Zespół Aspergera - Przedszkole Integracyjne w Koszalinie

Zespół Aspergera uznawany jest za łagodną odmianę autyzmu, którego główną oznaką jest
znaczne i nieprzerwane upośledzenie relacji społecznych, schematyczność zachowania,
powtarzające się odruchy, silne upodobanie do rutyny i unikanie zmian. Osoby te posługują
się względnie dobrym , pełnym wyrazu językiem, osiągają przeciętny lub ponad przeciętny
poziom rozwoju i rzadko mają trudności w nauce.
Szwedzki badacz Gillberg zaproponował kilka kryteriów, które charakteryzują to
zaburzenie. Są to :






Zaburzenia funkcji społecznych
o niezdolność do nawiązywania kontaktów z rówieśnikami
o brak chęci do nawiązywania kontaktów z rówieśnikami
o nieadekwatne reakcje społeczne i emocjonalne
Ograniczone zainteresowania
o przywiązanie do powtórzeń
o zapamiętywanie faktów bez ich rozumienia
o zainteresowanie tylko wybranymi dziedzinami
Powtarzające się zachowania rutynowe i rytuały
o narzucanie sobie pewnych sposobów zachowań
o narzucanie innym różnych sposobów zachowań
Specyficzne cechy języka
o możliwe opóźnienie wczesnego rozwoju mowy
o na pozór perfekcyjnie opanowane funkcje ekspresyjne języka
o upośledzenie rozumienia, obejmujące zła interpretację znaczeń dosłownych i
ukrytych
Problemy z komunikacją pozawerbalną
o ograniczony zakres gestów
o język ciała niezdarny
o niewłaściwe stosowanie mimiki
o szczególnie sztywne spojrzenie
o trudności w utrzymaniu bliskiego kontaktu fizycznego
Niezgrabność ruchowa
Wszystkie te w/w elementy charakteryzują dziecko z ZA, choć nie występują one
równocześnie u każdego dziecka. Stąd też diagnozowanie tego zaburzenia jest trudne i trwa
kilka lat.
Na poszczególnych etapach rozwoju mogą się pojawiać różne charakterystyczne objawy
ZA:
WIEK 0-3 LAT







brak dzielenia wspólnego pola uwagi
brak lub nieadekwatna reakcja na imię
brak proszenia o coś
brak wskazywania palcem
brak lub ograniczona gestykulacja
częste napady złości
fiksacje







nadwrażliwość na bodźce
niezdarność ruchowa
obojętność
późny rozwój mowy
silny opór na zmiany
sztywność i dziwaczność zachowania
zaburzenia zabaw symbolicznych
DZIECKO PRZEDSZKOLNE








tendencja do unikania spontanicznych kontaktów lub słaba zdolność do interakcji
społecznych
problemy z podtrzymywaniem prostej rozmowy lub tendencja do powtarzania się w
rozmowie
dziwne reakcje werbalne
trzymanie się sztywnych rytuałów, trudności w akceptowaniu zmian
trudności w kontrolowaniu reakcji społecznych, emocjonalnych, szczególnie gniewu,
agresji lub nadmiernego niepokoju
nadaktywność
zatracanie się we własnych zainteresowaniach,
dobre zdolności pamięciowe, włącznie z rozpoznawaniem cyfr, liter, faktów
MŁODSZE DZIECKO SZKOLNE










niedojrzałość społeczna
trudności z umiejętnościami motorycznymi: pisanie, kolorowanie
obsesyjne zainteresowania dziecka wybranymi dziedzinami
trudności z zawieraniem i utrzymywaniem przyjaźni , kontakty powierzchowne
chęć nawiązywania kontaktu z dorosłymi
nadaktywność
problemy z koncentracja uwagi
niepokój, trudności w uczeniu się
wroga postawa rówiesników
odrzucenie przez grupę
Diagnozę o występowaniu ZA stawia się na podstawie wielu badań i obserwacji:
1. Neurolog ocenia rozwój psychomotoryczny
2. Rodzice dokonują obserwacji zachowania dziecka
3. Pedagog obserwuje dziecko pod kątem zaburzeń zachowania w grupie rówieśniczej,
zaburzeń emocjonalnych, bądź braku występowania umiejętności adekwatnych do
wieku dziecka
4. Pediatra określa występowanie zaburzeń zdrowotnych towarzyszących zaburzeniom
emocjonalnym
5. Psycholog weryfikuje informacje na podstawie wywiadu z rodzicami, opinii
przedszkola oraz wykonanych badań i testów
6. Psychiatra dokonuje diagnostyki klinicznej, kieruje na badania dodatkowe, tj. badania
genetyczne, metaboliczne.
Dopiero po przeprowadzeniu szeregu badań i analiz można wydać opinię stwierdzającą
występowanie ZA, bądź opinię o podejrzeniu występowania ZA, co jest dla nauczyciela
najważniejszą informacją. Taka opinia zobowiązuje nauczyciela do poszukiwania rozwiązań
ułatwiających funkcjonowanie dziecka z ZA w klasie szkolnej.
U większości dzieci z zespołem Aspergera występują problemy związane ze sprawnością
ruchową, są to:
• zaburzenia równowagi,
• sztywny sposób poruszania się,
• występowanie współruchów polegających na udziale w
określonym ruchu tych mięśni, które w danym ruchu
nie powinny brać w ogóle udziału,
• zaburzenia rytmu i naśladowania ruchów podczas zabawy,
• obniżona sprawność manualna,
• trudności w pisaniu,
• trudności we współpracy podczas gier zespołowych
Zaburzenia sensoryczne
U części dzieci występuje nadwrażliwość na niektóre bodźce sensoryczne (np.
słuchowe, wzrokowe, dotykowe, zapachowe, smakowe). Mogą one na niektóre dźwięki,
hałas, nadmiar bodźców wzrokowych, migoczące światło lamp jarzeniowych, reagować
rozdrażnieniem zatykaniem uszu, bronieniem się przed dotykiem, niechęcią noszenia
niektórych ubrań ze względu na ich fakturę, metki.
Osoby cierpiące na autyzm mają kłopoty z umiejętnościami organizacyjnymi, niezależnie
od wykazywanego poziomu inteligencji lub wieku. Zawsze chwal ucznia, który już pamięta o
czymś, o czym wcześniej zapominał. Nigdy nie oczerniaj go ani nie „męcz”, gdy mu się to nie
uda. Przeprowadzenie wykładu na ten temat nie tylko NIE pomoże, ale często tylko pogorszy
problem. Uczeń może zacząć wierzyć, iż nie potrafi zapamiętać, że musi przynieść na zajęcia
wymagane rzeczy.
Osoby dotknięte autyzmem mają problemy z myśleniem abstrakcyjnym i pojęciowym.
Unikaj zadawania niejasnych pytań, takich jak „Dlaczego to zrobiłeś?”. Zamiast tego
powiedz „Nie podobało mi się, kiedy gwałtownie zamknąłeś książkę, gdy powiedziałem, że
czas na ćwiczenia gimnastyczne.
Bądź tak konkretny, jak to tylko możliwe we wszystkich twoich interakcjach
Każdy przypadek zwiększenia intensywności nietypowych lub trudnych do
zaakceptowania zachowań wskazuje prawdopodobnie na zwiększenie poziomu stresu.
Niekiedy stres jest powodowany przez uczucie utraty kontroli. Gdy tak się stanie, przydatne
może okazać się posiadanie „bezpiecznego miejsca” bądź kontakt z „bezpieczną osobą”.
Używaj i interpretuj język dosłownie. Dopóki nie poznasz zdolności konkretnej osoby,
powinieneś unikać:

idiomów (np. „podaruj sobie!”, „nie bądź taki szybki Bill!” czy „nie taki diabeł
straszny”)

podwójnych znaczeń (większość dowcipów wykorzystuje podwójne znaczenia)

sarkazmu (np. nie mów „Wspaniale!" po tym jak uczeń właśnie rozlał butelkę
keczupu na stole)

przezwisk

„miłych" odzywek (np. „Chłopcze”, „Koleś”, czy „Mądralo”)
Pamiętaj, że mimika i inne społeczne wskazówki mogą nie zostać zrozumiane - większość
osób dotkniętych autyzmem ma trudności z odczytywaniem wyrazu twarzy oraz mowy ciała.
Przygotowuj dziecko na wszelkie zmiany w otoczeniu lub w rozkładzie zajęć,
Kierowanie zachowaniem sprawdza się, jeżeli jednak jest stosowane niewłaściwie, może
prowadzić do zachowań przypominających czynności wykonywane przez robota,
Bardzo istotne jest kontynuowanie terapii oraz oczekiwanie zaangażowania wszystkich
uczestniczących stron.
Jeżeli prowadzone przez Ciebie zajęcia wymagają pracy w parach lub dobrania partnera,
to zarządź losowanie albo zastosuj jakąś inną arbitralną metodę dobierania w pary.
Oceniając umiejętności, niczego nie uważaj za pewne. Nierównomierny rozwój
umiejętności to cecha charakterystyczna autyzmu.
Gdy dziecko nie radzi sobie z emocjami:
• w sytuacji wzburzenia odizoluj dziecko na konieczny
okres i daj mu możliwość zrelaksowania się np. poprzez
słuchanie muzyki, zabawę wodą;
• ucz prostych sposobów radzenia sobie ze stresem
i trudnymi sytuacjami, np. stosowania techniki OOPP
(odejdź, oddychaj, pomyśl, powiedz)
Gdy dziecko ma problemy z nadwrażliwością
sensoryczną:
• unikaj dotykania dziecka nadwrażliwego na dotyk i zapewnij
poszanowanie granic dziecka przez rówieśników
Wspieranie rozwoju umiejętności komunikacji
i rozumienia języka
• zachęcaj ucznia do wzbogacania języka poprzez wyszukiwanie
wyrazów bliskoznacznych i używaj prostego i jednoznacznego języka
Wspieranie koncentracji uwagi
• zadbaj, aby w otoczeniu ucznia było jak najmniej bodźców
rozpraszających (wzrokowych, słuchowych) ― na
Radzenie sobie z impulsywnością
podczas dyskusji wskazuj ucznia, który ma zabrać głos;
• przypominaj obowiązujące zasady
Gdy uczeń jest niezgrabny ruchowo:
• pozwól mu nie brać udziału w nielubianych rodzajach
aktywności fizycznej;
• zachęcaj dziecko do ruchu z uwzględnieniem jego preferencji
(np. pozwól unikać aktywności ruchowej związanej
z rywalizacją)
zapobieganie przemocy wobec dziecka z zespołem
Aspergera
Odmienne zachowanie jest łatwo zauważalne przez rówieśników i może być wykorzystywane
poprzez manipulowanie dzieckiem, wyśmiewanie go i prowokowanie.
Współpraca z rodzicami/opiekunami ma kluczowe znaczenie
w opiece i edukacji dziecka z zespołem Aspergera. Systematyczna,
planowana współpraca jest jednym z czynników
wpływających na osiągnięcia szkolne dziecka autystycznego,
na jego prawidłowe funkcjonowanie w klasie oraz środowisku
3.3. Wskazówki ogólne dla nauczyciela w pracy
z dzieckiem
• dostosuj do indywidualnych potrzeb ucznia miejsca
nauki i proces nauczania;
• pomóż dziecku w nabywaniu umiejętności w zakresie
„funkcji wykonawczych”, takich jak umiejętności organizacyjne
i umiejętności uczenia się;
• stosuj model edukacji opartej na doświadczeniu; informacje
słowne poprzyj tekstem pisanym albo obrazem,
ilustracją, filmem;
• przedstawiaj nowe pojęcia lub materiał abstrakcyjny
w sposób możliwie najbardziej konkretny;
• kreatywnie wykorzystaj zainteresowania ucznia, np.
jeżeli interesują go dinozaury pozwól mu liczyć dinozaury,
a nie np. kredki i ołówki; jeżeli to możliwe, łącz
nowe zagadnienia z zainteresowaniami dziecka;
• wspomagaj rozwój umiejętności komunikacyjnych
dziecka (słownictwo, rozumienie);
• pracuj z uczniem w oparciu o tzw. pozytywne wzmocnienia
― pochwały, nagradzanie, pozytywną więź
z dzieckiem;
• wdrażaj i oczekuj od ucznia przestrzegania zasad panujących pomóż mu w sytuacjach
przeżywanego stresu poprzez przewidywanie, zapobieganie, rozumienie przyczyn i
rozwiązywanie stresujących sytuacji;
• wspieraj i umożliwiaj dziecku kontakty społeczne;
• pamiętaj, że nie ma potrzeby wspierania ucznia w sferach,
w których radzi sobie dobrze i stopniowo w tych
obszarach ograniczaj udzielaną mu pomoc;
• w ocenianiu oddzielaj te obszary, w których trudności
wynikają z zaburzeń;
• nie karz dziecka za objawy choroby;
• chroń dziecko przed przemocą rówieśników.