ASERTYWNOŚĆ U MŁODZIEŻY GIMNAZJALNEJ

ASERTYWNOŚĆ U MŁODZIEŻY
GIMNAZJALNEJ
RAPORT Z BADANIA PRZEPROWADZONEGO
NA PRZEŁOMIE PAŹDZIERNIKA I LISTOPADA
2012 ROKU PRZEZ PSYCHOLOGA
SZKOLNEGO WŚRÓD UCZNIÓW KLAS
DRUGICH GIMNAZJUM
GŁÓWNY CEL BADANIA
Identyfikacja potrzeb młodzieży w
zakresie kształtowania własnych
zachowań asertywnych, co miało z
kolei posłużyć opracowaniu
programu treningu asertywności
dostosowanego do tych potrzeb.
CO TO JEST ASERTYWNOŚĆ?
„Asertywność to umiejętność pełnego wyrażania
siebie w kontakcie z inną osobą czy osobami.
Zachowanie asertywne oznacza bezpośrednie,
uczciwe i stanowcze wyrażanie wobec innej
osoby swoich uczuć, postaw, opinii lub pragnień
w sposób respektujący uczucia, postawy,
opinie, prawa i pragnienia drugiej osoby. (…)
Asertywność powiązana jest głęboko z
poczuciem własnej godności i szacunkiem dla
samego siebie”.
(M. Król - Fijewska, (1992), Stanowczo, łagodnie, bez lęku czyli 13 wykładów o
asertywności, Warszawa, Wydawnictwo INTRA.s.8-9).
Asertywność to szereg umiejętności
interpersonalnych (dotyczących
kontaktów międzyludzkich), w tym
umiejętność obrony swoich praw
przy poszanowaniu praw drugiego
człowieka.
PRAWA ASERTYWNE
o
Każdy człowiek ma prawo do:
- bycia sobą
- posiadania potrzeb, marzeń
- wyrażania własnego zdania
- wyrażania swoich uczuć, potrzeb
- poszanowania własnej godności
- myślenia o sobie dobrze
- dokonywania samodzielnych wyborów
- prywatności
- informacji
- popełniania błędów
- odmawiania
- robienia wszystkiego, co nie narusza praw
innych osób
AKCEPTACJA INNYCH
AKCEPTACJA SIEBIE
ASERTYWNOŚĆ
ULEGŁOŚĆ
BRAK
AKCEPTACJI SIEBIE
AGRESJA
BRAK
AKCEPTACJI INNYCH
Problemy badawcze
Problem 1: Czym jest asertywność zdaniem
gimnazjalistów?
Problem 2: W którym obszarze zachowań
interpersonalnych najwięcej spośród badanych
gimnazjalistów zgłasza trudności?
Opinie młodzieży na temat asertywności

Brak odpowiedzi lub odpowiedzi „nie wiem” - 29%

Asertywność to umiejętność odmowy – 40%

… to umiejętność wyrażanie własnego zdania – 6,5%

… to nie uleganie zdaniu innych – 6,5%

… to umiejętność podejmowania samodzielnych
decyzji – 2%

… to umiejętność zachowania się w grupie – 2%

… to pewność siebie – 1%

Mało precyzyjne definicje – 4,5%

Definicje błędne – 9%
Tylko 17 osób spośród 110 badanych
gimnazjalistów (czyli 15,5%) zwróciło
uwagę na taki aspekt asertywności
jak uprzejmość, kulturalne
zachowanie, brak agresji.
Nikt z badanych gimnazjalistów
nie zauważył,
że zachowanie asertywne jest
wyrazem szacunku dla siebie
samego i dla innych osób!
Obszary zachowań interpersonalnych, o
które pytano gimnazjalistów
- obrona swoich praw w sytuacjach społecznych
- obrona swoich praw w kontaktach osobistych
- inicjatywa i kontakty osobiste
- wyrażanie i przyjmowanie krytyki i pochwały
- wyrażanie próśb
- wyrażanie uczuć
- wyrażanie opinii
- wystąpienia publiczne
- kontakt z autorytetem
- naruszenie cudzego terytorium (zachowania
uznawane za przejaw postawy agresywnej)
Diagnozie zachowań asertywnych i
nieasertywnych posłużył kwestionariusz
Mapa Asertywności złożony z 41 pytań
zaczerpnięty z pracy M. Król - Fijewskiej,
„Stanowczo, łagodnie, bez lęku czyli 13
wykładów o asertywności”
(Warszawa,1992 Wydawnictwo INTRA).
Pytania dotyczące obszaru:
OBRONA SWOICH PRAW W SYTUACJACH SPOŁECZNYCH
Od. Od.
A. % Nie
%
1) Czy zdarza ci się kupić jakąś rzecz, na którą właściwie nie masz
ochoty, tylko dlatego, że trudno ci było odmówić sprzedawcy?
88,2 11,8
2) Czy wahasz się przed zwróceniem towaru do sklepu, nawet jeśli jest
on najwyraźniej wadliwy i nieużyteczny?
84,5 15,5
3) Jeżeli ktoś rozmawia głośno podczas filmu, sztuki teatralnej lub
koncertu, czy prosisz go, aby był cicho?
74,5 25,5
4) Jeżeli ktoś potrąca lub stuka w twoje krzesło w kinie, teatrze itd. - czy 83,6 16,4
prosisz tę osobę, aby przestała?
5) Jeżeli przeszkadza ci, że ktoś pali papierosa blisko ciebie, czy
potrafisz to powiedzieć?
62,7 37,3
6) Jeżeli sprzedawca niesłusznie obsługuje kogoś bez kolejki, czy
zwracasz głośno uwagę na tę sytuację?
49,1 50,9
7) Jeżeli taksówkarz lub kelner – wbrew twoim intencjom – traktuje
resztę jako napiwek, czy upominasz się o swoje pieniądze, nawet jeśli
jest to nieduża suma?
54,5 45,5
Pytania dotyczące obszaru:
OBRONA SWOICH PRAW W KONTAKTACH OSOBISTYCH
Od.
A.
%
Od.
Nie
%
8) Jeżeli ktoś zachowuje się wobec ciebie w sposób
niesprawiedliwy lub krzywdzący, czy zwracasz na to uwagę?
92,7 7,3
9) Jeżeli ktoś pożyczył od ciebie pieniądze lub jakąś rzecz i
zwleka z oddaniem, czy wspominasz mu o tym?
90
10) Jeśli ktoś prosi cię o przysługę, której spełnienie wydaje ci
się trudne lub niewygodne, czy odmawiasz?
44,5 55,
5
11) Czy masz wrażenie, że inni ludzie mają tendencję do
wykorzystywania ciebie lub rządzenia tobą?
70
12) Czy często zdarza ci się robić coś, na co nie masz ochoty,
tylko dlatego, że nie potrafisz przeciwstawić się otoczeniu?
78,2 22,
8
10
30
Pytania dotyczące obszaru:
INICJATYWA I KONTAKTY OSOBISTE
Od. Od.
A.
Nie
%
%
13) Czy jesteś w stanie rozpocząć rozmowę z obcą
osobą?
78,2 21,8
14) Czy często odczuwasz trudności w podtrzymaniu
rozmowy towarzyskiej?
68,2 31,8
15) Czy sprawia ci trudność podtrzymywanie kontaktu
wzrokowego z osobą, z którą rozmawiasz?
74,5 25,5
16) Czy swobodnie uczestniczysz w spotkaniu
towarzyskim, gdzie nie znasz nikogo oprócz gospodarzy?
61,8 38,2
Pytania dotyczące obszaru:
Od.
A.
WYRAŻANIE I PRZYJMOWANIE KRYTYKI I POCHWAŁ %
Od.
Nie
%
17) Gdy ktoś cię chwali, czy wiesz jak się zachować?
90,9 9,1
18) Czy zdarza ci się chwalić przyjaciół, znajomych,
członków rodziny?
91,8 8,2
19) Gdy ktoś cię krytykuje, czy wiesz, jak się zachować?
90
10
20) Czy masz trudności w krytykowaniu swoich znajomych, 69,1 30,9
przyjaciół, członków rodziny?
Pytania dotyczące obszaru:
WYRAŻANIE PRÓŚB
Od. Od.
A.
Nie
%
%
21) Czy potrafisz zwrócić się do nieznajomej
osoby o potrzebną ci pomoc?
70
22) Czy potrafisz prosić swoich znajomych,
przyjaciół, członków rodziny o przysługę lub
pomoc?
98,2 1,8
30
Pytania dotyczące obszaru:
WYRAŻANIE UCZUĆ
23) Czy potrafisz być otwarty i szczery w wyrażaniu ciepła,
sympatii, zaangażowania wobec mężczyzn?
Od. Od.
A. % Nie
%
56,4 43,6
24) Czy potrafisz otwarcie i szczerze wyrażać niezadowolenie 84,5 15,5
i złość wobec mężczyzn?
25) Czy potrafisz być otwarty i szczery w wyrażaniu ciepła,
sympatii, zaangażowania wobec kobiet?
87,3 12,7
26) Czy potrafisz otwarcie i szczerze wyrażać niezadowolenie 70,9 29,1
i złość wobec kobiet?
27) Czy często zdarza ci się unikać pewnych ludzi lub
sytuacji z obawy przed własnym zakłopotaniem?
45,5 54,5
28) Czy zdarza ci się dzielić swoimi osobistymi odczuciami z
jakąś inną osobą?
79,1 20,9
Pytania dotyczące obszaru:
WYRAŻANIE OPINII
Od. Od.
A.
Nie
%
%
29) Jeżeli rozmawiając z kimś uświadomisz sobie, że
masz odmienne zdanie, czy zwykle decydujesz się
wyrazić swój pogląd?
89,1 10,9
30) Czy często unikasz wypowiadania twojej prawdziwej
opinii na jakiś temat z obawy, aby twój rozmówca nie
nabrał o tobie niekorzystnego wyobrażenia?
70,9 29,1
31) Czy często przeżywasz taką sytuację, że inni atakują 81,8 18,2
twoje zdanie, a ty masz kłopot z jego obroną?
32) Czy masz zwyczaj reagować niepokojem i
napięciem, gdy twój rozmówca ma odmienne zdanie od
twojego?
82,7 17,3
Pytania dotyczące obszaru:
WYSTĄPIENIA PUBLICZNE
33) Czy jest dla ciebie trudnością zabranie
głosu (zadanie pytania lub podzielenie się
opinią) przy dużym audytorium?
Od. Od.
A. % Nie
%
60
34) Czy odczuwasz trudności w
49,1
podejmowaniu występów publicznych
(przemówienie, pogadanka) wobec szerszego
forum?
40
50,9
Pytania dotyczące obszaru:
KONTAKT Z AUTORYTETEM
Od. Od.
A.
Nie
%
%
35) Jeżeli masz odmienne zdanie niż ktoś, kto 80,9 19,1
jest dla ciebie autorytetem, czy otwarcie
wyrażasz swoje stanowisko?
36) Czy często zdarza ci się w kontakcie z
osobą, która jest dla ciebie autorytetem,
rezygnować ze swoich interesów i preferencji
na korzyść interesów i preferencji tej osoby?
70,9 29,1
Pytania dotyczące obszaru:
Od.
A. %
Od.
Nie %
NARUSZENIE CUDZEGO TERYTORIUM (reakcje
agresywne)
37) Czy zdarza ci się kończyć zdanie za inne osoby? 45,5
54,5
38) Czy masz zwyczaj używać krzyku jako sposobu
zmuszania innych do zrobienia tego, czego chcesz?
71,8
28,2
39) Czy złoszcząc się masz zwyczaj używania
wyzwisk i niecenzuralnych wyrazów?
31,8
68,2
40) Czy kontynuujesz prowadzenie sprzeczki mimo,
że druga osoba od dłuższego czasu ma jej dosyć?
75,5
24,5
41) Czy masz zwyczaj podejmować decyzje za inne
dorosłe osoby lub rówieśników?
72,7
27,3
WNIOSKI
Wyniki badan diagnostycznych pozwoliły poznać
w jakich obszarach badani gimnazjaliści
prezentują najwięcej zachowań nieasertywnych.
Ujawnione trudności można wyrazić w
kategoriach zadań czy celów, jakie winien
spełniać program treningu asertywności
dostosowany do potrzeb tej populacji
gimnazjalistów.
CELE TRENINGU ASERTYWNOŚCI
WYNIKAJĄCE Z POTRZEB UCZNIÓW




- zapoznanie młodzieży z pełną definicją
asertywności
- uświadomienie praw asertywnych;
- zwrócenie uwagi na rolę praw
asertywnych i ich uwzględnianie także w
stosunku do innych osób;
- rozwijanie postawy akceptacji siebie, w
tym swoich potrzeb i uczuć oraz
akceptującej postawy wobec innych ludzi;
- uświadomienie różnic między
zachowaniem asertywnym a agresywnym;
- zastępowanie zachowań agresywnych
asertywnymi;
- doskonalenie umiejętności obrony swoich
praw w sytuacjach społecznych i
kontaktach osobistych;
- kształtowanie umiejętności inicjowania i
podtrzymywania kontaktów społecznych;
- ćwiczenie umiejętności wyrażania
asertywnej krytyki;

- doskonalenie umiejętności odmawiania;
 - rozwijanie umiejętności wyrażania uczuć
pozytywnych i negatywnych w stosunku do
osób obojga płci;
- stworzenie okazji do przełamywania
zahamowań i lęków dotyczących wystąpień
publicznych.

Opracowany w oparciu o zdiagnozowane potrzeby
uczniów trening asertywności
pod nazwą
„Jestem OK
czyli jak żyć w zgodzie z samym sobą i innymi
ludźmi”
składający się z 13 spotkań 60-minutowych może
być realizowany w ramach zajęć pozalekcyjnych
już po feriach, o ile znajdzie się odpowiednia
liczba chętnych uczniów
z wszystkich klas gimnazjum!
Zgłoszenia przyjmuję do końca stycznia 2013.
Dziękuję za uwagę!
Psycholog szkolny
Luiza Bożek