TEMAT: WIZERUNEK HINDUSA W INTERNECIE ZE SZCZEGÓLNYM

TEMAT:
WIZERUNEK HINDUSA W INTERNECIE ZE SZCZEGÓLNYM
UWZGLĘDNIENIEM FORÓW INTERNETOWYCH
METODA: Krytyczna analiza dyskursu
1. Opis problemu badawczego; co chcę poddać analizie; jakie są tezy i założenia
2. Jak zamierzam problem/temat zgłębić; metoda i teksty
3. Uzasadnienie: dlaczego to właśnie krytyczna analiza dyskursu najlepiej pasuje do
zbadania tego, jak wygląda wizerunek Hindusa na forach internetowych
Ad.1.
Swoją pracę chciałabym poświęcić tematyce poniekąd egzotycznej, jednak
niezmiernie mi bliskiej. Śledząc różne wypowiedzi użytkowników przeróżnych forów
internetowych, zauważyłam kilka powtarzających się opinii na temat Hindusów
mieszkających w Polsce. Opinie te – zarówno pozytywne, jak i negatywne, przyczyniają
się do powstawania stereotypów (często krzywdzących). Ze względu na ogromną ilość
portali oraz możliwość dyskutowania na nich poprzez fora internetowe, zdecydowałam się
przedstawić dyskurs obecny na forum portalu Bollywood.pl ze szczególnym
uwzględnieniem wątku o nazwie Znajomi Indusi. Wątek ten pozwoli mi pokazać, jak
przebywający w Polsce mieszkańcy Indii postrzegani są przez Polaków.
Analiza wypowiedzi użytkowników tego forum nakreśli kilka właściwości i cech tego
dyskursu. Badaniom poddałam wypowiedzi, które ukazały się między 31 marca 2006 roku
a 26 września 2010 roku. Poszukiwałam w nich opinii pozytywnych i negatywnych, aby
móc pokazać, jak mogą tworzyć się stereotypy i uogólnienia. Zastanawiałam się także,
skąd użytkownicy czerpią wiedzę na temat mentalności Hindusów oraz jak ci pierwsi
reagują na negatywne zdania na temat drugich. Wyróżniłam trzy źródła, które przychodzą
nam w sukurs w momencie wyrabiania sobie danej opinii:
- własne doświadczenia
- zasłyszane historie
1
- droga pośrednia poprzez media drukowane czy elektroniczne
- prowadzona korespondencja
Teza, którą postawiłam sobie przy rozpoczęciu tych badań była taka, iż stereotypy
biorą się z pozytywnych bądź negatywnych JEDNORAZOWYCH doświadczeń. Celowo
wyróżniłam jednorazowość owych doświadczeń, aby uzasadnić jak głęboko są
bezzasadne niektóre stereotypy. Założenia mojej pracy wiążą się z możliwością zmiany
istniejącego wizerunku Hindusa. Czy poprzez formułowanie takich, czy innych opinii
możemy wpłynąć na ogólne postrzeganie przez Polaków narodowości induskiej? Czy
dane opinie przekładane są również na inne narodowości? Trudno dać odpowiedź na te
pytanie, nie pozostając stronniczym. Jednak celem tej analizy jest nie tylko przedstawienie
wyżej wymienionych wniosków, ale poniekąd ocenianie czy wartościowanie.
Ad. 2.
Z całego szeregu metod badań kulturoznawczych wybrałam krytyczną analizę
dyskursu. W dużym uogólnieniu metoda ta zajmuje się dyskursem, czyli społecznym
aspektem funkcjonowania językowego. Początek krytycznych studiów nad językiem i
dyskursem to rok 1979, kiedy to wydana została książka Language and Control autorstwa
Rogera Fowlera i Gunthera Kressa. Za punkt przełomowy możemy uznać rok 1993, kiedy
to Teun van Dijk ogłasza zbiór artykułów programowych. Co ważne dla tej metody - bada
ona relacje zachodzące pomiędzy 1) tekstami, zdarzeniami i praktykami dyskursywnymi
oraz 2) szerszymi strukturami, relacjami i procesami społecznymi i kulturowymi.
Stosowana jest najczęściej w naukach społecznych, jako świadome narzędzie zmiany
społecznej. Poprzez sam opis pewnego zjawiska dokonujemy przemiany kontekstu, w
którym ono występuje. Przedstawiciele tej szkoły badawczej uważają, iż to praktyki
komunikacyjne konstruują życie społeczne. Podobnie myśleli Edward Sapir oraz Benjamin
Lee – Whorf, zakładając, że to język determinuje myślenie. Dyskurs rozumiany może być
na dwa sposoby. Po pierwsze jako język, dłuższa wypowiedź, czy komunikacja. Po drugie
to siła, która wprowadza konsensus w społeczeństwie oraz źródło przemocy symbolicznej.
Jak już wspomniałam, krytyczna analiza dyskursu to jeden ze sposobów analizy zjawisk
społecznych, a nie naukowych, który bada relacje między językiem a społeczeństwem. Jej
celem jest zmiana rzeczywistości oraz demaskowanie ukrytych dyskursów. Metoda ta
składa się z czterech filarów:
2
- analiza strategii dyskursywnych (próba odnalezienia ukrytych planów)
- analiza strategii legitymizacji (w jaki sposób uprawomocnia się wizje i teksty)
- analiza mechanizmów operacjonalizacyjnych
- poszukiwanie schematów znaczeniowych
Co istotne - badacze, posługujący się tą metodą zwracają uwagę na tematy, które
intencjonalnie nie pokazują się w dyskursach.
Pomocne teksty:
Bytniewski Paweł, Genealogia dyskursu. Problemy niehermeneutycznej koncepcji
rozumienia, Lublin 2000.
Rytualny chaos. Studium dyskursu publicznego, pod red. Czyżewskiego Marka, Kowalskiego
Sergiusza i Piotrowskiego Andrzeja, Kraków 1997.
Van Dijk Teun, Dyskurs jako struktura i proces, Warszawa 2001.
Duszak Anna, Juliane House, Łukasz Kumięga, Globalization, Discourse, Media: In a
Critical Perspective, Warszawa 2010.
Krytyczna analiza dyskursu: interdyscyplinarne podejście do komunikacji społecznej,
pod red. Duszak Anny i Fairdough Normana, Kraków 2008.
Duszak Anna, Tekst, dyskurs, komunikacja międzykulturowa, Warszawa 1998.
Czasopisma – „Discourse & Society” oraz „Text”
Ad.3.
Wybrałam metodę krytycznej analizy dyskursu, gdyż jej założenia pomagają
zrozumieć współczesny dyskurs w przekazach medialnych. Istotne dla mojej pracy jest to,
iż dzięki tej metodzie mogę potraktować współczesne społeczeństwo jako zdominowane
przez praktyki komunikacyjne. Rzeczywistość jest konstruowana w procesie komunikacji,
która odbywa się także w tekstach pisanych. Ogromną zachętą do wykorzystania tego
sposobu badań była szczególna rola, jaką spełnia tu badacz (w tym przypadku autorka tej
pracy). Krytyczna analiza dyskursu wymaga podejścia interdyscyplinarnego. Wymaga
postawy aktywnego rzecznika i obrońcy tych, którzy podlegają działaniom ukrytej,
nieświadomej władzy. Przyjmuje określone stanowisko i prezentuje swój punkt widzenia,
który nie jest wolny od wartościowania. Miejscem, które wydaję się być najlepszym polem
do badania jest Internet, a w szczególności fora internetowe, gdzie wpisów może
3
dokonywać każdy, nie tylko administrator czy pomysłodawca strony. To właśnie na tych
współczesnych agorach najlepiej zaobserwujemy praktyki komunikacyjne kształtujące
społeczeństwo. Anonimowość oraz bezpośredniość, jaką daje nam Internet sprzyja nie
tylko kreatywności oraz poszerzaniu horyzontów, lecz jest także miejscem nieustających
obelg czy powielania plotek, które z prawdą mają niewiele wspólnego. Krytyczna analiza
dyskursu pozwala stanąć w obronie osób nieświadomych działania jakichkolwiek
mechanizmów. Mechanizmy owe, w sposób ukryty kształtują sposób odbierania
rzeczywistości. W przypadku mojego tematu pracy będzie to wizerunek Hindusa, z jakim
mamy do czynienia na jednym z portali społecznościowych.
4