Nerwowa regulacja krążenia

Autonomiczny układ nerwowy


unerwia mięśnie gładkie, mięsień
sercowy i gruczoły
reguluje funkcje trzewne
• częstość serca, ciśnienie tętnicze,
trawienie, oddawanie moczu
Autonomiczny układ nerwowy
drogi zawierające dwa neurony
przedzwojowy
zazwojowy
Pre-ganglionic
Post-ganglionic
Ganglion
Autonomiczny układ nerwowy
Figure 15.4a
Autonomiczny układ nerwowy –
podział
część współczulna i przywspółczulna
• Unerwiają te same struktury
• Przeciwstawne działanie
Autonomiczny układ nerwowy
Figure 15.3
Neurotransmittery

Neurotransmittery uwalniane z zakończeń
przedzwojowych:
 Acetylocholina

Neurotransmittery uwalniane z zakończeń
zazwojowych:
 Noradrenalina (część współczulna)
 Acetylocholina (część przywspółczulna)
Unerwienie serca


Układ współczulny
Układ przywspółczulny
Unerwienie serca

Włókna współczulne





Włókna zazwojowe odchodzą od zwojów: gwiaździstego,
szyjnego środkowego i dolnego oraz piersiowych (4
górnych)
Włókna z prawego pnia współczulnego zaopatrują
głównie węzeł zatokowo – przedsionkowy oraz
przedsionki
Włókna z lewego pnia współczulnego zaopatrują głównie
komory
Na zakończeniach uwalniania noradrenalina (NA)
Działa na receptor adrenergiczny 1 (sprzężony przez
białka Gs z cyklazą adenylową)
Układ współczulny w sercu
β1 komórki węzła SA→ ↑HR
β1
komórki węzła SA→
↑ szybkości przewodzenia
β1 mięsień roboczy komór→
↑ kurczliwości
Unerwienie serca - cd

Pobudzenie włókien współczulnych:




Dodatni efekt chronotropowy
Dodatni efekt inotropowy
Dodatni efekt dromoropowy
Oraz zmiany metaboliczne:  lipolizy i glikogenolizy,
 dostępności substratów metabolicznych
CO = HR x SV
NA→ β1receptory węzła SA → ↑HR
NA→ β1receptory kardiomicytów→ ↑ kurczliwości
EFEKT:  SV;  CO;  ciśnienia tętniczego,
Unerwienie serca - cd

Włókna przywspółczulne (n.błędny)





Włókna przedzwojowe rozpoczynają się w jądrach
grzbietowych nerwów błędnych
Przełączenie na włókna pozazwojowe w samym sercu
Włókna pozazwojowe zaopatrują:
• prawy n. błędny - węzeł SA, prawy przedsionek
• lewy n. błędny - węzeł AV, lewy przedsionek
• unerwienie przywspółczulne komór - skąpe
Na zakończeniach uwalniania acetylocholina (Ach)
Działa na receptor M2 (sprzężony przez białka Gi z
cyklazą adenylową)
Unerwienie serca - cd

Pobudzenie włókien przywspółczulnych:

ujemny efekt chronotropowy ( HR)
ujemny efekt inotropowy ( kurczliwości)
ujemny efekt dromoropowy ( szybkości przewodzenia)

EFEKT:  SV;  CO;  ciśnienia tętniczego,


Unerwienie naczyń krwionośnych
Unerwienie naczyniozwężające
 Unerwienie naczyniorozszerzające

Unerwienie naczyniozwężające








włókna współczulne pozazwojowe
we wszystkich naczyniach (wyjątek: naczynia włosowate i
naczynia łożyska)
transmitter: NA; receptor: 1
spoczynkowa aktywność toniczna = stałe napięcie
neurogennne
najobficiej: tętniczki, zwieracze prekapilarne; w mniejszym
stopniu większe tętnice i żyłki
efekt pobudzenia:  opór obwodowy,  powrót żylny; a w
konsekwencji:  SV,  CO, BP
brak specjalnych nerwów naczyniorozszerzających
wniosek:
• skurcz naczyń:  aktywności współczulnej
• rozkurcz naczyń:  aktywności współczulnej
Unerwienie naczyniozwężające
α1

w naczyniach
zaopatrujących skórę,
błony śluzowe, trzewia i
nerki, mięśnie gładkie
ściany naczynia posiadają
prawie wyłącznie
receptory α1

pobudzenie receptorów α1
powoduje skurcz mięśni
gładkich naczynia
Unerwienie naczyniorozszerzające



tylko w nielicznych naczyniach krwionośnych
nie wykazuje aktywności spoczynkowej
różny charakter:


przywspółczulny: ślinianki, opony mózgowe, mózg,
naczynia wieńcowe, narządy płciowe
współczulny (Ach): mięśnie szkieletowe
Ośrodek sercowy


w rdzeniu przedłużonym
otrzymuje informację:



podział:




z receptorów obwodowych
z wyższych pięter OUN: podwzgórze, kora mózgowa
ośrodek sercowohamujący – pobudza dosercowe włókna n. X
ośrodek sercowopobudzający - pobudza dosercowe włókna
współczulne
toniczna (stała) przewaga ośrodka sercowohamującego nad
ośrodkiem sercowopobudzającym
ośrodek sercowopobudzający i włókna współczulne
dosercowe nie wykazują tonicznego napięcia; aktywność
wzrasta okresowo (wysiłek fizyczny)
Ośrodek naczynioruchowy



w rdzeniu przedłużonym
kontroluje czynność włókien współczulnych
zazwojowych, zwężających naczynia
dwa skupiska neuronów:



strefa presyjna – boczna część rdzenia przedłużonego,
pobudzenie:  aktywności współczulnej
strefa depresyjna – przyśrodkowa część rdzenia
przedłużonego, pobudzenie:  aktywności współczulnej
stałe pobudzanie strefy presyjnej




podwzórze, kora mózgowa, układ siatkowaty
obszar chemowrażliwy rdzenia przedłużonego
ośrodek oddechowy rdzenia przedłużonego
impulsacja aferentna z receptorów obwodowych (baro- i
chemoreceptory
Odruch z baroreceptorów



główny mechanizm regulujący napięcie współczulne
charakter hamujący
receptory: baroreceptory (mechanoreceptory)




zatoki szyjne
łuk aorty
bodziec pobudzający:  ciśnienia tętniczego
b(rozciągnięcie ściany tętnicy)
włókna dośrodkowe:


n. zatokowy (n. IX) – z baroreceptorów zatok szyjnych
n. aortalny (n. X) - z baroreceptorów łuku aorty
• włókna afferentne: typu A (grube, zmielinizowane,
szybko się adaptujące) lub typu C (cienkie,
bezrdzenne, utrzymujące swą aktywność)
Odruch z baroreceptorów - cd

efekt:



serce: hamowanie aktywności współczulnej, pobudzanie
n. X
naczynia: hamowanie aktywności współczulnej
skutek:


serce:  HR,  kurczliwości
naczynia: rozszerzenie naczyń
WNIOSEK:  BP
Odruch z baroreceptorów
 MAP
pobudzenie baroreceptorów zatok szyjnych i łuku aorty
ośrodki rdzenia przedłużonego
 aktywność współczulna
 aktywność przywspółczulna
bodziec
tętnice, żyły
węzeł SA
komory
receptor
ośrodki
 kurczliwość
rozkurcz
 HR
wł. efferen
efektor
odp. tkan
 oporu obwodowego
 CO
 ciśnienie tętnicze (do normy)
odp. syst
Odruch z baroreceptorów

rozszerzeniu ulegają także duże żyły




zaleganie krwi
przechodzenie płynu do tkanek
adaptacja = pobudzenie słabnie w miarę trwania
bodźca
prawidłowe BP jest bodźcem stale pobudzającym
baroreceptory
 MAP
Odbarczenie baroreceptorów
odbarczenie baroreceptorów zatok szyjnych i łuku aorty
ośrodki rdzenia przedłużonego
 aktywność współczulna
 aktywność przywspółczulna
bodziec
tętnice, żyły
węzeł SA
komory
receptor
ośrodki
 kurczliwość
skurcz
 HR
wł. efferen
efektor
odp. tkan
 oporu obwodowego
 CO
 ciśnienie tętnicze (do normy)
odp. syst
Odruch z baroreceptorów znaczenie


odruch własny układu krążenia - receptory i
efektory w obrębie układu sercowo –
naczyniowego
rola:


wyrównywanie krótkotrwałych wahań ciśnienia
tętniczego
regulacja rozmieszczenia płynu między naczyniami
krwionośnymi a przestrzenią zewnątrzkomórkową
Mechanoreceptory serca
Odruch Bezolda - Jarischa





mechanoreceptory komór
bodziec: rozciągnięcie ścian komory
włókna afferentne: typu C, cienkie, bezmielinowe
efekt:
 serce: hamowanie aktywności współczulnej,
pobudzanie n. X
 naczynia: hamowanie aktywności współczulnej
skutek:


serce:  HR,  kurczliwości
naczynia: rozszerzenie naczyń
Odruch Bezolda - Jarischa

znaczenie:




odruch własny sercowo – sercowy
zmniejsza pracę serca w warunkach nadmiernego
przeciążenia
paradoksalne pobudzenie mechanoreceptorów:
np. po krwotoku
weratrydyna – alkaloid pobudzjący
mechanoreceptory lewej komory
Odruch Bainbridge'a




receptory przedsionków typu B
bodziec: mechaniczne rozciąganie przedsionków
włókna afferentne: grube, zmielinizowane
efekt:



skutek:



serce: pobudzanie aktywności współczulnej, hamowanie
n. X
naczynia: pobudzanie aktywności współczulnej
serce:  HR,  kurczliwości
naczynia: skurcz naczyń
znaczenie:

ułatwia przesunięcie zwiększonej objętości krwi z PK
przez krążenie płucne do LK
Odruch Bainbridge'a
 powrót żylny
rozciągnięcie
przedsionków
impuls do
ośrodków
rdzenia
przedłużonego
 HR
(n. IX)
 aktywności
współczulnej
dosercowej
Odruch z chemoreceptorów
tętniczych



chemoreceptory – kłębki szyjne i aortalne
bodziec:  pO2,  pCO2,  pH
włókna afferentne:



n. zatokowy (n. IX) – z chemoreceptorów kłębków
szyjnych
n. aortalny (n. X) - z chemoreceptorów kłębków
aortalnych
efekt:


naczynia: pobudzenie aktywności wspólczulnej 
skurcz naczyń (wyjątek: mózg, serce)
serce: koaktywacja = jednoczesne pobudzenie
włókien współczulnych i n. X; odpowiedź serca
uzależniona od układu oddechowego
Regulacja hormonalna układu
krążenia

układ renina – angiotensyna – aldosteron
(układ RAA)

wazopraesyna (hormon antydiuretyczny, ADH,
AVP)

przedsionkowy peptyd natriuretyczny (ANP)
Układ RAA
ANGIOTENSYNOGEN
renina
ANGIOTENSYNA I
konwertaza angiotensyny
ANGIOTENSYNA II
ALDOSTERON
Renina




wydzielana przez aparat przykłębuszkowy nerki
(komórki ziarniste tętniczki doprowadzającej)
enzym proteolityczny
okres półtrwania 40-120 min.
czynniki pobudzające uwalnianie:




 aktywności współczulnej (NA, receptory )
hipowolemia
 RR
przewlekłe choroby z obrzękami
Renina

czynniki hamujące wydzielanie:





angiotensyna II
wazopresyna
hipernatermia
ANP
działanie:

przekształca angiotensynogen w angiotensynę I
Układ RAA
ANGIOTENSYNOGEN
renina
ANGIOTENSYNA I
konwertaza angiotensyny
ANGIOTENSYNA II
ALDOSTERON
Angiotensyna II



Peptyd – 8 aminokwasów
Okres półtrwania: 1-3 min.
Działanie:








 syntezy i wydzielania aldosteronu
skurcz naczyń
 ADH
 ACTH
 resorbcji Na w kanalikach nerkowych
 pragnienie
Unieczynniana przez angiotensynazy
Angiotensyna III silnie pobudza wydzielanie
aldosteronu
Aldosteron






Mineralokortykosteroid (C21) wydzielany przez
warstwę kłębkowatą kory nadnerczy
Okres półtrwania 20-30 min.
Rytm dobowy – szczyt wydzielania we
wczesnych godzinach rannych
W osoczu związany z albuminami i CBG
Metabolizowany w wątrobie
Wydalany przez nerki w stanie wolnym i
sprzężonym z kwasem siarkowym i
glukuronowym
Aldosteron

Czynniki pobudzające wydzielanie:






Czynniki hamujące wydzielanie:



ACTH
Angiotensyna II
Hiperkaliemia
Hiponatremia
hipowolemia
Wazopresyna
Wzrost RR
Receptory cytoplazmatyczne: nerki, ślinianki,
jelito, gruczoły potowe
 angiotensyna II
 K+
 Na+
 ACTH
kora nadnerczy
(warstwa kłębkowata)
aldosteron
 resorbcji Na+
 wydalanie K+
 wydalanie H+
Przedsionkowy peptyd natriuretyczny - ANP




Synteza w kardiomiocytach przedsionków
Etapy syntezy: pre-pro-ANP; pro-ANP i ANP
Peptyd- 28 aa
Czynniki pobudzające wydzielanie:


Hiperwolemia
Adrenalina
Wazopresyna

Synteza w podwzgórzu





Jądro nadwzrokowe
Jądro przykomorowe
Magazynowana w tylnym płacie przysadki
Hormon polipeptydowy
Okres półtrwania 16-20 min.
Wazopresyna

Działanie:


Nerka – receptor V2; zwrotne wchłanianie wolnej
wody w kanalikach zbiorczych
Naczynia krwionośne – receptor V1; skurcz naczyń; to
działanie tylko w dużych stężeniach
Wazopresyna

Czynniki pobudzające wydzielanie:



Hipermolalność osocza
Hipowolemia
Czynniki hamujące wydzielanie:


Hipomolalność osocza
Hiperwolemia
dodatek
Chemoreceptor Reflex-pH
Chemoreceptor Reflex-pH