CENTRALNY SZPITAL KLINICZNY AKADEMII MEDYCZNEJ

PROJEKT PRACOWNI
RENTGENOWSKIEJ STOMATOLOGICZNEJ
Samodzielny Publiczny Zakład
Opieki Zdrowotnej
Centralny Szpital Kliniczny
Instytut Stomatologii
Uniwersytet Medyczny
filia
BEŁCHATÓW
ul. Św. Barbary 1
Łódź, lipiec, 2013 r.
Filia CSK IS UM
97-400 Bełchatów
ul. Św. Barbary 1
Projekt pracowni rentgenowskiej
stomatologicznej
Strona
2/16
Spis treści
1.
1.
Lokalizacja pracowni
2.
Sąsiednie pomieszczenia
3.
Program prac
4.
Parametry aparatów rtg
5.
Analiza zagrożenia od promieniowania X
6.
Podsumowanie
Lokalizacja gabinetu stomatologicznego
Gabinet rentgenowski (jedno pomieszczenie) znajduje się w części usługowo-
handlowej budynku mieszkalnego znajdującego się przy ul. Św. Barbary 1.
Gabinet rtg położony jest na parterze. Gabinet rentgenowski ma powierzchnię
8,1 m2 i wysokość 4,3 m. (rysunek 1 w załączniku 1)
2. Sąsiednie pomieszczenia
Gabinet rentgenowski sąsiaduje z gabinetem stomatologicznym i holempoczekalnią i rejestracją. Nad gabinetem znajdują się mieszkania. Pod gabinetem znajdują
się piwnice - garaże. Jedna ściana gabinetu jest wspólna ścianę ze sklepem.
3. Program prac
W gabinecie rtg stomatologicznym wykonywane będą zdjęcia wewnątrzustne na
potrzeby zespołu gabinetów stomatologicznych. Z analizy występującego zapotrzebowania
wynika, że w tygodniu będzie wykonanych około 150 zdjęć rentgenowskich.
4. Parametry aparatu rtg – stomatologicznego Gendex expert DC
1.
Typ aparatu Gendex expert DC
2.
Filtracja całkowita – 2,5 mm Al.
3.
Napięcie anodowe – 65 kV
4.
Prąd anodowy – 7 mA
5.
Maksymalny czas ekspozycji - 2 s
6.
Napięcie zasilające - 220-240 V, 50/60 Hz, 4 A
Filia CSK IS UM
97-400 Bełchatów
ul. Św. Barbary 1
Strona
3/16
Projekt pracowni rentgenowskiej
stomatologicznej
5. Analiza zagrożenia od promieniowania X
Gendex expert DC (przewidywany do zastosowania w tym gabinecie) zostanie
zamontowany na stałe w miejscu zaznaczonym na rysunku (załącznik nr 1).
Kierunki
wiązki
pierwotnej
to:
ściana
odgradzająca
od
sklepu,
gabinet
stomatologiczny, recepcja. Nie przewiduje się kierowania wiązki w kierunku sufitu.
Przyjęto, że w tygodniu pracy wiązka pierwotna będzie kierowana w jednym z trzech
kierunków proporcjonalnie tzn. wykonanych zostanie po 50 zdjęć w danym kierunku.
5.1. Akty prawne
Wymogi prawno-techniczne montażu aparatu rtg w gabinecie regulują rozporządzenia:
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21sierpnia 2006 r, w sprawie szczegółowych
warunków bezpiecznej pracy z urządzeniami radiologicznymi
(Dz.U.z 2006r.Nr 180, poz.1325)
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005r,w sprawie dawek granicznych
promieniowania jonizującego
(Dz.U z 2005r, Nr20, poz.168)
- PN-86 J-80001 Materiały i sprzęt ochronny przed promieniowaniem X i gamma.
Obliczanie osłon stałych. Polski komitet Normalizacji, Miar i Jakości
5.2. Wykaz chronionych pomieszczeń:
1.
Rejestracja
2.
Sklep
3.
Gabinet stomatologiczny
a)
lekarz stomatolog
b)
pacjent
c)
wykonujący zdjęcie rtg
4.
Hol – poczekalnia
5.
Mieszkania na piętrze
6.
Piwnice
Filia CSK IS UM
97-400 Bełchatów
ul. Św. Barbary 1
Projekt pracowni rentgenowskiej
stomatologicznej
Strona
4/16
5.3. Założenia przyjęte do analizy zagrożenia dla aparatu stomatologicznego
Gendex expert DC
1.
Maksymalne napięcie na lampie – 65 kV
2.
Nominalne natężenie prądu anodowego lampy rtg I – 7 mA
3.
Filtracja zewnętrzna – 1 mm Al. (założenie)
4.
Czas pracy lampy w tygodniu – 0,08 h (5 min). Przyjęty czas pracy pozwala
na wykonanie ok. 150 zdjęć w tygodniu przy stosowaniu maksymalnego
czasu ekspozycji.
5.4. Graniczna dawka tygodniowa dawek pochłoniętych w powietrzu dla:
a) lekarza stomatologa (wykonującego zdjęcie) – 0,052 mGy (52 Gy)
b) lekarza stomatologa (pracującego w gabinecie) – 0,0087 mGy (8,7 Gy)
c) osób postronnych - pacjenci – 0,0087 mGy (8,7 Gy)
d) osób postronnych - mieszkańcy – 0,00174 mGy (1,74 Gy)
5.5. Rejestracja
Pomiędzy rejestracją, a gabinetem rentgenowskim znajduje się ściana z cegły pełnej.
Planowane ustawienie aparatu rtg do zdjęć wewnątrzustnych Gendex expert DC
powoduje, osoby pracujące w rejestracji mogą być narażone na działanie wiązki
pierwotnej. W tym przypadku liczymy osłonę na podstawie krotności osłabienia k.

D I  t
k
y
D  l2
gdzie:

D - moc dawki w odległości 1 m od ogniska lampy przeliczona dla prądu
anodowego 1 mA w mGymin-1m2mA-1

Wg normy D = 7 mGymin-1m2mA-1
Czas narażenia dla osoby pracującej w rejestracji dla obliczeń wynosi 1,7 minuty.
Wynika to z następujących założeń:
t  T  U  t0
Filia CSK IS UM
97-400 Bełchatów
ul. Św. Barbary 1
Projekt pracowni rentgenowskiej
stomatologicznej
Strona
5/16
gdzie:
t0 –
założony czas pracy lampy rtg w tygodniu – 1,7 minut (pozwala na
wykonanie ok. 50 zdjęć tygodniowo przy wiązce pierwotnej kierowanej w
stronę gabinetu stomatologicznego, 1/3 planowanych zdjęć w tygodniu)
T –
1 (miejsce stałego pobytu)
U –
1 (ściana napromieniowana wiązką główną)
I -
7 mA (nominalne natężenie prądu anodowego lampy rtg
l –
1 m (odległość od lampy rtg do osoby pracującej w rejestracji
y –
0,31 (wg normy – osłabienie dla 70 kV, 2 mm Al i 5 cm tkanki)
D –
0,0087 mGy
k
7  7  1,7
 0,31
0,0087  12
k = 2968
Wg normy dla k  3000 grubość osłony z ołowiu wynosi 0,8 mm.
Omówienie planowanych osłon zamieszczone jest w osobnym podpunkcie.
5.6. Sklep
Osoby pracujące w sklepie narażone mogą być na działanie wiązki pierwotnej.
Czas narażenia dla osoby pracującej w sklepie dla obliczeń wynosi 1,7 minuty. Wynika
to z następujących założeń:
t  T  U  t0
gdzie:
t0 –
założony czas pracy lampy rtg w tygodniu – 1,7 minut (pozwala na
wykonanie ok. 50 zdjęć tygodniowo przy wiązce pierwotnej kierowanej w
stronę gabinetu stomatologicznego)
T –
1 (miejsce stałego pobytu)
U –
1 (ściana napromieniowana wiązką główną)
l –
1 m (odległość od lampy rtg do osoby pracującej w sklepie)
y –
0,31 (wg normy – osłabienie dla 70 kV, 2 mm Al i 5 cm tkanki)
D –
0,0087 mGy
Filia CSK IS UM
97-400 Bełchatów
ul. Św. Barbary 1
Projekt pracowni rentgenowskiej
stomatologicznej
k
Strona
6/16
7  7  1,7
 0,31
0,0087  12
k = 2968
Wg normy dla k  3000 grubość osłony z ołowiu wynosi 0,8 mm.
Omówienie planowanych osłon zamieszczone jest w osobnym podpunkcie.
5.7. Gabinet stomatologiczny
Osoby przebywające w gabinecie stomatologicznym narażone będą na działanie
wiązki pierwotnej. W tym przypadku liczymy osłonę na podstawie krotności osłabienia k.
I tak:
a) lekarz stomatolog
Czas narażenia dla lekarza stomatologa pracującego w gabinecie stomatologicznym
dla obliczeń wynosi 1,7 minuty. Wynika to z następujących założeń:
t  T  U  t0
gdzie:
t0 –
założony czas pracy lampy rtg w tygodniu – 1,7 minut (pozwala na
wykonanie ok. 50 zdjęć tygodniowo przy wiązce pierwotnej kierowanej w
stronę gabinetu stomatologicznego)
T –
1 (miejsce stałego pobytu)
U –
1 (ściana napromieniowana wiązką główną)
l –
1 m (odległość od lampy rtg do osoby pracującej w gabinecie
stomatologicznym)
y –
0,31 (wg normy – osłabienie dla 70 kV, 2 mm Al i 5 cm tkanki)
D –
0,0087 mGy
k
7  7  1,7
 0,31
0,0087  12
k = 2968
Filia CSK IS UM
97-400 Bełchatów
ul. Św. Barbary 1
Projekt pracowni rentgenowskiej
stomatologicznej
Strona
7/16
Wg normy dla k  3000 grubość osłony z ołowiu wynosi 0,8 mm.
Omówienie planowanych osłon zamieszczone jest w osobnym podpunkcie.
b) pacjent
Czas narażenia pacjenta leczonego w tym pomieszczeniu dla obliczeń wynosi
0,43 minuty. Wynika to z następujących założeń:
t  T  U  t0
gdzie:
t0 –
maksymalny czas pracy lampy rtg w tygodniu – 1,7 minut (pozwala na
wykonanie ok. 50 zdjęć tygodniowo)
T –
0,25 (miejsce czasowo wykorzystywane)
U –
1 (ściana napromieniowana wiązką główną)
l –
1 m (odległość pacjenta od lampy rentgenowskiej)
y –
0,31 (wg normy – osłabienie dla 70 kV, 2 mm Al i 5 cm tkanki)
D –
0,0087 mGy
k
7  7  0,43
 0,31
0,0087 12
k = 750
Wg normy dla k = 750 grubość osłony z ołowiu wynosi 0,5 mm.
Omówienie planowanych osłon zamieszczone jest w osobnym podpunkcie.
c) osoba wykonująca zdjęcie rtg
Czas narażenia dla osoby wykonującej zdjęcie z tego pomieszczenia (miejsce
zaznaczone na planie) dla obliczeń wynosi 1,7 minuty. Wynika to z następujących
założeń:
t  T  U  t0
gdzie:
Filia CSK IS UM
97-400 Bełchatów
ul. Św. Barbary 1
t0 –
Projekt pracowni rentgenowskiej
stomatologicznej
Strona
8/16
założony czas pracy lampy rtg w tygodniu – 1,7 minut (pozwala na
wykonanie ok. 50 zdjęć tygodniowo przy wiązce pierwotnej kierowanej w
stronę gabinetu stomatologicznego)
T –
1 (miejsce stałego pobytu)
U –
1 (ściana napromieniowana wiązką główną)
l –
1 m (odległość od lampy rtg do osoby pracującej w gabinecie
stomatologicznym
y –
0,31 (wg normy – osłabienie dla 70 kV, 2 mm Al i 5 cm tkanki)
D –
0,0087 mGy
k
7  7  1,7
 0,31
0,0087  12
k = 2968
Wg normy dla k  3000 grubość osłony z ołowiu wynosi 0,8 mm.
Omówienie planowanych osłon zamieszczone jest w osobnym podpunkcie.
5.8. Poczekalnia
Ustawienie aparatu rtg powoduje, że osoby przebywające w poczekalni narażone
będą jedynie na promieniowanie rozproszone.
W tym przypadku liczymy zredukowaną moc dawki od promieniowania
rozproszonego.
Dl2
C1 
tI
gdzie:
D
– dawka tygodniowa
l
– najmniejsza odległość pacjenta rozpraszającego
promieniowanie od miejsca osłanianego
t
– czas narażenia w ciągu tygodnia (h)
I
– nominalne natężenia prądu anodowego lampy rtg (mA)
Filia CSK IS UM
97-400 Bełchatów
ul. Św. Barbary 1
Projekt pracowni rentgenowskiej
stomatologicznej
Strona
9/16
W przypadku poczekalni odległość od pacjenta rozpraszającego do miejsca
chronionego wynosi 3 m. Zredukowana moc dawki od promieniowania rozproszonego
przez eksponowanego pacjenta C1 w mGyh-1m2mA-1:
0,0087  32
C1 
0,021  7
C1 = 0,533 mGyh-1m2mA-1 (533 µGyh-1m2mA-1:)
gdzie:
D
– dawka tygodniowa przyjęta w wielkości 0,0087 mGy
t
– czas narażenia w ciągu tygodnia (h) – 0,021
I
– nominalne natężenia prądu anodowego lampy rtg (mA) - 7
Czas narażenia osób przebywających w poczekalni dla obliczeń wynosi 0,021
godziny. Wynika to z następujących założeń:
t TUt0
gdzie:
t0 –
maksymalny czas pracy lampy rtg w tygodniu – 0,083 godziny
(pozwala na wykonanie ok. 150 zdjęć tygodniowo)
T –
0,25 (miejsce czasowo wykorzystywane)
U –
1 (promieniowanie rozproszone)
Według danych z normy grubość osłony z ołowiu dla tej zredukowanej mocy dawki
( 500 Gyh-1m2mA-1) wynosi <0,1 mm.
Omówienie planowanych osłon zamieszczone jest w osobnym podpunkcie.
5.9. Pomieszczenia mieszkalne na piętrze
Pomieszczenia na piętrze nie są narażone na oddziaływanie wiązki pierwotnej.
Źródłem narażenia jest promieniowanie rozproszone od pacjenta.
Zredukowana moc dawki od promieniowania rozproszonego przez eksponowanego
pacjenta C1 w mGyh-1m2mA-1:
Filia CSK IS UM
97-400 Bełchatów
ul. Św. Barbary 1
Projekt pracowni rentgenowskiej
stomatologicznej
Strona
10/16
0,00174  3,52
C1 
0,083  7
C1 =0,037 mGyh-1m2mA-1 (37 µGyh-1m2mA-1:)
gdzie:
D – dawka tygodniowa przyjęta w wielkości 0,00174 mGy
l – najmniejsza odległość pacjenta rozpraszającego promieniowanie od miejsca
osłanianego (m) – 3,5
t – czas narażenia w ciągu tygodnia (h) – 0,0075
I – nominalne natężenia prądu anodowego lampy rtg (mA) - 7
Czas narażenia pracowników przebywających na piętrze dla obliczeń wynosi 0,083
godziny. Wynika to z następujących założeń:
t  T  U  t0
gdzie:
t0 – maksymalny czas pracy lampy rtg w tygodniu – 0,083 godziny (pozwala na
wykonanie ok. 150 zdjęć tygodniowo)
T – 1 (miejsce zamieszkania)
U – 1 (promieniowanie rozproszone)
Według danych z normy grubość osłony z ołowiu dla tej zredukowanej mocy
dawki (37 Gyh-1m2mA-1) wynosi 0,15 mm.
Omówienie planowanych osłon zamieszczone jest w osobnym podpunkcie.
5.10. Piwnice
Pomieszczenia piwniczne nie są narażone na oddziaływanie wiązki pierwotnej.
Źródłem narażenia jest promieniowanie rozproszone od pacjenta.
Zredukowana moc dawki od promieniowania rozproszonego przez eksponowanego
pacjenta C1 w mGyh-1m2mA-1:
Filia CSK IS UM
97-400 Bełchatów
ul. Św. Barbary 1
Projekt pracowni rentgenowskiej
stomatologicznej
Strona
11/16
0,00174 1,52
C1 
0,00415  7
C1 =0,135 mGyh-1m2mA-1 (135 µGyh-1m2mA-1:)
gdzie:
D – dawka tygodniowa przyjęta w wielkości 0,00174 mGy
l – najmniejsza odległość pacjenta rozpraszającego promieniowanie od miejsca
osłanianego (m) – 1,5
t – czas narażenia w ciągu tygodnia (h) – 0,00415
I – nominalne natężenia prądu anodowego lampy rtg (mA) - 7
Czas narażenia pracowników przebywających na piętrze dla obliczeń wynosi
0,00415 godziny. Wynika to z następujących założeń:
t  T  U  t0
gdzie:
t0 – maksymalny czas pracy lampy rtg w tygodniu – 0,083 godziny (pozwala na
wykonanie ok. 150 zdjęć tygodniowo)
T – 0,05 (miejsce krótkiego pobytu)
U – 1 (promieniowanie rozproszone)
Według danych z normy grubość osłony z ołowiu dla tej zredukowanej mocy
dawki (135 Gyh-1m2mA-1) wynosi <0,1 mm.
Omówienie planowanych osłon zamieszczone jest w osobnym podpunkcie.
5.11. Planowane osłony
Powierzchnia gabinetu rentgenowskiego wynosi 8,3 m2. Wysokość gabinetu
wynosi 4,3 m. Ściany działowe gabinetu wykonane są z cegły pełnej o grubości 12 cm.
Gabinet wyłożony zostanie do wysokości 180 cm glazurą.
Według wykonanych obliczeń planowane usytuowanie aparatu rtg wymaga by
osłonność ścian wynosiła 0,8 mm Pb (recepcja, sklep, gabinet stomatologiczny), 0,1 mm
poczekalnia. Wg normy 12 cm cegły stanowi ekwiwalent 1 mm Pb. Dodatkowe osłony nie
będą potrzebne.
Filia CSK IS UM
97-400 Bełchatów
ul. Św. Barbary 1
Strona
12/16
Projekt pracowni rentgenowskiej
stomatologicznej
Do gabinetu rtg prowadzą dwoje drzwi. Drzwi prowadzące z poczekalni wykonane
będę z blachy stalowej o grubości ok. 1 mm. Drzwi te wyposażone zostaną w zamek
wewnętrzny uniemożliwiający niekontrolowane wejście osób postronnych podczas
wykonywania zdjęcia rtg.
Drzwi prowadzące z gabinetu rtg do gabinetu stomatologicznego będą drzwiami
przesuwnymi wyposażonymi w wkładkę ołowiową o grubości 1 mm. (rys 1 w załączniku
nr 1) Dodatkowo drzwi posiadać będą okienko ze szkła ołowiowego o ekwiwalencie 1 mm
Pb w celu obserwacji pacjenta w trakcie wykonywania zdjęcia.
Strop pomiędzy piwnicą, a gabinetem i gabinetem, a pomieszczeniami
mieszkalnymi na piętrze ma grubość ok. 15 cm i jest żelbetonowy. Dodatkowe osłony nie
będą potrzebne.
6. Podsumowanie
Istniejące ściany nośne, działowe oraz zastosowane osłony zapewniają skuteczną
ochronę przed promieniowaniem jonizującym zarówno pracownikom jak i pacjentom
leczonym w gabinetach stomatologicznych oraz pracownikom sklepu i mieszkańcom.
Wentylacja mechaniczna zapewnia 1,5 wymiany powietrza na godzinę. Kratki
wentylacyjne zaznaczone są na rysunku nr 1 w załączniku nr 1.
Terenem nadzorowanym będzie gabinet rentgenowski. Na drzwiach gabinetu
umieszczony
zostanie
znak
ostrzegawczy
o
występowaniu
promieniowania
rentgenowskiego.
W
widocznym
miejscu
umieszczona
zostanie
informacja
o
konieczności
powiadomienia personelu o ewentualnej ciąży.
Na rysunku nr 1 zamieszczonym w załączniku nr 1 zaznaczone jest tzw. rezerwowe
miejsce wyzwalania ekspozycji. Komentarz do tej informacji przedstawiony jest w
załączniku 2.
Filia CSK IS UM
97-400 Bełchatów
ul. Św. Barbary 1
Projekt pracowni rentgenowskiej
stomatologicznej
Załącznik nr 1
Strona
13/16
Filia CSK IS UM
97-400 Bełchatów
ul. Św. Barbary 1
Projekt pracowni rentgenowskiej
stomatologicznej
Strona
14/16
Filia CSK IS UM
97-400 Bełchatów
ul. Św. Barbary 1
Projekt pracowni rentgenowskiej
stomatologicznej
Załącznik nr 2
Strona
15/16
Filia CSK IS UM
97-400 Bełchatów
ul. Św. Barbary 1
Projekt pracowni rentgenowskiej
stomatologicznej
Strona
16/16
Rezerwowe miejsce wyzwalania ekspozycji
W przypadku zmiany systemu pracy uruchomione zostanie rezerwowe miejsce
wyzwalania ekspozycji (rys. 1 w załączniku 1). Wykonujący zdjęcia w tym miejscu
narażony będzie jedynie na promieniowanie rozproszone.
W tym przypadku odległość od pacjenta rozpraszającego do miejsca chronionego
wynosi 3 m. Zredukowana moc dawki od promieniowania rozproszonego przez
eksponowanego pacjenta C1 w mGyh-1m2mA-1:
0,052  32
C1 
0,083  7
C1 = 0,806 mGyh-1m2mA-1 (806 µGyh-1m2mA-1:)
gdzie:
D
– dawka tygodniowa przyjęta w wielkości 0,052 mGy
t
– czas narażenia w ciągu tygodnia (h) – 0,083
I
– nominalne natężenia prądu anodowego lampy rtg (mA) - 7
Czas narażenia osób przebywających w poczekalni dla obliczeń wynosi 0,021
godziny. Wynika to z następujących założeń:
t TUt0
gdzie:
t0 –
maksymalny czas pracy lampy rtg w tygodniu – 0,083 godziny
(pozwala na wykonanie ok. 150 zdjęć tygodniowo)
T –
1 (miejsce stałej pracy)
U –
1 (promieniowanie rozproszone)
Według danych z normy grubość osłony z ołowiu dla tej zredukowanej mocy dawki
( 500 Gyh-1m2mA-1) wynosi <0,1 mm.
Ściana i drzwi stalowe zapewnią skuteczna osłonę dla lekarza wykonującego
zdjęcie rtg. Zainstalowany zostanie system elektroniczny podglądu pacjenta.