców. Zgodnie z zasadą zintegrowania działań wielosektorowych część zadań w określonych podprojektach powtarza się – np. szkolenia, które mają wpływ na osiągnięcie różnych celów. By uprościć harmonogram rzeczowo-finansowy projektu wspólne zadania zostały wyłączone i wyliczone osobno. 6 OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA WOJEWÓDZTWA OPOLSKIEGO, POWIATU PRUDNICKIEGO, POWIATU KRAPKOWICKIEGO ORAZ GMIN OBSZARU LOKALNEJ GRUPY DZIAŁANIA Województwo Opolskie Województwo opolskie leży w południowo-zachodniej części Polski, w dorzeczu Odry. Zajmuje powierzchnię 9412 km2, z czego użytki rolne zajmują ok. 60%, lasy ok. 27%, grunty pozostałe ok. 13%. Graniczy z województwami: dolnośląskim, wielkopolskim, łódzkim i śląskim. Na południu województwo opolskie sąsiaduje z Republiką Czeską. Stolicą województwa jest Opole, liczące 128,6 tys. mieszkańców. Pod względem geograficznym ok. 75% powierzchni województwa stanowi Nizina Śląska, pozostały obszar przypada na tereny górskie Sudetów Wschodnich (Góry Opawskie), Przedgórza Sudeckiego i Wyżyny Śląskiej (grzbiet Chełma z Górą św. Anny) oraz Wyżyny Woźnicko-Wieluńskiej (Próg Woźnicki). Województwo opolskie jest najmniejszym obszarowo regionem w kraju oraz jednym z najmniejszych pod względem potencjału ludnościowego (przed lubuskim). Na tle kraju wyróżnia się wysokim, ujemnym saldem migracji w większości spowodowanym zagranicznymi wyjazdami zarobkowymi (głównie do Niemiec). Ponad połowa ludności województwa mieszka w miastach. Sieć osadniczą województwa tworzy 35 miast, na czele z Opolem, które jest ośrodkiem gospodarczym, usługowym, kulturalnym, akademickim i naukowym. Poza Opolem przeważają miasta średnie i małe. Do największych z nich należą Kędzierzyn-Koźle, Brzeg i Nysa − liczące od 40 tys. do prawie 66 tys. mieszkańców. Typowe dla województwa opolskiego są wsie, będące dużymi jednostkami osadniczymi, charakteryzujące się wysokim stopniem urbanizacji. Województwo opolskie zalicza się do regionów o dobrze rozwiniętej sieci dróg krajowych i wojewódzkich oraz dobrej dostępności wszystkich obszarów regionu. Najważniejszym połączeniem drogowym przebiegającym przez region jest autostrada A-4 – stanowiąca część transportowego korytarza paneuropejskiego z Francji na Ukrainę. 7 Mapa: województwo opolskie (powiat prudnicki - w południowej części województwa) Powiat Prudnicki Powiat prudnicki wyróżnia się, w stosunku do innych terenów województwa opolskiego, atrakcyjnym położeniem geograficznym w pobliżu granicy z Czechami u podnóża masywu Gór Opawskich ze zróżnicowanym krajobrazowo terenem. Ponadto powiat jest dobrze skomunikowany z całym obszarem Śląska i pozostałymi częściami Sudetów poprzez "trasę sudecką" oraz z północną częścią Czech i Moraw. Stanowi to bardzo poważny atut tej Ziemi. Drugim istotnym atutem powiatu prudnickiego jest zróżnicowana struktura ludności pod względem pochodzenia; występuje bowiem w symbiozie ludność rodzima i napływowa. Różnorodność etniczna jest postrzegana jako czynnik wzbogacający potencjał ludzki i synergizuje jego rozwój. Natomiast ze słabości powiatu wyraźnie zaznaczają się zaniedbania w sferze urządzeń infrastruktury komunalnej, głównie na terenach wiejskich. Zaniedbania te decydują o standardzie życia mieszkańców powiatu i czystości jego środowiska. 8 Mapa: Powiat prudnicki (jedynie Gmina Prudnik leży poza obszarem LGD „Wspólne ścieżki”) Powiat Krapkowicki Powiat krapkowicki usytuowany jest w województwie opolskim, w górnym biegu rzeki Odry u podnóża Góry Św. Anny (Góry Chełmskiej). Położony jest na wysokości 170 m. n.p.m. i rozciąga się na powierzchni ok. 442 km2. Na jego obszarze krzyżowały się niegdyś szlaki handlowe: ze wschodu na zachód i z północy na południe (ze Skandynawii na Bałkany przez Bramę Morawską). Mimo istnienia tradycyjnych, silnych więzi gospodarczych między trzema leżącymi w pobliżu siebie miejscowościami: Krapkowicami, Otmętem i Gogolinem, aż do roku 1956 należały one do różnych powiatów: opolskiego i strzeleckiego. Jako jednostka administracyjna powiat krapkowicki powstał 1 stycznia 1956 r. Obejmował wtedy trzy gminy miejskie: Krapkowice, Gogolin i Zdzieszowice oraz dwie wiejskie: Strzeleczki i Walce. W tym kształcie funkcjonował do lipca 1975 r. Z początkiem stycznia 1999 r. w wyniku nowego podziału administracyjnego kraju reaktywowano powiat krapkowicki, który w swoim kształcie powiela poprzedni, powiększony o sołectwo. Układ przestrzenny gospodarki powiatu krapkowickiego został ukształtowany w dużej mierze w oparciu o jego bogactwa naturalne. Do najważniejszych zasobów naturalnych powiatu 9 należą złoża kamienia wapiennego, eksploatowane na terenach górniczych, a znajdujące się w obrębie wsi Kamień Śląski i Kamionek (gm. Gogolin), jak również zasoby kruszyw budowlanych takich, jak piaski, żwiry, glina w dorzeczu rzeki Odry (gm. Strzeleczki i Krapkowice). Jednym z ważniejszych bogactw obszaru powiatu krapkowickiego są zarówno wody powierzchniowe, jak również zasoby wód podziemnych. Ujęcia wód służą zasilaniu ludności w wodę pitną, jak również użytkowaniu jej w procesach technologicznych w przemyśle. Obok rzeki Odry przez obszar tego regionu przepływają rzeki o charakterze nieżeglugowym, są to: Osobłoga, Biała i Stradunia. Na obszarze powiatu znajdują się lasy ochronne w obrębie gmin Strzeleczki i Zdzieszowice, a w szczególności znany Park Krajobrazowy Góry Św. Anny. Dobrej jakości gleby zwłaszcza w dolinach Odry i Osobłogi sprzyjają rozwojowi produkcji roślinnej. Gmina Biała Gmina Biała położona jest w południowo-zachodniej części województwa opolskiego nad rzeką o tej samej nazwie. Gmina Biała wchodzi w skład powiatu prudnickiego, do którego należą również gminy: Prudnik, Lubrza oraz Głogówek. Od północy gmina Biała graniczy z gminą Prószków, od południa z gminami Prudnik i Lubrza, od zachodu z gminą Korfantów, od wschodu z gminami Głogówek i Strzeleczki. Ponadto gmina leży na skrzyżowaniu ważnych dla województwa szlaków komunikacyjnych. Miasto Biała położone jest w południowej części obszaru gminy, na skrzyżowaniu drogi wojewódzkiej nr 414 relacji Opole – Prudnik – przejście graniczne Trzebina – Bartultovice i drogi krajowej nr 40 relacji Nysa – Głogówek (szerzej: Kłodzko – Pyskowice). Od większych miast regionu dzieli Białą dystans: ok. 10 km od Prudnika, 15 km od Głogówka, 25 km od Nysy, 42 km od miasta wojewódzkiego - Opola. Najbliższe przejścia graniczne z Republiką Czeską: Trzebina – Bartultovice (osobowo – towarowe), znajduje się w odległości 15 km od miasta Biała, Głuchołazy – Mikulovice (osobowe) oraz Konradów – Zlate Hory (osobowo – towarowe), znajdują się w odległości około 28 kilometrów od miasta Biała. Dogodne powiązania komunikacyjne zapewniają istniejące drogi wojewódzkie relacji Opole – Biała – Prudnik oraz Strzelce Opolskie – Krapkowice – Łącznik – Nysa. Prowadzą one ruch osobowy i transportowy do przejścia granicznego z Czechami oraz do turystycznego rejonu województwa opolskiego – Gór Opawskich. Przez obszar miasta i gminy przebiega linia kolejowa znaczenia miejscowego relacji Prudnik – Gogolin, obsługująca ruch transportowy. Przejście graniczno-towarowe Trzebina - Bartultovice powoduje, że gmina stanowi jeden z ważniejszych korytarzy łączących północ województwa oraz autostradę A4 z granicą czeską. 10 Powierzchnia Gmina Biała obejmuje swoim zasięgiem miasto Biała oraz 29 sołectw, w tym: Browiniec Polski, Brzeźnica, Chrzelice, Czartowice, Dębina, Frącki, Gostomia, Górka Prudnicka, Grabina, Józefów, Kolnowice, Krobusz, Laskowiec, Ligota Bialska, Łącznik, Miłowice, Mokra, Nowa Wieś Prudnicka, Ogiernicze, Olbrachcice, Otoki, Pogórze, Prężyna, Radostynia, Rostkowice, Solec, Śmicz, Wasiłowice oraz Wilków. Łącznie ich powierzchnia wynosi 19.600 ha, tj. około 196 km², co stanowi 2,08 % ogólnej powierzchni województwa (9 412 km²). Mapa: Gmina Biała w podziale na sołectwa źródło: www.biala.gmina.pl Gmina Głogówek Miasto i gmina Głogówek położone są w południowej części województwa opolskiego, w odległości około 42 kilometrów od miasta wojewódzkiego, 35 km od Kędzierzyna- Koźla, 25 km od Prudnika oraz 20 km od Krapkowic, Głubczyc i Białej. Wraz z gminą Prudnik, Lubrzą i Białą wchodzi w skład „Ziemi Prudnickiej” tworząc powiat prudnicki. Miasto Głogówek jest lokalnym ośrodkiem miejsko 11 - gminnym znajdującym się w strefie oddziaływania miasta Prudnik, pełniącego rolę ośrodka skupiającego ponadlokalne urządzenia usługowe i miejsca pracy. Wschodnie tereny gminy Głogówek mają powiązania z Kędzierzynem- Koźle, do którego odbywają się znaczne wyjazdy do pracy i uczniów do szkół. Obszar graniczy od zachodu z gminą Lubrza i Biała, od północy z gminą Strzeleczki, od północnego – wschodu z gminą Krapkowice i Walce, od wschodu z Reńską Wsią, a od południa z gminą Pawłowiczki i Głubczyce. Niewielką część jej południowej granicy stanowi granica państwa. Obok miasta Głogówek w skład gminy wchodzi 21 sołectw: Biedrzychowice, Błażejowice, Cieszniów, Dzierżysławice, Góreczno, Kazimierz, Kierpień, Leśnik, Mionów, Mochów, Nowe Kotkowice, Stare Kotkowice, Racławice Śląskie, Rzepce, Szonów, Tomice, Twardawa, Wierzch, Wróblin, Zawada i Zwiastowice. Ludność miejscowa zamieszkuje we wsiach Biedrzychowice, Błażejowice, Dzierżysławice, Kierpień, Leśnik, Mionów, Mochów, Nowe Kotkowice, Rzepcze, Stare Kotkowice, Wierzch, Wróblin, Zawada. Pozostałe wsie zamieszkuje ludność z kresów wschodnich. Gmina zajmuje powierzchnię 170 km², co stanowi 2% powierzchni województwa opolskiego, a liczba jej mieszkańców na koniec 2003 roku wynosiła 14 531 osób w tym w mieście zamieszkiwało 5 877 osób. Gęstość zaludnienia wynosi 85,5 M/1 km², co stawia obszar na 15 miejscu w województwie opolskim. Tereny wiejskie gminy są obszarem intensywnego odpływu ludności. Miasto Głogówek ma bardzo dobre położenie w systemie transportowo- drogowym. Leży przy linii kolejowej Legnica Katowice i na skrzyżowaniu dróg krajowych relacji Kłodzko-Pyskowice (nr 40 tzw. „trasa Sudecka”) z drogą Opole – Głubczyce – Pietrowice (granica państwa) nr 416. Miasto koncentruje w sobie ponadpodstawowe usługi o zasięgu gminnym i stanowi wyspecjalizowany ośrodek przemysłu rolno – spożywczego. Jest jednocześnie ośrodkiem krajoznawczym o znaczeniu wojewódzkim. Podstawowa funkcją gospodarczą terenów wiejskich gminy jest rolnictwo. Jego rozwojowi sprzyjają bardzo dobre warunki środowiska przyrodniczego. Ponadto gmina jako uzupełniającą posiada funkcję mieszkaniową. Mapa: Gmina Głogówek 12 źródło: www.glogowek.pl Gmina Lubrza Gmina Lubrza położona jest w południowej części województwa opolskiego, na pograniczu dwóch krain geograficznych: Niziny Śląskiej i Sudetów Wschodnich, które zapewniają jej urozmaicone ukształtowanie powierzchni terenu oraz wysokie walory krajobrazu przyrodniczego. Utworzony w 1988r. Park Krajobrazowy „Góry Opawskie” oraz jego otulina obejmują południowo zachodnią część obszaru gminy, charakteryzującej się obszarem wyżynnym i górskim. Gmina znajduje się w strefie bezpośredniego oddziaływania miasta Prudnik, które pełni rolę ośrodka regionalnego, skupiającego ponad lokalne urządzenia usługowe i miejsca pracy. Ośrodek administracji wojewódzkiej, miasto Opole, oddalony jest o około 50 km. Potrzeby komunikacyjne mieszkańców zaspokajane są prze dwa systemy komunikacyjne, kolejowy i drogowy. Jednak podstawowa rolę w powiązaniach komunikacyjnych terenu gminy z ośrodkami administracyjno – usługowymi wyższego rzędu, w szczególności z miastem Prudnik, Nysą, Głogówkiem, Kędzierzynem-Koźlem i Opolem odgrywa system drogowy, system kolejowy pełni rolę uzupełniającą łącząc gminę z Dolnym i Górnym Śląskiem. Przez teren gminy przebiegają dwa odcinki dróg krajowych o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym łączące główne centra gospodarczo administracyjne Polski i Czech. Jest to droga krajowa nr 40 relacji Granica Państwa – Głuchołazy – Prudnik – Kędzierzyn-Koźle – Pyskowice oraz droga nr 41 relacji Nysa – Prudnik – Trzebina – Granica Państwa. Przeprowadzają one przez teren gminy głównie ruch tranzytowy w tym także do przejścia granicznego w Głuchołazach i jedynego 13 przejście pełnotowarowego na terenie Opolszczyzny i jednego z trzech największych na granicy pomiędzy Rzeczpospolitą Polską a Republiką Czeską w Trzebinie. Mapa: Gmina Lubrza źródło: www.lubrza.opole.pl Gmina Walce Gmina Walce jest gminą wiejską położoną w południowo-wschodniej części województwa opolskiego 35 km na południe od miasta Opola. Gmina graniczy: - od północy z gminą Krapkowice, - od zachodu i południa z gminą Głogówek, - od wschodu z gminą Reńska Wieś, - od północnego wschodu z gminą Zdzieszowice. 14 Źródło: www.gminy.pl Gmina Walce jest jedną z pięciu jednostek samorządu terytorialnego wchodzących w skład powiatu krapkowickiego. Gminę tworzy 9 sołectw: Brożec, Ćwiercie, Dobieszowice, Rozkochów, Grocholub, Kromołów, Stradunia, Walce i Zabierzów. Niektóre wsie oprócz osady zasadniczej posiadają przysiółki: - Walce: Antoszka, Grobla, Krzewiaki, - Grocholub: Swornica - Kromołów: Czerniów - Rozkochów: Brzezina - Stradunia: Rybarze, Przerwa. Powierzchnia gminy wynosi 6929 ha (69,29 km2), co stanowi ok. 0,81% powierzchni województwa opolskiego i 15,66% powierzchni powiatu. Pod względem wielkości obszaru największe jest sołectwo Walce stanowiące 18,9 % powierzchni gminy; następnie Brożec 18,7 % i Rozkochów 15,4 %. Najmniejsze sołectwo wieś Ćwiercie zajmuje zaledwie 0,9 % powierzchni gminy. W podziale fizycznogeograficznym gmina Walce położona jest na Nizinie Śląskiej, w mezoregionie Kotliny Racioborskiej. Rozciąga się wzdłuż lewego brzegu Odry, na wysokości miasta Zdzieszowice w kierunku południowo-zachodnim do miasta Głogówka. Obszar gminy cechuje się na ogół rzeźbą równinną, fragmentarycznie w części południowo-wschodniej i północno-zachodniej przechodzącą w rzeźbę falistą. Głównymi elementami rzeźby są : Dolina Odry Wysoczyzna Plejstoceńska, współczesne doliny dopływów Odry. Gminę Walce charakteryzują różnorodne i duże gospodarstwa rolne, pełne wykorzystanie rolnictwa i zasobów dla przetwórstwa, czystość i dbałość o ochronę środowiska, pracowitość i gospodarność mieszkańców zapewniająca wysoki standard życia, dobre warunki dla osadnictwa, wielu młodych 15 i wykształconych mieszkańców, wysoki standard infrastruktury technicznej, otwarcie na kraj, Europę i świat, pełen zakres i wysoka jakość usług, bogate życie kulturalne i sportowe każdej wsi, ochrona dziedzictwa kulturowego 16 ROZDZIAŁ I CHARAKTERYSTYKA LOKALNEJ GRUPY DZIAŁANIA JAKO JEDNOSTKI ODPOWIEDZIALNEJ ZA REALIZACJĘ STRATEGII W trakcie pierwszych spotkań, które zdecydowały o realizacji Schematu I Pilotażowego Programu Leader+ było wiadomo, że mimo wielu podobieństw, łączących wszystkie gminy, sporo też jest różnic. W trakcie warsztatów, których efekty stanowią podstawę niniejszej strategii LGD postanowiła w naturalny sposób wykorzystać podobieństwa, a różnice przekuć na sukces. Najpoważniejszym zadaniem, które musi zrealizować Lokalna Grupa Działania jest stworzenie odpowiedniego klimatu do współpracy. Właściwa atmosfera, w której musi dominować oderwanie się od lokalnych oczekiwań i zainicjowanie nowoczesnego, innowacyjnego myślenia i wspólnego działania w imię wyznaczonych strategią celów. Narzędziem, który taką postawę w LGD miało wykreować były warsztaty, spotkania grup roboczych i posiedzenia Zarządu. Oderwanie od partykularnych interesów i lansowania własnych, lokalnych projektów oznaczało realizację przyjętych założeń. W ten sposób osiągnęliśmy wyznaczony w trakcie pracy cel – było to konieczne, by wspólnie pracować nad niniejszym dokumentem i wyznaczyć w nim działania, które obejmą całość obszaru. Powyższe wyjaśnienie jest konieczne, jeśli rzetelnie chcemy uzasadnić spójność obszaru – pierwszym bowiem zarzutem może być odrębność gmin wchodzących w skład LGD oraz niezbyt dobre doświadczenia, które wskazują na niechęć do tak szeroko zakrojonej współpracy. Idea, która przyświecała założycielom organizacji skupiała się na trzech punktach: 1. Stowarzyszenie jest organizacją, której członkowie wywodzą się z sektorów: społecznego, gospodarczego i publicznego, przy czym, sektor publiczny stanowi nie więcej niż 40% przedstawicieli. 2. Stowarzyszenie działa w imię pomyślności i dobra lokalnej społeczności, nikogo nie dyskryminuje, a dowodem na to jest ustalenie parytetu we władzach organizacji (obecność żadnej z płci nie przekracza 60%) 3. Partnerstwo powołano, by osiągnąć wspólne cel: zdecydowany, systematyczny i konsekwentny rozwój obszarów wiejskich Gmin Biała, Głogówek, Lubrza i Walce, a przede wszystkim, by wykorzystać gospodarczy potencjał obszarów wiejskich wszystkich czterech gmin. Należy nadmienić, że zarejestrowanie stowarzyszenia było jedynie sformalizowaniem współpracujących do tej pory wspólnie różnych organizacji i grup nieformalnych działających na terenie gmin. W ten sposób, pilotażowy program Leader+ dał szansę na zwielokrotnienie efektów działań i wyznaczył nowy sposób realizacji projektów. 17 Lokalna Grupa Działania osiągnie cele statutowe organizacji oraz efekty wybranego na lata 2006-2008 projektu "Uroczysko – prawdziwe ścieżki wsi. Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich gmin: Biała, Głogówek, Lubrza i Walce” dzięki uruchomieniu Biura LGD w Głogówku oraz trzech Punktów Informacyjnych w Białej, Lubrzy i Walcach. Systematyczne podnoszenie kwalifikacji i umiejętności w trakcie realizacji projektu "Uroczysko – prawdziwe ścieżki wsi. Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich gmin: Biała, Głogówek, Lubrza i Walce” oraz nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów międzynarodowych i krajowych z innymi LGD pozwoli na osiągnięcie wysokiego poziomu świadczonych usług i wsparcia dla mieszkańców obszarów wiejskich obu gmin. Zgodnie ze statutem Stowarzyszenia „Wspólne ścieżki” do stowarzyszenia mogą przystąpić nowi członkowie, którzy spełniają wymagania statutowe dla członków, tj.: 1) działają na rzecz rozwoju obszarów wiejskich 2) przedstawią rekomendację (wskazanie) od jednej z niżej wymienionych organizacji lub instytucji działających na obszarze, dla którego ma być opracowany ZSROW lub którego dotyczy ZSROW: a) partner społeczny i gospodarczy w rozumieniu przepisów o Narodowym Planie Rozwoju lub b) gmina wiejska, lub c) gmina miejsko-wiejska, lub d) związek międzygminny, lub e) inna osoba prawna, której działalność obejmuje realizację celu Stowarzyszenia, 3) złożą deklarację członkowską. Nowi członkowie Stowarzyszenia będą realizować następujące wspólne cele: 1) uaktualnianie Zintegrowanej Strategii Rozwoju Obszarów Wiejskich (zwanej dalej: ZSROW) w rozumieniu przepisów SPO, dla obszaru gmin: Biała, Głogówek, Lubrza i Walce. 2) wspieranie działań na rzecz realizacji ZSROW dla gmin, o których mowa w pkt. 1, 3) promocję obszarów wiejskich położonych w gminach, o których mowa w pkt. 1, 4) mobilizowanie ludności do wzięcia aktywnego udziału w procesie rozwoju obszarów wiejskich położonych w gminach, o których mowa w pkt. 1, 5) upowszechnianie i wymianę informacji o inicjatywach związanych z aktywizacją ludności na obszarach wiejskich położonych w gminach, o których mowa w pkt. 1. 6) promocja idei społeczeństwa obywatelskiego, 7) promocja praw człowieka i praw obywatelskich, 18 8) propagowanie idei zrównoważonego rozwoju, 9) propagowanie idei zjednoczonej Europy, 10) działanie w sferze organizacji pożytku publicznego, zgodnie z Art. 4 Ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, tj.: - podtrzymywania tradycji narodowej, pielęgnowania polskości oraz rozwoju świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej; - działalności na rzecz mniejszości narodowych; - promocji zatrudnienia i aktywizacji zawodowej osób pozostających bez pracy i zagrożonych zwolnieniem z pracy; - upowszechniania i ochrony praw kobiet oraz działalność na rzecz równych praw kobiet i mężczyzn - działalności wspomagającej rozwój gospodarczy, w tym rozwój przedsiębiorczości; - działalności wspomagającej rozwój wspólnot i społeczności lokalnych; - nauki, edukacji, oświaty i wychowania; - kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i tradycji; - ekologii i ochrony zwierząt oraz ochrony dziedzictwa przyrodniczego; - upowszechniania i ochrony wolności i praw człowieka oraz swobód obywatelskich, a także działań wspomagających rozwój demokracji; - działań na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijania kontaktów i współpracy między społeczeństwami; Stowarzyszenie może w swej działalności współpracować z członkami wspierającymi, którymi mogą być osoby fizyczna i prawne deklarujące pomoc finansową, rzeczową lub merytoryczną w realizacji celów Stowarzyszenia. Członkiem wspierającym staje się po złożeniu pisemnej deklaracji na podstawie uchwały Zarządu. 1.1 WŁADZE STOWARZYSZENIA Skład Zarządu i Komisji Rewizyjnej został wybrany jednomyślnie podczas zebrania założycielskiego w dniu 21 kwietnia 2006 r. Założyciele organizacji mieli możliwość przedstawienia się, prezentacji własnych kwalifikacji i dotychczasowych dokonań. Zgodnie z wytycznymi Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi do Zintegrowanej Strategii Obszarów Wiejskich, we władzach LGD znalazły się osoby o kwalifikacjach najwyższych, które gwarantują właściwą realizację projektu oraz jego odpowiednie rozliczenie. Społeczność gmin w Zarządzie reprezentują gminy: Biała, Głogówek i Lubrza, ponieważ Gmina Walce została włączona do projektu już po złożeniu dokumentów rejestrowych. 19 Instytucje delegujące Przedstawiciele istotnych dla Gmin: Biała i Głogówek instytucji zostali zaproszeni do udziału w pierwszym spotkaniu poświęconym prezentacji Programu Pilotażowego Leader+. Zainteresowanie lokalnej społeczności – mieszkańców obszarów wiejskich przerodziło się w wysokiej jakości zaangażowanie. Obecni na spotkaniu mieszkańcy tych dwóch gmin zdecydowali się na uczestniczenie w Schemacie I Programu Pilotażowego Leader+, a władze samorządowe gmin Biała i Głogówek postanowiły sfinansować w ramach własnych budżetów wszelkie działania związane z przygotowaniem Lokalnej Grupy Działania do funkcjonowania oraz z opracowaniem (moderowaniem i redakcją) Zintegrowanej Strategii Rozwoju Obszarów Wiejskich. Przed datą spotkania założycielskiego – członkowie LGD zdecydowali bowiem, że powołają stowarzyszenie rejestrowane – do obu gmin przyłączyła się gmina Lubrza, związana zarówno gospodarczo, jak i kulturowo z gminą Białą i gminą Głogówek. W trakcie prac nad strategią dołączyła czwarta gmina – Walce. Instytucje, które w efekcie delegowały do Stowarzyszenia „Wspólne ścieżki” swoich przedstawicieli należą do najbardziej prężnych, doświadczonych w realizacji projektów związanych najczęściej z rozwojem obszarów wiejskich i mających wpływ na kształtowanie wizerunku i potencjału gospodarczego regionu. 20 ROZDZIAŁ II DIAGNOZA OBSZARU II.1 CHARAKTERYSTYKA OBSZARU II.1.1 ZASIĘG TERYTORIALNY I UWARUNKOWANIA GEOGRAFICZNE Definicja obszaru Lokalnej Grupy Działania Obszar Lokalnej Grupy Działania (LGD) „Wspólne ścieżki”, składający się z gmin Biała, Głogówek, Lubrza i Walce leży w południowej części województwa opolskiego. Dwie gminy: Lubrza i Głogówek od południa graniczą z Republiką Czeską. Trzy gminy leżą w powiecie prudnickim, jedna (Walce) w powiecie krapkowickim. Obszar LGD zajmuje 518,39 km². Na obszarze LGD leżą dwa miasta: Biała i Głogówek. W południowej części obszaru LGD znajduje się pełnotowarowe przejście graniczne Trzebina-Bartultovice (gm. Lubrza). Rejon ten jest obszarem rolniczym. Gminy: Biała, Głogówek i Lubrza leżą na trasie łączącej granicę państwa z Opolem. Gmina Walce ma również połączenie z Opolem. Ludność jest zróżnicowana pod względem etnicznymi kulturowym (ludność rodzima i napływowa). Mieszkańcy LGD najsilniej są związani z następującymi ośrodkami: 1. Prudnik 2. Opole 3. Biała 4. Głogówek 5. Lubrza 6. Prudnik 7. Krapkowice 8. Wrocław 9. Nysa 10. Kędzierzyn-Koźle 21 Typ gmin tworzących obszar ZSROW Gminy wiejskie: Walce i Lubrza. Gminy miejsko-wiejskie: Biała i Głogówek. Miasta wchodzące w skład gmin miejsko-wiejskich kwalifikują się do uwzględnienia ich w programie Leader+ (zgodnie z wytycznymi Ministra Rolnictwa). Gmina Położenie BIAŁA położona Sąsiednie gminy w od południowozachodniej Sołectwa Powierzchnia północy BrowiniecPolski, Ludność 19.600 ha (około 12 145 z gminą Prószków, Brzeźnica, Chrzelice, 196 km2) części od województwa południa Czartowice, Dębina, z gminami Prudnik Frącki, opolskiego nad i Lubrza, rzeką Białą, lewym od Gostomia, Górka Prudnicka, zachodu Grabina, Józefów, dopływem Osobłogi. z gminą Korfantów, Kolnowice, Krobusz, Gmina leży zachodniej w od wschodu z Laskowiec, Ligota części gminami Głogówek Bialska, Płaskowyżu i Strzeleczki. Głubczyckiego, podnóża u Miłowice, Mokra, Nowa Sudetów Wschodnich Łącznik, Wieś Prudnicka, na Ogiernicze, pograniczu z Niziną Olbrachcice, Śląską. Pogórze, Otoki, Prężyna, Radostynia, Rostkowice, Śmicz, Solec, Wasiłowice, Wilków GŁOGÓWEK położona w od północy Biedrzychowice, południowej części z gminą Błażejowice, województwa Cieszniów, Chudoba, Strzeleczki, opolskiego nad od brzegiem wschodu Głogowiec, rzeki Osobłogi, z gminami Góreczno, dopływu Gmina Krapkowice Odry. i Walce leży obrębie w od Leśnik, Mionów, południa Mochów, z gminami Nowe i Racławice Śląskiej. Środkowo- Głubczyce Rzepcze, część od 170 km2 Kazimierz, Kierpień, makroregionu Niziny Pawłowiczki południowa 15 129 północnego- Dzierżysławice, prawym lewobrzeżnego 17.000 ha zachodu Stare Kotkowice, Ślaskie, Kotkowice, 22 gminy położona jest z gminą Lubrza Szonów, Tomice, w mezoregionie i Biała,od wschodu Twardawa, Wierzch, Płaskowyżu z Reńską Wsią Głubczyckiego Wróblin, Zawada, Zwiastowice. (wysoczyzna), a część północna w mezoregionie Kotliny Raciborskiej (obniżenie). Miasto Głogówek jest jedną z miejscowości gminy położoną na granicy tych dwóch mezoregionów. LUBRZA położona jest w od zachodu Dytmarów, Jasiona, 8315 ha 4575 południowej części z miastem i gminą Krzyżkowice, Lubrza, (83,1 km2) województwa opolskiego. Prudnik,od północy Laskowice, Nowy Jej z miastem i gminą Browiniec, Olszynka, południowa granica Biała, od wschodu Prężyna WALCE z stanowi z gminą miejsko- przysiółkiem równocześnie wiejską Głogówek. Dobroszewice, granicę państwa z Skrzypiec, Republiką Czeską Trzebina. położona w południowowschodniej województwa jest od północy Brożec, z gminą Słoków, Ćwiercie, 6929 ha Dobieszowice, części Krapkowice, od 6 060 (69,29 km2) Rozkochów, zachodu Grocholub, opolskiego 35 km na i południa z gminą Kromołów, południe od miasta Głogówek, Opola od Stradunia, Walce wschodu Zabierzów z gminą Reńska Wieś, od północnego wschodu z gminą Zdzieszowice RAZEM ---------------- ---------------- ------------------ 51 839 ha 37 909 518,39 km2 23 Charakterystyka miast obszaru objętego projektem Miasto Biała położone jest w południowej części obszaru gminy, na skrzyżowaniu drogi krajowej nr 414 relacji Opole – Prudnik – przejście graniczne Trzebina – Bartultovice i drogi wojewódzkiej nr 40 relacji Nysa – Głogówek. Od większych miast regionu Białą dzieli dystans ok. 10 km od Prudnika, 15 km od Głogówka, 21 km od Krapkowic, 25 km od Nysy, 42 km od miasta wojewódzkiego – Opola oraz 40 km od Kędzierzyna – Koźla. Najbliższe przejścia graniczne z Republiką Czeską: Trzebina – Bartultovice (osobowo – towarowe), znajduje się w odległości 15 km od miasta Biała, Głuchołazy – Mikulovice (osobowe) oraz Konradów – Zlate Hory (osobowo – towarowe), znajdują się w odległości około 28 kilometrów od miasta Biała. Miasto Głogówek położone jest w odległości około 45 km od Opola, 35 km od KędzierzynaKoźla, 25 km od Prudnika (w strefie oddziaływania tego miasta leży sam Głogówek) oraz ok. 20 km od innych miast Opolszczyzny: Krapkowic, Głubczyc i Białej. Obszar ZSROW obejmuje cztery gminy: Położenie i ukształtowanie powierzchni Gminy wchodzące w skład ZSROW położone są w przewadze południowej części województwa opolskiego. Południowa granica Gminy Lubrza stanowi równocześnie granicę państwa z Republiką Czeską. Gminy: Biała, Głogówek i Lubrza znajdują się w strefie bezpośredniego oddziaływania miasta Prudnik, które pełni rolę ośrodka regionalnego, skupiającego ponadlokalne urządzenia usługowe i miejsca pracy. Takim ośrodkiem dla Gminy Walce jest miasto Krapkowice. Ośrodek administracji wojewódzkiej - miasto Opole, oddalony jest o od 40 do 50 km. Gminy są na Nizinie Śląskiej, z tym, że każda z nich ma jeszcze swoją specyfikę wynikającą z położenia na granicy innych krain geograficznych. Krajobraz obszaru zdeterminowany jest przez Nizinę Śląską, Płaskowyż Głubczycki (u podnóża Sudetów Wschodnich), Kotlinę Raciborską. Gmina Biała położona jest w południowo-zachodniej części województwa opolskiego nad rzeką Białą, lewym dopływem Osobłogi. Gmina leży w zachodniej części Płaskowyżu Głubczyckiego, u podnóża Sudetów Wschodnich na pograniczu z Niziną Śląską. Charakteryzuje się urozmaiconą rzeźbą terenu, którą tworzy w części środkowo-północnej rozległa nizina, a w części pozostałej gminy – podgórska wysoczyzna plejstoceńska Płaskowyżu Głubczyckiego. Miasto Biała położone jest 24 na południu gminy, na terenie pagórkowatym i falistym Płaskowyżu Głubczyckiego. Wysokości względne dochodzą tu do 20 m. Gmina Głogówek położona jest w południowej części województwa opolskiego nad rzeką Osobłogą, lewobrzeżnym dopływem Odry. Gmina leży w obrębie makroregionu Niziny Śląskiej. Środkowo-południowa część gminy położona jest w mezoregionie Płaskowyżu Głubczyckiego (wysoczyzna), a część północna w mezoregionie Kotliny Raciborskiej (obniżenie). Miasto Głogówek jest jedną z miejscowości gminy położoną na granicy tych dwóch mezoregionów. Niewielką część jej południowej granicy stanowi granica państwa. Gmina Lubrza leży na pograniczu dwóch krain geograficznych: Niziny Śląskiej i Sudetów Wschodnich, co sprawia, że struktura powierzchni gminy jest urozmaicona. Jej część centralna i wschodnia położona jest na granicach Płaskowyżu Głubczyckiego, natomiast południowo-zachodnia, obejmująca wzgórza w rejonie Trzebiny, należy do Gór Opawskich. Gmina Walce natomiast położona jest na Nizinie Śląskiej, w mezoregionie Kotliny Racioborskiej. Rozciąga się wzdłuż lewego brzegu Odry, na wysokości miasta Zdzieszowice w kierunku południowozachodnim do miasta Głogówka. Obszar gminy cechuje się na ogół rzeźbą równinną, fragmentarycznie w części południowo-wschodniej i północno-zachodniej przechodzącą w rzeźbę falistą. Góry Opawskie stanowią najbardziej na wschód wysunięty mezoregion Sudetów i są najwyżej położonym terenem województwa opolskiego. Najwyższy szczyt Gór Opawskich to Biskupia Kopa wznosząca się na wysokości 890 m n.p.m. Góry te należą do pasma Jeseników ciągnącego się w większości po stronie Czeskiej z najwyższym szczytem Pradziad (1492 m n.p.m.). Krajobraz pasma ma charakter górzysty ze szczytami, głębokim dolinami i wychodniami skalnymi. Utworzony w 1988 r. Park Krajobrazowy „Góry Opawskie” oraz jego otulina obejmują południową i południowo-zachodnią część obszaru gminy (170 ha), charakteryzującej się obszarem wyżynnym i górskim. Najwyższym wzniesieniem na terenie gminy jest wzgórze Lipowiec (370 m n.p.m.) Przeważający obszar gminy stanowi jednak krajobraz nizinny należący do mezoregionu Płaskowyżu Głubczyckiego. Najniżej położone są tereny doliny cieków wodnych osiągając około 215-220 m n.p.m.. Maksymalna deniwelacja terenu wynosi zatem 155 m. II.1.2 UWARUNKOWANIA PRZYRODNICZE/ŚRODOWISKOWE Klimat Obszar objęty ZSROW ze względu na położenie na pograniczu dwóch regionów pluwiotermicznych, tj. nadodrzańskiego i podsudeckiego jest jednym z najcieplejszych regionów w kraju. Warunki klimatyczne wpływają korzystnie na wegetację roślin. 25 W środkowej i północnej części gminy Biała klimat wykazuje cechy zbliżone do regionu nadodrzańskiego, natomiast w południowej i południowo – zachodniej części przeważają cechy klimatu przedgórskiego. Średnia roczna temperatura dla całej gminy waha się w granicach 80C, przy czym w jej środkowej i północnej części, ze względu na płaskie ukształtowanie terenu, jest wyższa. Na terenie gminy występują różne mikroklimaty lokalne, w zależności od rzeźby terenu. Własny mikroklimat na terenie gminy posiadają Bory Niemodlińskie oraz doliny, szczególnie te głęboko wcięte w teren Płaskowyżu Głubczyckiego, a także miasto Biała. Gmina Głogówek położona jest w najcieplejszej dzielnicy klimatycznej Polski. Średnia roczna temperatura powietrza na terenie gminy wynosi +80C. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec ze średnią temperaturą +180C, a najchłodniejszym – luty, o średniej temperaturze +2,70C. Przedwiośnie jest wczesne (od ostatnich dni lutego), wiosna nadchodzi już pod koniec marca lub na początku kwietnia, lato jest długie i ciepłe, podobnie, jak jesień. Przedzimie zaczyna się na początku listopada, a zima właściwa w połowie grudnia i jest krótka oraz łagodna. Temperatura ujemna występuje 31 dni w roku. Średnia roczna suma opadów atmosferycznych waha się od 600 mm do 650 mm, od 200 do 225 mm w okresie zimy. Największe opady notuje się w miesiącu czerwcu, lipcu i sierpniu. Dla dolin rzecznych typowe są wiatry, które znacząco wpływają na pogorszenie klimatu lokalnego, a wspomaga je płytki poziom wód gruntowych i lokalne podmokłości. Średnia temperatura roczna w gminie Lubrza wynosi 8,0oC, przy czym na terenach górskich jest niższa. Najcieplejszymi miesiącami są lipiec – średnia temperatura +18oC i sierpień (+16oC). Najzimniejszym miesiącem jest luty, wówczas średnia temperatura wynosi poniżej -4oC. Średnia długość okresu wegetacyjnego wynosi 218 dni, przy czym w rejonie Trzebiny jest krótszy o 6 dni. Temperatury poniżej zera występują od listopada do marca i jest ich średnio 31 w roku. Pokrywa śnieżna utrzymuje się 48 dni w roku. Gleby Na obszarze objętym ZSROW dominują grunty rolne posiadające bardzo korzystne warunki dla produkcji rolnej. Wysoka kultura rolna i dobre gleby gwarantują gminie najwyższe lokaty w produkcji rolnej w województwie opolskim. We wszystkich czterech gminach rolnictwo jest prowadzone na wysokim poziomie kultury agrarnej, coraz częściej też rozwijają się gospodarstwa specjalistyczne. 26 Tabela Struktura użytkowania gruntów w gminie Biała wg ewidencji na 1.01.2004 r. Rodzaje gruntu Powierzchnia (ha) Użytki rolne grunt orny 12 727 Łąki 1 765 Pastwiska 196 Sady 63 Pozostałe grunty lasy 3 525 grunty zalesione i zakrzaczone 25 wody stojące 3 wody płynące 10 rowy 112 użytki kopalne 18 drogi 526 koleje 20 tereny zabudowane 410 tereny niezabudowane 14 tereny zielone 43 nieużytki 43 Razem 19 500 Tabela Procentowy udział gleb poszczególnych klas w gminie Biała Klasa gruntu Powierzchnia (ha) Udział procentowy Grunty orne RI 19 1% RII 1 153 9% RIIIa 4 088 32 % RIIIb 2239 17 % RIVa 3175 25 % RIVb 1226 9% RV 649 5% RVI 178 2% Razem 12 727 100 % 27 Łąki ŁI 2 0% Ł II 72 4% Ł III 812 46 % Ł IV 631 36 % ŁV 185 10 % Ł VI 62 4% Razem 1 765 100 % Ps I 2 1% Ps II 19 10 % Ps III 70 36 % Ps IV 82 42 % Ps V 18 9% Ps VI 3 2% Razem 194 100 % Pastwiska Na terenie gminy Głogówek dominują gleby brunatne i czarnoziemy, które stanowią odpowiednio 32 % i 54 % użytków rolnych gminy. Wzdłuż północnej granicy gminy ciągną się pasy bielic, a wschodniej części od rzeki Straduni mady iglaste. W dolinie rzeki Osobłogi i Straduni spotykane są gleby organiczne torfowe, mułowo-torfowe i murszowe podlegającej prawnej ochronie. Gleby na obszarze gminy Lubrza wykazują zróżnicowanie pod względem typologicznym. Występują tu: bielice (południowy obszar gminy), gleby brunatne (w części północno-wschodniej), czarnoziemy zdegradowane (głównie w części północno-zachodniej) mady (w dolinach rzek, głównie rzeki Prudnik i potoku Trzebinieckiego). Brak tu gleb pochodzenia organicznego. Większość gleb powstała z utworów lessowych ilastych. Ogólnie gleby gminy Lubrza można zaliczyć jako bardzo dobre dla potrzeb rolnictwa, jedne z najlepszych w województwie. Powierzchnia gleb rolniczych wraz z gruntami leśnymi zajmują ok. 90,8% powierzchni gminy. Gleby uprawne zakwalifikowane są do gleb wysokiej jakości – gleby klasy I-II zajmują w gminie ok. 89% powierzchni gruntów ornych i 63,4% użytków zielonych. Gleby gminy Lubrza należą do gleb kwaśnych w 41-60% oraz bardzo kwaśnych – poniżej 10%. 80,2% powierzchni gminy to użytki rolne (6668 ha). 28 Gleby w gminie Walce wytworzone zostały z utworów pochodzenia wodnolodowcowego oraz utworów aluwialnych, wyścielających doliny rzeczne. Dominują gleby lekkie oraz piaski. Pod względem rodzajowym wyróżnia się tutaj gleby gliniaste, piaszczyste, organiczne, pyłowe oraz iłowe. Pod względem typologicznym występują gleby brunatne, pseudobielicowe, mady, gleby bagienne i czarne ziemie. Część południowa i południowo-zachodnia cechuje się optymalnym uwilgoceniem, średnią przepuszczalnością i przewiewnością oraz dobrym retencjonowaniem wody. Niedoborem wody cechują się gleby położone na zboczach dolin oraz miejscach o dobrym odpływie wód do głębszych warstw. W dolinach rzek oraz obniżeniach terenowych w obrębie wysoczyzny, występują gleby nadmiernie uwilgocone. Zróżnicowanie wilgotnościowe gleb powoduje, że w skali gminy gleby można uznać za korzystne dla celów produkcji rolniczej. Na terenie gminy Walce jest ok. 5546 ha użytków rolnych. Klasyfikację gleb użytków rolnych przedstawia tabela. Klasa Powierzchnia (ha) Powierzchnia (%) I Brak brak II 31,8 0,5 III 1 483 12,4 IV 3 467,4 59,4 V 777,3 13,3 VI 78 1,4 Najwięcej gleb wysokich klas bonitacyjnych, podlegających szczególnej ochronie tj. II, III i IV klasy, znajduje się na gruntach wsi Walce, Rozkochów i Stradunia, stanowiąc łącznie ok. 53 % ogólnej powierzchni użytków rolnych gminy. Największa ilość gleb najniższych klas bonitacyjnych znajduje się we wsiach: Brożec 30,9 %, Stradunia 28,1 % i Walce 15,4, w których łącznie stanowią 74,4 % ogółu użytków rolnych gminy. W strukturze gleb przeważają raczej ziemie o średniej wartości bonitacyjnej. 29 Tabela Struktura użytkowania gruntów w gminie Walce Rodzaje gruntu Powierzchnia (ha) Powierzchnia (%) grunt orny 4 870 70,3 łąki i pastwiska 949 13,7 Sady 15 0,2 Lasy i grunty leśne 503 7,3 Wody 96 1,4 Tereny komunikacji 209 3,0 Tereny osiedlowe 211 3,0 Tereny różne 10 0,2 Nieużytki 15 0,3 Użytki rolne – 5834 ha – 84,5% Pozostałe grunty Bogactwa naturalne Najcenniejsze bogactwa naturalne to w przypadku gmin objętych projektem walory przyrodnicze i krajobrazowe. Pozostałe formy bogactw naturalnych występują nierównomiernie. Na terenie Gminy Biała występują cztery udokumentowane złoża surowców mineralnych. Tylko jedno z nich znajduje się na obszarze Płaskowyżu Głubczyckiego (na terenie miasta Biała), pozostałe leżą w obszarze Kotliny Raciborskiej. Udokumentowane złoże glin lessowych znajdujące się na terenie miasta nie jest eksploatowane. miasto Biała – złoże glin lessowych wieś Łącznik – złoże kruszywa naturalnego piasku i żwiru wieś Pogórze – złoże kruszywa naturalnego do produkcji żwirków wieś Radostynia – złoże piasku Istniejące zasoby naturalne – glina, piasek i żwir stanowią podstawową bazę do dobrego rozwoju produkcji materiałów budowlanych. Gmina Lubrza posiada: bogate złoża żwiru i piasku w miejscowościach Skrzypiec i Trzebina, gliny w miejscowości Jasiona szarogłaz w miejscowosci Trzebina zasoby wód mineralnych o cechach leczniczych w miejscowości Trzebina. 30 Na terenie miasta Głogówek znajdują się dwa udokumentowane złoża surowców mineralnych. Złoże „Głogówek N” – złoże kruszywa naturalnego, udokumentowane jako kopalina towarzysząca w złożu surowca ilastego, położone w północno-wschodniej części miasta, Złoże „Głogówek S” – złoże surowca ilastego dla potrzeb ceramiki budowlanej. Najcenniejszymi obszarami ze względu na wysokie walory przyrodnicze i krajobrazowe na terenie gminy Biała są: doliny rzek Białej i Młynówki, fragmenty Borów Niemodlińskich, obszar źródliskowy rzeki Biała (okolice Prężyny) Na tle województwa gmina Lubrza wykazuje się średnimi walorami florystycznymi; mimo tego, że z biegiem lat zaobserwowano wymieranie niektórych gatunków flory, na obszarze gminy zachowały się siedliska rzadkich gatunków, choć brak na dziś pełnej inwentaryzacji florystycznej. Najciekawszymi pod względem florystycznym obszarami gminy Lubsza są: kompleks leśny wraz z przyległymi zbiorowiskami łąkowymi na zachód od Trzebiny kompleks leśny „Lipowiec” kompleks leśny „Dobroszewice” wraz z przyległymi łąkami i stawem ciąg łąk i pastwisk w dolinie rzeki Prudnik. Obszar gminy Lubrza cechują stosunkowo niewielkie walory faunistyczne, choć walorem terenu jest duże zróżnicowanie siedlisk, co wskazuje na dużą potencjalną bioróżnorodność faunistyczną. Za ostoję fauny na terenie gminy uznać należy: kompleksy lasów liściastych na wschód i zachód od drogi Prężyna-Prężynka wielkopowierzchniowy kompleks leśny na zachód od Trzebiny staw na północ od Prężynki kompleks stawów w dolinie Prudnika na północ i wschód od Krzyżkowic. Na terenie gminy notowane były takie gatunki chronione jak: padalec zwyczajny, jaszczurka zwinka, jaszczurka żyworodna, żaba trawna, ropucha szara i rzekotka drzewna. Gmina Walce posiada cenne walory przyrodnicze. Występują tu enklawy zieleni w obrębie starorzecza i doliny Odry. Tereny łąkowo-pastwiskowe doliny Odry stanowią przedłużenie obszaru chronionego krajobrazu tzw. „Łęg Zdzieszowicki.” Do najcenniejszych walorów przyrodniczych i krajobrazowych na terenie gminy należy zaliczyć Użytek Ekologiczny „Stara Odra” charakteryzujący się bogatym środowiskiem flory oraz fauny. Na terenie gminy Walce mieści się też zabytkowy park 31 wiejski w Rozkochowie z rzadkimi gatunkami drzew. Cennym elementem ekologicznym i krajobrazowym są występujące układy zieleni przydrożnej, enklawy zieleni śródpolnej oraz przywodnej, w szczególności w sąsiedztwie starorzeczy i cieków wodnych. Oprócz funkcji ekologicznych i krajobrazowych pełnią one bardzo ważne funkcje wodo- i glebochronne oraz klimatyczne. Lesistość Uśredniając dane dla całego obszaru (wszystkich czterech gmin) nie jest to teren o wysokim współczynniku lesistości. Jednak nawet tak skąpy współczynnik jest bardzo różny w odniesieniu do poszczególnych gmin. Cały obszar to 5 341 ha, co daje w sumie średnią 9,5%. Północną część obszaru gminy Biała zajmują duże kompleksy leśne „Borów Niemodlińskich”, stanowiących pozostałość dawnej Puszczy Śląskiej. Wchodzą one w skład Obszaru Chronionego Krajobrazu. Istniejące tutaj rezerwaty przyrodnicze „Jeleni Dwór”, „Blok” i „Nagłów” świadczą o niezaprzeczalnych walorach naturalnego środowiska przyrodniczego gminy Biała. Teren rezerwatów udostępniony jest do celów rekreacyjno-wypoczynkowych i dydaktyczno-naukowych. Lasy na terenie gminy Biała zajmują powierzchnię 3 525 ha, co stanowi zaledwie 18% powierzchni gminy. Są to głównie lasy liściaste. Większością lasów zarządzają dwa nadleśnictwa: Prószków oraz Prudnik. Rozmieszczenie lasów w gminie jest nierównomierne. Największe zwarte kompleksy leśne – Borów Niemodlińskich występują na północy gminy Biała. Najcenniejsze drzewostany na terenie gminy znajdują się w miejscowości Chrzelice. W wiekowej strukturze lasu dominują drzewostany stosunkowo młode I-IV klasy wieku. Lasy Państwowe zajmują na terenie gminy Głogówek 521 ha powierzchni, co stanowi 3,05% obszaru. W samym Głogówku to obszar 44 ha. W mieście znajduje się park miejski otaczający zabudowania zamkowe (powierzchnia parku 16,7 ha). Można w nim znaleźć ciekawe okazy drzew, np.: jesion wyniosły i dęby szypułkowe, będące pomnikami przyrody. Z północną częścią miasta łączy się las komunalny Olszynka, który posiada charakter parku. Został on zagospodarowany w kierunku rekreacyjnym. Wytyczone zostały alejki spacerowe, ścieżki zdrowia. Lasy stanowią ok. 10% powierzchni gminy Lubrza. Wraz z gruntami zalesionymi zajmują w gminie powierzchnię – 810 ha. Jest to bardzo niski procent, znacznie poniżej średniej województwa (1995 r – 25,5%) i kraju (1995 r. – 28%). Lasy skupione są w czterech kompleksach: Kompleks „Dobroszewice” na północ i północny zachód Dobroszewic, Kompleks „Lipowiec” na wschód od wsi Trzebina Kompleks „Dębowiec” na zachód od Trzebiny, 32 Komplek „Prężynka” na północ od Prężynki. Kompleksy te należą do ALP, Nadleśnictwa Prudnik. Najliczniej reprezentowanym gatunkiem w lasach gminy Lubrza jest dąb (ok. 65%), modrzew (10%) i świerk (10%). Występują także drzewostany sosnowe, lipowe, brzozowe i olchowe. Około 55% powierzchni leśnej posiada siedliska lasu świeżego, 25% lasu mieszanego wyżynnego, 20% lasu wyżynnego; las wilgotny i łęgowe występują fragmentarycznie. Największe udział posiadają drzewostany w III klasie wieku (35%) i kolejno IV i II klasa wieku (po 25%); I,V,VI klasa wieku – po 5%. Stopień zalesienia gminy Walce jest niewielki. Lasy i zalesienia zajmują 7,3% jej powierzchni. Aż 92,4 % lasów występuje na gruntach wsi Brożec, 4 % znajduje się na gruntach wsi Rozkochów. W pozostałych siedmiu wsiach gminy powierzchnia lasów wynosi zaledwie 3,6% ogólnej ich powierzchni. Intensyfikacja gospodarki i inne procesy antropogeniczne, doprowadziły do wylesienia obszaru, a naturalna roślinność leśna, uległa znacznym przemianom Zasoby wodne Wody podziemne obszaru leżą w obrębie Głównego Zbiornika Wód Podziemnych GZWP nr 332 Subniecka Kędzierzyńsko-Głubczycka objętego specjalną ochroną. W granicach obszaru wydzielono strefę najwyższej ochrony Głównego Zbiornika Wód Podziemnych, która obejmuje swym zasięgiem dolinę Osobłogi. Ponadto Gmina Biała leży w obszarze GZWP nr 337 Dolina kopalna Lasy Niemodlińskie oraz GZWP nr 338 Subzbiornik Paczków – Niemodlin. Gmina Biała leży w zlewni rzeki Biała, największego lewobrzeżnego dopływu Osobłogi (lewobrzeżnego dopływu Odry). Biała jest największym ciekiem wodnym gminy. Wypływa ze wsi Prężynka (gm. Lubrza); a do Osobłogi wpływa w odległości kilku km powyżej ujścia do rzeki Odry. Długość rzeki wynosi 35,3 km, w tym w obrębie gminy Biała - 17,5 km. Zlewnia rzeki Biała wynosi 51,9 km2. Lewobrzeżne dopływy Białej to: Potok Kolnowiecki, Potok Brzeziniecki, Potok Śmiczowski, Ścinawka (nazywana też Potokiem Piechocickim), Czarny Rów, Rów Rzymkowiecki z lewobrzeżnym dopływem Potokiem z Lasu. Prawobrzeżne dopływy Białej to: Potok Krobuski, Młynówka Szonowicka z lewobrzeżnymi dopływami: Potok Młyński (Potok Stokowski) i Potok Rina. Głogówek leży nad prawym brzegiem rzeki Osobłogi, lewobrzeżnego dopływu Odry. Osobłoga jest największym powierzchniowym ciekiem tego terenu i ma zasadniczy wpływ na kształtowanie się stosunków wodnych terenu gminy. Rzeka wpływa do gminy Głogówek z terenu Czech. Jej długość wynosi 29 km. W samym mieście nie ma większych zbiorników wodnych. Niewielkie sztuczne zbiorniki powstałe, jako starorzecza Osobłogi lub akweny po wyrobiskach znajdują się na terenie wsi: Racławice 33 Śląskie, Mionów, Nowe Kotkowice, Zawada, Leśniak, Dzierżysławice i Błażejowice i mogą być traktowane, jako potencjalne akweny przeznaczone pod turystykę wodną lub rekreację (np. wędkowanie). Poza Osobłogą, wody powierzchniowe na terenie gminy Głogówek stymulowane są rzekami: Staradunią oraz Swornicą. Gmina Lubrza charakteryzuje się średnią gęstością sieci wód powierzchniowych. Brak tu rozwiniętej sieci rzecznej oraz występuje mała zasobność wodna cieków powierzchniowych. Cały obszar gminy położony jest w dorzeczu rzeki Osobłogi, która jest lewostronnym, bezpośrednim dopływem Odry. Jej podstawowymi lewostronnymi dopływami na terenie gminy jest rzeka Prudnik – największy i podstawowy ciek powierzchniowy na omawianym obszarze. Charakterystyczna jest tu bogata sieć wód powierzchniowych tworzona przez rzekę Prudnik i jej dopływy: Potok Trzebiniecki (z dopływem Potokiem Granicznym) i Potok Lubrzanka oraz dopływy rzeki Osobłogi: Biała, Młyńska, Młynówka. Brak na terenie gminy znaczących powierzchniowych zbiorników wodnych. Największe znajdują się we wsi Jasiona (zbiorniki poeksploatacyjne) oraz stawy hodowlane we wsiach: Trzebina, Krzyżkowice i Prężynka. Pod względem hydrograficznym gmina Walce leży w zlewni rzeki Odry. Przez teren gminy Walce przepływają trzy podstawowe cieki wodne oraz Potok Mechnicki i Grabczok. rzeka Odra - stanowi naturalną granicę północno – wschodniej części gminy Walce. Długość rzeki na terenie gminy wynosi 2,8 km. Na rzece znajduje się zmodernizowany jaz sektorowy „Krępna”, zlokalizowany 100 m poniżej jazu kozłowo iglicowego. rzeka Stradunia - długość rzeki w granicach gminy wynosi 10,9 km, a powierzchnia zlewni 24 km². Ciek na całej długości jest uregulowany. rzeka Swornica - długość rzeki w obrębie gminy 12,6 km, powierzchnia zlewni 3,6 km², ujście cieku stanowi rzeka Odra. Ciek na całej długości jest uregulowany. Zanieczyszczenie środowiska Występujące zanieczyszczenia środowiska na obszarze objętym ZSROW mają skalę lokalną i dotyczą przede wszystkim zanieczyszczenia powietrza przez lokalne kotłownie lokalne, zanieczyszczenie wód przez ścieki oraz zanieczyszczenie powierzchni ziemi przez odpady stałe tzw. dzikie wysypiska śmieci. Typowym rolniczym zanieczyszczeniem gleb jest gnojowica, która wprowadza skażenie nie tylko biologiczne, ale i biogenne. Szczególnie szkodliwy jest nadmiar fosforu i azotu, który bardzo często przekształca się w kancerogenne azotyny. Pośrednio grunty rolne zagrożone są zanieczyszczeniami pochodzącymi z wód – infiltracja boczna oraz pozostawianie osadów przy 34 wylewach rzek. Nadmierne melioracja cieków, nawożenie i wypas sprawiły poważne zniszczenia zbiorowisk łąk. Z punktu widzenia rozwoju gospodarczego regionu, najbardziej dotkliwe jest zanieczyszczenie wód powierzchniowych, a zwłaszcza rzek, które mogą być włączone do systemu komunikacji na tym obszarze (rzeka Osobłoga, czy w części rzeka Biała). Bezpośrednimi źródłami zanieczyszczeń wód powierzchniowych jest odprowadzanie do nich ścieków bytowo-gospodarczych. Rzeka Biała w obecnym stanie jest silnie zanieczyszczona na całym odcinku, ze względu na brak systemów kanalizacyjnych oraz nieskuteczność funkcjonowania istniejącej oczyszczalni ścieków w Białej. Jakość wód nie mieści się nawet w granicach norm klasy III. Głównym źródłem zanieczyszczeń wód są ścieki komunalne odprowadzanie z miasta Biała oraz ścieki bytowe ze wsi Radostynia i Łącznik. Rzeka jest zanieczyszczana okresowo spływami z przyległych terenów użytkowanych rolniczo. Rzeka Stradunia zawiera ponadnormatywne zanieczyszczenia takich składników jak azot amonowy i fosforowy. W pozostałych składnikach zaliczana jest do III klasy czystości. Na terenie gmin wchodzących w skład obszaru realizuje się projekty, które mają skutkować ochroną przyrody i środowiska. W dużej mierze są to działania infrastrukturalne, ale też i te mające charakter projektów miękkich: na przykład wprowadzanie różnych form ochrony przyrody. Obszary i obiekty prawnie chronione na obszarze gminy Biała to: Obszar Chronionego Krajobrazu „Bory Niemodlińskie” – 120,0 ha Rezerwat przyrody „Jeleni Dwór” – 3,49 ha Pomniki przyrody 1. Cis pospolity w Nadleśnictwie Prószków, obręb Chrzelice 2. Modrzew europejski w Nadleśnictwie Prószków, obręb Prószków Parki 1. Park przyzamkowy w Chrzelicach 2. Zabytkowy Park wiejski „Chrzelice” – powierzchnia 4,75 ha 3. Parki wiejskie w: Radostyni, Śmiczu oraz Prężynie. Na zubożenie systemów leśnych mają wpływ takie czynniki jak: niewłaściwa gospodarka leśna, nastawiona na szybkie pozyskiwanie drewna, szkodniki, szkody spowodowane przez gryzonie, nadmierny stan zwierzyny płowej migrującej często z terenu Czech. Kompleksy leśne „Dobroszewice” i „Prężynka” są zdegradowane. Na terenie gminy Lubrza reprezentowane są dwie formy prawnej ochrony przyrody: obszarowa – park krajobrazowy 35 indywidualna – pomnik przyrody Ochronie prawnej w postaci obszarowej wielkoprzestrzennej formy ochrony przyrody podlega utworzony w 1988 r. Park Krajobrazowy „Góry Opawskie”. Obszar gminy obejmuje on w małym 170 ha, zachodnim fragmencie. Otaczające Park Krajobrazowy od wschodu pola i łąki włączone są w otulinę parku na obszarze 1722 ha. Dla parku wraz z otuliną sporządzony został plan ochrony, który jest zbiorem wytycznych dla planowania przestrzennego, ochrony środowiska, ochrony przyrody, gospodarki wodnej, rozwoju turystyki, gospodarki leśnej i innych dziedzin działalności człowieka. Zapisy planu ochrony są nadrzędne w stosunku do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz operatorów urządzania lasów. Indywidualną forma ochrony przyrody na terenie gminy Lubrza jest pomnik przyrody ożywionej chroniący lipy drobnolistne, tworzące aleję przydrożną długości 2,2 km (najbardziej okazałą w województwie opolskim) na drodze z Opola do Lubrzy. Na terenie gminy Walce istnieją także pomniki przyrody: 4 lipy drobnolistne, 3 położone w Rozkochowie i 1 w Brożcu oraz kasztanowiec zwyczajny – Brożec. Z przyrodniczego punktu widzenia ochronie należy poddać zabytkowy park wiejski we wsi Rozkochów. Park o powierzchni 15,3 ha założony został w XVII w., przebudowany 1734 r. i wieku XX. W jego obrębie można wyróżnić gatunki iglaste (jodła pospolita, świerk pospolity, sosna wejmutka, cis pospolity) oraz liściaste takie jak klon pospolity, lipa drobnolistna, grab pospolity, topola czarna, dąb szypułkowy, a także kasztanowiec, jasion, robinia, topola biała, klon srebrzysty. Do dzisiaj park zachował się w pierwotnych granicach, przy zachowaniu czytelnego układu przestrzennego, wodnego i komunikacyjnego. Jako zwarte wystąpienie zieleni wprowadza istotne urozmaicenie w krajobrazie okolicy. 36 II.1.3 UWARUNKOWANIA KULTUROWE Obszar czterech gmin: Biała, Głogówek, Lubrza i Walce pod względem kulturowym jest niesłychanie interesujący. Sprawia to przede wszystkim konglomerat tradycji, zwyczajów i kultur mieszkańców tego regionu, którzy wywodzą się zarówno z rodzin autochtonicznych, jak i repatriantów ze Wschodu. Na terenie Gmin Biała i Głogówek były przed II wojna światową silne środowiska żydowskie. Trudno jest jednak opisać szczegółowo cały obszar, tak, by nie dopuścić do zafałszowania obrazu obszaru objętego ZSROW, dlatego uznając, że warstwa kulturowa jest jednym z ważniejszych elementów rozwoju gospodarczego obszaru – zwróciliśmy uwagę na specyfikę każdej z gmin. Uznajemy tym samym, że w tej sytuacji różnice staja się mocną stroną obszaru. Zasoby kulturowe gminy Biała obejmują zarówno ślady osadnictwa przedhistorycznego, udokumentowane licznymi znaleziskami, jak i ukształtowane w okresie średniowiecza genetyczne układy przestrzenne wsi i miasta, wraz z historyczną siecią dróg oraz zachowaną zabudową, obejmująca budynki mieszkalne, zespoły kościelne, klasztorne, założenia dworskie i pałacowo-parkowe, zamki, cmentarze, a także budynki oświatowe, liczne kapliczki murowane oraz budowle obronne. Większość tych obiektów jest zaniedbana i wymaga odrestaurowania. Znaczna część miasta (układ przestrzenny i zabudowa miasta średniowiecznego oraz podzamcze) podlega ochronie konserwatorskiej (Decyzja 196/57 opublikowana w D.U. WRN w Opolu, Nr 9 z dnia 10 lipca 1973 r.) – jest to strefa A, co oznacza ścisłą ochronę konserwatorską zabytkowego układu urbanistycznego. Miasto i gminę Głogówek zaliczyć można do terenów bogatych w zasoby dziedzictwa kulturowego w województwie opolskim. Świadczą o tym liczne stanowiska archeologiczne oraz zachowane zabytkowe obiekty i układy przestrzenne. Za unikalne należy uznać walory kulturowe miasta Głogówek (ilość zasobów kulturowych, ich jakość i różnorodność, zachowany średniowieczny układ przestrzenny itd.). Miasto Głogówek to niewątpliwie jedno z najpiękniejszych i najstarszych miast Śląska, na którego klimat wpływa zabudowa z minionych wieków oraz walory krajobrazowe terenu. Ślady osadnictwa prehistorycznego w chwili obecnej udokumentowane są 249 znaleziskami o ściśle określonej lokalizacji. Prawie 25% ogólnej liczby stanowisk archeologicznych, zlokalizowanych na terenie miasta i gminy Głogówek, zostało wpisanych do rejestru zabytków województwa opolskiego. Z kolei 27% znalezisk to stanowiska wielokulturowe, świadczące o utrwalaniu się prehistorycznego osadnictwa w stałych miejscach. Bogato udokumentowane są na terenie miasta i gminy Głogówek zabytki nieruchome. Ochroną konserwatorską objętych jest 96 (41%) obiektów zabytkowych, ujętych w rejestrze zabytków oraz 138 (59%) obiektów ujętych w ewidencji zabytków. Łącznie na terenie miasta i gminy 234 obiekty podlegają ochronie ze względu na zachowane wartości historyczno-kulturowe. Wśród obiektów zabytkowych najliczniejszą grupę stanowią budynki mieszkalne stanowiące 56% 37 ogólnej liczby obiektów zabytkowych. Licznie reprezentowane są także obiekty sakralne (kościoły, kaplice, klasztory, plebanie, grobowce), stanowiące 23,1% ogólnej liczby zabytków terenu. Teren miasta i gminy bogaty jest także w zabytkowe obiekty użyteczności publicznej (szkoły, szpital, zajazd, karczma, gospoda, oberża, remiza strażacka i budynki administracyjne, w tym ratusz) oraz przemysłowe i gospodarcze (młyny, gorzelnia, spichlerze, stajnia dworska, kuźnia). Niewątpliwą atrakcja terenu są cenne zespoły zabudowy feudalnej występującej w mieście (zamek, brama zamkowa, park krajobrazowy, pałacyk) oraz we wsiach: Kazimierz (pałac z oficyną dworską oraz parkiem krajobrazowym), Tomice (dwór, budynek podworski i stajnia dworska), Twardawa (dwór ), Zwiastowice i Stare Kotkowice (zabudowania podworskie). O wysokich wartościach kulturowych terenu świadczą także istniejące tutaj zabytki ruchome, najczęściej reprezentowane przez rzeźbę św. Jan Nepomucena. Ponadto w świeckich i sakralnych Niewątpliwie największą wartość kulturowo-historyczną mają ukształtowane w okresie średniowiecza genetyczne oraz później powstałe układy przestrzenne miast i wsi wraz z historyczną siecią dróg oraz zachowaną zabytkową zabudową. Ziemia Lubrzańska należy do regionu Górnego Śląska. W okresie swoich dziejów przechodziła różne koleje losu charakterystyczne dla ziem lezących na pograniczu. Na uwarunkowania kulturowe terenu istotny wpływ miały gwałtowne zmiany społeczne, wynikające z odpływu i przypływu ludności. Duży wpływ terenów ościennych zaznaczył się mieszanką kulturowo-etniczną tych terenów. Liczne wojny i zmiany przynależności administracyjnej obszaru spowodowały różnorodność form historycznego rozwoju kulturowego i przestrzennego. Na terenie gminy Lubrza znajduje się wiele zabytków świadczących o bogatej historycznej przeszłości, choć na tle innych gmin województwa opolskiego gminę zalicza się do terenów średnio bogatych w zasoby dziedzictwa kulturowego. Ochroną konserwatorską objętych jest 56 obiektów (w tym 3 parki), z czego aż 57% wpisanych jest do rejestru zabytków. Większość z nich znajduje się we wsiach: Trzebina, Lubrza i Dytmarów. Wśród obiektów zabytkowych najliczniej występują obiekty sakralne: Kościół parafialny p.w. św. Katarzyny w Dytmarowie, Kościół parafialny p.w. św. Jakuba w Lubrzy, wzniesiony w latach 1797 – 1798 Kościół parafialny pod wezwaniem Wszystkich Świętych w Nowym Browińcu, murowany z 1845r Kościół filialny p.w. NMP w Olszynce Kościół parafialny p. w. Wniebowzięcia N.M.P. w Trzebinie Na terenie gminy Lubrza za zabytkowe uznano parki: Park dworski w Trzebinie 38 Park pałacowo-krajobrazowy w Olszynce Park pałacowo-krajobrazowy w Słokowie. Dużą wartość kulturową przedstawia zachowany, regularny układ przestrzenny potrójnej owalnicy z pochodzącą głównie z końca XIX i początku XX w. zabudową mieszkalną w Lubrzy. Układ przestrzenny wsi Lubrza, jako relikt osadnictwa wczesnośredniowiecznego jest niewątpliwie jednym z cenniejszych pod względem kulturowym na terenie gminy. Odrębność społeczno-kulturowa zamieszkałych w gminie Walce Ślązaków przejawia się głównie w ramach społeczności lokalnych i wyraża się w takich cechach jak: język, obyczaje, zwyczaje, tradycja i styl życia. Centrum życia samorządowego, gospodarczego i kulturalnego w gminie mieści się w Walcach. Tu swoją siedzibę ma Urząd Gminy, Gminny Ośrodek Kultury, Biblioteka Gminna, Ośrodek Zdrowia, apteka, poczta i Bank Spółdzielczy. Tu także działa, założona w 1908 roku, Ochotnicza Straż Pożarna oraz klub sportowy. Sołectwo Brożec szczyci się faktem, że to tu urodził się arcybiskup prof. Alfons Nossol. Wsie gminy Walce są zadbane – mieszkańcy dbają o estetykę swoich domostw, co zostało też docenione poprzez przyznanie wsi Dobieszowice II miejsca w konkursie na „Piękną wieś” w województwie opolskim. Najstarszym kościołem w gminie jest kościół parafialny w Brożcu wybudowany w 1779r. przez ks. Klosego. Szczególnie cenne zabytki w kościele to barokowa ambona i konfesjonał, chrzcielnica oraz XIX- wieczne organy. W Gminnym Ośrodku Kultury w Walcach znajduje się Izba Regionalna, w której zgromadzone jest bogactwo kultury stanowiące dorobek poprzednich pokoleń regionu. II.1.4 UWARUNKOWANIA HISTORYCZNE Na terenie Gminy Biała ludność słowiańska wzniosła trzy grodziska, poza wsiami: Czartowice i Chrzelice, najważniejszym grodziskiem była Biała, gdzie grodzisko (XIII-XIV w.) istniało w południowozachodniej części miasta (obok cmentarza żydowskiego). Usadowiona na niewielkim wzniesieniu Biała jest jednym z najstarszych miast Śląska Opolskiego. Już w 1225 roku wzmiankowane jest w zachowanych dokumentach jako ogród kasztelański. Samo miasto powstało najprawdopodobniej około 1270 r., za czasów księcia opolskiego Bolesława, na starym szlaku komunikacyjnym z Nysy do Krakowa. Chociaż już od 1270 r. Biała istnieje jako miasto, prawa miejskie otrzymuje w 1311 r. z nadania Księcia Kazimierza Opolczyka. W tym czasie stanowi centrum gospodarcze i polityczne okolicy z warownym grodem otoczonym wałami i fosą. W wieku XIV w. Biała została otoczona murami. Ważnym w historii miasta elementem było przejęcie w 1606 r. Białej przez ród Prószkowskich, deklarujących przyjmowanie wypędzanych z różnych miast Żydów. Przeżywający swój rozkwit 39 w mieście pod koniec XVIII wieku Żydzi, nazwali Białą „Macum Cadik” – Miasto Sprawiedliwych. W tym też czasie kwitł tu handel na szeroką skalę, głównie: tkaninami, wełną, woskiem i miodem. W 1791 roku wybudowano tutaj cegielnię i odbudowano ratusz. W tym też okresie Biała słynęła jako znany ośrodek koronkarstwa. Gmina żydowska w Białej, poświadczona od 1562 roku miała w swej dyspozycji synagogę, instytucje gminne, utrzymywała akademię talmudyczną, bibliotekę, a w połowie XIX w. prowadziła hebrajską drukarnię. Wielkie straty w ludziach poniosła Biała podczas szalejącej zarazy w roku 1633 i 1654. Wielokrotnie miasto trawiły także pożary, z czego dwa największe w roku 1544 i 1791. Po jednym z wielu wielkich pożarów, zaczęto w Białej stawiać budynki murowane. Wojna światowa dokonała kolejnych zniszczeń w mieście. W czasie drugiej wojny światowej została w Białej spalona wschodnia pierzeja Rynku z ratuszem. Po drugiej wojnie Biała znalazła się w granicach państwa polskiego. W roku 1946 w zamku powstało gimnazjum, szkoła podstawowa, potem liceum ogólnokształcące, a w roku 1987 ta zabytkowa budowla została własnością Mody Polskiej. Do dnia dzisiejszego było jeszcze kilku właścicieli zamku. Po wojnie zbudowano w Białej osiedla: 1000-lecia i 40-lecia, odbudowano zniszczony rynek. Zbudowano nowy gmach szkolny, w którym od 1980 roku mieszczą się szkoła podstawowa, gimnazjum i liceum ogólnokształcące oraz przedszkole. Pod koniec XX w. zbudowano w Białej oczyszczalnię ścieków. Poprawia się wygląd miasta przez budowę estetycznych chodników i nowe elewacje budynków. Z początkiem XXI wieku rozwija się prężnie prywatna sieć handlowa, a sama Biała nabiera cech miast zachodnioeuropejskich. Pierwsza wzmianka o Głogówku pojawia się w źródłach ruskich w 1076 r. Nazwę swoją miasto zawdzięcza rosnącym tu ongiś bujnie krzewom głogu. W źródłach czeskich używana jest nazwa Horny Glogov, w niemieckich Klein Glogau lub Kraut Glogau. Prawa miejskie Głogówek otrzymał w 1275 r. Do 1532 r. gród był częścią księstwa opolsko-raciborskiego, by stać się później własnością Habsburgów. W 1561 roku wydzierżawiają go Oppersdorffowie i władają nim do 1801 r. Jednym z ważniejszych wydarzeń w historii Głogówka jest pobyt króla Polski Jana Kazimierza, który wraz z małżonką Marią Ludwiką w czasie najazdu Szwedów w dniach 17.10.1655 - 18.12.1655 r. przebywał w głogóweckim zamku, nadając tym samym miastu rangę stolicy Polski. Stąd para monarsza udała się w listopadzie tegoż roku na zjazd senatorów, który zaowocował Uniwersałem Opolskim, stanowiącym odezwę do narodu, by walczył ze szwedzkim agresorem. W czasie tych gorących dni gościli w Głogówku: hetman Stefan Czarnecki wraz z małżonką, słynny poeta barokowy Jan Andrzej Morsztyn, a także Jakub Sobieski, ojciec przyszłego króla. W okresie "potopu" pobliski klasztor oo. Paulinów w Mochowie użyczył schronienia słynnemu jasnogórskiemu obrazowi Matki Boskiej. Dzieło to powróciło do Częstochowy wraz z orszakiem królowej Marii Ludwiki, która opuściła Głogówek dopiero w czerwcu 1656r. 40 Drugim istotnym wydarzeniem był pobyt wybitnego niemieckiego kompozytora Ludwika van Beethovena. Kompozytor pracował tu nad ukończeniem IV-symfonii B-dur op 60, którą potem zadedykował hrabiemu Franciszkowi Joachimowi Oppersdorff. Pobyt kompozytora dokumentuje kamień pamiątkowy, a także założona w 1977r. sala Beethovena mieszcząca się w lewym skrzydle Zamku Dolnego. Dziś odbywają się tu kameralne koncerty skupiające liczne grono melomanów. Również w lewym skrzydle zamku znajdują się sale, wchodzące w skład Muzeum Regionalnego. Urodzajne ziemie sprawiły, że tereny dzisiejszej gminy Lubrza zostały bardzo wcześnie, bo już w paleolicie (epoka kamienia), zasiedlone. O śladach działalności ludzkiej świadczą liczne odkrycia archeologiczne w Lubrzy, Nowym Browińcu i Prężynce (4500 – 1800 lat p.n.e.), a stanowiska archeologiczne z epoki brązu znajdujemy już w Prężynce, Olszynce, Dytmarowie, Krzyżkowicach i Trzebinie. W ostatnich wiekach przed naszą erą na tereny Śląska wkroczyli Celtowie, którzy znacznie przyspieszyli rozwój cywilizacyjny tych obszarów. W pierwszych wiekach po Chrystusie Śląsk przemierzały ludy germańskie, które ostatecznie wyparli Słowianie. Na ziemi prudnickiej zaznaczyły się wpływy rzymskie. Okolice późniejszej Lubrzy zamieszkane zostały najprawdopodobniej przez plemię Gołęszyców (część południowa gminy) oraz Opolan (część północna). Według przypuszczeń większości historyków Gołęszyce weszli w skład państwa wielkomorawskiego. Po jego upadku w 906 r. cieszyli się niezależnością, by znów na krótko znaleźć się w państwie czeskim. Około 990 r. Gołęszyce stali się mieszkańcami państwa Mieszka I. Pod koniec XIII w. obszar gminy znajdował się w dwóch państwach: część południowa w państwie czeskim, reszta w państwie Piastów. XIII w. to okres zachodniej kolonizacji, kiedy zakładano całkowicie nowe miejscowości lub dokonywano ponownych lokacji istniejących już wsi słowiańskich. O korzeniach słowiańskich świadczą prastare nazwy niektórych miejscowości. Istotna zmiana granic nastąpiła wraz ze sprzedażą przez czeskiego króla Jana Luksemburczyka okręgu prudnickiego ks. niemodlińskiemu Bolkowi I w 1337 r., kiedy cały omawiany obszar znalazł się w piastowskiej części Śląska, opuszczając na zawsze Morawy. We wsiach funkcjonowały karczmy i wybudowane jeszcze w średniowieczu młyny, rosła liczba mieszkańców. Rozwój tych obszarów wspierały przebiegające tędy ważne szlaki handlowe, z których droga z Wrocławia przez Trzebinę na Morawy była najważniejsza. Istotną trasą był również szlak z Prudnika przez Dytmarów i Krzyżkowice do Osobłogi (Osoblaha) i dalej do Głubczyc. Okres wojny trzydziestoletniej zatrzymał na jakiś czas rozwój regionu. Zachowały się legendarne ślady pobytu w tych stronach Szwedów i innych obcych wojsk. Konsekwencją reformy Kościoła zapoczątkowanej przez Marcina Lutra była zmiana religii mieszkańców okolicznych wsi. Około 1784 r. wsią całkowicie protestancką była Olszynka. W Lubrzy, 41 Laskowicach i Słokowie mieszkali katolicy i protestanci. Pozostałe wsie były katolickie. W 1742 r. większa część Śląska przeszła do państwa pruskiego. Prusacy utworzyli na podległym im obszarze powiaty. Na terenie późniejszej gminy Lubrza powstał powiat prudnicki. Przez kilka lat na początku XIX w. Trzebina była własnością Gebharda Blüchera. W tym samym czasie odkryto w parku dworskim w tej wsi źródła wody mineralnej, która dała podstawę pod rozwój uzdrowiska. Z ankiet kościelnych z połowy XIX w. wynika, że wszystkie wsie omawianego obszaru, poza Nowym Browińcem zamieszkane były w większości przez Niemców. Zmodernizowano drogi. Przejście graniczne w Trzebinie było najruchliwszym tego typu miejscem na granicy śląsko (Niemcy) – austriackiej. W 1876 r. powstała linia kolejowa Nysa – Prudnik – Racławice Śląskie – Kędzierzyn, a w 1896 Prudnik – Lubrza – Biała – Gogolin. Stacje kolejowe powstały w Lubrzy i Dytmarowie. W niektórych wsiach powstały małe zakłady, choć rolnictwo pozostało podstawą egzystencji mieszkańców okolic Lubrzy. W 1921 r. niekorzystny dla Polski wynik plebiscytu przesądził, że cały powiat prudnicki znalazł się w Niemczech. W 1945 r. wysiedloną ludność niemiecką zastąpili Polacy z Kresów, centralnej Polski oraz Podkarpacia. Pozostali jedynie autochtoni z Nowego Browińca. Po wojnie nastąpił rozwój gospodarki kolektywnej na terenach rolniczych. We wsiach powstały duże gospodarstwa spółdzielcze i państwowe nierzadko wykorzystujące tereny dawnych folwarków. Powstały nowe budynki szkolne (Lubrza), a stare zostały rozbudowane (Olszynka, Nowy Browiniec, Dytmarów). W wyniku kolejnych reform administracyjnych tworzone były gromady i gminy zbiorcze. Trwały charakter miały zmiany dokonane w latach 70-tych, kiedy powstała gmina Lubrza w dzisiejszym kształcie (1973). Znaleziska archeologiczne wskazują, że pierwsze formy osadnictwa pojawiły się na terenie gminy Walce już w epoce kamiennej, szczególnie na obecnym obszarze Straduni, Walec, Rozkochowa. Osadnictwu najpierw sprzyjały dobre warunki naturalne (dolina rzeki), a później przebieg „bursztynowego" szlaku handlowego, biegnącego przez Brożec, Kromołów, Rozkochów i Głogówek na Morawy. Wczesnośredniowieczne osadnictwo zaczęło się rozwijać dopiero w XII i XIII wieku. Wieś Walce wzmiankowana jest w źródłach z roku 1228 jako "Walchi". Założona została prawdopodobnie przez Cystersów z Lubiąża, by następnie przejść pod Zakon Norbertanek z Czarnowąs i Biskupstwo Wrocławskie. Z 1330 r. pochodzi dokument potwierdzający istnienie w Walcach parafii św. Walentego (obecnie istniejący kościół p.w. św. Walentego został wybudowany w roku w 1894). Wsi nie ominęły wojny husyckie, szwedzkie i śląskie, jak również wybuchające od czasu do czasu epidemie chorób zakaźnych dziesiątkujące mieszkańców i siejące spustoszenie. Znajdujący się w Walcach majątek ziemski z zamkiem wybudowanym w 1675 r. przez von Schweinichenów, kupiła w roku 1815 rodzina Walliczek. W 1847 r. zamek wraz z majątkiem nabyli 42 Seher-Thossowie. W ich rękach był aż do roku 1929, kiedy to na skutek zadłużenia zamek przejęło państwo. Rozparcelowanie majątku przyczyniło się do rozkwitu wsi, zaczęły powstawać całe ulice z zabudowaniami gospodarstw rolnych. Liczba mieszkańców systematycznie wzrastała. Tuż przed wojną było ich 1894. W wyniku I wojny śląskiej (1740-1742) Śląsk, a zatem gmina Walce, po 216 latach panowania Habcburgów przeszła pod panowanie Prus. Po pokoju w Hubertsburgu z dotychczasowych powiatów Prudnik, Głogówek i Biała utworzono powiat prunicki, do którego należały Walce wraz z pozostałymi wsiami, za wyjątkiem Straduni, która należała wówczas do powiatu opolskiego. 43 II.2 POTENCJAŁ DEMOGRAFICZNY I GOSPODARCZY II.2.1 CHARAKTERYSTYKA LUDNOŚCI ZAMIESZKUJĄCEJ OBSZAR OBJĘTY ZSROW Liczba ludności Obszar objęty ZSROW zamieszkuje 36 523 osoby. Największa gęstość zaludnienia występuje na terenach miejskich, a biorąc pod uwagę gminy – w gminie: Walce 87 osób na km², Głogówek 84 osób na km², w gminie Biała 58 osób na km² i w gminie Lubrza 55 osób na km². Dane szczegółowe Gmina Biała Zgodnie z danymi z ostatniego Narodowego Spisu Powszechnego Ludności gminę Biała w 2002 roku zamieszkiwało ogółem 12 145 osób (5 827 mężczyzn i 6318 kobiet). Najwięcej mieszkańców zameldowanych jest w Białej. Najliczniej zamieszkałe wioski to: Pogórze, Chrzelice i Śmicz. Gęstość zaludnienia wynosi ok. 64 osoby na km2. Najnowsze dane demograficzne przedstawia poniższa tabela. Demografia gminy Biała Lp. Miejscowość 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. Biała Browiniec Polski Brzeźnica Chrzelice Czartowice Dębina Frącki Gostomia Górka Prudnicka Grabina Józefów Kolnowice Krobusz Laskowiec Ligota Bialska Łącznik Miłowice Mokra Nowa Wieś Prudnicka Ogiernicze Olbrachcice Otoki Pogórze Prężyna Radostynia Rostkowice Solec Śmicz Wasiłowice Wilków Liczba mieszkańców 2698 149 242 636 123 113 90 451 226 469 114 287 225 95 387 1163 115 177 213 163 385 189 721 348 436 221 221 512 181 211 44 31. Żabnik OGÓŁEM 111 11 672 Gmina Głogówek Zgodnie z danymi z ostatniego Narodowego Spisu Powszechnego Ludności gminę Głogówek w 2002 roku zamieszkiwało ogółem 15 129 osób. Najwięcej mieszkańców zameldowanych jest w Głogówku. Najliczniej zamieszkałe wioski w gminie to: Racławice Śląskie, Twardawa i Szonów. Najnowsze dane demograficzne przedstawia poniższa tabela. Demografia gminy Głogówek na 1.01.2005 roku Lp. Miejscowość 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. Głogówek Biedrzychowice Błażejowice Cieszniów Dzierżysławice Góeczno Kazimierz Kazimierz-Anachów Kierpień Leśnik Mionów Mochów Nowe Kotkowice Nowe Kotkowice-Chudoba Racławice Śl. Rzepcze Stare Kotkowice Szonów Tomice Twardawa Twardawa-Małkowice Wierzch Wróblin Zawada Zawada-Bud Zawada-Golczowice Zawada-Mućków Zawada-Sysłów Zwiastowice OGÓŁEM Liczba mieszkańców 5 778 842 172 76 395 58 368 7 341 90 215 420 74 42 1510 318 431 597 116 834 98 456 430 192 50 101 41 65 253 14 370 Źródło: www.glogowek.pl 45 Gmina Lubrza Zgodnie z danymi gminę Lubrza na koniec IV kwartału 2005 r. zamieszkiwało 4531 osób. Najwięcej mieszkańców zameldowanych jest w Lubrzy. Najliczniej zamieszkałe wioski, oprócz Lubrzy to: Trzebina i Dytmarów. Gęstość zaludnienia wynosi ok. 55 osób na km2. Najnowsze dane demograficzne przedstawia poniższa tabela. Demografia gminy Lubrza na koniec IV kwartału 2005 r. Lp. Miejscowość 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. Dytmarów Jasiona Krzyżkowice Laskowice Lubrza Nowy Browiniec Olszynka Prężynka + Przysiółek Dobroszewice Skrzypiec Słoków Trzebina Liczba mieszkańców 559 251 242 94 994 460 282 366 433 91 806 Ogółem 4531 Źródło: www.lubrza.pl Według danych GUS z 31 grudnia 2004 roku, gminę Walce zamieszkuje 6 060 osób. Najwięcej ludności jest zameldowanych we wsiach: Walce, Brożec i Stradunia. Wskaźnik gęstości zaludnienia wynosi 87 osób na km2 i jest niższy od średniej dla powiatu (blisko dwukrotnie) i województwa (odpowiednio 155 i 112 osób na km2). Tabela Ilość osób zamieszkujących poszczególne miejscowości gminy Walce na dzień 31.12.2003 r. Miejscowość Walce Brożec Ćwiercie Dobieszowice Grocholub Kromołów Rozkochów Stradunia Zabierzów OGÓŁEM: 1998 rok 2003 rok 2084 956 66 669 428 469 670 940 295 6548 2007 925 61 523 424 467 610 891 147 6055 46 Prognozy demograficze Obserwowany od kilku lat niż demograficzny wpłynął znacząco na zmniejszenie liczby ludności w województwie opolskim, w tym na obszarze objętym ZSROW. Sytuacje tę pogłębia fakt, że wstąpienie Polski do Unii Europejskiej i otwarcie nowych rynków pracy spowodowało legalne wyjazdy dużej części społeczności. W przypadku województwa opolskiego, a zwłaszcza gmin śląskich problem ten narasta – deklarujący podwójne obywatelstwo mają szansę na pracę w krajach UE, które jeszcze nie otworzyły swoich granic dla nowych członków Unii: w Niemczech i w Holandii. Poniżej podajemy prognozę demograficzną do roku 2015 dla gminy Lubrza. W pozostałych gminach sytuacja przedstawia się podobnie. Wyszczególnienie Gmina ogółem PROGNOZA DEMOGRAFICZNA 2005 2010 2015 4531 4500 4300 Źródło: R.Rauziński,W.Drobek, K.Heffner Prognoza demograficzna do 2010 w przekroju miast i gmin, Instytut Śląski w Opolu. Od kilku lat występuje w gminie Biała spadek liczby ludności. W roku 1990 gmina liczyła 12956 mieszkańców, a do roku 2002 – zmalała do 12 145, czyli o 811 mniej. Prognozy demograficzne w/g GUS do roku 2020 wskazują na kryzys demograficzny. Do najważniejszych obecnie problemów demograficznych gminy zaliczyć należy: spadek liczby urodzeń wysoka umieralność spadek przyrostu naturalnego spadek zawieranych małżeństw nadmierne emigracje zagraniczne – stałe i czasowe, głównie do Niemiec starzenie się ludności Struktura wieku ludności Obecne zmiany w strukturze wieku wskazują na występowanie zaawansowanego procesu starzenia się ludności. Uwarunkowania demograficzne nie są zbyt korzystne dla przyszłego rozwoju obszaru. Ekonomiczne grupy wiekowe w gminie Biała: Przedprodukcyjny - 23,5% Produkcyjny - 59,2% Poprodukcyjny - 17,3% 47 Występuje dysproporcja pomiędzy liczbą kobiet i mężczyzn. liczba kobiet -6318 liczba mężczyzn -5827 Liczba mieszkańców gminy Głogówek w niektórych grupach wiekowych wg stanu na 2003 r. L a t a Mężczyźni kobiety ogółem 0–9 822 687 1509 10-20 1167 1180 2347 20-30 916 1003 1919 30-50 2350 2097 4447 50-70 1403 1610 3013 70 i więcej 410 886 1296 Ekonomiczne grupy wiekowe w gminie Głogówek: Przedprodukcyjny - 23,3% Produkcyjny - 58,7% Poprodukcyjny - 18% Występuje dysproporcja pomiędzy liczbą kobiet i mężczyzn. liczba kobiet -7769 liczba mężczyzn -7360 Dane Urzędu Gminy w Lubrzy z 2000 r. pozwalają stwierdzić, że na przestrzeni ostatnich lat (1997-2000) obserwuje się znaczny spadek udziału ludności w grupie przedprodukcyjnej, wzrost liczebności grupy produkcyjnej oraz dalszy wzrost grupy poprodukcyjnej. Obecne zmiany w strukturze wieku wskazują na występowanie zaawansowanego procesu starzenia się ludności. Uwarunkowania demograficzne nie są zbyt korzystne dla przyszłego rozwoju gminy. Ekonomiczne grupy wiekowe w gminie Lubrza: Przedprodukcyjny - 25,6% Produkcyjny - 58,6% Poprodukcyjny - 15,8% 48 Występuje dysproporcja pomiędzy liczbą kobiet i mężczyzn. liczba kobiet - 2364 liczba mężczyzn -2211 Strukturę wiekową mieszkańców gminy Walce w 2004 r. charakteryzuje wyższy procent osób w wieku przedprodukcyjnym i niższy procent osób w wieku poprodukcyjnym. W stosunku do roku 2003 zanotowano wzrost urodzeń liczby dzieci (o 4). Przyrost naturalny wyniósł -14 i był wyższy o 7 w porównaniu z rokiem poprzednim. Ekonomiczne grupy wiekowe w gminie Walce: Przedprodukcyjny - 1 207 osób – 20,0% Produkcyjny - 3 747 osób – 61,8% Poprodukcyjny - 1106 osób – 18,2% Występuje dysproporcja pomiędzy liczbą kobiet i mężczyzn. liczba kobiet liczba mężczyzn - 2 915 - 3 145 Analizując strukturę wiekową mieszkańców gminy Walce należy stwierdzić, iż jest ona porównywalna zarówno z województwem opolskim, jak i strukturą demograficzną całej Polski. Uwagę zwraca nieco mniejsza liczba osób w wieku przedprodukcyjnym i produkcyjnym oraz większa liczba osób w wieku poprodukcyjnym. Jak wynika z analiz GUS, liczba osób w wieku poprodukcyjnym będzie w przyszłości ulegać zwiększeniu, czego determinantem jest malejąca dzietność rodzin oraz wydłużający się średni okres życia. 49 Poziom zatrudnienia i stopa bezrobocia Współczynnik aktywności zawodowej na terenie gminy Biała wynosi 54,7% i jest na tym samym poziomie, co wskaźnik dla całego województwa. Osoby bezrobotne stanowią 13,8% ogółu osób aktywnych zawodowo, co stanowi 12 lokatę w województwie. Aktywność ekonomiczna w gminie Biała AKTYWNI ZAWODOWO ogółem pracujący 4607 3971 bezrobotni BIERNI ZAWODOWO 636 3819 Źródło: Urząd Statystyczny w Opolu, Podstawowe informacje ze Spisów Powszechnych 2002, Opole 2003. Współczynnik aktywności zawodowej na terenie gminy Lubrza wynosi 54%, co stanowi 28 lokatę w województwie opolskim. Osoby bezrobotne stanowią 17,6% ogółu osób aktywnych zawodowo, co stanowi 27 lokatę w województwie. Współczynnik aktywności zawodowej na terenie gminy Głogówek wynosi 52,8%, co stanowi 56 lokatę w województwie opolskim. Osoby bezrobotne stanowią 15,7% ogółu osób aktywnych zawodowo, co stanowi 35 lokatę w województwie. Bezrobocie występujące w gminie Głogówek jest wynikiem ogólnych tendencji, dotyczących całego powiatu prudnickiego, a szerzej województwa i kraju. Bezrobocie jest m.in. wynikiem niskiego poziomu wykształcenia: zaledwie 592 mieszkańców gminy ma wykształcenie wyższe, a ponad 8790 - podstawowe i zasadnicze. Na koniec roku 2003 na terenie gminy było zarejestrowanych 710 osób. Bezrobocie na koniec maja 2005 r. kształtowało się następująco: - w Polsce: 18,8% - w województwie: 19,5% - w powiecie: 18,8 % - w gminie: 15,7% Aktywność ekonomiczna w gminie Głogówek AKTYWNI ZAWODOWO ogółem pracujący 5707 4811 bezrobotni 896 BIERNI ZAWODOWO 5099 Źródło: Urząd Statystyczny w Opolu, Podstawowe informacje ze Spisów Powszechnych 2002, Opole 2003. 50 Aktywność ekonomiczna w gminie Lubrza AKTYWNI ZAWODOWO Ogółem 1899 Pracujący bezrobotni 1565 334 BIERNI ZAWODOWO 1616 Źródło: Urząd Statystyczny w Opolu, Podstawowe informacje ze Spisów Powszechnych 2002, Opole 2003. Współczynnik aktywności zawodowej na terenie gminy Walce wynosi 52,8%, co stanowi 35 lokatę w województwie opolskim. Osoby bezrobotne stanowią 7,1% ogółu osób aktywnych zawodowo i jest to najniższa stopa bezrobocia w gminach województwa opolskiego. Tabela Aktywność ekonomiczna w gminie Walce AKTYWNI ZAWODOWO ogółem pracujący 2240 2081 bezrobotni 159 BIERNI ZAWODOWO 2000 Źródło: Urząd Statystyczny w Opolu, Podstawowe informacje ze Spisów Powszechnych 2002, Opole 2003. Według danych Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 roku spośród 6215 mieszkańców gminy, 3 801 osób (czyli 61,2%) utrzymuje się z pracy; w tym 2 783 osoby z pracy najemnej oraz 1018 osób z pracy na własny rachunek. (779 osób w swoim gospodarstwie rolnym). Z pozostałych źródeł utrzymuje się 1712 osób, z czego 1151 mieszkańców gminy korzysta ze świadczeń emerytalnych, a 394 osoby otrzymują renty. Nie ustalono źródła utrzymania dla 702 osób. Liczba gospodarstw rolnych Sektor indywidualny jest dominujący w gminie. Według wykazu aktualizującego gospodarstw rolnych jest 1018, w tym: od 1 do 2 ha - 143 (14%) od 2 do 3 ha - 76 (7,5%) od 3 do 4 ha - 45 (4,5%) od 4 do 5 ha - 56 (5,5%) od 5 do 7 ha - 101 (9,9%) 51 od 7 do 10 ha - 140 (13,8%) od 10 do 15 ha - 171 (16,8%) od 15 do 20 ha - 125 (12,3%) od 20 do 50 ha - 153 (15%) od 50 do 100 ha - 7 (0,7%) powyżej 100 ha - 1 Średnia wielkość gospodarstwa rolnego wynosi 16,5 ha. Tabela Struktura użytkowania gruntów w gminie Biała wg ewidencji na 1.01.2004 r. Powierzchnia Rodzaje gruntu (ha) Użytki rolne grunt orny 12 727 łąki 1 765 pastwiska 196 sady 63 Pozostałe grunty lasy grunty zalesione i zakrzaczone 3 525 25 wody stojące 3 wody płynące 10 rowy użytki kopalne 112 18 drogi 526 koleje 20 tereny zabudowane 410 tereny niezabudowane 14 tereny zielone 43 nieużytki 43 Razem 19 500 52 W użytkach rolnych grunty orne zajmują powierzchnię 12 727 ha, co stanowi 86,3 % użytków rolnych oraz 65,3 % ogólnej powierzchni. Na ogólną powierzchnię 14.751 ha użytków rolnych sektor indywidualny zajmuje areał 12.138 ha, co daje 82 %. W obsłudze rolnictwa działa Gminna Spółdzielnia „GS” Biała, ROL-POL – Przedsiębiorstwo Zaopatrzenia Rolnictwa. Są oni w stanie skupić zboże i rzepak i częściowo buraki cukrowe oraz zaopatrzyć rolników w środki do produkcji, opał, materiały, budowle itp. Podobne firmy działają w ościennych gminach i rolnicy mogą wybrać sobie odbiorców. Brak jest na terenie gminy przetwórstwa płodów rolnych, jak i żywca oraz bazy przechowalnictwa. Działające na terenie gminy Grupy Producenckie mają podpisane umowy z zakładami mięsnymi z innych województw. Zgodnie z danymi z ostatniego Powszechnego Spisu Rolnego 2002 roku, w gminie Głogówek znajduje się 1335 gospodarstw rolnych i zajmują one powierzchnię 14 826 ha. Zgodnie z danymi z ostatniego Powszechnego Spisu Rolnego 2002 roku, w gminie Lubrza znajduje się 715 gospodarstw rolnych. Głównym użytkownikiem gruntów rolnych gminy są rolnicy indywidualni, w których posiadaniu jest 4421 ha. Zgodnie z danymi z ostatniego Powszechnego Spisu Rolnego 2002 roku, w gminie Walce znajduje się 618 gospodarstw rolnych. Indywidualne gospodarstwa rolne są rozdrobnione, mimo to istnieje wysoka kultura rolna. Średnia wielkość gospodarstwa wynosi ok. 11,8 ha. Zatrudnienie w rolnictwie wynosi 26 osób/100 ha użytków rolnych. Warunki glebowo-klimatyczne są korzystne i sprzyjają rozwojowi produkcji roślinnej i zwierzęcej. Obserwuje się korzystne zjawisko zmiany struktury agrarnej gospodarstw rolnych polegające w mniejszym zakresie na zmianach własnościowych, a w większym na dzierżawach prywatnych; zjawisko to jest systematyczne i prowadzi do stałego powiększania powierzchni gospodarstw, które pragną wykorzystać istniejące warunki naturalne. Pozytywnym aspektem jest również polityka AWRSP, która dąży do poprawy struktury agrarnej oferując tereny o dużej powierzchni. Osiągnięcia w produkcji rolnej gminy Walce stawiają ją w rzędzie czołowych gmin województwa opolskiego. Liczba podmiotów gospodarczych, w tym MSP Na terenie gminy działalność gospodarcza prowadzona jest głównie przez firmy osób fizycznych i spółdzielnie. Według Rocznika Statystycznego 2000 na terenie gminy działa 528 podmiotów gospodarki narodowej (gminna / w tym miasto): a) sektor publiczny : 25 / 11 b) sektor prywatny : - spółki prawa handlowego z ograniczoną odpowiedzialnością : 9 / 5 53 - spółki cywilne : 20 / 14 - spółdzielnie : 8 / 2 - zakłady osób fizycznych : 439 / 178 Liczba podmiotów gospodarczych na terenie gminy i miasta Biała według Europejskiej Klasyfikacji Działalności (gminna / w tym miasto): - ogółem 528 / 216 - rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo 47 / 5 - przemysł 61 / 23 - budownictwo 66 / 21 - handel i naprawy 177 / 92 - hotele i restauracje 20 / 8 - transport, gospodarka magazynowa i łączność 21 / 7 - pośrednictwo finansowe 11 / 4 - obsługa nieruchomości i firm 38 / 18 - edukacja 12 / 5 - ochrona zdrowia 33 / 17 - pozostała działalność usługowa, komunalna, socjalna i indywidualna 30 / 14 Większość zarejestrowanych firm w powiecie to podmioty jednoosobowe lub rodzinne, nie zatrudniające pracowników. Większość instytucji przemysłowych skupiona jest w mieście Biała. Firmy działające na terenie gminy związane są z szeroko pojętymi usługami, branżą spożywczą, stolarką meblową, branżą przetwórstwa: mięsnego, paszowego, produkcją rolną i zwierzęcą. Do najważniejszych zakładów przemysłowych na terenie gminy należy Wytwórnia Naturalnych Wód Mineralnych ,,Ustronianka” w Białej (największy pracodawca w Białej). Do innych większych zakładów zlokalizowanych na terenie miasta Biała zaliczamy: Gminną Spółdzielnię Samopomoc Chłopska w Białej, Bank Spółdzielczy Biała, ,,Rol–Pol S.C.’’ Przedsiębiorstwo Produkcyjno –Usługowo –Handlowe, Wodociągi i Kanalizacja sp. z o.o. w Białej Hurtownia Materiałów Budowlanych „Tomiczek” w Białej. Na terenie gminy Głogówek zarejestrowanych jest 520 przedsiębiorców w następujących branżach: Budownictwo ogólne – 32 % Branża produkcyjno-usługowa – 32 % 54 Branża handlowa - 30 % Inne (pośrednictwo ubezpieczeniowe, biura rachunkowe, doradztwo, nauki języków itp.) – 14 % Największe zakłady działające na terenie miasta i gminy Głogówek to: Ośrodek Hodowli Zarodowej Zakład Przemysłu Cukierniczego „Piast” Prywatne Biuro Podróży „OTTOCAR Przedsiębiorstwo Produkcyjno Usługowe ELSAN Przedsiębiorstwo Produkcyjno Handlowo Usługowe FILPLAST VTO-DEKOR Sp.z.o.o. Przedsiębiorstwo Produkcyjno Handlowo Usługowe MATEX Usługi Transportowe Ilona i Zygfryd Michalec Henryk Barton BARTON - budownictwo Przedsiębiorstwo Transportowo Usługowe INTERTRANS Sp.z.o.o. W gminie zarejestrowanych jest 180 podmiotów gospodarczych. Do największych firm w gminie należą: Zakład Prefabrykacji Górniczej „Prefbet” w Lubrzy (jest największym zakładem pracy prowadzącym działalność produkcyjną w zakresie produkcji materiałów budowlanych) Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska” w Lubrzy Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna w Lubrzy Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna w Skrzypcu Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna w Jasionie SKR w Lubrzy Ponadto na terenie gminy funkcjonuje 25 sklepów różnych branż. Na terenie gminy Walce znajdują się 134 podmioty gospodarcze prywatne i 11 podmiotów publicznych. Do największych firm w gminie należą: Przetwórnia Mleka „OBI” w Walcach, filia firmy WILLICH w Grocholubiu, gdzie przygotowuje się elementy do montażu izolacji termicznej, 55 firma Bischof&Klein - filia jednego z największych koncernów opakowaniowych na świecie, która wybudowała na terenie gminy największy, najnowocześniejszy Zakład Produkcji Opakowań z Folii. firma przetwórstwa miodu "Apis Polska Produkty Naturalne" Sp. z o.o. firma DIAMANT INTERNATIONAL POLSKA Młyny Zbożowe Stanisława Grygiera Sp. z o.o. STAHLBAU STIEBLICH Sp. z o.o. w Walcach przedsiębiorstwo konstrukcji budowlanych. W gminie funkcjonują ponadto firmy sektora przetwórstwa rolno-spożywczego, liczne przedsiębiorstwa handlowo-usługowe i rzemieślnicze, małe zakłady produkcyjne z branży stolarstwa, ślusarstwa, robót budowlanych i piekarnictwa. Informacje o branżach gospodarki, mających kluczowe znaczenia dla rozwoju obszaru Gmina Biała należy do gmin typowo rolniczych, pozbawionych w zasadzie wielkiego przemysłu. Dominującym typem gospodarki jest rolnictwo i jego obsługa, w mniejszym stopniu usługi i przemysł. Największym potencjałem gospodarczym gminy jest rolnictwo (od wielu lat zaliczane jest do najlepszych w województwie). To ono determinuje strukturę istniejących, a także przyszłych przedsiębiorstw. Większość zakładów prowadzi szeroki zakres działalności usługowej spełniającej podstawowe potrzeby mieszkańców. Zakłady przemysłowe koncentrują się przede wszystkim na terenie miasta Biała. Miasto koncentruje w sobie ponadpodstawowe usługi o zasięgu gminnym i stanowi wyspecjalizowany ośrodek przemysłu rolno-spożywczego. Jest jednocześnie ośrodkiem krajoznawczym o znaczeniu wojewódzkim. Podstawową funkcją gospodarczą terenów wiejskich gminy jest rolnictwo. Jego rozwojowi sprzyjają bardzo dobre warunki środowiska przyrodniczego. Położenie Głogówka w niewielkich odległościach od ośrodków przemysłowych województwa opolskiego, a także od granicy z Republiką Czeską stwarza korzystne możliwości rozwoju obsługi ruchu turystycznego i codziennego wypoczynku. W ostatnich latach znacząco zmniejszyła się ilość zakładów przemysłu przetwórstwa rolnospożywczego na korzyść budowlanych i usługowych; choć nadal bardzo ważnym elementem rozwoju przemysłu jest produkcja rolna. Jej wysoki poziom i efektywność powinny spowodować tworzenie 56 zakładów przetwórstwa rolno-spożywczego w oparciu o grupy producenckie z wykorzystaniem własnych surowców. Podstawową funkcją gminy Lubrza jest rolnictwo. Jego rozwojowi sprzyjają dobre warunki środowiska przyrodniczego. Zmierza się jednak do stopniowej zmiany charakteru gminy i jej funkcji z typowo rolniczej w kierunku wielofunkcyjnej, gdzie mieszkańcy znajdą zatrudnienie nie tylko w rolnictwie, w jego otoczeniu, ale także w innych dziedzinach gospodarki. W działalności pozarolniczej najważniejszymi dziedzinami gospodarczymi są handel i usługi. Ze względu na walory krajobrazowe i przyrodnicze, szansy na częściowe ożywienie gospodarcze wsi upatruje się w turystyce wiejskiej. Wiodącą gospodarką w gminie Walce jest gospodarka rolna. Gmina Walce jest typową gminą rolniczą z dominującym przetwórstwem rolno-spożywczym, który stanowi 60% istniejących w gminie firm. Tradycyjny wysoki poziom kultury rolnej, duży udział użytków rolnych (ok. 85% powierzchni gminy), korzystne warunki przyrodnicze, dominacja gleb wysokich klas bonitacyjnych, korzystne położenie względem terenów przemysłowych, a także bardzo dobre powiązania komunikacyjne z siecią dróg krajowych i autostradą A4 stanowią doskonałą bazę do dalszego rozwoju przetwórstwa rolnospożywczego. Rzeźba terenu, ilość i funkcja lasów, sąsiedztwo rzek Odry i Straduni, a także duże zespoły roślinności naturalnej stwarzają możliwości rozwoju kwalifikowanych form turystyki i wypoczynku. Gmina Walce posiada także dobrą bazę kulturalną. II.2.2 STAN ROZWOJU INFRASTRUKTURY WIEJSKIEJ II.2.2.1 Infrastruktura społeczna Ochrona zdrowia i opieka społeczna Podstawowymi zadaniami realizowanymi w obrębie podstawowej opieki zdrowotnej są: promocja zdrowia, prewencja chorób, diagnostyka i terapia. Do zadań podstawowej opieki zdrowotnej należy również opieka w środowisku wychowania i nauczania. Na terenie gminy Biała istnieją następujące placówki opieki zdrowotnej: Zespół Opieki Zdrowotnej – Szpital w Białej, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Zdrowie” w Białej z Filią Zakładu w Śmiczu, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Medyk” w Łączniku z Filią Zakładu w Gostomi, Niepubliczny Gabinet Stomatologiczny w Białej, Niepubliczny Gabinet Stomatologiczny w Gostomi, Niepubliczny Zakład Ginekologiczny w Prudniku, świadczy usługi również w Białej, Stacja Pielęgnacyjna „Caritas” w Białej z gabinetem rehabilitacyjnym. Ponadto świadczone są usługi zdrowotne przez: Prywatny gabinet ginekologiczny w Białej, 3 prywatne gabinety stomatologiczne w Białej i Gostomi 57 Niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej powstały na bazie lokalowo-technicznej wiejskich ośrodków zdrowia i przychodni rejonowej. Podstawowa opieka zdrowotna świadczona jest przez 5 lekarzy internistów, 2 pediatrów, 2 stomatologów i 1 ginekologa oraz pielęgniarki środowiskowe – na podstawie kontraktów zawartych przez te zakłady z Narodowym Funduszem Zdrowia. Na jednego lekarza przypada ok. 1.876 mieszkańców, natomiast na 1 stomatologa – 6.130. Zadania w zakresie opieki zdrowotnej i higieny szkolnej realizowane są przez Niepubliczne Zakłady Opieki Zdrowotnej w Gostomi, Łączniku i Śmiczu (w szkołach i placówkach istniejących w ich rejonie działania) oraz przez higienistkę szkolną, świadczącą usługi w szkołach w Białej, zatrudnioną w Niepublicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w Białej – na podstawie kontraktu z Narodowym Funduszem Zdrowia. Zadania z zakresu opieki społecznej w gminie Biała są realizowane przez: Ośrodek Pomocy Społecznej w Białej Caritas – Diecezji Opolskiej z siedzibą w Białej Ośrodek Pomocy Społecznej – Klub Abstynenta Ośrodek Pomocy Społecznej – punkt AA Dom Pomocy Społecznej dla dorosłych Zgromadzenia Sióstr św. Elżbiety w Grabinie. W ochrony zdrowia, mieszkańcy gminy Głogówek obsługiwani są: Przychodnię Rejonową w Głogówku Ambulatorium w Głogówku Niepubliczny Ośrodek Zdrowia Za realizację zadań z zakresu pomocy społecznej na terenie gminy Głogówek odpowiedzialny jest Ośrodek Pomocy Społecznej. W ramach zadań realizowanych przez Ośrodek Pomocy Społecznej w 2003 r. z różnych form pomocy skorzystało 692 rodziny na kwotę 672 130 złotych. W tym samym czasie z bezpłatnych obiadów w szkole oraz posiłków w przedszkolu skorzystało 206 dzieci z 122 rodzin. Dla 307 rodzin będących w trudnej sytuacji materialnej przyznano dodatki mieszkaniowe na kwotę 419 541 złotych. Na terenie gminy Lubrza znajdują się dwa Ośrodki Zdrowia w Dytmarowie i Olszynce oraz punkty pielęgniarskie w Lubrzy i Trzebinie. W Lubrzy znajdują się również gabinety stomatologiczne. Brak specjalistycznego sprzętu wymaga korzystania ze specjalistycznych usług lekarskich w Prudniku. Zadania z zakresu opieki społecznej na terenie gminy Lubrza pełni Ośrodek Pomocy Społecznej przy ul. Wolności 73 w Lubrzy. Poza świadczeniem usług w zakresie pomocy społecznej dla mieszkańców gminy Ośrodek organizuje także imprezy okolicznościowe, wypoczynek wakacyjny dla 58 dzieci, wypoczynek terapeutyczny dla dorosłych, zbiorki odzieży oraz innych darów, poradnictwo dla bezrobotnych i rodzin w trudnej sytuacji. Ośrodek współpracuje ze Stacją Opieki „Caritas” w Lubrzy. W zakresie podstawowym ochrony zdrowia, mieszkańcy gminy Walce obsługiwani są przez dwa Samodzielne Publiczne Ośrodki Zdrowia. Jeden znajduje się we wsi gminnej, a drugi na terenie sąsiedniej gminy Krapkowice, we wsi Żużela. W zakresie lecznictwa specjalistycznego mieszkańcy gminy korzystają z przychodni rejonowej i szpitala w Krapkowicach. Za realizację zadań z zakresu pomocy społecznej na terenie gminy odpowiedzialny jest Ośrodek Pomocy Społecznej, który w zakresie swej działalności wspomagany jest przez Stację Opieki „Caritas” znajdującą się w Brożcu. Przy Stacji Opieki „Caritas” funkcjonuje także gabinet rehabilitacyjny. Do obowiązków OPS należy: prowadzenie diagnostyki jednostkowej i środowiskowej; bezpośrednie i pośrednie udzielanie świadczeń (w tym organizowanie opieki i usług domowych); współpraca z organizacjami i instytucjami, a zwłaszcza z samorządem lokalnym; aktywizowanie środowiska lokalnego; wykonywanie zadań wynikających z ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi; wykonywanie zadań wynikających z ustawy o najmie lokali i dodatkach mieszkaniowych; wykonywanie zadań wynikających z ustawy o świadczeniach rodzinnych; wykonywanie zadań wynikających z ustawy o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej. Zasadniczą przyczyną, w związku, z którą mieszkańcy wnioskują o pomoc z systemu pomocy społecznej jest bezrobocie. Edukacja i wychowanie Gmina Biała prowadzi przedszkola i szkoły podstawowe jako zadanie własne od 1991 r., a gimnazja od czasu ich utworzenia tj. 1.09.1999 r. Dla zapewnienie potrzeb wychowania przedszkolnego funkcjonuje 8 przedszkoli, w tym 2 przedszkola 8 godzinne – w Białej i Łączniku oraz 6 przedszkoli pięciogodzinnych – Chrzelice, Ligota Bialska, Gostomia, Pogórze, Prężyna i Solec. Dla dzieci z miejscowości, w których nie ma przedszkola lub odległość do najbliższego jest duża, lub/i najbliższe przedszkole nie ma odpowiedniej liczby miejsc – utworzono 4 oddziały zerowe. 59 Funkcjonują one przy szkołach w Pogórzu – oddział w Brzeźnicy, Gostomi – oddział w Nowej Wsi, Grabinie i Śmiczu. Do oddziałów zerowych uczęszczają również dzieci poniżej 6 lat – 4 i 5 letnie. Warunki lokalowe przedszkoli są dobre, budynki nie wymagają większych remontów. Poprawy wymaga wyposażenie w pomoce dydaktyczne i zabawki oraz poprawa stanu ogródków przedszkolnych w zakresie wyposażenia w nowoczesny sprzęt i urządzenia zabawowo – sportowe. W roku szkolnym 2000/01 funkcjonuje 7 szkół podstawowych o jednolitym stopniu organizacyjnym - z klasami I - VI. W szkole w Grabinie prowadzone jest nauczanie w klasach łączonych. Pod względem liczebności uczniów szkoły są zróżnicowane, z przewagą szkół małych, poniżej 100 uczniów. Można wyodrębnić 3 szkoły powyżej 100 uczniów – Biała (421), Łącznik (174) i Pogórze (131) oraz 4 szkoły poniżej - Grabina (56), Gostomia (76), Radostynia (67), Śmicz (77). Wyposażenie szkół podstawowych w nowoczesne pomoce dydaktyczne jest bardzo słabe. Pracownię komputerową posiada jedynie szkoła w Białej i Łączniku. Szkoła w Śmiczu zakupiła ze środków rodziców 2 komputery, w pozostałych szkołach komputerów nie ma. Biblioteki szkolne są w każdej szkole, jednakże ich wyposażenie jest bardzo słabe. Z dniem 1 września 1999 r. utworzono w gminie 2 publiczne gimnazja w Białej i Łączniku. Gimnazja posiadają wymaganą infrastrukturę towarzyszącą, tj. odpowiednią liczbę pomieszczeń dydaktycznych, salę gimnastyczną (gimnazjum w Białej korzysta z sali szkoły podstawowej), boiska sportowe, bibliotekę, pracownię komputerową i zatrudniają nauczycieli z wymaganymi kwalifikacjami. Przy gimnazjach nie utworzono świetlic, uczniowie gimnazjum w Białej korzystają ze świetlicy szkoły podstawowej. Biblioteki są w trakcie urządzania. Sale gimnastyczne i boiska sportowe są słabo wyposażone w sprzęt sportowo - rekreacyjny. W zakresie szkolnictwa ponadgimnazjalnego funkcjonuje Liceum Ogólnokształcące w Białej o profilu ogólnym. Liczba dzieci uczęszczających do przedszkoli w roku szkolnym 2004/2005 wynosi – 280. Do szkół podstawowych uczęszcza 780 uczniów, do gimnazjów – 503, do LO - 160 (dane w roku szkolnym 2004/2005). Gmina Głogówek posiada następujące placówki odpowiedzialne za oświatę w gminie: Oddział żłobkowy w Głogówku Publiczne Gimnazjum nr 1 w Głogówku Zespół Szkół w Racławicach Śląskich Szkoła Podstawowa nr 1 w Głogówku Szkoła Podstawowa nr 2 w Głogówku Szkoła Podstawowa w Biedrzychowicach 60 Szkoła Podstawowa w Twardawej Oddział przedszkolny przy szkole w Twardawej Szkoła Podstawowa w Szonowie Publiczne Przedszkole nr 4 w Głogówku Oddział przedszkolny Oracze Oddział przedszkolny Kierpień Publiczne Przedszkole nr 3 w Głogówku Oddział przedszkolny w Starych Kotkowicach Oddział przedszkolny Biedrzychowice Oddział przedszkolny Wróblin Publiczne Przedszkole w Racławicach Śląskich Oddział przedszkolny Szonów Oddział przedszkolny Wierzch Oddział przedszkolny Zawada Na terenie gminy działa: Gminne Przedszkole Publiczne w Lubrzy z 3 zamiejscowymi oddziałami. Szkoła Podstawowa w Dytmarowie im. Wojsk Ochrony Pogranicza Zespół Publicznych Szkół w Lubrzy (Szkoła Podstawowa i Gimnazjum) Gmina nie posiada żłobka. W sześciu z dziewięciu wsi gminy znajduje się w sumie 7 przedszkoli, do których uczęszcza 165 dzieci – dwa we wsi gminnej, 3 szkoły podstawowe, w których uczy się 379 uczniów oraz 1 gimnazjum w Walcach, w którym uczy się 265 uczniów z gminy Walce i Głogówek. Szkoły zlokalizowane są w miejscowościach Brożec, Stradunia, Walce. Gimnazjum posiada 11 sal lekcyjnych, w tym nowoczesną pracownię komputerową z dostępem do Internetu, nową salę gimnastyczną oraz bibliotekę. Teren wokół szkoły stanowią obiekty sportowo-rekreacyjne - boisko do piłki ręcznej i koszykówki oraz liczne tereny zielone. Gimnazjum oferuje szeroką gamę zajęć pozalekcyjnych. Sport i rekreacja Wychowanie fizyczne realizowane jest w placówkach oświatowych. Dopełnieniem obowiązkowego wychowania fizycznego w szkole są Szkolne Kluby Sportowe, działające w szkole i Ludowe Zespoły Sportowe działające w środowisku. Na terenie gminy Białą działa 8 klubów sportowych skupionych w zrzeszeniu Ludowe Zespoły Sportowe. Większość to kluby jednosekcyjne 61 (piłka nożna), jedynie klub w Białej posiada kilka sekcji (spektakularne sukcesy odnosi sekcja karate „Torakan” z białej, która ma swych szeregach mistrzów kraju). Infrastruktura kultury fizycznej w gminie przedstawia się następująco: 1 sala gimnastyczna pełnowymiarowa przy Szkole Podstawowej (wspólna z Gimnazjum) i Liceum Ogólnokształcącym w Białej; 1 sala gimnastyczna niepełnowymiarowa w Gimnazjum w Łączniku. W pozostałych szkołach są tylko pomieszczenia klasowe przeznaczone na zajęcia gimnastyczne. Nie wszystkie szkoły posiadają boiska sportowe, a te które je posiadają nie spełniają warunków do gier małych. Wszystkie szkoły wymagają doposażenia w sprzęt i urządzenia do ćwiczeń sportowo – zabawowe. W całej gminie jest tylko 13 boisk do piłki nożnej i tylko na sześciu znajdują się zaplecza socjalne, z czego w dwóch jest woda i energia elektryczna (Biała i Łącznik). Podstawowym ośrodkiem rekreacji jest basen kąpielowy w Białej o wymiarach olimpijskich i nowym zapleczem socjalno – magazynowym. W Białej znajduje się tez park miejski z dwoma boiskami do gier małych z zapleczem socjalnym. W gminie utworzone są tylko 2 place zabaw (oprócz przedszkoli) z urządzeniami zabawowo – zręcznościowymi w Białej oraz w Gostomi – wspólny z placem zabaw przedszkola. Oceniając stan infrastruktury sportowo – rekreacyjnej należy stwierdzić, że jest ogólnie niezadawalający, począwszy od szkół do obiektów o ogólnej dostępności. Większość mieszkańców niestety nie ma kontaktu ze sportem, a jeśli ma, to okazjonalnie. Na terenie gminy Biała zostały wyznaczone 3 szlaki rowerowe (czerwony, zielony, niebieski) o łącznej długości ponad 100 km. Przebiegają one drogami asfaltowymi oraz polnymi przez miejscowości znajdujące się na terenie naszej gminy. Rajd można rozpoczynać w dowolnej miejscowości i kontynuować w dowolnym kierunku i czasie. Umożliwia to turyście dostosowanie długości i przebiegu trasy do własnych możliwości, chęci oraz czasu. Szlaki te są oznakowane w terenie a plan szlaków został zamieszczony w informatorze turystycznym wydanym w języku polskim i czeskim. Wyżej wymienione ścieżki rowerowe są efektem projektu pt. „Po ziemi bialskiej na dwóch kółkach” wspieranego ze środków unijnych programu PHARE CBC 2002 r. Gmina Głogówek posiada kilka obiektów i urządzeń bazy wypoczynkowej tj. stadion sportowy, korty tenisowe, boiska sportowe, strzelnicę, park zabytkowy, staw wędkarski, basen kąpielowy. Zaspokajanie potrzeb ruchu turystycznego i wypoczynku w zakresie bazy noclegowej zapewniają 3 obiekty świadczące usługi hotelarskie FANTAZJA, DUET, SALVE z 62 łóżkami oraz w okresie wakacyjnym schronisko młodzieżowe w internacie w Szkolnym Ośrodku-Wychowawczym w Głogówku.. Ponadto na terenie gminy działają 3 gospodarstwa agroturystyczne - dwa we Wierzchu i jedno w Głogówku. 62 Od 1990 r. na terenie gminy Lubrza działa powołany na mocy uchwały Rady Gminy - Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji w Lubrzy. Celem ośrodka jest wspomaganie procesów wychowania młodzieży, edukacji i upowszechnianie kultury oraz sportu, a także prowadzenie działalności bibliotecznej. Ośrodek prowadzi i finansuje działalność: Ludowego Zespołu Sportowego, dwóch sekcji sportowych, 5 Wiejskich Domów Kultury (w Olszynce, Skrzypcu, Trzebinie, Prężynce i Lubrzy), 4 bibliotek (w Olszynce, Trzebinie, Lubrzy i Dytmarowie). Ośrodek organizuje imprezy lokalne (dożynki, festyny, bale sylwestrowe, „Dni Lubrzy”) oraz wypoczynek w okresie ferii i wakacji dla dzieci i młodzieży. Stałymi imprezami o charakterze sportowym i rekreacyjnym są na terenie gminy Lubrza: Gminny Turniej Tenisa Stołowego, Gminny Turniej Piłki Nożnej „Piłkarska Kadra Czeka”, Gminny Turniej Szachowy, a także blok imprez sportowych z okazji 1 i 3 maja oraz Turnieje Piłki Nożnej, Igrzyska L.A. dla dzieci szkół podstawowych i gimnazjalnych. Wyposażenie gminy w urządzenia sportu i rekreacji jest skromne. W każdej wsi zlokalizowane są boiska sportowe do gry w piłkę nożną, w Walcach znajduje się także boisko do koszykówki. Gmina posiada dwie pełnowymiarowe sale gimnastyczne z odpowiednim zapleczem: jedna przy SP w Brożcu Hali Sportowej (ze 150 miejscami na widowni, szatnią, prysznicami, toaletami, kawiarenką oraz z pomieszczeniami do ćwiczeń rehabilitacyjnych i rekreacyjnych); druga - przy Gimnazjum w Walcach. Mieszkańcy gminy Walce mogą korzystać z boisk do gry w piłkę ręczną i siatkową znajdujących się przy SP w Walcach, Rozkochowie i Straduni. Natomiast swoje pasje sportowe mogą rozwijać w działających klubach LZS w Walcach, Dobieszowicach, Rozkochowie, Straduni, Kromołowie, Brożcu i Grocholubie. Gmina posiada skromnie urządzone place zabaw dla dzieci w: Straduni, Brożcu, Zabierzowie i Grocholubiu. Kultura Do instytucji zajmujących się sferą kultury w gminie Biała należą: Miejsko Gminy Ośrodek Kultury, Sportu, Turystyki i Rekreacji Biblioteka Publiczna w Białej, Filia Biblioteki Publicznej w Łączniku, Biblioteki szkolne przy każdej szkole podstawowej, gimnazjach i liceum ogólnokształcącym, Świetlice wiejskie w 20 sołectwach, w tym prowadzone przez koła DFK, OSP, rady sołeckie (w miejscowościach: Łącznik, Gostomia, Rostkowice, Czartowice i Krobusz brak jest świetlic). 63 Gminne Centrum Kultury w Białej to obiekt wielofunkcyjny, rozbudowany i zmodernizowany w latach 1999-2000. Zakres działania Gminnego Centrum Kultury i Rekreacji to prowadzenie statutowej działalności z młodzieżą w zakresie upowszechniania kultury (poezja, plastyka, muzyka, piosenka, turystyka), organizacja i współudział w imprezach kulturalnych, artystycznych, regionalnych, masowych, przy ścisłej współpracy ze szkołami i instytucjami działającymi w środowisku. GCKiR współpracuje z ościennymi Domami Kultury w Prudniku, Korfantowie, Głogówku i Lubrzy. Działalność artystyczna w gminie prowadzona jest przez: 1 orkiestrę dętą, 6 chórów (3 dorosłe i 3 młodzieżowe), 2 zespoły taneczne, 20 zespołów tanecznych, 20 zespołów artystycznych przy szkołach podstawowych, gimnazjach i liceum ogólnokształcącym. Omawiając kulturę należy podkreślić rolę kół Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim, które przyczyniają się do tworzenia bazy kulturalno – oświatowej oraz prowadzą działalność w zakresie zachowania i rozwoju kultury etnicznej. Ogólnie oceniając stan kultury pod względem bazy i działalności należy stwierdzić, że ten obszar działalności społecznej wymaga znacznej poprawy, ze szczególnym uwzględnieniem terenów wiejskich. Na terenie gminy Głogówek działa Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury. Ośrodek Kultury prowadzi szeroką działalność kulturalną, oferując mieszkańcom gminy zarówno imprezy cykliczne, jak i jednorazowe wydarzenia artystyczne o różnorodnej tematyce. Ośrodek m.in. współpracuje z instytucjami i jednostkami oświatowymi, z organizacjami społeczno-kulturalnymi funkcjonującymi w gminie, prowadzi działalność własną (artystyczna) instruktorów w ramach ich pracy z dziećmi i młodzieżą, współpracuje z ośrodkami kultury w sąsiednich miejscowościach, promuje działalność kulturalną i artystyczną poza granicami gminy, prowadzi działalność wydawniczą. Współpraca ze szkołami i innymi jednostkami oświatowymi opiera się na stałych propozycjach, tj.: koncerty filharmoniczne, wspólna organizacja świąt narodowych, wspólna organizacja Światowego Dnia Ziemi, organizacja Dnia Wagarowicza, cykliczna organizacja zawodów sportowo-rekreacyjnych, np. O PUCHAR LATA, przygotowanie lekcji bibliotecznych oraz cyklu bajek dla dzieci młodszych. W ramach działalności własnej instruktorów artystycznych zatrudnionych w MGOK prowadzone są stałe zajęcia dla dzieci i młodzieży w następującym zakresie: kółko plastyczne dla dzieci i młodzieży zajęcia teatralne w ramach teatru “NIE BARDZO”, sekcje: dorosłych, młodzieży starszej oraz gimnazjalistów zajęcia teatralno-ruchowe dla dzieci starszych klas szkoły podstawowej teatrzyk dla dzieci młodszych Studencka Grupa Poetycko-artystyczna 64 W ramach działalności każdej z tych grup odbywają się wystawy, premiery dla mieszkańców Głogówka, pokazy występów artystycznych w sąsiednich miejscowościach. Instytucją zajmującą się sferą kultury jest także Biblioteka Publiczna w Głogówku Biblioteka posiada dwa pomieszczenia: czytelnię i wypożyczalnię. W czytelni, oprócz księgozbioru i czasopism znajduje się warsztat pracy służący do udzielania informacji (księgozbiór podręczny, katalogi, kartoteki). Czytelnia posiada 32 miejsca do bezpośredniego korzystania ze zbiorów. Biblioteka posiada 7 filii bibliotecznych we wsiach: Racławice Śl., Twardawa, Szonów, Kazimierz, Błażejowice, Biedrzychowice, Wierzch. W bibliotekach stosuje się różne formy pracy z czytelnikiem. Do najczęściej stosowanych należą lekcje biblioteczne, konkursy czytelnicze (literackie, rysunkowe), spotkania z baśnią, spotkania autorskie, itp. W gminie Głogówek funkcjonuje powstałe w 1975 r. Muzeum Regionalne. W obecnym kształcie Muzeum mieści się w trzech zabytkowych obiektach 1) baszta strażniczo-więzienna (tu w pomieszczeniach usytuowanych na piętrze eksponuje się dziś zabytki etnograficzne; zobaczyć też można stroje śląskie na różne okazje, przedmioty codziennego użytku, a także liczne narzędzia rolnicze), 2) zamek (tu na piętrze lewej pierzei budynku mieści się założona w 1977 roku Sala Beethovena, która upamiętnia krótki pobyt wielkiego niemieckiego kompozytora; sala ta jest w istocie dawną dworską biblioteką; mieści się tu kilkanaście, ujętych w plafony, łacińskich aforyzmów biblijnych, zwanych tu paradoxami, które nawiązują do zawartości ówczesnego księgozbioru obejmującego dzieła różnych dziedzin wiedzy. Dziś eksponuje się w sali kopie portretów Mistrza, publikacje popularyzujące jego życie, dorobek, a także bogaty materiał ikonograficzny pochodzący z bońskiego domu narodzin kompozytora. Tu odbywają się też kameralne koncerty wynikające z kalendarza imprez, trwającego już od lat dziesięciu, Śląskiego Festiwalu, im. Beethovena. Na parterze lewego skrzydła Zamku Dolnego mieści się również założona w 2000 roku Sala Jana Kazimierza.. Odbywają się też tu wystawy okresowe oraz lekcje muzealne dla dzieci i młodzieży). 3) brama zamkowa (w tej barokowej budowli mieści się urokliwa sala, w której znalazły schronienie pamiątki pozostałe po Janie Cybisie, wybitnym malarzu, koloryście żyjącym na przełomie XIX i XX stulecia. Zobaczyć tu można meble pochodzące z jego rodzinnego domu, leżącego w pobliskiej wsi Wróblin, jak również materiały ilustrujące drogę jego artystycznego rozwoju. Część bramy stanowi izbę pamięci po Rafale Urbanie, głogóweckim pisarzu i gawędziarzu, określanym mianem “śląskiego Homera”. Mieści się tu biurko pisarza i okazała zabytkowa szafka z fragmentem jego zbiorów bibliofilskich, dowodzących niekwestionowanej erudycji pisarza. Szereg książek to zaopatrzone dedykacjami dary znanych pisarzy, których Rafał Urban spotykał podczas swych licznych podróży 65 wynikających z faktu piastowania stanowiska pierwszego prezesa opolskiego oddziału Związków Literatów Polskich). Stałymi imprezami kulturalnymi gminy Lubrza są: Ferie zimowe – zajęcia dla dzieci i młodzieży, Kiermasz kwiatów, drzewek owocowych, drzewek ozdobnych, nasion, Konkurs piosenki polskiej „Zostań gwiazdą piosenki” Święto Gminy Lubrza, „Wesołe Wakacje” – zajęcia dla dzieci i młodzieży, Dożynki Gminne, Mikołajki. Oprócz powyższych imprez odbywa się jeszcze szereg innych, w których uczestniczą również mieszkańcy, dzieci i młodzież z partnerskich Gmin Czeskich: Vysoká, Divči Hrad, Hlinka, Ślazske Pavlovice, Mĕsto Albrechtice, Lipta Gmina jest dobrze wyposażona pod względem ilościowym w usługi kultury oraz urządzenia tego typu. Każda wieś z wyjątkiem wsi Ćwiercie posiada obiekt Ochotniczej Straży Pożarnej. Na terenie gminy działalność kulturalną prowadzi Gminny Dom Kultury. W budynku Domu Kultury znajduje się duża sala z 300 miejscami na widowni i sceną o wymiarach 34x12x6, dobrym nagłośnieniem, kawiarenka na 40 miejsc, dobrze wyposażone zaplecze kuchenne, garderoby, toalety. Obok obiektu znajdują się dwa duże parkingi. Tak dobre zaplecze lokalowe umożliwia organizowanie wielu imprez z różnych okazji. Gminny Dom Kultury prowadzi liczne koła zainteresowań i zespoły artystyczne. Na terenie gminy działa: młodzieżowy teatr amatorski, Zespół Folklorystyczny "Walczanki", Chór Mieszany z Brożca, Chór Mieszany DKF w Walcach, Młodzieżowy Zespół Instrumentalny CAPRI, Dziecięco-Młodzieżowy Zespół Taneczny „Awaria”, Zespól instrumentalny „bemol”, Zespół Folklorystyczny „Dobieszowianki”, Zespół Dziecięco-Młodzieżowy „Motyle” DKF Dobieszowice, Zespół Wokalno-Muzyczny „Aleks Bansd” Kromołów, „Złote nutki” – Dziecięcy Zespół Wokalno-Instrumentalny przy SP w Walcach Ponadto organizowane są różnego rodzaju kursy, wystawy, kiermasze, festyny, festiwale, warsztaty twórcze, zabawy dla dzieci, bale i inne imprezy jak np. coroczny przegląd Chórów i Zespołów Śpiewaczych Mniejszości Niemieckiej czy coroczne dożynki. W gminie Walce działają biblioteki: Gminna Biblioteka w Walcach i 3 filie w Straduni, Brożcu i Rozkochowie oraz biblioteka TSKN w Brożcu. 66 Organizacje pozarządowe działające na obszarze objętym ZSROW Gmina Biała należy do Stowarzyszenia Rozwoju Gmin Dorzecza Osobłogi, którego celem jest rozwój polsko-czeskich terenów przygranicznych położonych w dorzeczu Osobłogi. Gmina należy do Stowarzyszenia Gmin Polskich Euroregionu Pradziad, w ramach którego zacieśnia kontakty z partnerami czeskimi oraz pozyskuje fundusze na projekty zgodne z celami Stowarzyszenia. Gmina Biała wraz z gminami: Głogówek, Krapkowice, Strzeleczki i Walce uczestniczy w Związku Gmin Aqua Silesia, którego celem jest zaopatrzenie w wodę ludności w obrębie gmin należących do Związku. Organizacje pozarządowe działające w gminie Biała: Stowarzyszenie Partnerskie „Pax Silesia”, Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Lokalnych, Stowarzyszenie „Odnowa wsi Chrzelice”, Stowarzyszenie „Odnowa wsi Gostomia”, Stowarzyszenie „Odnowa wsi Łącznik”, Stowarzyszenie „Odnowa wsi Rostkowice”, Stowarzyszenie „Odnowa wsi Prężyna”, Stowarzyszenie „Caritas”, Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Niemców na Śląsku Opolskim – Zarząd Gminny Biała, Stowarzyszenie „Ochotnicza Straż Pożarna”, Bialskie Towarzystwo Kulturalno-Oświatowe, Gminne Zrzeszenie „Ludowe Zespoły Sportowe”, Stowarzyszenie „Bialska Orkiestra Dęta”, Związek Doradztwa Rolniczego, Bialskie Towarzystwo Gospodarcze, Zrzeszenie Producentów Rolnych Wsi Grabina, Stowarzyszenie Przyjaciół Śmicza. Gmina Lubrza należy do : Związku Gmin Śląska Opolskiego, Stowarzyszenia Rozwoju Gmin Dorzecza Osobłogi, Euroregionu „Pradziad” Od dwóch lat w Lubrzy działa Centrum Rozwoju i Promocji Gminy Lubrza. Początkiem nawiązywania kontaktów z partnerami czeskimi było otwarcie przejścia małego ruchu granicznego w Trzebinie. Gmina rozpoczęła współpracę z Gminami Republiki Czeskiej: Vysoka, Hlinka, Divči Hrad, 67 Slezskie Pavlovice, Albrechtice a od 2005 r. z Gminą Liptaň, która zaowocowała szeroką wymianą kulturalną, sportową i gospodarczą. Gmina Walce jest członkiem: Związku Gmin Śląska Opolskiego, Związku Gmin Aqua Silesia (w 1993 roku była jednym z inicjatorów założenia tego związku, którego celem jest budowa i utrzymanie sieci tranzytowych oraz stacji uzdatniania wody), Stowarzyszenia Rozwoju Gmin Dorzecza Osobłogi, Krapkowickiego Stowarzyszenia Rozwoju Gospodarczego i Promocji, Stowarzyszenia Euroregionu Pradziad. Od 1997 gmina aktywnie uczestniczy w programie „Odnowa Wsi”, do którego przystąpiły wsie Brożec, Dobieszowice i Walce. II.2.2.2 Infrastruktura techniczna Sieć komunikacyjna Biała stanowi jedno z ważniejszych korytarzy łączących północ województwa oraz autostradę A4 z granicą czeską. Przez teren miasta i gminy Biała przebiegają trzy drogi wojewódzkie: nr 414 relacji Opole – Lubrza stanowiąca najkrótsze powiązanie gminy Biała, i jednocześnie przejścia granicznego Trzebina – Bartultovice ze stolicą województwa ( miasto Opole) – droga prowadząca przez miasto Biała, nr 409 relacji Dębina – Strzelce Opolskie, nr 407 relacji Nysa – Łącznik. Dodatkowo przez teren gminy Biała przebiega sieć dróg powiatowych zamiejskich, powiatowych wewnątrzmiejskich, lokalnych miejskich i gminnych. Sieć wyżej wymienionych dróg przedstawia się następująco: drogi powiatowe zamiejskie o łącznej długości 111,246 km, w tym 10,966 km to drogi o nawierzchni tłuczniowej i 7,605 km dróg o nawierzchni gruntowej, drogi powiatowe wewnątrzmiejskie o łącznej długości 11,995 km, w tym 65 mb to drogi o nawierzchni brukowej, drogi lokalne miejskie o łącznej długości 7,6 km, w tym 4,248 km o nawierzchni bitumicznej, 1,910 km o nawierzchni tłuczniowej, 213 mb o nawierzchni brukowej, 40 mb o nawierzchni betonowej oraz 1,174 km o nawierzchni gruntowej ulepszonej, drogi gminne o łącznej długości 97,700 km, w tym o nawierzchni bitumicznej 4,177 km, o nawierzchni brukowej 4,449 km, o nawierzchni gruntowej 79,340 km. 68 Istniejąca sieć drogowa na terenie gminy Biała jest ogólnie w złym stanie technicznym; wymaga modernizacji i poprawy parametrów technicznych. Pilnym zadaniem jest budowa obwodnicy miasta Biała, co jest istotne ze względu na budowę pełnotowarowego przejścia granicznego w gminie Prudnik oraz ratowaniem zabytkowej części miasta Biała. Przez obszar miasta i gminy Głogówek przebiega linia kolejowa znaczenia miejscowego relacji Prudnik – Gogolin, obsługująca ruch transportowy. Sieć dróg na terenie gminy jest dobrze rozwinięta, problemem jest natomiast jakość nawierzchni – i to zarówno dróg gminnych, jak i tych, będących w administracji zarządu powiatu, jak i województwa oraz kraju. Przez miasto prowadzą: drogi krajowe relacji Kłodzko-Nysa-Głogówek-Koźle- oraz relacji Opole-KrapkowiceGłogówek-Głubczyce-granica państwa drogi wojewódzkie: nr 40 (ulice: Dworcowa, Plac Wolności, Skargi, Piastowska); nr 416 (ulice: Powstańców, Kościuszki, Chopina, Głubczycka) drogi powiatowe: 2031, 2032, 2033, 2034, 1210, 1254. Jakość dróg jest zła – większość z nich wymaga natychmiastowych remontów. W najlepszym stanie są drogi gminne, chociaż i one wymagają sporo inwestycji. Na terenie miasta nie ma miejsc uznanych, pod względem bezpieczeństwa ruchu, za szczególnie niebezpieczne, jedynie odcinek ulicy Piastowskiej (wjazd do Głogówka od strony Prudnika) jest traktowany jako potencjalne źródło kolizji – droga na zakręcie jest tak wąska, że nie ma możliwości, by dwa pojazdy przejechały obok siebie. Miasto Głogówek ma bardzo dobre położenie w systemie transportowo-drogowym. Leży przy linii kolejowej Legnica -Katowice i na skrzyżowaniu dróg krajowych relacji Kłodzko-Kędzierzyn (nr 40 tzw. trasa Sudecka) z drogą Opole-Głubczyce-Pietrowice (granica państwa) nr 416. Na obszarze gminy Lubrza funkcjonują prze dwa systemy komunikacyjne, kolejowy i drogowy. Jednak podstawowa rolę w powiązaniach komunikacyjnych terenu gminy z ośrodkami administracyjno – usługowymi wyższego rzędu, w szczególnie z miastem Prudnik, Nysą, Głogówkiem, KędzierzynemKoźlem i Opolem odgrywa system drogowy, system kolejowy pełni rolę uzupełniającą, łącząc gminę z Dolnym i Górnym Śląskiem. Przez teren gminy przebiegają dwa odcinki dróg krajowych o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym łączące główne centra gospodarczo administracyjne Polski i Czech. Są to: droga krajowa nr 40 relacji Granica Państwa – Głuchołazy – Prudnik – Kędzierzyn-Koźle – Pyskowice droga krajowa nr 41 relacji Nysa – Prudnik – Trzebina – Granica Państwa. 69 Na terenie gminy znajduje się przejście graniczne Trzebina – Bartultovice, od lutego 2002 r. pełniące funkcję pełno towarowego przejścia granicznego. Położenie gminy w krajowym systemie komunikacji kolejowej i drogowej zapewnia jej dobre powiązania z terenami sąsiednimi oraz możliwościami rozwoju urządzeń i obiektów obsługi komunikacji i ruchu turystycznego. Linie kolejowe przebiegająca przez obszar gminy Lubrza to: linia kolejowa nr 137 relacji Katowice-Prudnik-Nysa-Legnica (obsługuje przewozy osobowe i towarowe) linia kolejowa nr 306 relacji Gogolin-Krapkowice-Prudnik (zamknięta dla ruchu pasażerskiego) Sieć dróg powiatowych i gminnych jest na terenie gminy dostatecznie gęsta i zapewnia możliwość dojazdu ze wszystkich miejscowości do poszczególnych wsi gminy. Położenie gminy Lubrza w istniejącym układzie komunikacji kolejowej i drogowej jest bardzo korzystne. Gmina Walce posiada korzystne położenie pod względem komunikacyjnym. Sieć dróg na terenie gminy jest dobrze rozwinięta i zapewnia dogodne powiązania komunikacyjne gminy, a przez to łatwy dostęp do sąsiednich rynków pracy, rynków zbytu oraz dojazd do wszystkich miejscowości i osad gminy. Sieć ta składa się z: dróg krajowych, powiatowych, gminnych oraz gospodarczych nie zaliczanych do kategorii dróg gminnych. Ważne dla rozwoju gospodarczego gminy jest jej położenie w trójkącie dróg krajowych: nr 45 relacji Zgorzelec – Opole – Pszczyna przebiegająca przez północną część gminy – przez tereny do inwestycji wsi Stradunia, droga ta stanowi dojazd do autostrady A-4 i dojazd do przejścia granicznego w Chałupkach, nr 408 relacji Kłodzko – Nysa – Prudnik – Głogówek – Kędzierzyn – Koźle – Gliwice, przebiegająca wzdłuż południowej granicy gminy przez teren gminy Głogówek, nr 416 relacji Krapkowice – Głogówek – Głubczyce – Racibórz, przebiegającej po zachodniej stronie obszaru gminy Walce. Najważniejszą rolę dla rozwoju gospodarczego gminy oraz poprawy standardów obsługi ludności mają drogi powiatowe: nr 27-447, 27 -810 i 27-470 w przebiegu od wsi Stradunia poprzez Grocholub, Walce, Dobieszowice do Twardawy, jako powiązanie z drogą krajową 45 i 408, oraz pośrednio z Kędzierzynem - Koźlem, Krapkowicami i Opolem, nr 27-810 w przebiegu od wsi gminnej przez Grocholub, Brożec do drogi krajowej 416 i miasta Krapkowice, 70 nr 27-210 w przebiegu od drogi krajowe 45 przez Brożec, Kromołów, Rozkochów do Głogówka oraz drogi 27-465 i 27-464, zapewniające powiązania wewnętrzne na terenie gminy. Na sieć dróg gminnych składa się 10 odcinków dróg o łącznej długości 21 km. Oprócz dróg zaliczanych do w/w kategorii, na terenie gminy funkcjonuje sieć dróg gospodarczych, w przeważającej ilości o nawierzchni gruntowej, służąca do obsługi terenów upraw rolnych. Porusza się po nich w zasadzie sprzęt rolniczy z uwagi na istniejącą strukturę rolnictwa drogi te są niezbędne jako dojazd do pól uprawnych. W południowej części przez teren gminy Walce przechodzi linia kolejowa znaczenia pierwszorzędnego relacji Kędzierzyn – Koźle – Nysa – Kamieniec Ząbkowicki – Jaworzyna Śląska, nie posiadająca na terenie gminy żadnych przystanków. W południowej części przez jej teren przechodzi linia kolejowa znaczenia pierwszorzędnego relacji Kędzierzyn – Koźle – Nysa – Kamieniec Ząbkowicki – Jaworzyna Śląska - Kudowa, nie posiadająca na terenie gminy żadnych dworców kolejowych. Zaopatrzenie w energię Przez teren gminy Biała przebiega trasa dwutorowej linii energetycznej 110 kV relacji Ceglana – Hajduki i Zdzieszowice – Hajduki o następujących parametrach: - typ i przekrój przewodów roboczy AFL-6 120 mm2 - konstrukcje wspólne dla dwóch linii napowietrznych. Na terenie gminy Biała znajdują się następujące linie energetyczne 15 k: - Ścinawa – Wilków – Głogówek o dopuszczalnej obciążalności 3,6 MW, - Ścinawa – Łącznik – Chrzelice o dopuszczalnej obciążalności 7,2 MW, - Prudnik – Lubrza – Biała o dopuszczalnej obciążalności 3,6 MW. Łączna długość linii napowietrznych wynosi 91,7 km, a długość linii kablowych wynosi 2,2 km. W istniejące ciągi liniowe15 kW włączonych jest przelotem lub na odgałęzieniu 59 stacji transformatorowych 15/04 kV, z czego 9 stacji znajduje się w granicach miasta Biała. Na terenie miasta i gminy Biała brak jest sieci gazowej, która zaopatrywałaby mieszkańców w ten nośnik energii. Zmodernizowano na terenie miasta Głogówek kotłownie węglowe na ekologiczne zasilane gazem. Modernizacją objęto kotłownie w budynkach komunalnych, spółdzielczych, instytucjach oświatowych i zakładach pracy. Miasto dobrze jest zaopatrzone w system gazowy i energii elektrycznej, gdzie występują duże rezerwy możliwości poboru. 71 Przez teren gminy Lubrza nie przebiegają linie wysokiego napięcia 220 i 400kV. Właścicielem przebiegającej przez teren gminy linii wysokiego napięcia 11kV jest Zakład Energetyczny S.A. w Opolu. Jest to linia relacji Prudnik-Głubczyce. Miejscowości na terenie gminy Lubrza są zaopatrywane w gaz propan-butan w butlach do celów gospodarstwa domowego. Żadna z miejscowości nie jest zaopatrywana w gaz sieciowy. Przez teren gminy przebiega gazociąg wysokociśnieniowy. Mieszkania w gminie Lubrza ogrzewane są indywidualnie; jedynie nieliczne posiadają małe lokalne kotłownie. Odbiorcy energii elektrycznej na terenie Gminy Walce, zasilani są za pośrednictwem stacji transformatorowych 15/0,4 KV z Punktu Zasilającego Krapkowice. Stacja transformująca napięcie 110 na 15 KV, wyposażona jest w dwa transformatory o mocy 25 MWA każdy. Na terenie gminy zlokalizowane są 33 stacje transformatorowe. Łączna moc wszystkich transformatorów zainstalowanych w stacjach wynosi 4.566 kVA. Istniejące rezerwy mocy gwarantują bezproblemowe zapewnienie dostaw energii elektrycznej. Gospodarka wodno-ściekowa Na terenie miasta i gminy Biała znajduje się 6 ujęć wody: Biała, Pogórze, Gostomia, Józefów będące ujęciami komunalnymi oraz Mokra i Krobusz - będące ujęciami zakładowymi. Ujęcie w Białej zaopatruje w wodę miasto Biała oraz sołectwa Olbrachcice, Prężyna, Ligota Bialska, Wasiłowice, Radostynia. Ujęcie to posiada najwyższe, w porównaniu z pozostałymi ujęciami w gminie, parametry techniczne, jeśli chodzi o wydobycie średnie dobowe (1575 m3), wydobycie max dobowe (1984 m3) i wydobycie max/godz. (135 m3). Stopień zaopatrzenia w wodę mieszkańców gminy Biała jest wysoki i przekracza 93,3%. Do końca 2004 r. gmina została całkowicie zwodociągowana. Łącznie na terenie miasta i gminy Biała znajduje się: 84,6 km sieci magistralnej i rozdzielczej, 59,682 km przyłączy wodociągowych, 2262 szt. wodomierzy, 431 szt. hydrantów, 7 zbiorników stalowych o pojemności 50 m3 każdy, 1 zestaw hydroforowy. Na większości obszaru gminy Biała brak jest istniejących urządzeń zorganizowanych systemów odprowadzania ścieków. Jedynie miasto Biała jest skanalizowane w 31,0%, częściowo również miejscowość Łącznik. Na terenie miasta występują następujące systemy kanalizacyjne: 1) system kanalizacyjny miasta Biała, 2) system kanalizacyjny Wytwórni Naturalnych Wód Mineralnych ,, Ustronianka’’, 72 Komunalna oczyszczalnia ścieków położona w Białej wybudowana została w 1994 r. (typ KOS mechaniczno – biologiczna, przepustowość 200 m3/dobę, z pozwoleniem wodno-prawnym ważnym do 31.12.2005 r.). Jest to oczyszczalnia przestarzała ze względu na energochłonność. Występują problemy z uzyskaniem odpowiednich parametrów odprowadzanych ścieków. Koncepcja zakłada budowę oczyszczalni ścieków na terenie miasta Biała, do której podłączone zostaną miejscowości ze Zlewni nr 1, czyli ścieki z miejscowości: Biała, Śmicz, Kolnowice, Miłowice, Wasiłowice, Krobusz, Ligota Bialska, Radostynia, Browiniec, Gostomia, Olbrachcice, Rostkowice, Solec, Wilków, Prężyna. Oczyszczalnia ścieków Wytwórni Naturalnych Wód Mineralnych „Ustronianka” oparta jest na technologii BIOBLOK, o przepustowości Q = 100 + 200 m³/d. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do 31.12.2010 r. Pozwolenie dotyczy odprowadzania ścieków w ilości Q = 258 m³/d. Obiekt nie jest powiązany z infrastrukturą miasta Biała. Koncepcja skanalizowania Gminy Biała przewiduje podział terenu na 5 zlewni: 1. Zlewnia nr 1 - ścieki z miejscowości: Biała, Śmicz, Kolnowice, Miłowice, Wasiłowice, Krobusz, Ligota Bialska, Radostynia, Browiniec, Gostomia, Olbrachcice, Rostkowice, Solec, Wilków, Prężyna. 2. Zlewnia nr 2 - ścieki z miejscowości: Łącznik, Chrzelice, Dębina, Mokra, Brzeźnica, Górka Prudnicka, Grabina, Otoki, Pogórze kierowane będą na oczyszczalnię w Krapkowicach. 3. Zlewnia nr 3 - ścieki z miejscowości Ogiernicze kierowane będą przez Mosznę na oczyszczalnię w Krapkowicach. 4. Zlewnia nr 4 - ścieki z Nowej Wsi Prudnickiej, Czartowic kierowane będą poprzez system kanalizacji w Golczowicach na oczyszczalnię w Głogówku. 5. Zlewnia nr 5 – Józefówek i Laskowiec – miejscowości nie objęte kanalizacją – planowany wywóz ścieków. Gmina Głogówek jest w 100% zwodociągowana. Zmodernizowano stację uzdatniania wody w mieście, która ma znaczenie strategiczne i częściowo zasila niektóre wsie (Rzepcze, Chudoba, Nowe Kotkowice, Biedrzychowice i Stare Kotkowice). Wybudowano dwie nowe kontenerowe stacje uzdatniania wody w Biedrzychowicach i Racławicach Śląskich a zlikwidowano trzy kosztochłonne stacje w Górecznie, Rzepczach i w Twardawie. W Głogówku działa oczyszczalnię ścieków, która w chwili obecnej obsługuje miasto, a docelowo będzie przyjmowała ścieki z terenu całej gminy. Miasto jest obecnie skanalizowane w 65%. W roku 1999 zakończono inwestycję zwodociągowania gminy Lubrza, która zapewniła 100% pokrycie zapotrzebowania mieszkańców gminy w wodę. Pobór wody z dwóch ujęć położonych na terenie gminy zaopatruje następujące miejscowości: 73 „Skrzypiec” dla wsi: Skrzypiec, Trzebina, Dytmarów, Krzyżkowice, Jasiona; „Olszynka” dla wsi: Olszynka, Lubrza, Laskowice, Nowy Browiniec. Miejscowości Prężynka, Dobroszowice, są zaopatrywane w wodę z wodociągu Prudnika. Wydajność ujęć na terenie gminy øśr.d=1440m3/d pokrywa w pełni zapotrzebowanie na wodę dla wszystkich miejscowości w gminie. Gmina nie posiada systemu kanalizacji i oczyszczania ścieków. Ścieki z większości gospodarstw rolnych odprowadzane są do szamb. W gminie powstaje 972,7m3 ścieków na dobę. Program kanalizacji gminy przewiduje kilka wariantów rozwiązania obecnej sytuacji: - przerzut ścieków do Prudnika, - budowa oczyszczalni ścieków na Potoku Lubrzańskim na gruntach wsi Lubrza, - budowa lokalnych oczyszczalni ścieków na terenie wsi Lubrzy, Słokowa i Nowego Browińca. Na obszarze gminy Walce istnieje rozwinięta sieć wodociągowa działająca w oparciu o ujęcie i Stację Uzdatniania Wody w Rozkochowie. Zadaniem wodociągu jest dostarczenie wody na cele bytowo gospodarcze i przeciwpożarowe ze SUW w Rozkochowie do wszystkich wsi gminy Walce oraz do wsi Żużela w gminie Krapkowice. Źródło wody dla wodociągu stanowią cztery studnie głębinowe położone w Rozkochowie. W 1999 r. podpisano umowę z Zakładami Koksowniczymi na partycypację w modernizacji i rozbudowie oczyszczalni ścieków w Zdzieszowicach, gwarantującą odbiór ścieków z terenu gminy Walce. W 2000 r. gmina Walce rozpoczęła proces kanalizowania poszczególnych wsi w gminie. W pierwszej kolejności wykonano najważniejszą część prac związanych z budową odcinka pomiędzy oczyszczalnią ścieków w Zdzieszowicach z przejściem pod rzeką Odrą i przepompownią. W 2003 roku rozbudowano kanalizację sanitarną w Straduni, gdzie wykonano 210 przyłączy – 4600 m kanalizacji. Stanowi to 14,7 % mieszkańców korzystających z kanalizacji sieciowej. Stradunia jest pierwszą miejscowością w gminie Walce prawie w 100% skanalizowaną. Część mieszkańców wsi gminnej korzysta ze starej technicznie kanalizacji ogólnospławnej, ścieki doprowadzane są do oczyszczalni mechaniczno-biologicznej typu BOS – 100 o wydajności 72 m³/d. Gospodarka ściekowa na terenie gminy Walce opiera się na powszechnym i przejściowym gromadzeniu ścieków w zbiornikach wybieralnych (szambach). Potrzeba wyposażenia terenu gminy w systemy odbioru i oczyszczania ścieków wzrasta, gdyż wzrasta zużycie wody, a za tym większą ilość ścieków, co wpływa na degradację środowiska. 74 We wsiach Rozkochów, Brożec, Stradunia i Zabierzów istnieją skanalizowane odcinki rowów melioracyjnych oraz ciągi kanalizacji deszczowej, do których niejednokrotnie są odprowadzane fekalia poprzez przelewy z szamb. Gospodarka odpadami Gminę Biała w zakresie gospodarowania odpadami obsługuje składowisko odpadów w Prudniku, które obsługuje ponadto gminy: Lubrza i Prudnik. Właścicielem obiektu jest Urząd Miejski w Prudniku, a administratorem Zakład Usług Komunalnych w Prudniku. Powierzchnia całkowita składowiska wynosi 7,45 ha, wykorzystanych jest 5,68 ha. Zorganizowaną zbiórką odpadów objętych jest 90% mieszkańców gminy Biała. Prowadzona jest segregacja odpadów. Na terenie gminy Biała działają dwie firmy zajmujące się gospodarką odpadową: WOD-KAN sp. z o.o. w Białej oraz Altvater Sulo Polska Sp. z o.o. Oddział w Krapkowicach. Wszystkie zakłady na terenie gminy Biała posiadają podpisane umowy na odbiór odpadów ze swojego terenu. Problemem gminy są nadal dzikie wysypiska śmieci, które znajdują się przy większości miejscowości gminy. Konieczne jest ich systematyczna rekultywacja i np. zalesianie. Gospodarka odpadami na terenie gminy Głogówek należy do Zakładowu Mienia Komunalnego w Głogówku, który wprowadził selektywną zbiórkę odpadów. Odpady z terenu gminy są dostarczane na wysypisko śmieci w Domaszkowicach k. Nysy. Odpady z terenu gminy Lubrza gromadzone są w zbiorczych pojemnikach umiejscowionych w każdej wsi i wywożone są na wysypisko w Prudniku. Gmina posiada zorganizowany wywóz nieczystości stałych. Razem z gminami Prudnik i Biała eksploatuje wspólne wysypisko. Na terenie gminy Walce od połowy 1993 r. system gospodarki odpadami ma charakter zorganizowany. Wprowadzony system odbioru odpadów opiera się na konteneryzacji gospodarstw domowych i placówek produkcyjno-usługowych. Funkcjonuje także system segregacji odpadów. Mieszkańcy wydzielają ze strumienia odpadów komunalnych szkło, tworzywa sztuczne, papier i tekturę oraz metale. Segregowane odpady gromadzone są w specjalnie przystosowanych do tego celu workach foliowych oraz większych pojemnikach zw. gniazdami. Odpady komunalne, które nie są poddane selektywnej zbiórce gromadzone są na posesjach w plastikowych pojemnikach. W gminie Walce 60 % mieszkańców objętych jest systemem segregacji odpadów. Odbiorcami odpadów komunalnych z selektywnej zbiórki jest: ALTVATER SULO POLSKA Sp. z o.o. Oddział w Krapkowicach. Oprócz segregacji odpadów „u źródła” na terenie gminy prowadzone są również raz w roku akcje zbierania odpadów wielkogabarytowych. 75 Od czerwca 2002 odpady deponowane są na składowisku odpadów komunalnych w Gogolinie administrowanym przez Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Gogolinie. Ponadto na terenie gminy zlokalizowane jest składowisko odpadów komunalnych administrowane przez Zakład Mienia Komunalnego w Głogówku, gdzie do 2002 roku wywożone były odpady z terenu gminy. Według danych ewidencyjnych użytkownika wysypiska z obszaru gminy Walce odbieranych jest w ciągu miesiąca średnio 80-100 m³ odpadów. Telekomunikacja W mieści i na terenie gminy dobrze rozwinięta jest sieć telekomunikacyjna zarówno telefonii kablowej, jak i komórkowej. System telefonii kablowej wyposażony jest w stałe łącze internetowe DSL oraz Neostradę. Od 1996 roku obszar całej gminy pokryty jest siecią telefoniczną, a od marca 2000r. cała gmina jest w zasięgu wszystkich trzech operatorów sieci komórkowej. Abonenci telefoniczni podporządkowani są do okręgu telefonicznego w Krapkowicach. W obecnej chwili istnieje pełne zabezpieczenie w dostępność do linii telefonicznych. Bibliografia: 1. Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Biała na lata 2005-2006, Biała 2004. 2. Strategia Rozwoju Gminy Biała 3. Lokalny Program Rewitalizacji Obszarów Miejskich Białej do roku 2013(2015), Biała 2005. 4. Podstawowe informacje ze spisów powszechnych, Urząd Statystyczny w Opolu, 5. Opole 2003. 6. Raport o stanie gminy Lubrza. 7. Strategia ekorozwoju gminy Lubrza, Urząd Gminy Lubrza, 1998. 8. Studium uwarunkowań i kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy Lubrza, Opole 2000. 9. www.lubrza.pl 10. www.glogowek.pl 11. www.biala.gmina.pl 12. www.walce.pl 76 IV ANALIZA SWOT 77 Uporządkowanie informacji weryfikowanych podczas szkoleń, warsztatów i spotkań LGD przeprowadzone zostało zgodnie z metodą analizy SWOT1 (oceniano i wartościowano słabe i mocne strony oraz szanse i zagrożenia). Ocena atutów regionu oraz jego słabości dotyczyła dwóch głównych obszarów, z których jeden opisywał zasoby niematerialne (zasoby ludzkie, kapitałowe), a drugi zasoby materialne. Analizy były przeprowadzone przez członków LGD pod kierunkiem ekspertów. W czasie warsztatów, podczas których opracowywano analizy SWOT wyżej wymienionych obszarów, wykorzystywano przygotowane wcześniej analizy: przyrodniczą, historyczną i społeczno gospodarczą. LGD założyła, że mimo wstępnego opisywania specyfiki każdej z gmin, analiza zostanie przeprowadzona dla obszaru realizacji projektu, jako spójnej całości. IV.1 ZASOBY LUDZKIE SŁABE STRONY Niskie wykształcenie mieszkańców MOCNE STRONY Wysoka jakość nauczania i wychowania w przedszkolach, Brak organizacji pozarządowych na szkołach podstawowych i gimnazjalnych oraz szkołach obszarze objętym ZSROW średnich Emigracja zarobkowa mieszkańców Udokumentowana aktywność społeczna grup Niedostateczne wykorzystanie zaplecza nieformalnych (Odnowa Wsi) akademickiego (Uniwersytet Opolski, Zaplecze organizacyjne w zespołach LZS i OSP Politechnika Opolska, Wyższa Szkoła Społeczność bezpieczna, wolna od patologii Zawodowa w Nysie) Przedsiębiorczość wyrażona niskim bezrobociem Migracja wykształconej ludności z terenu Otwarcie lokalnych społeczności na współpracę z gminy partnerami zagranicznymi Znajomość języków obcych (niemiecki) Doświadczenie w pozyskiwaniu dotacji na realizację projektów o charakterze społecznym Wypróbowana współpraca środowisk wiejskich z ich samorządową reprezentacją – współdziałanie urzędów i społeczności Udział lokalnej społeczności w programie „Odnowa Wsi w Województwie Opolskim” Rozmaitość kulturowa gmin Biała, Lubrza, Głogówek i Nazwa analizy SWOT pochodzi od pierwszych liter angielskich słów: Strengths – mocne strony, Weaknesses – słabe strony, Opportunities – szans/możliwości, Threats – zgarożenia. Analizując słąbe i mocne strony traktujemy je jako cechy zależne od nas, na które mamy wpływ, natomiast szanse i zagrożenia – to cechy, które mogą wpływać na nas, jednak my na nie żadnego wpływu nie mamy. 1 78 Walce wynikająca z pomieszania wpływów czterech kultur - polskiej czeskiej niemieckiej i żydowskiej. Niskie bezrobocie Zainicjowanie działań turystycznych na terenie gminy Poczucie bezpieczeństwa mieszkańców gminy SZANSE Położenie blisko ośrodka akademickiego ZAGROŻENIA Otwarcie rynków pracy pozostałych krajów UE (UO, PO) Pogłębiający się niż demograficzny Położenie w zasięgu oddziaływania dużych Niestabilna polityka finansowa państwa ośrodków miejskich: Opole, Prudnik oraz Konkurencyjne oddziaływanie sąsiednich gmin (polskich i Czech czeskich) o identycznych lub podobnych wizjach rozwoju Możliwość finansowania wymiany Skomplikowane procedury ubiegania się o środki i doświadczeń międzynarodowych pozabudżetowe na finansowanie lokalnych przedsięwzięć z funduszy pozabudżetowych o charakterze społecznym i inwestycyjnym Rozwój narzędzi i struktur Zbyt niskie środki przeznaczone w ramach funduszy teleinformatycznych strukturalnych na rozwój lokalny Globalizacja Popyt na usługi związane z wysokimi technologiami ANALIZA ZASOBÓW LUDZKICH (NIEMATERIALNYCH) Na obszarze objętym ZSROW jest niedostateczna liczba działających organizacji pozarządowych o charakterze innym niż: ochotnicze straże pożarne, ludowe zespoły sportowe czy Caritas. Aktywność społeczna wyraża się natomiast w inicjowaniu działań o charakterze sublokalnym przez rady sołeckie i lokalnych liderów – w części te działania są formalizowane zwłaszcza w tych miejscowościach, gdzie realizowany jest program „Odnowa Wsi w Województwie Opolskim”. Władze samorządowe gmin wchodzących w skład obszaru nawiązały współpracę międzynarodową z gminami położonymi w Austrii i Hiszpanii. Dzięki temu kontakty międzynarodowe prowadzone w ramach Pilotażowego Programu Leader+ są dużo szersze i mają większe możliwości przyniesienia konkretnych efektów. 79 Poważnym problemem obszaru objętego ZSROW jest emigracja zarobkowa przedsiębiorczych i aktywnych zawodowo mieszkańców. Drugą sprawą wymagającą regulacji jest niedostatecznie wykształcone społeczeństwo – nie została w tym obszarze problemów wykorzystana bliskość Opola – nie tylko, jako stolicy województwa, ale przede wszystkim, jako ośrodka akademickiego. Istotą przyszłych działań LGD musi być taki rozwój obszaru, który nie tylko pobudzi gospodarczo lokalny rynek, ale również sprawić, aby zainicjowane w przedszkolach i szkołach działania edukacyjne wysokiej jakości, nie były marnotrawione w dalszej edukacji ograniczającej się jedynie do zdobycia wykształcenia zawodowego. W gminach: Biała, Głogówek, Lubrza i Walce traktowanych jako wspólny obszar działania LGD nie jest problemem trudna sytuacja materialna mieszkańców, chociaż z pewnością istnieją pewne różnice na niekorzyść w sytuacji ekonomicznej społeczności w gminach: Biała i Lubrza. Sytuacja ta jest jednak nie tyle skutkiem znakomicie rozwiniętej lokalnej gospodarki, ale wejściem Polski do Unii Europejskiej i umożliwieniem wyjazdów zarobkowych za granicę olbrzymiej liczbie ludności. Nieoficjalnie mówi się, że blisko połowa mieszkańców gmin pracuje co najmniej przez kilka miesięcy w roku za granicą. Osłabiane są w ten sposób związki z krajem i „małą ojczyzną”, trwanie w takiej sytuacji to zmniejszanie szans na jej zmianę, procesy odłączania się od kraju i narodu zachodzą bardzo szybko – jedyną szansą, która może zmienić taką sytuację jest stworzenie alternatywnych możliwości zarobkowania (należy jednak pamiętać o proporcjach w uposażeniach, dochód mieszkańca, który pozostanie może być niższy od potencjalnego za granicą, jednak musi osiągnąć co najmniej średnią krajową). Mieszkańcy obszaru nie inwestują na tym terenie zarobionych za granicą pieniędzy. Marazm gospodarczy to jeden ze skutków emigracji zarobkowej, drugim jest osłabienie więzi rodzinnych i rozpad małżeństw. Wzrost emigracji zarobkowej nastąpił zwłaszcza po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej, kiedy to otworzyły się rynki pracy również dla osób bez pochodzenia niemieckiego. Taka sytuacja nie mogła nie mieć wpływu na jakość związków rodzinnych, która wciąż się pogarsza. Zdarzają się sytuacje, gdzie wyjeżdża i ojciec, i matka, a dzieci są pozostawiane pod opieką starszego rodzeństwa lub dziadków. Obniżenie jakości związków, a co za tym idzie rozpad (formalny i nieformalny) rodzin, a także dawanie przykładu wyboru pracy często nieadekwatnej do umiejętności i wykształcenia skutkuje ograniczeniem ambicji dzieci i młodzieży, niechętnym angażowaniem się w życie społeczne – ich rodziców i apatią więzów społecznych – w ogóle. Odpływ ludności z obszaru następuje również do większych aglomeracji miejskich. Należy go częściowo wiązać z migracją ludności w celach zarobkowych. Odpływ ludności, zwłaszcza młodych kadr związany jest również z brakiem na terenach czterech gmin instytucji, przedsiębiorstw o wysokim zaangażowaniu technologicznym skłonnych zatrzymać najbardziej wykształconą kadrę. To oczywiste, 80 że wyjazdy w inne miejsce kraju czy za granicę w celach zarobkowych są powszechne na całym świecie, jednak ze względu na utrzymujący się ujemny przyrost naturalny, należy uznać konieczność wyjazdów zarobkowych jako istotny przyczynek do pogarszania się sytuacji demograficznej. ZASOBY MATERIALNE SŁABE STRONY Słaba infrastruktura turystyczna MOCNE STRONY 1. Potencjał przyrodniczy i środowiskowy (niedostatecznie rozwinięta baza „Jeleni Dwór” – rezerwat florystyczny na terenie Obszaru noclegowa - w tym biwakowa - i Chronionego Krajobrazu Borów Niemodlińskich. żywieniowa) Przedmiotem ochrony jest fragment mieszanego lasu słabo rozwinięta sieć usług i charakterze naturalnym będący pozostałością dawnej towarzyszących (baseny, korty tenisowe, Puszczy Śląskiej . W rezerwacie zachowały się pomnikowe wypożyczalnie sprzętu sportowego – dęby bezszypułkowe i silna reprezentacja roślin rowery) naczyniowych w tym kruszczyk szerokolistny, konwalia Niedostateczna promocję obszaru majowa, widłak goździsty. Liczna jest również reprezentacja objętego projektem (brak szlaków, brak mchów i wątrobowców – ok. 37 gatunków profesjonalnie opracowanych „Chrzelice” - proponowany rezerwat przyrody. Ochronie przewodników i folderów) podlegać będzie kontynentalny bór mieszany z sosną, Znikoma świadomość walorów modrzewiem i dębem bezszypułkowym. Średni wiek przyrodniczych obszaru drzewostanu na tym terenie wynosi blisko 200 lat, notowane Niedostrzeganie czy wręcz lekceważenie są również pojedyncze, pomnikowe dęby szacowane na 300 możliwości turystycznego wykorzystania lat. walorów przyrodniczy gmin Miejsca widokowe - rejon Gostomi Zły stan zabytków zachowanych na Stawy rybne, w rejonie Śmicza oraz tzw. „Czarny Staw” terenie objętym projektem – zrujnowane, w rejonie Mosznej - liczna awifauna wodno-błotna lęgową zamki i pałace, zdewastowane parki i przelotna. przydworskie i przypałacowe, nieudolnie „Szlak Bocianich Gniazd” - składowa opolskich tras z pogwałceniem zasad konserwatorskich rowerowych. Na terenie gminy poprowadzona przez rejon restaurowane kaplice i krzyże licznego gniazdowania bociana białego. przydrożne. Smotrowicki Potok - walory widokowe, florystyczne Słaba dostępność obiektów sakralnych Dębina - wyrobiska po żwirowniach, florystycznie dla gości z zewnątrz (obiekty zamknięte z i faunistycznie dość ubogie, potencjalnie jednak do wyłączeniem mszy). wykorzystania rekreacyjnego (sporty wodne, plażowiska) Niedostateczna identyfikacja Czartowice – niewielki kompleks leśny będący południowym 81 mieszkańców z miejscem zamieszkania, cyplem Borów Niemodlińskich, obecnie bez połączenia Słaba ilościowo i jakościowo promocja z głównym kompleksem Borów – (koncentracja dziedzictwa kulturowego obszaru. jeleniowatych) Stan dróg Rzeki i potoki - Białka. Rów Rzymkowicki, Brak obwodnic Parki podworskie - Chrzlice, Prężyna, Biała, Śmicz Niedostatecznie rozwinięta baza Osobłoga – centralna rzeka gminy Głogówek, od niedawna noclegowa i gastronomiczna eksploatowana przez kajakarzy z całego niemal kraju. Zły stan obiektów zabytkowych Uznawana przez nich za rzekę interesującą, ale trudną. Niska jakość przestrzeni publicznych Mimo znacznego zanieczyszczenia - rzeka niesie wody III Niedostateczne inwestycje w tworzenie klasy czystości – bioróżnorodność Osobłogi wciąż jest rekreacyjnych szlaków komunikacyjnych znaczna (liczne gatunki ryb, w ostatnich latach bobry) (pieszych, rowerowych, konnych, Racławice Śląskie - stawy rybne zlokalizowane w dorzeczu wodnych, kolejowych) Osłobogi, liczne ornitofauna lęgowa i przelotna. Stawy mogą Brak wyposażenia obszaru w sieć być również atrakcyjne dla wędkarzy. kanalizacyjną Lubrza – aleja lipowa (pomnikowe lipy średnia wieku ok. 300 lat). Krzyżkowice – stawy rybne po obu stronach granicy. Atrakcyjne wędkarsko, liczna i zróżnicowana ornitofauna wodno-błotna. Skrzypiec i Dytmarowa - wyrobiska pożwirowe. Umiarkowana bioróżnorodność, do wykorzystania potencjał w zakresie i rekreacji wodnej. 2. Potencjał historyczny i kulturowy Zabytki sakralne: kościół św. Bartłomieja, Kościół Franciszkanów, kościół św. Mikołaja (obraz Sebastiniego), kościół ś. Krzyża (mur pruski), Biedrzychowice – kościół wzmiankowany już w XV w. Obecny kształt po odbudowie - klasycystyczna ambona z pocz. XIX w. Rzepce – XV wieczny kościół św. Jakuba Apostoła. Kaplice i krzyże przydrożne (w większości zewidencjonowane, intencja powstania znana jest jednak tylko dla części kaplic i krzyży) 82 Krzyże pokutne nieliczne, ale cenne świadectwo wczesnośredniowiecznej i późniejszej obyczajowości i porządku prawnego. Szlaki handlowe – datowane od co najmniej wczesnego średniowiecza szlaki handlowe wiodące na północ, w tym fragmenty tzw. „Szlaku Bursztynowego” (Solec) Cmentarz żydowski w Głogówku Zachowany średniowieczny układ urbanistyczny Białej Zamek Prószkowskich w Białej Pomniki i wyobrażenia świętych w tym na rynku św. Jan Nepomucen, Matka Boska (Biała). Wieża Prudnicka w Białej Wieża Wodna w Białej Cmentarz żydowski w Białej – obiekt unikatowy, największy na Opolszczyźnie, ponad 900 zachowanych macew ((XVIIXX w.) Grota Lourdzka Zamek warowny w Chrzelicach – obecnie niedostępny, posadowiony przez joannitów na przełomie XII/XIII w. Gostomia - wiatrak w typie holenderskim, datowany na rok 1860 zwieżyca obracaną przez wiatr. Śmicz - kościół parafialny - figurka Matki Boskiej datowana na XIV w. barokowe freski. Nieczynna obecnie linia kolejowa Prudnik-Głogówek (możliwość reaktywacji samej linii na potrzeby turystyki. Walorem trakcji jest sam je przebieg przez miejsca atrakcyjne krajobrazowo i historycznie). Liczne ślady, pozostałości i pamiątki po wojnie trzydziestoletniej (1618-1648) m.in. Laskowice – tzw. Szwedzki szaniec, cmentarz ewangelicki. Jasiona – krzyże pokutne, późnośredniowieczne freski w kościele parafialnym Trzebina – ruiny pałacu. 83 3. Dość dobrze rozwinięta Infrastruktura turystyczna usługowa Dobrze oznaczone ścieżki rowerowe po obu stronach granicy (gmina włączona jest do systemu opolskich szlaków rowerowych) Rozwinięta baza noclegowa i gastronomiczna Certyfikacja produktów lokalnych Dogodne położenie komunikacyjne Dogodne, uzbrojone tereny inwestycyjne SZANSE Bliskość Opola, Prudnika i Czech: ZAGROŻENIA Większa chłonność gospodarcza i intelektualna ośrodków potencjalnych partnerów gospodarczych miejskich Obowiązujące trendy w turystyce Większa przedsiębiorczość sąsiednich gmin i Czech krajowej Bariery legislacyjne i fiskalne dla przedsiębiorców Dogodne położenie obszaru w systemie Niedostateczne otoczenie wsparcia biznesu transportowo-drogowym kraju POŁOŻENIE I RELACJE ZEWNĘTRZNE SILNE STRONY SŁABE STRONY 1. Położenie w obszarze transgranicznym (bezpośrednia bliskość granicy z Republiką Czeską) 1. Słabe skomunikowane obszaru LGD, a zwłaszcza przejścia Trzebina-Bartultowice z autostradą A4 (brak bezpośredniego połączenia poprzez zjazd na autostradę z drogi wojewódzkiej 414 2. Dobrze rozwinięty system transportowy (zwłaszcza transport drogowy) i połączenie z Górnym i Dolnym Śląskiem oraz stolicą województwa 2. Stosunkowo znaczne oddalenie, a przez to słabe promieniowanie ośrodka wojewódzkiego – Opola 3. Jedno z trzech największych pełnotowarowych przejść granicznych na granicy polsko-czeskiej 3. Linia kolejowa Prudnik – Gogolin obsługuje jedynie przewozy towarowe 5. Bogate dziedzictwo kulturowe obszaru 5. Obecnie – brak promocji całego obszaru LGD 84 6. Przynależność gmin wchodzących w skład LGD do Euroregionu Pradziad 7. Cały obszar LGD leży w obrębie jednego powiatu 8. Zainteresowanie i podejmowane przez władze gmin działania zmierzające do promocji poszczególnych gmin 9. Dobrze rozwinięta współpraca polskoczeska pomiędzy mieszkańcami 10. Zainteresowanie mieszkańców i władz w tworzeniu gospodarstw agroturystycznych SZANSE ZAGROŻENIA - Stabilizacja sytuacji gospodarczej w kraju (m.in. - Utrzymanie wysokich kosztów prowadzenia obniżenie podatków, obniżenie kosztów pracy) działalności gospodarczej w kraju - Wzrost znaczenia Polski w Unii Europejskiej - Wzrost znaczenia Polski w relacjach z sąsiednimi krajami nienależącymi do Unii Europejskiej - Ułatwienie procedur dotarcia do funduszy pozabudżetowych dla rolników, przedsiębiorców, organizacji pozarządowych i gmin - Powodzenie inwestycji komunalnych poprawiających stan środowiska - Popularyzacja ekologii - Zwiększenie współpracy z ośrodkami akademickimi w Opolu, Katowicach i Wrocławiu - Utrzymanie zrównoważonej polityki gospodarczej gmin - Wejście Polski do strefy euro - Powodzenie gospodarcze ośrodków (gmin, powiatów) ościennych - Zainteresowanie mieszkańców Europy Zachodniej powrotem do „źródeł”, tj. do - Utrzymanie skomplikowanych procedur pozyskania funduszu pozabudżetowych na realizację przedsięwzięć przez przedsiębiorców, rolników, gminy - Utrzymanie obecnej legislacji krajowej - Likwidacja województwa opolskiego - Wzrost zagrożenia terrorystycznego - Opóźnienia cywilizacyjne (dostęp do internetu, dostęp do telefonii, słabej jakości drogi, zanikanie kolei, brak infoboksów) - Niewykorzystanie szansy, jaką daje uczestniczenie w strukturach UE – spadek znaczenia Polski - Tworzenie sytuacji konfliktowych w konfrontacji z sąsiednimi krajami nienależącymi do UE - Oddalenie terminu wejścia Polski do strefy Euro - Pogłębiający się niż demograficzny - Otwarcie rynków pracy pozostałych krajów UE - Zbyt niskie środki przeznaczone w ramach funduszy strukturalnych na rozwój lokalny wizerunku dawnej wsi i zdrowego żywienia 85 - Położenie w zasięgu aglomeracji opolskiej - Rozwój narzędzi i struktur teleinformatycznych - Globalizacja Rozwój turystyki Czech 86 V ZINTEGROWANA STRATEGIA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH – CELE I PLANOWANY BUDŻET Uczestniczący w procesie planowania reprezentanci obszarów wiejskich Gmin Biała, Głogówek, Lubrza i Walce w trakcie trwania cyklu warsztatów uczestniczyli w wypełnieniu anonimowej ankiety, której celem było zweryfikowanie opinii samych mieszkańców o obszarze objętym ZSROW oraz poznanie zasad, z jakimi chcieliby się identyfikować beneficjenci programu, a także określenie spójnej i przez wszystkich akceptowanej wizji rozwoju obszaru. Odpowiedzi ankietowanych pozwoliły również na opisanie misji, jak będzie towarzyszyła wykonawcom strategii – misji zewnętrznej i wewnętrznej. Wizja i misje oraz diagnoza obszaru i potencjał administracyjny, merytoryczny i logistyczny LGD „Wspólne ścieżki” zdecydowały w efekcie o wyborze tematów wiodących strategii. Zakładamy, że mimo iż część nieinwestycyjna projektu, który jest osią niniejszego dokumentu zostanie zrealizowana w latach 2006 – 2008, strategia będzie obowiązywać przez kolejny okres programowania Unii Europejskiej, tj. w latach 2007-2013 – wtedy bowiem będzie można w rzetelny i wiarygodny sposób zweryfikować, czy założone wskaźniki zostały osiągnięte. V.1 WIZJA ROZWOJU OBSZARU OBJĘTEGO ZSROW Projekt „Uroczysko – prawdziwe ścieżki wsi” sprawi, że po osiągnięciu celów region czterech gmin: Biała, Głogówek, Lubrza i Walce zamieszkany będzie przez szczęśliwych, pewnych swojej egzystencji ludzi, z dużym odsetkiem osób młodych. Mieszkańcy regionu będą świetnie wykształceni – po ukończeniu szkoleń i kursów staną się grupą konkurencyjną nie tylko na Opolszczyźnie, ale i w kraju. Obszar objęty ZSROW będzie słynął z czystego środowiska, które będzie efektem wielosektorowej, zintegrowanej współpracy różnych środowisk. Stanie się też promotorem odnawialnych źródeł energii. Obszar zasłynie z wyjątkowej w województwie oferty rekreacyjnej – wykreowany zostanie aktywny sposób spędzania wolnego czasu – z wykorzystaniem zasobów kulturowych i historycznych oraz zasobów środowiskowych. Stąd pochodzić będą słynne marki produktów gastronomicznych, rzemieślniczych i rolnych. Pochodzenie produktu z tych terenów będzie gwarancją wysokiej jakości, innowacyjności i oryginalności. Wykorzystamy nasz potencjał: przyrodniczy, historyczny, kulturowy i społeczny oraz istniejąca i powstającą infrastrukturę turystyczną, by stworzyć obszary charakteryzujące się czystym środowiskiem, przyjazne i bezpieczne, wyposażone w infrastrukturę dróg i szlaków rowerowych, pieszych oraz konnych, szlaków kajakowych oraz miejsc odpoczynku. Mieszkańcy będą mogli jeszcze lepiej wykorzystywać swój potencjał i stworzą nowe miejsca pracy w turystyce, rolnictwie i produkcji 87 lokalnych wyrobów, odchodząc od tradycyjnie pojmowanego rolnictwa w kierunku specjalizacji pożądanych przez rynek. Taki rozwój gospodarczy sprawi, że do regionu czterech gmin spływać będzie kapitał zewnętrzny, pobudzając lokalną gospodarkę zgodnie z celami zawartymi w strategii. Coraz więcej młodych zostanie w regionie – będą pracować na własnym terenie, w branżach znanych, przejmując zadania i obowiązki swoich poprzedników. Rozwój gospodarczy regionu zapewni satysfakcjonujące zarobki dla wszystkich zaangażowanych w realizację celów. Gminy Biała, Głogówek, Lubrza i Walce będą najbardziej dynamicznie rozwijającymi się terenami w województwie – napływ kapitału będzie nadchodził z dwóch kierunków: inwestorów zewnętrznych oraz nowych mieszkańców. Społeczność lokalna będzie działać wspólnie, świadomie wpływając na osiąganie celów. Wsie będą zadbane, przestrzeń publiczna zagospodarowana, dająca poczucie bezpieczeństwa i ładu. Mieszkańcy obszaru objętego ZSROW będą uczestniczyć w działaniach promujących ich produkty, dzięki czemu będzie się zwiększać liczba kontaktów gospodarczych: krajowych i międzynarodowych. Ludzie nie opuszczają już swoich rodzinnych stron, bo to właśnie tutaj znajdują pracę, satysfakcjonujące zatrudnienie. Wykształceni ludzie są gwarancją powodzenia wszelkich inicjatyw gospodarczych. Obszar objęty ZSROW nie będzie już obszarem peryferyjnym – zostanie wykorzystane w pełni jego położenie geograficzne i administracyjne, a zwłaszcza bliskość Czech. Ludzie, którzy rozpoczną tutaj działalność gospodarczą będą twórczy i innowacyjni. Dla wszystkich składników życia społecznego ważny będzie nie tylko rozwój gospodarczy regionu, ale i jego charakter, który będzie polegał na promowaniu lokalnych produktów (gastronomicznych, rzemieślniczych, rolnych i turystycznych) na zewnątrz, poza obszar gmin oraz na intensywnym wykorzystaniu wiedzy. Wraz z rozwojem gospodarczym, intensyfikacją promocji regionu nastąpi wzrost miejsc noclegowych i punktów gastronomicznych. V.2 MISJA LOKALNEJ GRUPY DZIAŁANIA Misja zewnętrzna jest deklaracją głównych przewag komparatywnych Gminy. Wskazujemy, czym w porównaniu z innymi gminami wyróżniamy się, co wyjątkowego wnosimy do wymiany dóbr i usług, w czym jesteśmy najlepsi i trudno nas prześcignąć. 88 MISJA ZEWNĘTRZNA LOKALNEJ GRUPY DZIAŁANIA „WSPÓLNE ŚCIEŻKI” Misja wewnętrzna jest adresowana do realizatorów samej strategii: społeczności lokalnej i jej liderów, do administracji gminnej i do władz gminy. Musi jednoznacznie wskazywać główny kierunek działań i określać priorytety. Ma charakter codziennego drogowskazu dla wszystkich zaangażowanych we wdrażanie zadań strategicznych. Zintegrowana, nowoczesna i gospodarna społeczność Gmin: Biała, Głogówek, Lubrza i Walce, szanująca dziedzictwo przyrodnicze i kulturowe oraz prawa innych tworzy przyjazne warunki dla życia, działań gospodarczych i rekreacji. MISJA WEWNĘTRZNA LOKALNEJ GRUPY DZIAŁANIA „WSPÓLNE ŚCIEŻKI” Misja wewnętrzna jest adresowana do realizatorów samej strategii: społeczności lokalnej i jej liderów, do administracji gminnej i do władz gminy. Musi jednoznacznie wskazywać główny kierunek działań i określać priorytety. Ma charakter codziennego drogowskazu dla wszystkich zaangażowanych we wdrażanie zadań strategicznych. Każdy z nas jest inwestorem strategicznym. Każdy z nas ma prawo głosu. Każdy z nas chroni i zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju wykorzystuje gospodarczo dziedzictwo przyrodnicze i kulturowe naszego regionu. V.3 TEMATY WIODĄCE ZINTEGROWANEJ STRATEGII ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH Zastosowanie nowych informacji know-how i nowych technologii w celu podniesienia konkurencyjności produktów i usług na obszarach wiejskich. Podnoszenie wartości lokalnych produktów, zwłaszcza przez ułatwianie małym jednostkom produkcyjnym dostępu do rynków dzięki wspólnym działaniom. 89 V.4 CELE STRATEGICZNE Cele - rozszerzenie wizji – określają, co chcemy osiągnąć. W niniejszym dokumencie cele strategiczne to cele długookresowe – o stopniu ich osiągnięcia świadczyć będzie osiągniecie celów operacyjnych (celów projektu), podstawą których będzie realizacja poszczególnych zadań. Cele strategiczne i operacyjne przedstawiają tabele. CELE STRATEGICZNE CEL STRATEGICZNY 1 Poprawa mobilności ludności do aktywnego uczestnictwa w kreowaniu rozwoju obszarów wiejskich, wzrost kompetencji i kwalifikacji lokalnych społeczności, w tym wsparcie merytoryczne i logistyczne działalności LGD. CELE OPERACYJNE ZADANIA 1.1 Działanie biura LGD. A) Wyposażenie biura LGD w sprzęt biurowy, komputerowy i audiowizualny oraz materiały biurowe B) Zatrudnienie trzech osób na pełnym etacie C) Umożliwienie pracującym oraz wolontariuszom wykonywanie pracy (delegacje, telefony, internet, materiały robocze, stworzenie biblioteki) D) Szkolenia podnoszące kwalifikacje pracowników oraz wolontariuszy LGD, w tym szkolenia: - językowe - z zakresu rachunkowości - prawa, w tym międzynarodowego - finansowania projektów z funduszy UE - wsparcia rolników i przedsiębiorców E) Uruchomienie i prowadzenie strony internetowej zarządzanej treścią: www.wspolnesciezki.pl F) Uruchomienie punktów informacyjnych w gminach: Biała, Lubrza, Walce 1.2 Działania Szkolenia i warsztaty z zakresu: podnoszące kwalifikacje i - prawnych uwarunkowań działalności umiejętności adresowane społecznej (8 godz.) do mieszkańców gmin: - budowania społeczeństwa obywatelskiego Biała, Głogówek, Lubrza i (16 godz. – szkolenie wyjazdowe) Walce - zarządzania projektami (16 godz.) - pozyskiwania funduszy pozabudżetowych (8 godz.) - wykonywania stron internetowych zarządzanych treścią (8 godz.) - uruchomienie stron formalnych i nieformalnych grup społecznych - kursy z zakresu inwestycji, promocji i wykorzystania odnawialnych źródeł energii 90 1.3 Wsparcie doradcze dla organizacji pozarządowych oraz grup nieformalnych realizujących projekty własne na terenie Gmin: Biała, Głogówek, Lubrza i Walce A) Szkolenia i warsztaty z zakresu zarządzania projektami i pozyskiwania funduszy pozabudżetowych oraz wykonywania stron internetowych zarządzanych treścią (32 godz. – szkolenie wyjazdowe) B) Pomoc w tworzeniu projektów i wypełnianiu wniosków 91 1.4 Poprawa wizerunku obszarów wiejskich gmina Biała, Głogówek, Lubrza i Walce – tworzenie przyjaznej przestrzeni publicznej i rekreacyjnej. A) Opracowanie koncepcji plastycznych zagospodarowania centrów wsi zgodnych z projektem „Uroczysko - prawdziwe ścieżki wsi” (w okresie do 2008 r. tych, które uczestniczyły w programie Odnowa Wsi w województwie opolskim)i publiczna debata nad projektami B) Przeprowadzenie konkursu z nagrodami na najbardziej „urokliwe” gospodarstwo wiejskie. C) Realizacja wybranych koncepcji plastycznych w wybranych wsiach – działanie inwestycyjne przewidziane do realizacji w latach 2010 – 2013 (2015) D) budowa małej infrastruktury turystycznej na terenach objętych ZSROW E) Budowa miejsc biwakowych oraz przystani i ich wyposażenie F) Oznakowanie systemem międzynarodowym tras pieszych, rowerowych i konnych G) Stworzenie wypożyczalni rowerów w miejscowościach: zakup do każdego punktu ... rowerów, przeszkolenie prowadzących, sformalizowanie ich zatrudnienia H) Uruchomienie wypożyczalni kajaków i canoe nad Osobłogą I) Opracowanie dokumentacji dróg rowerowych J) Realizacja inwestycji: drogi rowerowe na obszarze gmin: Biała, Głogówek, Lubrza i Walce K) budowa zbiorników retencyjnych o walorach rekreacyjnych na rzekach i ciekach terenu objętego ZSROW L) Realizacja projektów: I. „Ekstremalna Ekologia” – promocja i inwestycje w odnawialne źródła energii – ochrona powietrza, ziemi, wody i bioróżnorodności obszaru 2. „Brzegiem Rzek” – oznaczenie i promocja tras wiodących wzdłuż cieków wodnych (rzek i potoków) – projekt ma zarazem charakter edukacyjny i rekreacyjny 3. „Uroczysko” – promocja i turystyczne wykorzystanie zasobów kulturowych 4. „Własne ścieżki” – rozwój sieci komunikacyjnej obszaru przez wyznaczenie/budowę bezpiecznych tras pieszych, rowerowych, szlaków konnych i tras wodnych oraz uruchomienie pociągu sezonowego na zabytkowej trasie kolejowej92 łączącej powiat krapkowicki (gmina Walce) z granicą z Czechami 5. „Swojska marka” – rozwinięcie, 1.5 Stworzenie możliwości wymiany informacji know-how oraz poznania doświadczeń innych społeczności i środowisk: krajowych i zagranicznych. 1.6 Organizacja akcji informacyjnych adresowanych do społeczności lokalnych. A) Kontynuowanie współpracy z partnerami zagranicznymi: Czechy, Niemcy, Austria, Francja, Szwecja – wyjazd studyjny: promocja produktów lokalnych B) Kontynuowanie współpracy z hiszpańską LGD - wyjazd studyjny D) Debaty poświęcone rozwiązywaniu problemów między rolnikami a kołami łowieckimi E) Organizacja trzydniowej międzynarodowej konferencji LAG-ów (dyskusje panelowe) F) Wyjazd na targi GW w Berlinie G) nawiązanie współpracy z Irlandzką LGD A) Opracowanie i edycja plakatów (1000 egz.) oraz broszur ( 3000 szt.) zachęcających do uczestniczenia w życiu społecznym i w projekcie „Uroczysko –prawdziwe ścieżki wsi” B) Organizacja czterech publicznych debat nad realizacją etapów projektu „Uroczysko prawdziwe ścieżki wsi”, poddawanie ocenie lokalnej społeczności pomysłów inicjowanych przez LGD i inne organizacje pozarządowe regionu na stronie internetowej (forum) C) Badanie przychylności lokalnej opinii społecznej – badania socjologiczne (jednocześnie narzędzie monitoringu wdrażania strategii) 93 CEL STRATEGICZNY 2 2.1 Rozwój produktów Wypromowanie obszarów lokalnych wiejskich gmin: Biała, Głogówek, Lubrza i Walce, w tym lokalnych produktów: gastronomicznych, turystycznych, rzemieślniczych i rolnych. A) Szkolenia adresowane do rolników, kół łowieckich, przedsiębiorców branży turystycznej oraz innych przedsiębiorców lokalnych i pracowników samorządowych podniesienie kwalifikacji grup zainteresowanych rozwojem produktów lokalnych w zakresie procedur, rejestracji, marketingu i promocji produktów (16 godz.) B) Wsparcie doradcze (pomoc w realizacji procedur, pomoc w wypełnianiu wniosków) C) Opracowanie strategii marketingowej produktów lokalnych regionu D) Wykonanie folderów (2000 egz.) oraz elektronicznej (prezentacje multimedialne, 1000 płyt CD) promujących lokalne produkty oraz standów i przenośnych stoisk targowych E) Uczestnictwo w targach promujących lokalne produkty w regionie, kraju i za granicą F) Budowa miejsc biwakowych oraz przystani i ich wyposażenie G) Oznakowanie systemem międzynarodowym tras pieszych, rowerowych i konnych H) Stworzenie wypożyczalni rowerów w miejscowościach: zakup do każdego punktu 10 rowerów, przeszkolenie prowadzących, sformalizowanie ich zatrudnienia I) Uruchomienie wypożyczalni kajaków i canoe nad drożnymi rzekami obszaru. J) Wykonanie pierwszych serii istniejących rzemieślniczych produktów lokalnych K) Opracowanie historii wybranych kapliczek i krzyży przydrożnych, wykonanie tabliczek informujących o obiekcie K) Promocja lokalnych produktów podczas imprezy „Wielkie Uroczysko” L) Budowa zbiorników retencyjnych o walorach rekreacyjnych na rzekach i ciekach terenu objętego ZSROW M.) Budowa nowych ujęć wód mineralnych i rozwój lecznictwa balneologicznego w Trzebinie 94 2.2 Rozwinięcie usług gastronomicznych i noclegowych na terenie gmin: Biała, Głogówek, Lubrza i Walce. 2.3 Poprawa wizerunku obszarów wiejskich gmina Biała, Głogówek, Lubrza i Walce – tworzenie przyjaznej przestrzeni publicznej A) Szkolenia językowe dla pracowników usług turystycznych (pensjonaty, hotele, motele, gospodarstwa agroturystyczne, restauracje, gospodarstwa ekologiczne) B) Szkolenia i warsztaty dla pracowników usług turystycznych (j.w.) z zakresu komunikacji oraz promocji i marketingu C) Uruchomienie infoboksów w stolicach gmin D) Uruchomienie Punktów Informacji Turystycznej (PIT) w miejscach strategicznych (dworce PKS oraz PKP) E) Opracowanie i wykonanie zewnętrznych elementów promocji (szyldów, banerów) umieszczanych na obiektach bazy gastronomicznej i noclegowej F) Przekazanie do obiektów gastronomicznych i noclegowych wyprodukowanych produktów lokalnych G) Wykonanie stojaków umożliwiających prezentacje materiałów informacyjnych oraz wybranych produktów lokalnych A) Przeprowadzenie konkursu z nagrodami na najbardziej „urokliwe” gospodarstwo wiejskie. B) Opracowanie koncepcji plastycznych zagospodarowania centrów wsi zgodnych z projektem „Uroczysko - prawdziwe ścieżki wsi” (w okresie do 2008 r. tych, które uczestniczyły w programie Odnowa Wsi w województwie opolskim) i publiczna debata nad projektami C) Realizacja wybranych koncepcji plastycznych w wybranych wsiach – działanie inwestycyjne przewidziane do realizacji w latach 2010 – 2013 (2015) D) Opracowanie i edycja plakatów i broszur zachęcających do uczestniczenia w życiu społecznym i w projekcie „Uroczysko – prawdziwe ścieżki wsi” 95 CEL STRATEGICZNY 3 Upowszechnienie i wymiana informacji o inicjatywach lokalnych, nowych rozwiązaniach technologicznych, zasadach współpracy różnych środowisk (promocja „dobrych praktyk”) obszaru gmin: Biała, Głogówek, Lubrza i Walce 3.1 Stworzenie możliwości wymiany informacji know-how oraz poznania doświadczeń innych społeczności: krajowych i zagranicznych. A) Nawiązywanie/kontynuowanie współpracy z partnerami zagranicznymi: Czechy, Niemcy, Austria, Francja, Szwecja – wyjazd studyjny: promocja produktów lokalnych B) Nawiązanie ścisłej współpracy z hiszpańską LGD - wyjazd studyjny: agrotustyka C) Debaty poświęcone rozwiązywaniu problemów między rolnikami a kołami łowieckimi D) Organizacja trzydniowej międzynarodowej konferencji LAG-ów (dyskusje panelowe) E) Wyjazd na targi GW w Berlinie F) nawiązanie współpracy z Irlandzką LGD 3.2 Promocja wśród A) Nawiązanie współpracy z Austrią – wyjazd lokalnej społeczności studyjny: odnawialne źródła energii nowych rozwiązań B) Konferencja nowych technologii: nt. związanych z ochroną odnawialnych źródeł energii środowiska naturalnego. C) Przeprowadzenie audytu energetycznego obszaru objętego ZSROW D) Opracowanie i przeprowadzenie akcji informacyjnej nt. odnawialnych źródeł energii E) Badanie zainteresowania nowymi rozwiązaniami chroniącymi środowisko wśród mieszkańców obszaru objętego ZSROW F) Opracowanie dokumentacji technicznej nowych rozwiązań technologicznych zgodnie z zapotrzebowaniem wynikającym z badań (pkt. E) G) Inwestycje w zakresie odnawialnych źródeł energii (2007-2013) (2015) 3.3 Wsparcie doradcze A) Opracowanie i przeprowadzenie akcji mieszkańców obszaru informacyjnych nt. możliwości zmiany gmin: Biała, Głogówek, kwalifikacji i poszukiwania nowych źródeł Lubrza i Walce w dochodu poszukiwaniu nowych B) Szkolenia i warsztaty adresowane do źródeł dochodu na rolników związane z realizacją nowych terenach wiejskich. projektów na terenach wiejskich C) Pomoc w przygotowaniu wniosków i dokumentacji niezbędnej do uruchomienia nowych przedsięwzięć na terenach wiejskich 3.4 Stworzenie nowych A) Wsparcie finansowe w ramach regrantingu miejsc pracy w rolnictwie projektów, których celem jest tworzenie (alternatywnych do nowych miejsc pracy na terenach objętych dotychczasowych źródeł ZSROW dochodu) 96 CEL STRATEGICZNY 4 Ochrona i gospodarcze wykorzystanie zgodnie ze zrównoważonym rozwojem dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego obszarów gmin: Biała, Głogówek, Lubrza i walce 3.5 Promocja nowych rozwiązań technologicznych wdrażanych na terenie objętym ZSROW w kraju i za granicą. 4.1 Podnoszenie kwalifikacji i umiejętności mieszkańców gmin: Biała, Głogówek, Lubrza i Walce 4.2 Promocja walorów przyrodniczych, kulturowych i historycznych obszaru objętego projektem A) Nawiązanie współpracy z Austrią – wyjazd studyjny: odnawialne źródła energii B) Konferencja dotycząca nowych technologii: nt. odnawialnych źródeł energii C) Udział w targach GW oraz targach branżowych A) Szkolenia i warsztaty z zakresów: zarządzania środowiskiem; waloryzacji potencjału przyrodniczego, kulturowego i historycznego; promocji i marketingu; wykonywania stron internetowych zarządzanych treścią B) Zajęcia z zakresu edukacji ekologicznej w przedszkolach i szkołach C) Udział w wyjazdach studyjnych do Czech, Niemiec, Austrii, Hiszpanii, Szwecji i Francji D) Organizacja imprezy „Wielkie Uroczysko” – zarządzanie dorocznym projektem A) Organizacja akcji informacyjnych adresowanych do społeczności lokalnych: edycja materiałów standardowych (papierowych), wprowadzanie danych na stronę internetową www.uroczysko.pl B) Organizacja imprezy „Wielkie Uroczysko” C) Opracowanie kalendarza imprez o charakterze lokalnym D) Opracowanie kart historycznych obszaru objętego ZSROW E) Wykonanie folderów (2000 egz.) oraz elektronicznej (prezentacje multimedialne, 1000 płyt CD) promujących lokalne produkty oraz standów i przenośnych stoisk targowych F) Edycja albumu promującego walory przyrodnicze obszaru: ..... G) Edycja albumy promującego dziedzictwo kulturowe obszaru: .... 97 4.3 Poprawa wizerunku obszarów wiejskich gmina Biała, Głogówek, Lubrza i Walce – tworzenie przyjaznej przestrzeni publicznej 4.4 Promocja zdrowego trybu życia, w tym aktywnej rekreacji. A) Przeprowadzenie konkursu z nagrodami na najbardziej „urokliwe” gospodarstwo wiejskie. B) Opracowanie koncepcji plastycznych zagospodarowania centrów wsi zgodnych z projektem „Uroczysko - prawdziwe ścieżki wsi” (w okresie do 2008 r. tych, które uczestniczyły w programie Odnowa Wsi w województwie opolskim) i publiczna debata nad projektami C) Realizacja wybranych koncepcji plastycznych w wybranych wsiach – działanie inwestycyjne przewidziane do realizacji w latach 2010 – 2013 (2015) D) Opracowanie i edycja plakatów i broszur zachęcających do uczestniczenia w życiu społecznym i w projekcie „Uroczysko prawdziwe ścieżki wsi” A) Uruchomienie strony internetowej zarządzanej treścią www.wspolnesciezki.pl B) Budowa miejsc biwakowych oraz przystani i ich wyposażenie C) Oznakowanie systemem międzynarodowym tras pieszych, rowerowych i konnych D) Przeprowadzenie kampanii promocyjnej w regionie, kraju i za granicą E) Promocja zdrowego trybu życia wśród młodzieży szkolnej (organizacja konkursów oraz klubów aktywnej rekreacji) F) budowa zbiorników retencyjnych o walorach rekreacyjnych na rzekach i ciekach terenu objętego ZSROW 98 4.5 Rozwinięcie usług gastronomicznych i noclegowych na terenie gmin: Biała, Głogówek, Lubrza i Walce. 4.6 Ochrona powietrza, wód i bioróżnorodności terenu gmin: Biała, Głogówek, Lubrza i Walce. A) Szkolenia językowe dla pracowników usług turystycznych (pensjonaty, hotele, motele, gospodarstwa agroturystyczne, restauracje, gospodarstwa ekologiczne) B) Szkolenia i warsztaty dla pracowników usług turystycznych (j.w.) z zakresu komunikacji oraz promocji i marketingu C) Uruchomienie infoboksów w stolicach gmin D) Uruchomienie Punktów Informacji Turystycznej (PIT) w miejscach strategicznych (dworce PKS oraz PKP) E) Opracowanie i wykonanie zewnętrznych elementów promocji (szyldów, banerów) umieszczanych na obiektach bazy gastronomicznej i noclegowej F) Przekazanie do obiektów gastronomicznych i noclegowych wyprodukowanych produktów lokalnych G) Wykonanie stojaków umożliwiających prezentacje materiałów informacyjnych oraz wybranych produktów lokalnych A) Nawiązanie współpracy z Austrią – wyjazd studyjny: odnawialne źródła energii oraz ... B) Konferencja nowych technologii: nt. odnawialnych źródeł energii C) Przeprowadzenie audytu energetycznego obszaru objętego ZSROW D) Opracowanie i przeprowadzenie akcji informacyjnej nt. odnawialnych źródeł energii E) Badanie zainteresowania nowymi rozwiązaniami chroniącymi środowisko wśród mieszkańców obszaru objętego ZSROW F) Opracowanie dokumentacji technicznej nowych rozwiązań technologicznych zgodnie z zapotrzebowaniem wynikającym z badań (pkt. E) G) Inwestycje w zakresie odnawialnych źródeł energii (2007-2013) (2015) G) Inne inwestycje w zakresie ochrony powietrza, wód i bioróżnorodności H) budowa zbiorników retencyjnych stabilizujących jakość wód 99 V.6. SPOSÓB FINANSOWANIA ZSROW oraz projekt stanowiący oś Strategii będzie finansowany zgodnie z wytycznymi Ministra Rolnictwa – w II Schemacie Pilotażowego Programu Leader+ LGD będzie prefinansować działania z kredytu udzielonego na preferencyjnych warunkach przez bank. Wybrane projekty stanowiące uzupełnienie projektu osiowego będą finansowane w ramach budżetu gmin Biała, Głogówek, Lubrza i Walce oraz środków zewnętrznych pozyskanych przez instytucje, organizacje pozarządowe, placówki kultury i edukacji. W ramach regrantingu LGD „Wspólne Ścieżki” będzie dofinansowywać na zróżnicowanych zasadach określonych we „Wstępnych Procedurach Regrantingu” projekty społeczne oraz inwestycyjne realizowane przez instytucje, organizacje pozarządowe, placówki kultury i edukacji, przedsiębiorców, rolników. 100 VI. WPŁYW REALIZACJI ZSROW NA ROZWÓJ REGIONU Region objęty ZSROW nie będzie się rozwijać w oderwaniu od okoliczności, które dyktują ośrodki zewnętrzne – społeczność zamieszkująca dany obszar będzie poddawana presji nie tylko tendencji europejskich czy krajowych, ale również sąsiednich gmin, które także podejmują działania o charakterze strategicznym. W związku z tym, należy określić trendy ponadlokalne, które będą ważne dla rozwoju obszaru działania LGD „Wspólne Ścieżki”, i które z pewnością będą wyznaczać kierunki strategiczne w ośrodkach ościennych. Szansą rozwojową dla obszaru jest bliskość granicy z Czechami, a także płynny system komunikacyjny, jaki tworzą drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe i gminne. Osiągnięcie celów ZSROW pozwoli na podniesienie kwalifikacji mieszkańców obszaru. Wszystko to wraz z innymi zasobami materialnymi i ludzkimi wymienionymi w analizie SWOT będzie stanowić duży potencjał gospodarczy regionu. Jednak, o rozwoju gospodarczym na danym regionie decydują jednak nie tylko okoliczności lokalne, ale również warunki makroekonomiczne, na które Lokalna Grupa Działania nie będzie miała wpływu. Najważniejsze bariery to: - wysoki podatek dochodowy - wysoki podatek VAT - brak infrastruktury technicznej - wysokie koszty pracy - wysokie koszty samozatrudnienia Powodzenie projektu, a co za tym idzie – całej strategii zależy od wypracowania takiej formuły współpracy, która pozwoli np. samorządom ułatwienie prowadzenia działalności na danym terenie: stwarzanie systemu zachęt i ulg, przygotowanie wsparcia infrastrukturalnego oraz tworzenia lepszych warunków funkcjonowania instytucji otoczenia biznesu (rozwijanie szkolnictwa i szkoleń przygotowujących do pracy w nowoczesnych firmach; rozwijanie instytucji poręczeniowych i wspierających MSP; uczestnictwo w projektach typu PPP). 101 VII. POWIĄZANIE ZSROW ZE STRATEGIĄ NPR (NA LATA 2004-2006) Strategiczny cel ZSROW tj. zrównoważony rozwój oparty na zagospodarowanych zasobach naturalnych i kulturowych jest zgodny ze strategicznym celem NPR tj. Rozwojem konkurencyjnej gospodarki, opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zdolnej do długofalowego, harmonijnego rozwoju, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz poprawę spójności społecznej, ekonomicznej i przestrzennej z Unia Europejska na poziomie regionalnym i krajowym realizowanym z uwzględnieniem konieczności zapewnienia wysokiego poziomu ochrony środowiska. Zrównoważony rozwój pokrywa się z założeniem NPR dotyczącym realizacji wszystkich działań przy równoczesnym zachowaniu walorów środowiska przyrodniczego i rozwoju jego ochrony. Realizacja celów operacyjnych ZSROW wiąże się ściśle z osiąganiem następujących celów cząstkowych NPR: • intensyfikacja procesu zwiększenia w strukturze gospodarki udziału sektorów o wysokiej wartości dodanej, rozwój technologii społeczeństwa informacyjnego UZASADNIENIE: Działania podejmowane w ramach realizacji celów ZSROW wpłyną na ograniczanie zatrudnienia w tradycyjnym rolnictwie oraz wzrost zatrudnienia w usługach, co jest tożsame z założeniami przedmiotowego celu NPR. Zapisy ZSROW skupiają się na wykorzystaniu zasobów naturalnych i kulturowych do rozwoju usług turystycznych wskazując mieszkańcom obszaru nowe potencjalne źródło dochodów. wspomaganie udziału w procesach rozwojowych i modernizacyjnych wszystkich regionów i grup społecznych w Polsce. UZASADNIENIE: Idea przedmiotowego celu cząstkowego NPR jest przeciwdziałanie dalszemu pogłębianiu zróżnicowań przestrzennych i społecznych oraz wspomaganie integracji zawodowej i społecznej grup zagrożonych marginalizacją. Przestrzenna koncentracja ubóstwa w Polsce na terenach wiejskich, marginalizacja, a nawet wykluczenie znacznych grup ludności tych obszarów nie jest już zagrożeniem, ale faktem. ZSROW obszaru niesie ze sobą szanse ograniczenia różnic rozwojowych i zmniejszenia zapóźnień peryferyjnych wobec centrów rozwoju. Zrównoważony rozwój oparty na zagospodarowanych zasobach naturalnych i kulturowych wiązany z ożywieniem lokalnego rynku pracy i aktywizacja gospodarcza społeczności wiejskiej w efekcie przyniesie podniesienie jej stopy życiowej oraz poprawę warunków życia i pracy. 102 VII PROMOCJA I INFORMOWANIE O PROJEKCIE Do informowania o projekcie i Zintegrowanej Strategii Rozwoju Obszarów Wiejskich Gmin Biała, Głogówek, Lubrza i Walce wykorzystane zostaną wszelkie nośniki (tradycyjne i elektroniczne), które powstaną w ramach działań nieinwestycyjnych przeprowadzonych w II Schemacie PP Leader+. Wszelkie elementy informacyjne oraz promocyjne zostaną opatrzone właściwymi komentarzami oraz logo. Uzupełnieniem takiego pakietu informacyjnego będzie również wszelka korespondencja prowadzona przez LGD oraz Biuro LGD, a także ogłoszenia prasowe i radiowe o rozpoczęciu bądź zakończeniu podprojektów stanowiących główne działania LGD w latach 2006-2008. Promocja Zintegrowanej Strategii Rozwoju Obszarów Wiejskich Gmin Biała, Głogówek, Lubrza i Walce ze względu na bogactwo celów operacyjnych będzie skierowana do różnych grup odbiorców, w związku z tym należy wykorzystywać rozmaite techniki przekazu i utrwalania informacji. Promocja zewnętrzna jest skierowana poza obszar objęty ZSROW: do ośrodków sąsiednich (innych gmin i miast), do innych województw, na cały kraj lub za granicę. Forma promocji musi być przejrzysta i jasna dla wszystkich. Drugim rodzajem promocji jest promocja wewnętrzna adresowana z jednej strony do mieszkańców gminy. Promocja samych założeń strategicznych (promocja do wewnątrz), jak i produktów, czyli skutków zrealizowanych celów (promocja na zewnątrz) musi być spójna, racjonalna i aktualna. Promocja zewnętrzna W ramach projektu zostały przewidziane zróżnicowane działania promocyjne, których celem powinno być: - przyciągnięcie inwestorów związanych z branżami, które są priorytetowo traktowane w ZSROW (ochrona środowiska, usługi, produkty lokalne) - tworzenie nowych miejsc pracy różnych od rolnictwa tradycyjnego - rozwój zaplecza noclegowe i gastronomicznego - wpływ do budżetu z tytułu różnych podatków oraz zwiększenie budżetów mieszkańców oferujących różne usługi, w tym rolników - pozyskanie funduszy celowych przez różne składowe życia społecznego (organizacje pozarządowe, samorządy, grupy producenckie itp.) - rozwój współpracy międzynarodowej, która wytwarza formalne i nieformalne powiązania, skutkujące wspólnymi przedsięwzięciami, przepływem myśli, wymianą dobrych doświadczeń, wymianą kulturalną, naukową i technologiczną. 103 - wspomaganie i rozwój sektora ngo's, które są jednym z podstawowych mierników aktywności społecznej obszaru - nagłaśnianie i wyjaśnianie różnych aspektów ZSROW Promocja wewnętrzna Promocja wewnętrzna to dyspozycje i uwagi, które kierujemy do wewnątrz społeczności. Takie założenie jest rozwiązaniem demokratycznym i służy rozwojowi społeczeństwa obywatelskiego, stąd przy opracowywaniu strategii prowadzone były szerokie konsultacje społeczne. Wszystkie zawarte w strategii zadania będą wykonywane w celu poprawienia bytu lokalnej społeczności, dlatego też uwzględnione zostały w dokumencie potrzeby i oczekiwania mieszkańców, niekoniecznie związanych w chwili tworzenia dokumentu z LGD. Informacja wewnętrzna jest niezbędna i stanowi uzupełnienie promocji zewnętrznej - potwierdza jakość oferty, wzmacnia poczucie tożsamości i współodpowiedzialności za rozwój gminy. Musi to być informacja stała, zrozumiała i dostępna - najlepszym źródłem informacji jest internet, czyli w przypadku LGD "Wspólne ścieżki" strony gmin Biała, Głogówek, Lubrza i Walce oraz wszystkie powstające strony internetowe w ramach projektu "Uroczysko – prawdziwe ścieżki wsi". Pobudzenie świadomości lokalnej, integracja społeczna poskutkuje prowadzeniem promocji wśród grup odbiorców komunikatów - adresatów, z którymi mieszkańcy gminy się kontaktują. Do zadań w zakresie promocji wewnętrznej adresowanej do lokalnej społeczności należy zaliczyć: - systematyczne wykorzystywanie możliwości stron internetowych do informowania o bieżącej realizacji zadań strategicznych. - poruszanie spraw związanych z realizacją strategii na zebraniach wiejskich i spotkaniach o charakterze lokalnym - wykorzystywanie lokalnych imprez (festyny, zawody sportowe, zawody OSP) do promocji celów strategii - wykłady w szkołach podstawowych i gimnazjach - zapoznawanie uczniów z ideą samorządności, uwarunkowaniami rozwojowymi obszaru Monitorowanie przebiegu realizacji zadań zawartych w Zintegrowanej Strategii Rozwoju Obszarów Wiejskich obejmować będzie bieżące informowanie o wdrażanych projektach. Za proces monitorowania odpowiadać będzie Zarząd LGD. ZSROW będzie monitorowana poprzez poddanie realizacji dokumentu corocznej ocenie. Zarząd będzie rokrocznie dokonywać przeglądu ZSROW, przyjmować zgłoszone postulaty i wnioski 104 od pozostałych uczestników życia społecznego, tj. organizacji pozarządowych, przedsiębiorców, liderów lokalnych, rad sołeckich. W przypadku uznania zgłoszonych propozycji ZSROW będzie zaktualizowana. Zarząd LGD będzie miał za zadanie podsumować realizację zamierzeń nieinwestycyjnych i późniejszym czasie (2007-2013) inwestycyjnych przedstawionych w ZSROW przypadających na poprzedni rok. Podsumowanie realizacji ZSROW w roku ubiegłym będzie przedkładane do oceny Walnemu Zgromadzeniu. Podsumowanie w formie skróconego raportu zawierać będzie m.in. kopie raportów dot. realizacji projektów oraz wnioski z prowadzonych działań informacyjnych i promocyjnych. 105
