Etyka dyskursu

Etyka zawodów prawniczych
Demokratyzacja deontologii:
Kontraktualizm Jonha Rawlsa
Etyka dyskursu
John Rawls
i (kontraktualna)
Teoria sprawiedliwości
Rawsla koncepcja umowy społecznej
„Sprawiedliwość jako bezstronność”
• Sytuacja pierwotna:
Bezstronny punkt widzenia, który powinien zostać przyjęty dla ustalenia
podstawowych zasad sprawiedliwości. W sytuacji takiej działamy jako wolne i
równe podmioty, które wspólnie poszukują konsensusu co do
akceptowanych zasad sprawiedliwości społecznej i politycznej.
• Zasłona niewiedzy:
„Narzędzie heurystyczne” umożliwiające sytuację pierwotną, wedle którego
podmioty pozbawione są wiedzy na temat swoich istotnych cech, a także
położenia społecznego czy uwarunkowań historycznych.
Zasłona niewiedzy
Strony umowy nie mają wiedzy na temat:
- pochodzenia, płci, wieku, rasy, światopoglądu, dochodów,
majątku, uzdolnień itp. żadnego członka społeczeństwa;
- systemu politycznego, gospodarczego, struktury klasowej,
poziomu rozwoju itp. społeczeństwa.
Strony mają świadomość na temat:
- że członkowie społeczeństwa posiadają różnorodne
przekonania, światopoglądy i wizje udanego życia;
- względnej ograniczoności zasobów pozostających do
dyspozycji społeczeństwa;
- ogólnej wiedzy o świecie, podstawowych faktów dot. życia
społecznego, podstawowych prawd zdrowego rozsądku.
Zasady sprawiedliwości
Każda osoba powinna mieć równe prawo do jak najszerszego
całościowego systemu równych podstawowych wolności, dającego się
pogodzić z podobnym systemem dla wszystkich.
Nierówności społeczne i ekonomiczne mają być tak ułożone aby:
• były z jak największą korzyścią dla najbardziej upośledzonych;
• były związane z urzędami i stanowiskami dostępnymi dla wszystkich,
w warunkach autentycznej równości szans.
Założenia Rawlsa
• Proceduralna wersja etyki Kantowskiej?
• Wizja obywatela (osoby ludzkiej) i liberalizm
Modyfikacja pierwotnego stanowiska:
Liberalizm polityczny i „overlapping consensus”
Etyka dyskursu
czyli „Kant jadł Bratwursta, a nie hamburgery”
Podstawowa idea
Jak osiągnąć racjonalnie uzasadniony konsensus jedynie za pomocą
„siły argumentów, a nie argumentu siły”.
Konkretyzacja w sferze polityki i prawa:
Jak uzasadnić normatywnie faktyczne akty użycia przemocy.
Kantowskie korzenie
• Kantowskie pytanie o pojęcie obowiązku narzucane przez „czysty
rozum”, wolne od odwołań do naturalnych skłonności.
• Etyka dyskursu: warunki możliwości osiągnięcia zgody co do treści
takiego obowiązku zawarte są w samej naturze komunikacji
językowej.
• Kantowski imperatyw kategoryczny ewoluuje do postaci zasad
racjonalnego dyskursu.
Główni przedstawiciele
Karl-Otto Apel
Jürgen Habermas
Robert Alexy
Habermas i Teoria działania komunikacyjnego
• Uniwersalne roszczenia ważnościowe każdego aktu komunikacji
(działania komunikacyjnego)
• Dwa rodzaje racjonalności:
racjonalność instrumentalna vs. racjonalność komunikacyjna
• Podstawa dla sformułowania uniwersalnej etyki dyskursu
Dwie zasady wg Habermasa
Zasada uniwersalizacji:
Każda prawomocna norma musi spełniać ten warunek, że skutki i efekty
uboczne wypływające przypuszczalnie z jej powszechnego przestrzegania w
celu zaspokojenia interesów każdego, z osobna mogłyby zostać
zaakceptowane bez przymusu przez wszystkich zainteresowanych.
Zasada dyskursu:
Tylko te normy mogą rościć sobie ważność, które spotykają się (mogłyby się
spotykać) z aprobatą wszystkich zainteresowanych jako uczestników
praktycznego dyskursu.
Alexy i zasady racjonalnego dyskursu
Preconditions for the possibility of argumentation:
1. No speaker may contradict herself.
2. Every speaker may only assert what she actually believes (as
true/right).
3. Every speaker has to use words (predicates) with consistence (to
similar objects)
4. Different speaker may not use the same expression with different
meaning
Alexy cd.
The principle of rationality:
Every speaker must give reasons for what he or she asserts when asked to do so,
unless he or she can cite reasons which justify a refusal to provide a justification.
Consequences:
- Everyone who can speak may take part in discourse
- Everyone may freely make his or her contribution to the discourse
- No speaker may be prevented from exercising the rights laid down in the
two preceding by any kind of coercion internal or external to the discourse.
Principles of burden of proof
Zastosowania
Public vs. private reason
(Public standards vs. private beliefs)
Citizens engaged in certain political activities have a duty of civility to
be able to justify their decisions on fundamental political issues by
reference only to public values and public standards.
[Rawls, as cited in: Stanford Encyclopedia of Philosophy]
Zastosowania
Habermas:
Rules of discourse ethics as rules of democracy
Deliberative democracy
Religion in public sphere
Apel:
Discourse ethics as ethics of responsibility for the factual communicative
community I belong to.
Alexy:
Legal argumentation as a rational discourse