PROJEKTOWANIE BADAŃ JAKOŚCIOWYCH

PROJEKTOWANIE BADAŃ
JAKOŚCIOWYCH
WPROWADZENIE
ILOŚCIOWE



OPIERAJĄ SIĘ NA
LICZBACH,
STOSUJĄ METODY
STATYSTYCZNE,
BADAJĄ DUŻĄ
GRUPĘ.
JAKOŚCIOWE
UŻYWAJĄ TEKSTU
ZAMIAST LICZB,
 SKUPIAJĄ SIĘ NA
PUNKTACH WIDZENIA
UCZESTNIKÓW BADAŃ,
I ICH CODZIENNYCH
PRAKTYKACH,
 ZAKORZENIONE W
SOCJOLOGII.

TYPY BADAŃ
BADANIA JAKOŚCIOWE
SĄ STOSOWANE W
SOCJOLOGII,
PSYCHOLOGII,
PEDAGOGICE, NAUKACH O
ZDROWIU.
BADANIA JAKOŚCIOWE
ANALIZUJĄ DOSWIADCZENIA JEDNOSTEK
I GRUP. MOGĄ TO BYĆ DOŚWIADCZENIA
PRYWATNE LUB ZAWODOWE,
 ANALIZUJĄ INTERAKCJE I AKTY
KOMUNIKACJI W CZASIE ICH TRWANIA,
 ANALIZUJĄ DOKUMENTY (TEKSTY,
OBRAZY, FILMY, MUZYKĘ) LUB PODOBNE
ŚLADY LUDZKICH DOŚWIADCZEŃ I
INTERAKCJI.

CZYM ZAJMUJĄ SIĘ BADANIA
JAKOŚCIOWE?
UCHWYCENIE DOŚWIADCZEŃ,
INTERAKCJI, DOKUMENTÓW W ICH
NATURALNYM KONTEKŚCIE,
 BADACZE JAKOŚCIOWI SAMI STANOWIĄ
ISTOTNĄ CZĘŚĆ PROCES BADAWCZEGO,
 SPORA CZĘŚĆ BADAŃ JAKOŚCIOWYCH
OPIERA SIĘ NA PISANIU TEKSTÓW
(NOTATEK, OPISÓW I INTERPRETACJI)…

W JAKI SPOSÓB PROWADZI SIĘ
BADANIA JAKOŚCIOWE?








WYWIADY,
WYWIADY NARRACYJNE,
NAGRYWANIE INTERAKCJI,
ZDJĘCIA,
FILMY,
OBSERWACJA UCZESTNICZĄCA,
BADANIA UCZESTNICZĄCE,
BADANIA FOKUSOWE.
METODY BADAŃ JAKOŚCIOWYCH
METODY ZBIERANIA DANYCH
 ANALIZA
TREŚCI,
 ANALIZA NARRACYJNA,
 METODY HERMENEUTYCZNE,
 ANALIZA KONWERSACYJNA,
 ANALIZA DYSKURSU,
 ANALIZA DOKUMENTÓW.
METODY BADAŃ JAKOŚCIOWYCH
METODY INTERPRETACJI DANYCH
 JAKI
JEST WPŁYW INTUICJI NA BJ?
 W JAKI SPOSÓB ŁĄCZYĆ RÓŻNE
METODY BJ?
 JAK POŁĄCZYĆ RÓŻNE ETAPY
PROCESU BADAWCZEGO?
 JAK POŁĄCZYĆ ETAP BADANIA Z
ETAPEM INTERPRETOWANIA BADAŃ?
PYTANIA DO BADAŃ JAKOŚCIOWYCH
 JAK
CZŁONKOWIE JAKIEJŚ GRUPY
PODCHODZĄ DO PROBLEMU LUB
ZAGADNIENIA?
PROBLEM „OBCEGO”
STOSUNEK UCZNIÓW I
NAUCZYCIELI DO NOWYCH MEDIÓW,
POGLĄDY NA TEMAT
ANTYSEMITYZMU,
SPOSÓB KOMUNIKOWANIA
NIEPOWODZEŃ SZKOLNYCH.
POMYSŁY NA BADANIA
DĄŻENIE DO OPRACOWANIA TEORII:
ANALIZA
TEORETYCZNYCH UJĘĆ,
BADANIE PRAKTYK SPOŁECZNYCH,
OPRACOWANIE WYNIKÓW I ICH
INTERPRETACJA,
UOGÓLNIENIE.
PRZYJMOWANIE PERSPEKTYWY
BADAWCZEJ
NALEŻY SPRECYZOWAĆ, CO WŁAŚCIWIE
CHCEMY BADAĆ?
 NALEŻY OPRACOWAĆ NARZĘDZIE
BADAWCZE (NP.: ANKIETĘ,
KWESTIONARIUSZ, SCENARIUSZ
WYWIADU)
 NALEŻY USTALIĆ PLAN BADAŃ (LISTA
OSÓB).

PLANOWANIE PROJEKTU
BADAWCZEGO
I PODEJŚCIE
WYRAŹNIE
SPRECYZOWANY I
ZDEFINIOWNY CEL
BADAŃ (JAKIE DANE
NALEŻY ZEBRAĆ,
JAKIE ASPEKTY
PODDAĆ ANALIZIE).
II PODEJŚCIE
ROZPOCZĘCIE
OGÓLNYCH
OBSERWACJI, A
NASTĘPNIE
STOPNIOWE
DOOKREŚLENIE
PYTANIA
BADAWCZEGO.
PLANOWANIE PROJEKTU
BADAWCZEGO
 DOBÓR
PRÓBY POLEGA NA
STWORZENIU MINIATURY
SZERSZEJ POPULACJI,
 DOBÓR MOŻE BYĆ
SFORMALIZOWANY LUB
SWOBODNY.
LOGIKA DOBORU PRÓBY
 POSZUKIWANIE
SYTUACJI
TYPOWYCH,
 POSZUKIWANIE SYTUACJI
EKSTREMALNYCH,
 ZAPEWNIENIE MAKSYMALNEJ
ZMIENNOŚCI,
 KRYTERIUM DOGODNOŚCI.
LOGIKA DOBORU PRÓBY
 PRÓBA
JEDNORODNA,
 DOBÓR CELOWO – LOSOWY,
 DOBÓR CELOWO –
WARSTWOWY,
 KULA ŚNIEŻNA.
LOGIKA DOBORU PRÓBY
JEŚLI BADAMYPODEJMOWANIE PRZEZ
NAUCZYCIELI DECYZJI DOTYCZĄCYCH
OSIĄGNIĘĆ SZKOLNYCH UCZNIÓW ORAZ
PRZEBIEGU NAUKI
 MUSIMY: WYBRAĆ RODZAJ SZKÓŁ,
SYTUACJE, W KTÓRYCH NASTĘPUJE
KOMUNIKOWANIE NA TEMAT OSIĄGNIĘĆ
UCZNIÓW.

DOBÓR MIEJSCA I ZDARZEŃ

BADANIA FOKUSOWE
DOBRANIE GRUP OBEJMUJĄCYCH
OSOBY, KTÓRE MAJĄ SZCZEGÓLNE
ZWIĄZKI
Z PRZEDMIOTEM BADANIA I SĄ
ZRÓŻNICOWANE POD WZGLĘDEM
OPINII I SĄDÓW.
KONSTRUOWANIE GRUP
BADANYCH
CO TO JEST KORPUS
MATERIAŁÓW?
 DOKUMENTY,
 TEKSTY,
 OBRAZY.
KONSTRUOWANIE KORPUSU
MATERIAŁÓW
POZA DOBOREM PRÓBY NALEŻY
ZAPLANOWAĆ SPOSÓB PREZENTACJI
WYNIKÓW.
 NALEŻY RÓWNIEŻ ZDOBYĆ ZGODĘ NA
BADANIE.

DOBÓR PRÓBY
PROJEKT BADAŃ JAKOŚCIOWYCH
PROJEKT BADAWCZY TO
ZAPLANOWANY SPOSÓB
ZBIERANIA I ANALIZOWANIA
MATERIAŁÓW, KTÓRY
UMOŻLIWIA BADACZOWI
UDZIELENIE ODPOWIEDZI NA
POSTAWIONE PYTANIA.
 DOBÓR
PRÓBY,
 ZAMIERZONE PORÓWNANIA,
 ZAMIERZONY POZIOM
GENERALIZACJI,
 JAKOŚĆ BADAŃ,
 ODBIORCY I REGUŁY PISANIA,
 TRIANGULACJA.
SKŁADNIKI PROJEKTÓW
BADAWCZYCH
STUDIUM
PRZYPADKU
BADANIA
MIGAWKOWE
BADANIA
RETROSPEKTYWNE
OPIS STANÓW
BIEŻĄCYCH
ANALIZA
BADANIA
DYNAMICZNE
PROCESÓW
BADANIA
PORÓWNAWCZE
BADANIA JAKOŚCIOWE









PRECYZYJNY ZAKRES,
KONKRETNE PYTANIE BADAWCZE,
DOSTĘPNOŚĆ ZASOBÓW,
SPOSÓB DOBORU PRÓBY,
OKREŚLONE METODY BADAWCZE,
RAMY TEORETYCZNE,
ZNANA PERSPEKTYWA BADAWCZA,
CEL GENERALIZACJI,
OTWARTOŚĆ NA NOWĄ WIEDZĘ.
CECHY DOBREGO PROJEKTU
BADAŃ JAKOŚCIOWYCH
ZASOBY I WYZWANIA
CZAS I ZASOBY TECHNICZNE:
USTALIĆ CZAS POTRZEBNY NA
PRZYGOTOWANIE MATERIAŁÓW,
 SPOSÓB I KOSZTY PRZYGOTOWANIA
MATERIAŁÓW,
 POTRZEBNY SPRZĘT.

ZASOBY
 NIEARBITRALNOŚĆ,
 ADEKWATNOŚĆ,
 RYGORYZM
I KREATYWNOŚĆ,
 SPÓJNOŚĆ I ELASTYCZNOŚĆ,
 PRZEJRZYSTOŚĆ,
 PROFILOWANIE PREZENTACJI
BADAŃ.
JAKOŚĆ NA ETAPIE PROJEKTOWANIA
I WYKONANIA BADAŃ
NIKT NIE POWINIEN BRAĆ UDZIAŁU W
BADANIACH, NIE WIEDZĄC O TYM I NIE
MAJĄC MOŻLIWOŚCI ODMOWY,
 NIE NALEŻY WPROWADZAĆ BADANYCH W
BŁĄD,
 NALEŻY ZAPEWNIĆ POUFNOŚĆ BADANYM,
 NALEŻY DBAĆ O TO, BY BADANIA NIE
SZKODZIŁY BADANYM.

ETYKA W BADANIACH
JAKOŚCIOWYCH
STARANNOŚĆ
 KILKAKROTNIE PRZEANALIZUJ
DANE,
 BĄDŹ SYSTEMATYCZNY,
 BĄDŹ NEUTRALNY,
 NIE DOKONUJ POCHOPNYCH
UOGÓLNIEŃ,
 ZACHOWAJ POUFNOŚĆ.
ANALIZA DANYCH
UZYSKIWANE ZA POMOCĄ:
 WYWIADÓW,
 SPROWOKOWANYCH
OPOWIEŚCI,
 GRUP FOKUSOWYCH.
DANE WERBALNE
 DOMINUJĄ
WYWIADY
INDYWIDUALNE, OPARTE NA
SCENARIUSZU, KTÓRY PRZEWIDUJE
NAJWAŻNIEJSZE TEMATY DO
PORUSZENIA,
 PRZEPROWADZA SIĘ ZWYKLE
JEDNORAZOWO,
 MOŻLIWE SĄ WYWIADY
NARRACYJNE.
WYWIADY
U JEGO ŹRÓDEŁ TKWI
PRZEKONANIE, ŻE LUDZIE
POTRAFIĄ PODDAĆ
REFLEKSJI WŁASNE
DZIAŁANIA.
WYWIAD




PYTANIA BADAWCZE
ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ OD „CO”, „JAK”,
„W JAKI SPOSÓB COŚ SIĘ ZACZĘŁO LUB
ZMIENIŁO”,
WYWIADY Z REGUŁY SŁUŻĄ DO
PORÓWNYWANIA: OSÓB, POSTAW,
SYTUACJI,
CZASEM TOWARZYSZĄ IM SONDAŻE.
WYWIAD
DYSKUSJA GRUPY OSÓB NA OKREŚLONY
TEMAT,
 PORÓWNYWANIE OPINII,
 DYSKUSJA MUSI BYĆ ZAREJESTROWANA,
 WAŻNY JEST KONTEKST I PRZEBIEG
DYSKUSJI

BADANIA FOKUSOWE
OPISYWANIE TERENOWYCH
DOŚWIADCZEŃ
I OBSERWACJI BADACZY
BADANIA ETNOGRAFICZNE
I OBSERWACYJNE
 OBECNE
W BADANIACH
KULTUROWYCH,
 UWZGLĘDNIAJĄ KONTEKST
BADANYCH OBRAZÓW,
 KONCENTRUJĄ SIĘ NA
UMIEJSCOWIENIU OBRAZÓW W
RELACJACH WŁADZY,
 USTALAJĄ REALCJE MIĘDZY JAWNĄ
A UKRYTĄ TREŚCIĄ OBRAZU.
METODY WIZUALNE
JAKA JEST TREŚĆ OBRAZU ORAZ W
JAKI SPOSÓB JEST
KOMUNIKOWANA?
JAKIE JEST ZNACZENIE OBRAZU I W
JAKI SPOSÓB ZWRACA SIĘ DO
ODBIORCÓW?
METODY WIZUALNE
PYTANIA BADAWCZE
 WYBÓR
KONKRETNYCH OBRAZÓW,
 WYBÓR KONTEKSTÓW ICH
TWORZENIA,
 WYBÓR TWÓRCÓW LUB
UŻYTKOWNIKÓW OBRAZÓW
(PORÓWNUJE SIĘ ICH RELACJE Z
OBRAZEM),
 PORÓWNYWANIE TREŚCI I FORMY.
METODY WIZUALNE
DOBÓR PRÓBY
DOBÓR DOKUMENTÓW,
ARTYKUŁÓW,
REJESTROWANIE
CODZIENNYCH PRAKTYK.
ANALIZA KONWERSACYJNA,
ANALIZA DYSKURSU
I DOKUMENTÓW

DYSKURS JEST OKREŚLANY JAKO UŻYCIE
JĘZYKA POWIĄZANE Z FORMACJAMI
POLITYCZNYMI I KULTUROWYMI; TO
JĘZYK ZARAZEM ODZWIERCIEDLAJACY
I KSZTAŁTUJĄCY ŁAD SPOŁECZNY.
ANALIZA DYSKURSU
WSZYSTKIE ASPEKTY LUDZKIEGO
DOŚWIADCZENIA I LUDZKIEJ
DZIALALNOSCI SĄ SPOŁECZNIE
KONSTRUOWANE, ZATEM NIE DA SIĘ
UPRAWIAĆ CAŁKOWICIE OBIEKTYWNEJ
NAUKI, HISTORII CZY
LITERATUROZNAWSTWA, PONIEWAŻ
WSZYSTKIE TE DZIEDZINY POWSTALY
POD WPŁYWEM SPOŁECZEŃSTWA, W
KTÓRYM POWSTAŁY.

ANALIZA DYSKURSU

DYSKURS TO WZAJEMNIE POWIĄZANY
ZBIÓR TEKSTÓW ORAZ PRAKTYK ICH
TWORZENIA, ROZPOWSZECHNIANIA,
ODBIERANIA, KTÓRE POWOŁUJĄ DANY
PRZEDMIOT DO ISTNIENIA.
 TEKSTY ZYSKUJĄ ZNACZENIE PRZEZ
POWIĄZANIE ICH Z INNYMI ASPEKTAMI
DYSKURSU I KONTEKSTU, W KTÓRYM
ZOSTAŁY WYTWORZONE.
ANALIZA DYSKURSU
TEKST
 TEKSTY
MOGĄ PRZYBIERAĆ RÓŻNE
FORMY: TEKSTÓW PISANYCH,
WYPOWIEDZI USTNYCH, OBRAZÓW,
SYMBOLI, ARTEFAKTÓW (DZIEŁA
SZTUKI, ARCHITEKTURY, UTWORY
MUZYCZNE, LITERATURA…)
ANALIZA DYSKURSU
TEKST


TEKSTY ZAWIERAJĄ SYMBOLE
REPREZENTUJĄCE STRUKTURĘ
SPOŁECZNĄ.
ESTETYZACJA JAKO CECHA KONTEKSTU.
ANALIZA DYSKURSU
TEKST

W BADANIACH ORAZ ANALIZACH TEKSTU
WYKORZYSTUJE SIĘ ANALIZĘ DYSKURSU.

CEL ANALIZY DYSKURSU: USTALENIE,
JAK DYSKURS ODDZIAŁUJE NA
KONSTRUOWANIE RZECZYWISTOŚCI
SPOŁECZNEJ.
ANALIZA DYSKURSU
DYSKURS
SŁOWNE INTERAKCJE SĄ
ZDETERMINOWANE PRZEZ STRUKTURY
SPOŁECZNE I JEDNOCZEŚNIE NA TE
STRUKTURY WPŁYWAJĄ.

KRYTYCZNA ANALIZA DYSKRSU

KWESTIONOWANIE ZASADNOŚCI
MONOLITYCZNEGO OPISU KULTUR
I ORGANIZACJI, PONIEWAŻ SKŁADAJĄ
SIĘ ONE Z WIELU DYSKURSÓW.
KONSEKWENCJA: NIE MOŻNA
KONSTRUOWAĆ POJEDYNCZEGO OPISU
RZECZYWISTOŚCI ORGANIZACYJNEJ I
KULTURY.
KRYTYCZNA ANALIZA DYSKURSU
DYSKURS W SZEROKIEJ PERSPEKTYWIE
KOMUNIKACYJNEJ:
 ANALIZA: TEKSTÓW NIEWERBALNYCH I
NIEGŁOSOWYCH, AKTÓW
PERFPRMATYWNYCH, JĘZYKA ZNAKÓW,
OBRAZÓW, RZEŹB, FOTOGGRAFII Z
UWZGLĘDNIENIEM WIELU SYSTEMÓW
SEMIOTYCZNYCH.

KRYTYCZNA ANALIZA DYSKURSU
PRAKTYKI DYSKURSYWNE JAKO
TECHNOLOGIE SPRAWOWANIA WŁADZY.
KRYTYCZNA ANALIZA DYSKURSU
DYSKURS PRZYCZYNIA SIĘ DO
TWORZENIA TOŻSAMOŚCI
SPOŁECZNYCH.
2. DYSKURS POMAGA W KONSTRUOWANIU
RELACJI SPOŁECZNYCH MIĘDZY
LUDŹMI.
3. DYSKURS WPŁYWA NA TWORZENIE
SYSTEMU WIEDZY I PRZEKONAŃ.
1.
ASPEKTY ODDZIAŁYWANIA
DYSKURSU



ANALIZA WIELU FUNKCJI: ZMIENIAJĄCYCH SIĘ
PRAKTYK DYSKURSU I ICH KONSEKWENCJI DLA
SYSTEMU WIEDZY, RELACJI I TOŻSAMOŚCI
SPOŁECZNYCH,
ZAPEWNIENIE HISTORYCZNOŚCI ANALIZY:
TEKSTY SĄ TWORZONE NA PODSTAWIE INNYCH
TEKSTÓW WYRAŻONYCH W OKREŚLONY
SPOSÓB,
POWINNA TO BYĆ METODA KRYTYCZNA –
UJAWNIAĆ UKRYTE POWIĄZANIA.
WARUNKI SKUTECZNEJ ANALIZY
DYSKURSU
„JĘZYK PISANY CZY MÓWIONY NIE JEST
DLA BADACZA NEUTRALNYM I
TRANSPARENTNYM SRODKIEM
KOMUNIKACJI. JEST POSTRZEGANY
PRZEZ PRYZMAT SWEJ
PERFORMATYWNOŚCI I WYPEŁNIANIA
OKREŚLONYCH FUNKCJI.”
BOJOWNIK O
WOLNOŚĆ
ZABIJA
POLITYKA
TERRORYSTA
ZABIJA
POLITYKA
KTÓRA WERSJA JEST
PRAWDZIWA?
BADACZY DYSKURSU INTERESUJE TO, JAK
UŻYWA SIĘ JĘZYKA W OKREŚLONYCH
KONTEKSTACH. ICH UWAGA SKUPIA SIĘ
NA TOŻSAMOŚCIACH, PRAKTYKACH,
ZASOBACH WIEDZY I POJĘCIACH
WTWARZANYCH W TRAKCIE OPISYWANIA
CZEGOŚ W TEN, A NIE INNY SPOSÓB.
SPOSÓB, W JAKI POJMUJEMY RZECZY,
POJĘCIA I IDEE UZNAWANE ZA
ZROZUMIAŁE SAME PRZEZ SIĘ, NIE JEST
ANI NATURALNY, ANI Z GORY
OKREŚLONY. JEST WYTWOREM LUDZKICH
DZIAŁAŃ, INTERAKCJI, HISTORII,
SPOŁECZEŃSTWA I KULTURY.

KONSPEKT BADANIA
WPROWADZENIE
2. PROBLEM BADAWCZY
 ISTNIEJĄCA LITERATURA
PRZEDMIOTU
 LUKI W PRZEPROWADZONYCH JUŻ
BADANIACH
 ZAINTERESOWANIA BADAWCZE
3. CEL BADAŃ
4. PYTANIA BADAWCZE
1.
MODEL KONSPEKTU BADAŃ
5. METODY I PROCEDURY BADAWCZE
 CHARAKTERYSTYKA BADAŃ
JAKOŚCIOWYCH I WYKAZANIE ICH
ODPOWIEDNIOŚCI DO BADANEGO
PROBLEMU
 STRATEGIA BADAWCZA
 PROJEKT BADAŃ (DOBÓR PRÓBY,
PORÓWNANIA, ZAKŁADANA LICZBA
UCZESTNIKÓW/DOKUMENTÓW/ITP.
 METODY ZBIERANIA DANYCH,
 METODY ANALIZY DANYCH.
MODEL KONSPEKTU BADAŃ
6. SPODZIEWANE REZULTATY
7. ZNACZENIE, DONIOSŁOŚĆ
I WARTOŚĆ PRAKTYCZNA
BADAŃ.
MODEL KONSPEKTU BADAŃ
Flick U. Projektowanie badania
jakościowego, tłum. P. Tomanek,
Warszawa 2010
2. Łobocki M. Metodologia badań
pedagogicznych, Warszawa 1982.
3. Pilch T. Zasady badań pedagogicznych,
Warszawa 1995.
4. Zaczyński W. Praca badawcza
nauczyciela, Warszawa 1995.
1.
PROPOZYCJE BIBLIOGRAFICZNE
Badania jakościowe, red. D. Jemielniak,
PWN, Warszawa 2012,
 Dyskurs jako struktura i proces, red. Teun
A van Dijk, tłum. G. Grochowski, PWN,
Warszawa 2001.

PROPOZYCJE BIBLIOGRAFICZNE
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ
BEATA GROMADZKA