Doktoranci
advertisement
Pakt dla nauki Prezentacja głównych postulatów ŁM A. „Z końcem kwietnia 2015 roku ruch społeczny »Obywatele Nauki« wraz z licznym gronem współpracowników, zarówno instytucji jak i indywidualnych osób, ogłosili »Pakt dla Nauki« prawie stustronicowy dokument z propozycjami kompleksowej zmiany sposobu organizacji nauki w Polsce” B. Fragment manifestu „Obywateli Nauki” „Nauka przyczynia się do podnoszenia poziomu życia społeczeństwa i jest jednym z głównych składników naszej kultury. Gotowość do ciągłego zadawania pytań o istotę i sens zjawisk, stymuluje innowacyjność. Polemika naukowa, której podstawą jest szacunek dla poglądów strony przeciwnej oraz gotowość do przyjęcia cudzych racji, pokazuje, że spór może mieć konstruktywny charakter. Współpraca między naukowcami, ukierunkowana na rozwiązanie konkretnych problemów, stanowić może wzorzec dla innych grupowych działań społecznych zmierzających do realizacji wspólnego celu. Kondycja nauki w Polsce nie jest dobra, a jej stan ilustrują zarówno indeks cytowań, jak i poziom wydatków państwa na naukę. Odpowiedzialność, za ten stan rzeczy ciąży nie tylko na władzach publicznych, ale też na samym środowisku naukowym, przedsiębiorcach, mediach i wyborcach.” C. „W Pakcie skoncentrowaliśmy się na 13 obszarach naszym zdaniem istotnie wpływających na jakość nauki oraz kształcenia akademickiego. W ramach każdego z obszarów określiliśmy jeden cel szczegółowy oraz rozwiązania prowadzące do osiągnięcia tego celu - łącznie jest to 250 postulatów. Rozwiązania te pogrupowaliśmy tak, że razem tworzą one 66 rekomendowanych strategicznych kierunków zmian systemu nauki i szkolnictwa wyższego.” D. „Ruch Obywatele Nauki powstał, żeby przypomnieć jak ważną rolę w życiu społeczeństwa i państwa odgrywa nauka. Powstał, gdyż nauka jest obecnie zaniedbana, a jej potencjał pozostaje niewykorzystany. Ruch ON jest otwarty dla wszystkich obywateli, którzy podzielają pogląd, że nauka jest ważna. Prosimy o poparcie, które można wyrazić swoim podpisem na tej stronie.” E. „Chcemy doprowadzić do powstania i podpisania Paktu dla Nauki, który będzie określał kierunki polityki naukowej państwa na kolejne lata Chcemy Paktu dla Nauki, nad którego realizacją będzie czuwać strona społeczna. Uważamy, ze nauka jest zbyt ważna, żeby zostawić ją wyłącznie politykom” F. „Chcemy, żeby Pakt dotyczył także tego, co społeczeństwo może od nauki uzyskać: w edukacji, innowacji i popularyzacji nauki. • Edukacji – czyli zwiększenia znaczenia rozumowania naukowego na wszystkich szczeblach kształcenia, zamiast jedynie przyswajania informacji. • Innowacji – czyli zbliżenia nauki i przedsiębiorców. • Popularyzacji – czyli współuczestnictwa na codzień obywateli w życiu naukowym.” G. „Może w niej brać udział każdy, pod warunkiem, że swoje opinii wyraża nieanonimowo. Można nas wesprzeć podpisując nasz manifest na tej stronie. Można brać udział w dyskusjach na stronie” 1. Projakościowe przekształcenie systemu finansowania badań naukowych oraz kształcenia „System finansowania może w kluczowy sposób tworzyć bodźce dla projakościowych działań w nauce i dydaktyce. Dlatego odpowiednia rekonstrukcja systemu finansowania, pod kątem promowania jakości jest decydująca dla zwiększenia jakości badań i kształcenia. Postulujemy przede wszystkim rekonstrukcję algorytmów finansowania dydaktyki i nauki na uczelniach oraz w instytutach badawczych (postulaty 1.1 - 1.5). Rekomendujemy wprowadzenie do algorytmów premii projakościowych (m.in. za uzyskanie międzynarodowych akredytacji, znaczące osiągnięcia studentów czy wysoki średni wynik matury przyjętych studentów), traktowanie jako podstawy finansowania poziomu prowadzonych studiów (np. X za studia licencjackie, 2X za studia magisterskie, 3X za studia doktoranckie) oraz odejście od tzw. stałej przeniesienia.” 1. Projakościowe przekształcenie systemu finansowania badań naukowych oraz kształcenia. (C.d.) „Dodatkowo rekomendujemy wykorzystanie finansowania jako zachęty do wybranych projakościowych działań (postulaty 1.6 - 1.11) oraz usprawnienie i zwiększenie transparentności obszaru grantów badawczych (postulaty 1.12 - 1.16). Za kluczowe uznajemy również samo zwiększenie nakładów na naukę z budżetu państwa (postulat 1.18), ponieważ nawet przy projakościowym udoskonaleniu systemu finansowania, to zwiększenie łącznych nakładów na naukę umożliwi rzeczywisty i wyraźny, pozytywny skok jakościowy, przenosząc poziom polskiej nauki i dydaktyki na poziom rzeczywiście międzynarodowy.” 2. Zwiększenie współpracy między środowiskiem naukowym oraz biznesem „Polska stoi przed wyzwaniem, jakim jest doścignięcie najlepiej rozwiniętych gospodarek światowych. Jest to możliwe jedynie w przypadku zbudowania gospodarki opartej na wiedzy i konkurowaniu jakością, a nie jedynie ceną. Gospodarkę opartą na wiedzy można zbudować tylko poprzez znaczącą poprawę współpracy nauki z biznesem i wspieranie transferu osiągnięć nauki do przedsiębiorstw. Niezbędne jest zbliżenie pomiędzy nauką i biznesem. Zapewni to rozwój obu stronom i zyski całemu społeczeństwu.” 2. Zwiększenie współpracy między środowiskiem naukowym oraz biznesem. (C.d.) „Postulujemy w głównej mierze rozwiązania sprzyjające rozwojowi obszaru transferu technologii. Propozycje dotyczą usprawnienia i sprecyzowania odpowiedzialności w ramach procesu transferu technologii (postulaty 2.1 - 2.6), zwiększenia kompetencji naukowców z zakresu transferu technologii (postulaty 2.7 - 2.9) oraz zwiększenia finansowania dla wczesnych faz transferu technologii (postulaty 2.12 - 2.15). Za istotne dla zbliżenia nauki i biznesu uznajemy również działania sprzyjające integracji środowisk naukowych i biznesowych (postulaty 2.10 - 2.11) oraz wsparcie naukowców zajmujących się wdrożeniami i współpracą z przemysłem (postulat 2.16). Ponadto popieramy tworzenie środowiska sprzyjającemu innowacji poprzez wsparcie rozwoju metropolii (postulat 2.17).” 3. Zwiększenie jakości kształcenia przy jednoczesnym zachowaniu autonomii i różnorodności uczelni „Zmiany w systemie szkolnictwa wyższego powinny podążać w dwóch kierunkach równocześnie. Po pierwsze, naturalne jest, że promowana powinna być wysoka jakość kształcenia. Po drugie, wzrostowi jakości powinno towarzyszyć jednoczesne zwiększenie autonomii i różnorodności uczelni, prowadzące do specjalizacji oraz odejścia od sztywnych, odgórnie narzuconych ram. Oba te kierunki dobrze współgrają ze sobą i wzmacniają wzajemnie, sprzyjając jednocześnie rozwojowi różnorodnych uczelni w całym kraju, zamiast jedynie w największych ośrodkach. Rekomendujemy zmianę postrzegania systemu kształcenia pod kątem jego struktury. Proponujemy koncentrowanie się na wydziałach, zamiast na całych uczelniach (postulaty 3.1 - 3.2) tak, by możliwa była specjalizacja, a także określenie czytelnych i przejrzystych uprawnień oraz wymogów formalnych stawianych różnym typom uczelni (postulaty 3.3 - 3.8). Ponadto przedstawiamy rozwiązania sprzyjające zwiększeniu projakościowej konkurencji między uczelniami państwowymi i prywatnymi (postulat 3.9), ograniczeniu obciążeń biurokratycznych, w szczególności dla najlepszych jakościowo jednostek (postulaty 3.10 - 3.12) oraz wspieraniu działań projakościowych w jednostkach niższych kategorii (postulaty 3.13 - 3.17).” 5. Udoskonalenie akredytacji jako transparentnego i niezależnego systemu oceny jakości kształcenia „Transparentny i niezależny system oceny jakości jest warunkiem podnoszenia poziomu kształcenia. Udoskonalony system akredytacji może spełniać taką rolę. Konieczne jest rozdzielenie ewaluacji od akredytacji. Ewaluacja dotyczy działalności naukowej jednostki, a akredytacja jakości i standardów kształcenia. Przedstawione propozycje dążą do zwiększenia różnorodności instytucji przeprowadzających akredytację (postulaty 5.1 - 5.2), sprecyzowania kryteriów oceny akredytacyjnej (postulat 5.3) oraz zwiększenia transparentności akredytacji (postulaty 5.4 - 5.5). Ponadto proponujemy rozwiązania, sprzyjające zmniejszeniu możliwości wpływu osób z wewnątrz uczelni na wynik akredytacji (postulat 5.6), wzmocnieniu konsekwencji wynikających z przyznaniem ocen negatywnych (postulaty 5.7 - 5.8), zwiększenia zakresu ocen akredytacyjnych (postulat 5.9) oraz wprowadzeniu do ocen akredytacyjnych kryteriów projakościowych (postulaty 5.10 - 5.11).” 6. Redefinicja i usprawnienie działalności Polskiej Akademii Nauk „Aktualna formuła funkcjonowania PAN ma charakter hybrydowy. Połączono korporację uczonych, obejmującą wydziały i oddziały, komitety naukowe i problemowe, akademię młodych uczonych, komisję do spraw etyki w nauce oraz komisję rewizyjną, z działaniem jednostek naukowych. W wyniku historycznych zaszłości ani status członków PAN nie łączy się z należnym prestiżem, ani związek korporacji z instytutami nie tworzy wydajnej struktury. Obecnie funkcjonujące komitety naukowe Akademii oraz instytuty i wydziały odpowiadające sobie ze względu na specjalność naukową nie współpracują w sposób właściwy. Społeczność naukowa w Polsce w niewielkim stopniu uznaje członków Akademii za swoich naturalnych reprezentantów. Kompetencje członków PAN oraz ich zadania nie są wyraźnie określone. Przedstawione propozycje dążą do zwiększenia uznawalności PAN jako reprezentanta całego środowiska naukowego (postulaty 6.1 - 6.3), rozdzielenia PAN jako korporacji uczonych od struktury instytutów naukowych (postulat 6.4), wyodrębnienia instytutów naukowych będących wcześniej w strukturze PAN jako instytutów flagowych (postulaty 6.5 - 6.6) oraz zrównania zasad pracy tych instytutów w stosunku do instytutów uczelnianych (postulat 6.6).” 7. Zwiększenie jakości obsługi administracyjnej uczelni i instytutów badawczych „Sprawne funkcjonowanie instytucji naukowych uzależnione jest od jakości obsługi administracyjnej i technicznej. Niska kultura organizacyjna stanowi obecnie jedno z wyraźnie odczuwanych przez kadrę naukową utrudnień w ich działalności badawczej i dydaktycznej. Dokonująca się w systemie funkcjonowania nauki decentralizacja odpowiedzialności i uprawnień zmusza do profesjonalizacji administracji, a polityka władz uczelni i instytutów naukowych wobec administracji musi być postrzegana jako integralny element działań służących realizacji ich misji. Podstawą sprawnego funkcjonowania tak rozumianej administracji są odpowiednio przygotowani i zmotywowani pracownicy. Przedstawione propozycje dążą do zwiększenia nacisku na kompetencje przy zatrudnianiu pracowników administracji (postulaty 7.1 - 7.2), uealastycznienia pracy pracowników administracji (postulat 7.3), zwiększenia nacisku na rozwój pracowników administracji (postulat 7.4) oraz wykorzystania ocen okresowych do motywowania pracowników administracji do rozwoju (postulaty 7.5 - 7.6).” 8. Zróżnicowanie modelu kariery naukowej oraz wsparcie rozwoju pracowników naukowych „Nauka nie jest produktem seryjnym. Naukowiec jest twórcą. Naukowcy muszą mieć możliwość realizowania swoich zadań w elastycznych i dopasowanych do ich potrzeb ramach formalnych. Model kariery pracowników naukowo-dydaktycznych, dydaktycznych i naukowych pracujących na uczelniach i w instytutach badawczych powinien być wielowariantowy i uwzględniać zarówno specyfikę jednostki zatrudniającej, jak i dyscyplinę naukową. Normy prawne powinny określać ogólne zasady, pozostawiając instytucjom naukowym maksimum swobody w doborze i kryteriach rekrutacji pracowników. Jednocześnie rozwiązania te powinny sprzyjać rozwojowi samych naukowców, tak aby mogli oni jak najlepiej służyć społeczeństwu.” 8. Zróżnicowanie modelu kariery naukowej oraz wsparcie rozwoju pracowników naukowych. (C.d.) „Przedstawione propozycje dążą do zwiększenia autonomii uczelni i instytutów naukowych w obszarze zarządzania kadrami (postulaty 8.1 8.3), zwiększenia różnorodności modelu kariery pracowników naukowych (postulaty 8.4 - 8.5), podniesienia wymogów odnośnie habilitacji (postulaty 8.6 - 8.16), uporządkowania obszaru ocen pracowniczych oraz wykorzystania ich jako narzędzia wzmacniającego jakość (postulaty 8.17 - 8.27). Ponadto za istotne uznajemy promocję prorównościowych działań w obszarze zarządzania kadrami (postulaty 8.28 - 8.31), sprecyzowanie praw pracowników naukowych (postulaty 8.32 - 8.36), zagwarantowanie funduszy niezbędnych do prowadzenia odpowiedniej polityki kadrowej (postulaty 8.37 - 8.38), oraz zwiększenie transparentności związanej z obszarem zarządzania kadrami (postulaty 8.39 - 8.43).” 9. Polepszenie warunków oraz zwiększenie elitarności studiów doktoranckich „Doktoranci to przyszłość nauki w Polsce. Przyszłość ta zależy od jakości ich pracy i warunków, w których działają.Celem trzeciego poziomu studiów jest kształtowanie elity społecznej (w tym intelektualnej), tj. osób pracujących w przyszłości zarówno w sferze nauki, jak i w biznesie, administracji państwowej, edukacji oraz w innych dziedzinach.Studia doktoranckie powinny stawiać uczestnikom wysokie wymagania, a kandydatów powinny cechować motywacja i zdolności, by tym wymaganiom sprostać. Należy stworzyć warunki (wy)kształcenia najlepszych, nie zaś promować powszechność tych studiów, która skutkuje ich masowością i obniżeniem poziomu.Przedstawione propozycje dążą do zwiększenia różnorodności studiów doktoranckich (postulaty 9.1 - 9.3), zwiększenia bezpieczeństwa i polepszenia warunków pracy doktorantów (postulaty 9.4 - 9.8) oraz zwiększenia transparentności w odniesieniu do studiów doktoranckich (postulaty 9.9 - 9.12).” 10. Zwiększenie nacisku na popularyzację nauki „Nauka pełni służebną rolę w społeczeństwie. Obowiązkiem ludzi nauki jest dzielenie się wiedzą i wynikami swoich badań. Bardziej wyedukowane społeczeństwo to wzrost kapitału społecznego, świadomości obywatelskiej i stopnia uczestnictwa w kulturze. Popularyzacja odgrywa ważną rolę w budowaniu dialogu nauki ze społeczeństwem oraz podnosi świadomość konieczności ponoszenia przez państwo nakładów na naukę. W przypadku badań finansowanych ze środków publicznych obowiązkiem naukowców jest przekazywanie społeczeństwu jasnej i zrozumiałej informacji, na co przeznaczane są środki pochodzące z podatków. Upowszechnianie wiedzy stanowi także ważny czynnik podnoszenia poziomu kulturowego i cywilizacyjnego społeczeństwa, ułatwia zrozumienie złożonych zjawisk współczesnego świata, daje narzędzia intelektualne do krytycznej oceny skutków decyzji podejmowanych przez władze państwowe, a tym samym przyczynia się do kształtowania społeczeństwa obywatelskiego.” 10. Zwiększenie nacisku na popularyzację nauki. (C.d.) „Przedstawione propozycje dążą do uwzględnienia obszaru popularyzacji w ramach wybranych obszarów systemu nauki i szkolnictwa wyższego (postulaty 10.1 - 10.3), zwiększenia nacisku na popularyzację nauki w mediach publicznych (postulaty 10.4 - 10.6), zaangażowania obywateli jako stałych uczestników debat publicznych na istotne społecznie tematy (postulaty 10.7 - 10.8) oraz finansowego wsparcia popularyzacji (postulaty 10.9 - 10.10).” 11. Zapewnienie otwartego dostępu do zasobów naukowych „Otwarty dostęp do wyników badań to sprawny przepływ informacji i łatwiejsza dyskusja naukowa. Otwarty dostęp to wydajna kontrola jakości badań i szybszy rozwój. Otwarty dostęp to lepsza widoczność polskiej nauki w świecie. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego powinno odegrać kluczową rolę jako instytucja inicjująca, integrująca, koordynująca i wspierająca działania innych instytucji. Przedstawione propozycje dążą do zapewnienia otwartego dostępu do zasobów naukowych dążą do zobowiązania poszczególnych instytucji do działania zgodnie z zasadą otwartych zasobów (otwartego dostępu; postulaty 11.1 - 11.4), wsparcia zmian w okresie przejściowym (postulaty 11.5 - 11.7), wsparcia wprowadzenia zasad otwartego dostępu w czasopismach naukowych (postulaty 11.8 - 11.10) oraz szerzenia idei otwartych zasobów wśród społeczności naukowych (postulaty 11.11 - 11.12).” 12. Przekształcenie kultury akademickiej w kierunku większej uczciwości i sprawiedliwości „Uczciwość, dobra wola, integralność akademicka i poczucie sprawiedliwości to fundamenty poszukiwania naukowej prawdy. Uniwersytet jest źródłem nonkonformistycznych postaw, dbałości o standardy postępowania i dobre praktyki. Ważne w nauce są m.in. odpowiedzialność społeczna, postęp technologiczny, cywilizacyjny i autonomia. Otwartość, transparentność, popularyzacja wiedzy naukowej, zaangażowanie w działania lokalnej społeczności są ważnymi elementami życia naukowego. Działalność naukowa motywowania jest celami poznawczymi, a nie celami instrumentalnymi (finansowymi, politycznymi, lobbystycznymi, ideologicznymi, psychologicznymi). O jej wartości decydują wyłącznie kompetencje merytoryczne badacza, w nie jego płeć, wiek, pochodzenie, wyznanie itp.” 12. Przekształcenie kultury akademickiej w kierunku większej uczciwości i sprawiedliwości. C.d. „Przedstawione propozycje dążą do szerzenia w środowisku naukowym wiedzy na temat działań etycznych oraz wymagań stawianych wobec naukowca na wzór szkoleń BHP (»ABC rzetelnego naukowca«; postulaty 12.1 - 12.4), zapewnienia niezależnego wsparcia doradców etycznych pracowników i władz jednostek (»Ombudsmeni środowiskowi«; postulaty 12.5 - 12.7), realizacji strategii niwelujących nieproporcjonalny udział płci na kolejnych szczeblach kariery (»Równość płci«; postulaty 12.8 - 12.12), przeciwdziałaniu nieprawidłowościom w procedurach konkursowych, awansowych i funkcjonowaniu instytucji (»Transparentna instytucja«; postulaty 12.13 - 12.22), ochronie własności intelektualnej na każdym etapie kariery (»Plagiat stop«; postulaty 12.23 - 12.25) oraz uruchomieniu centralnego systemu interwencyjnego (»Punkt interwencji«; postulaty 12.26 - 12.29).” 13. Wprowadzenie projakościowych zmian w systemie oświaty „Polski system nauki jest ściśle powiązany z organizacją edukacji. Dzisiejsi uczniowie i uczennice to jutrzejsi studenci, doktoranci i przyszłe kadry polskiej nauki. Obecność wiedzy naukowej w szkołach to warunek wykształcenia krytycznych, ciekawych świata i otwartych obywateli. Dlatego propozycja rozwoju nauki w Polsce nie może pominąć wybranych elementów systemu edukacji ściśle powiązanych z nauką.” 13. Wprowadzenie projakościowych zmian w systemie oświaty. (C.d.) „Przedstawione propozycje dążą do polepszenia stanu i lepszego wykorzystania infrastruktury technicznej szkół (postulaty 13.1 - 13.4), zwiększenia nacisku na kształtowanie krytycznego myślenia oraz innych kompetencji miękkich wśród uczniów (postulaty 13.5 - 13.11), zwiększenia prestiżu zawodu nauczyciela (postulaty 13.12 - 13.14), usprawnienia systemu kształcenia nauczycieli (postulaty 13.15 - 13.22), wykorzystania szkół do integracji środowiska lokalnego i większego uspołecznienia szkół (postulaty 13.23 - 13.28), polepszenia systemu wsparcia psychologicznego i społecznego (postulaty 13.29 - 13.30), ulepszenia systemu oceniania (postulaty 13.31 - 13.32) oraz zwiększania współpracy między uczelniami a szkołami (postulaty 13.33 - 13.35).” Źródła • Blog „Obywateli Nauki” (http://www.tokfm.pl/blogi/blog-obywateli) • http://obywatelenauki.pl/2012/09/tezy-on-wskrocie/ • http://obywatelenauki.pl/wpcontent/uploads/2015/05/Pakt_dla_Nauki.pdf Doktoranci MN Doktoranci to przyszłość nauki w Polsce. Przyszłość ta zależy od jakości ich pracy i warunków, w których działają. Cele • Celem trzeciego poziomu studiów jest kształtowanie elity społecznej • Studia doktoranckie przygotowują do samodzielności badawczej albo są kolejnym stopniem rozwoju zawodowego, pozaakademickiego. • Wprowadza się podział na dwie podstawowe formy doktoratu (a) doktoraty akademickie - tradycyjne i (b) doktoraty profesjonalne, zawodowe. • Studia doktoranckie są kompleksowym i spójnym procesem kształcenia w zakresie efektów intelektualnych, behawioralnych i społeczno-moralnych. Postuluje się zatem uelastycznienie programów studiów doktoranckich. Programy studiów doktoranckich mogą być dziedzinowe, ale także interdyscyplinarne i wieloobszarowe. Bariery • Programy studiów doktoranckich i forma ich realizacji nie zaspokajają oczekiwań tak doktorantów pragnących kontynuować działalność naukową, jak i tych, którzy kariery takiej nie zamierzają realizować i decydują się na inne formy aktywności zawodowej. • Studia doktoranckie są wadliwie finansowane (niska dotacja w przeliczeniu na doktoranta); brak dostatecznej liczby stypendiów doktoranckich, brak funduszy na badania prowadzone przez doktorantów. • Pozycja prawna doktoranta nie została jasno zdefiniowana (student czy pracownik). • Brakuje systemowych sposobów motywowania promotorów do stawiania wymagań doktorantom; nastąpiło rodzące patologie powiązanie awansu pracownika naukowego z faktem wypromowania określonej liczby doktorów. Rozwiązania • Studia doktoranckie nie mogą mieć charakteru masowego. Wymaga to ustalenia bariery wejścia. • Osoba, która została przyjęta na studia trzeciego stopnia, powinna mieć zapewnione finansowanie przez cały okres trwania studiów (z cykliczną i stałą weryfikacją postępów swej pracy). Dotyczy to zarówno imiennego stypendium, jak i funduszy na badania naukowe. • Konieczne jest uregulowanie statusu doktorantów jako pracowników. W przypadku doktorantów pracujących w jednostce naukowej w pełnym wymiarze czasu powinni być oni zatrudniani na czas trwania doktoratu (4 lub 5 lat) na stanowiskach asystentów. Rozwiązania • Powinna być prowadzona ewaluacja studiów trzeciego stopnia w formie audytu zewnętrznego. • Proces uzyskiwania doktoratu powinien być transparentny, aby umożliwić kontrolę wewnątrz środowiska, mobilizującą do przestrzegania standardów jakości. W tym celu ustawowym obowiązkiem powinno być upublicznianie w Internecie recenzji i całości rozpraw doktorskich (nie tylko streszczenia) na co najmniej 10 dni przed obroną. • Komisje oceniające dorobek doktoranta i opiniujące dopuszczenie do obrony powinny być złożone w całości z osób spoza danej uczelni i/lub należy powołać zewnętrzne komisje przeprowadzające egzaminy doktorskie. • Należy włączyć do kryteriów oceny promotorów sukcesy naukowe ich doktorantów. MODELE KARIERY NAUKOWEJ Beata Atłas-Leśniewicz Ogólne postulaty: • • • • • Różne modele, stworzone w zgodzie z ogólnie zarysowanymi zasadami i normami prawnymi, odpowiadające specyfice instytucji i gałęzi wiedzy; Określanie zakresu obowiązków służbowych przez pracownika; Wynagrodzenie zależne od zaangażowania pracownika; Wspieranie pracowników naukowych przez państwo; Zasada konkurencyjności w staraniach o fundusze na badania naukowe. Bariery: • Schematyczny, ustawowo narzucony model kariery naukowej; • Brak autonomiczności przy określaniu modelu zatrudnienia (np. odgórnie limitowany czas zatrudnienia adiunkta) • Nieetyczne praktyki dotyczące zatrudniania i awansowania pracowników; • „Chów wsobny” i niska mobilność pracowników • Niedobry finansowe i „odwrotna piramida zatrudnienia” wielu instytucjach (znaczna przewaga pracowników z wysokim stopniem naukowym nad tymi z niskim) • Negatywna selekcja do zawodu – z kariery akademickiej rezygnują zdolni ludzie, których odrzucają warunki finansowe i brak stabilnego modelu zatrudnienia; • Blokada zatrudnieniowa – wygaszanie nieobsadzonych etatów • Unikanie zatrudnienia na umowy etatowe – pauperyzacja zatrudnień; • Niska świadomość praw pracowniczych; • Strach pracowników przed utratą pracy powodujący bierność, konformizm, brak odwagi badawczej; • Brak przywiązania pracowników do instytucji i chęci działania na jej rzecz – skutek braku poczucia stabilności zatrudnienia; • Obniżenie wymagań stawianych habilitacjom i obniżenie ich prestiżu. Kroki ku lepszemu: • Pełna transparentność procedur zatrudnieniowych (konkursy), postępowań doktorskich i habilitacyjnych; • Ograniczenie uznaniowości w postępowaniu pracodawcy wobec pracownika, jasne zasady nagradzania i karania; • Powołanie wolnych od nacisków organów odwoławczych od decyzji pracodawcy oraz jednostek monitorujących przypadki mobbingu i dyskryminacji; • Odciążenie pracowników naukowych od obowiązków organizacyjnych; • Dopuszczenie do rad naukowych pracowników bez habilitacji. Trzy ścieżki kariery: 1. Ścieżka dydaktyczna. Czyli odpowiednik stanowiska wykładowcy, starszego wykładowcy czy docenta, przeznaczona dla wybitnych dydaktyków, praktyków zawodu i popularyzatorów nauki. Pracownik realizujący ścieżkę dydaktyczną: ma obowiązek prowadzenia zajęć dydaktycznych oraz promowania prac licencjackich i magisterskich; ma obowiązek opracowywania programów nauczania przedmiotów akademickich; prowadzi działalność związaną z popularyzacją wiedzy. 2. Ścieżka naukowa. Zbliżona do stanowiska pracownika naukowodydaktycznego. Obowiązki dydaktyczne zostałyby znacząco obniżone w stosunku do sytuacji obecnej (co najmniej o połowę). Pracownik realizujący ścieżkę naukową: ma znacznie obniżone obowiązki dydaktyczne , ma prawo do promowania studenckich prac (licencjackich i magisterskich); ma obowiązek prowadzenia badań naukowych i publikacji ich wyników; ma obowiązek uczestniczenia w życiu naukowym poprzez udział w konferencjach, udział w konsorcjach i sieciach naukowych, stażach itp. 3. Ścieżka wynalazczo-wdrożeniowa. Polega głównie na badaniach aplikacyjnych i wdrożeniach wyników tych badań do gospodarki, a także wypełnianiu roli łącznika uczelni z otoczeniem biznesowym. Pracownik realizujący ścieżkę wynalazczo–wdrożeniową: ma prawo, lecz nie ma obowiązku prowadzenia zajęć dydaktycznych oraz promowania studenckich prac licencjackich i magisterskich; ma obowiązek prowadzenia badań aplikacyjnych; ma obowiązek prowadzenia działalności wdrożeniowej i komercjalizacyjnej. + możliwa jest hybrydowa ścieżka kariery. Ocena pracownika: Ocena pracownika dokonywana jest w czterech obszarach aktywności. Oceniane są: • dorobek naukowy, • dydaktyka, • popularyzacja wiedzy, • działalność administracyjna na rzecz jednostki/uczelni. W zależności od realizowanej ścieżki kariery oraz wymogów zawartych w umowach o pracę inaczej określane są wagi poszczególnych części oceny Postulaty dotyczące polityki kadrowej: • Zalecane jest, by kryteria konkursów na nowe stanowiska pracy były formułowane możliwie ogólnie, tak by dopuszczały dużą liczbę kandydatów • W umowach o pracę pracodawcy precyzyjnie określają wymagania względem pracownika w zależności od realizowanej przez niego ścieżki kariery, w tym warunki dotyczące czasu na uzyskanie stopnia naukowego, spodziewanych osiągnięć naukowych i dydaktycznych. • Jednostka może zatrudnić pracownika na umowę o pracę na czas określony bądź nieokreślony. Rekomendujemy niezatrudnianie pracowników pracujących w pełnym wymiarze czasu na umowy cywilnoprawne. • Jednostki zapewniają warunki do doskonalenia kompetencji zawodowych pracowników poprzez wprowadzanie systemów mentorskich, tutorskich, doskonalenia dydaktycznego, szkoleń specjalistycznych. • Jednostki uzyskują dodatkowe punkty w akredytacji za prowadzenie programów powrotu do pracy po przerwie wynikającej z obowiązków opiekuńczych lub zdarzeń losowych (urlop zdrowotny, urlop wychowawczy/rodzicielski), za programy monitorowania karier, zapewnienie infrastruktury dla osób z małymi dziećmi, promocję wyników i osiągnięć płci niedoreprezentowanej (zwykle kobiet), prowadzenie badań z uwzględnieniem perspektywy płci (gender innovation). • Jednostka zapewnia zbalansowaną reprezentację kobiet i mężczyzn we wszystkich ciałach kolegialnych. Otwarty dostęp w nauce Tomasz Gęsina Otwarty dostęp do nauki to: • sprawny przepływ informacji i łatwiejsza dyskusja naukowa, • wydajna kontrola jakości badań i szybszy rozwój, • lepsza pozycja polskiej nauki na arenie międzynarodowej. Argumenty „za”: • interes społeczny, • uniknięcie wielokrotnego płacenia ze środków publicznych za ten sam produkt, • interes naukowców, • „praktyki otwartościowe najlepszych światowych ośrodków naukowych”, • ułatwienie działania systemów antyplagiatowych. Wnioski: • całość powinna się opierać na działaniach realizowanych przez instytucje nauki (międzynarodowe standardy open access, np. Dublin Core, OAI-PMH), • Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego jako instytucja nadzorująca. Cele: • obowiązek deponowania w repozytoriach prac naukowych powstałych w wyniku badań finansowanych ze środków publicznych, • promocja zielonego modelu otwartego dostępu do publikacji naukowych, • obowiązek upublicznienia w sieci w modelu otwartym rozpraw doktorskich przyjętych do obrony (co najmniej 10 dni przed obroną). Cele: • przechodzenie polskich czasopism naukowych do modelu otwartego, • opracowanie strategii udostępniania danych badawczych w dyskusji ze środowiskiem naukowym, • uznanie bibliotek akademickich za główne jednostki odpowiedzialne za prowadzenie zasobów otwartych. Bariery: • niska świadomość korzyści dla samych badaczy, jednostek organizacyjnych oraz społeczeństwa, • opór wydawców komercyjnych, • prawo autorskie (ograniczenia z nim związane), • obawa przed udostępnianiem prac z powodu ich niedostatecznej wartości merytorycznej, • brak zrozumienia roli bibliotek i brak rozwiązań systemowych. Rozwiązania: • wspieranie systemu repozytoriów, • finansowanie repozytoriów instytucjonalnych ze zwiększonej dotacji statusowej lub grantów przyznawanych na upowszechnianie wiedzy, • uzależnienie uzyskania środków budżetowych przez czasopisma naukowe od wdrożenia przez nie polityki otwartościowej. Rozwiązania • instytucje finansujące badania naukowe powinny przyjąć otwarte mandaty, • wsparcie naukowców przez MNiSW w negocjacjach z wydawnictwami komercyjnymi, • wzmocnienie roli bibliotek akademickich we wdrażaniu modeli open access, • rozpoczęcie prac badawczych i analitycznych nad możliwościami wprowadzenia modelu otwartego dla surowych danych badawczych. Pakt dla Nauki Etyka i dobre praktyki w instytucjach naukowych Oprac. Marta Olejniczak A. Rodin „Katedra” Fundamenty poszukiwania naukowej prawdy • • • • Uczciwość Dobra wola Integralność akademicka Poczucie sprawiedliwości Założenia ogólne (Etyka i dobre praktyki w instytucjach naukowych) Uniwersytet • • • • • • Nonkonformizm Standardy postępowania Dobre praktyki Odpowiedzialność społeczna Postęp technologiczny i cywilizacyjny Autonomia Życie naukowe • • • • Otwartość Transparentność Popularyzacja wiedzy naukowej Zaangażowanie w działania lokalnej społeczności Działalność naukowa • Motywacja: cele poznawcze, a nie instrumentalne • Wartość: kompetencje merytoryczne badacza (a nie jego płeć, wiek, pochodzenie, wyznanie itp.) Cele (Etyka i dobre praktyki w instytucjach naukowych) Instytuty naukowe i uczelnie • Jawność planów władz jednostek naukowych i wydziałów oraz rozliczanie z nich przez Radę Naukową • Wspieranie badań o najwyższym poziomie niezależnie od doraźnych zysków i wysokich ocen rankingowych • Przesłanki wyłącznie merytoryczne oceny dorobku • Jawne, transparentne i otwarte konkursy Instytuty naukowe i uczelnie • Strategie zapobiegające spadkowi proporcji kobiet na kolejnych szczeblach kariery naukowej • Jawny tryb i kryteria przyznawania podwyżek, dodatków funkcyjnych, premii i nagród • Polityka otwartych danych • Rozwój kompetencji miękkich • Procedury na wypadek działań wbrew prawu lub etyce • Mediatorzy Naukowiec (Etyka i dobre praktyki w instytucjach naukowych) Naukowiec • Badania prowadzone zgodnie z najwyższymi standardami (zob. „Kodeks Etyki w Nauce”) • Prawa i obowiązki względem studentów, doktorantów, podwładnych, przełożonych • Cele poznawcze badań i potrzeba rozwijania dyscypliny • Działania na rzecz społeczności uczonych i rozwoju nauki (nieodpłatne i anonimowe) • Szacunek wobec autorstwa podwładnych Naukowiec • • • • • Otwartość na nowe rozwiązania technologiczne Świadomy wybór stycznych rozwiązań Lojalność wobec jednostki Korzystanie z wiedzy i pomocy rzecznika etycznego Wymagane przez kulturę formy należytego zachowania, zwłaszcza wobec podwładnych. Szacunek i sprawiedliwość. Bariery (Etyka i dobre praktyki w instytucjach naukowych) Bariery • • • • Lekceważenie i pobłażliwość Powszechne przyzwolenie Poczucie bezkarności Podporządkowanie ocen naukowców wymogom ocen parametrycznych instytucji z pominięciem jakościowych zasad oceny dorobku • Upadek etosu naukowego i malejący prestiż pracy naukowej Bariery • Pomijanie osiągnięć kobiet • Niewielka liczba nonkonformistycznych, zaangażowanych społecznie naukowców • Oderwanie rozwoju naukowego od misji społecznej • Zgoda na wtórność i zachowawczość • Brak motywacji do poprawy jakości • „Kultura chałtur i dorabiania” • Zamknięcie środowiska • Nepotyzm i „chów wsobny” Rozwiązania (Etyka i dobre praktyki w instytucjach naukowych) Rozwiązania „ABC rzetelnego naukowca” (szkolenie etyczne) • • • • • • • • Kodeks etyczny i pojęcia: molestowania, mobbingu, dyskryminacji, plagiatu, autplagiatu, własności intelektualnej, lojalności instytucjonalnej Oczekiwany model postaw Zasady etycznej i merytorycznej dyskusji naukowej Zasady rozdzielania kompetencji merytorycznych od poglądów pozanaukowych Odpowiedzialność za słowo Odpowiedzialność badacza Warsztaty bazujące na przykładach Szkolenia prowadzone przez facylitorów w oparciu o metody aktywne Rozwiązania „Ombudsmeni środowiskowi” Doradcy etyczni pracowników i władz jednostek • • • • Powszechne wybory Doradztwo i mediacje Emertowani profesorowie Interwencje Rozwiązania „Równość płci” • • • • Wspieranie kobiet Sieci kontaktów i systemów mentorskich Monitorowanie reprezentacji płci Decyzje awansowe oraz konkursy z dbałością o reprezentację płci • Niwelowanie barier rozwoju karier kobiet • Rzecznik ds. dyskryminacji Rozwiązania „Transparentna instytucja” • Transparentność konkursów, awansów, funkcjonowania instytucji w oparciu o ponaduczelniane wytyczne • Publiczna dostępność strony internetowej ze wszystkimi ważnymi dokumentami • Pełen dostep Rad Naukowych do kluczowych dokumentów budżetowych • Karta Dobrych Praktyk Rozwiązania „Plagiat stop” • • • • • Programy natyplagiatowe Repozytoria Szkolenia Obowiązek kontroli Anonimowy mechanizm zgłaszania Rozwiązania „Punkt interwencji” • MNiSW: system internetowy – anonimowe zgłaszanie uchybień etycznych • Interwencje ministerstwa • Komisje dyscyplinarne i działania prokuratury • Zobowiązanie uczelni do przestrzegania zasad etycznych i decyzja o włączeniu do programu Shel Silverstein „Giving tree” „Simpsonowie” (psychomachia) Dziękujemy za uwagę
