Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy
advertisement
PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 Źródło: www.szypliszki.pl GMINA SZYPLISZKI POWIAT SUWALSKI WOJEWÓDZTWO PODLASKIE SPIS TREŚCI 1. WSTĘP ............................................................................................................................. 3 1.1. PODSTAWY FORMALNO-PRAWNE OPRACOWANIA DOKUMENTU ......................................... 3 1.2. CEL I ZAKRES PROGNOZY .............................................................................................. 4 1.3. INFORMACJE O METODACH ZASTOSOWANYCH PRZY SPORZĄDZANIU PROGNOZY ................ 6 2. ANALIZA ZAWARTOŚCI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ..................................... 6 2.1. PROJEKT STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 – ANALIZA ZAWARTOŚCI ....................................................................................................................... 6 2.2. CELE STRATEGII ........................................................................................................... 7 2.3. POWIĄZANIA Z INNYMI DOKUMENTAMI ............................................................................. 8 3. AKTUALNY STAN ŚRODOWISKA .................................................................................. 9 3.1. POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE ........................................................................................... 9 3.2. KLIMAT ........................................................................................................................11 3.3. POWIERZCHNIA ZIEMI, KRAJOBRAZ, ZŁOŻA NATURALNE, GLEBY .......................................15 3.4. W ODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE .........................................................................20 3.5. POWIETRZE .................................................................................................................27 3.6. KLIMAT AKUSTYCZNY....................................................................................................31 3.7. DZIEDZICTWO KULTUROWE, ZABYTKI I DOBRA MATERIALNE .............................................35 3.8. RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA, OBSZARY NATURA 2000 ...............................................36 3.9. POTENCJALNE ZMIANY STANU ŚRODOWISKA W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU .........................................................................................44 4. PRZEWIDYWANE ODDZIAŁYWANIE NA ŚRODOWISKO W WYNIKU REALIZACJI ZAPISÓW STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 .................45 4.1. STAN ŚRODOWISKA NA OBSZARACH OBJĘTYCH PRZEWIDYWANYM ZNACZĄCYM ODDZIAŁYWANIEM ...............................................................................................................45 4.2. ISTNIEJĄCE PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU .........................................................................................46 4.3. CELE OCHRONY ŚRODOWISKA USTANOWIONE NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM, WSPÓLNOTOWYM I KRAJOWYM, ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU .........................................................................................................................................46 5. ANALIZA I POSZCZEGÓLNE OCENA WPŁYWU KOMPONENTY USTALEŃ ŚRODOWISKA PROJEKTU WRAZ Z DOKUMENTU PROGNOZĄ NA ZMIAN ŚRODOWISKA ....................................................................................................................46 5.1. W PŁYW POSZCZEGÓLNYCH PROJEKTÓW NA OBSZARY CHRONIONE ORAZ NA KLIMAT .........51 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 1 6. ROZWIĄZANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZANIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO, MOGĄCYCH BYĆ REZULTATEM REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ....53 7. ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWIĄZAŃ ZAWARTYCH W PROJEKTOWANYM DOKUMENCIE ..............................................................................54 8. PRZEWIDYWANE METODY ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU .................................................................................56 9. INFORMACJE O TRANSGRANICZNYM ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO ..........56 10. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM .............................................57 11. SPIS TABEL I RYSUNKÓW ..........................................................................................59 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 2 1. WSTĘP 1.1. PODSTAWY FORMALNO-PRAWNE OPRACOWANIA DOKUMENTU Podstawą prawną opracowania Prognozy oddziaływania na środowisko Strategii Rozwoju Gminy Szypliszki na lata 2016-2022 (zwanej też dalej Prognozą) jest Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 353 z późn. zm.), zwana dalej Ustawą. W świetle zapisów artykułu 46 i 47 Ustawy, przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko wymagają projekty dokumentów strategicznych (m. in. polityk, strategii, planów, programów) mogących znacząco oddziaływać na środowisko lub realizacja postanowień tych dokumentów może spowodować znaczące oddziaływanie na środowisko. Przepisy Ustawy z dnia 3 października 2008 r. przenoszą do prawodawstwa polskiego postanowienia następujących dyrektyw Unii Europejskiej: Dyrektywa Rady 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne; Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory; Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/42/WE z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko; Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/4/WE z dnia 28 stycznia 2003 r. w sprawie publicznego dostępu do informacji dotyczących środowiska i uchylającej dyrektywę Rady 90/313/EWG; Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/35/WE z dnia 26 maja 2003 r. przewidującej udział społeczeństwa w odniesieniu do sporządzania niektórych planów i programów w zakresie środowiska oraz zmieniającej w odniesieniu do udziału społeczeństwa i dostępu do wymiaru sprawiedliwości dyrektywy Rady 85/337/EWG i 96/61/WE; Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/1/WE z dnia 15 stycznia 2008 r. dotyczącej zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli; Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/56/WE z dnia 17 czerwca 2008 r. ustanawiającej ramy działań Wspólnoty w dziedzinie polityki środowiska morskiego (dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej. PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 3 Konieczność opracowania prognozy została także potwierdzona przez: Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Białymstoku; Podlaskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Białymstoku. W ramach wskazanych pism zarówno Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska, jak i Podlaski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny wskazali na obowiązek opracowania Prognozy dla projektu Strategii Rozwoju Gminy Szypliszki na lata 2016-2022, a także wskazali na zakres i stopień szczegółowości informacji wymaganych w przedmiotowym dokumencie. 1.2. CEL I ZAKRES PROGNOZY Celem Prognozy jest wskazanie możliwych negatywnych skutków realizacji Strategii Rozwoju Gminy Szypliszki na lata 2016-2022 i przedstawienie zaleceń dotyczących przeciwdziałania ewentualnym negatywnym skutkom. Zakres Prognozy jest zgodny z wytycznymi zawartymi w Ustawie z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 353 z późn. zm.). Zgodnie z zapisami art. 51 Ustawy, prognoza oddziaływania na środowisko powinna: 1. zawierać: a) informacje o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentu oraz jego powiązaniach z innymi dokumentami, b) informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy, c) propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania, d) informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko, e) streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym; 2. określać, analizować i oceniać: a) istniejący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu, b) stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem, c) istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 4 d) cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu, e) przewidywane znaczące oddziaływania, w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne, na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, a także na środowisko, a w szczególności na: różnorodność biologiczną, ludzi, zwierzęta, rośliny, wodę, powietrze, powierzchnię ziemi, krajobraz, klimat, zasoby naturalne, zabytki, dobra materialne, z uwzględnieniem zależności między tymi elementami środowiska i między oddziaływaniami na te elementy; 3. przedstawiać: a) rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, b) biorąc pod uwagę cele i geograficzny zasięg dokumentu oraz cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru – rozwiązania alternatywne do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadzącej do tego wyboru albo wyjaśnienie braku rozwiązań alternatywnych, w tym wskazania napotkanych trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy. PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 5 Ponadto uwzględniono uzgodniony zakres i stopień szczegółowości opracowania wynikający z pisma: Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Białymstoku; Podlaskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Białymstoku. 1.3. INFORMACJE O METODACH ZASTOSOWANYCH PRZY SPORZĄDZANIU PROGNOZY W ramach opracowania Prognozy oddziaływania na środowisko Strategii Gminy Szypliszki na lata 2016-2022 posłużono się następującymi metodami: oceniono komplementarność Strategii w stosunku do dokumentów strategicznych wyższego szczebla (wspólnotowych, krajowych, wojewódzkich), aby stwierdzić czy poddawany prognozie dokument zawiera elementy zapewniające ochronę środowiska z poszanowaniem zasad zrównoważonego rozwoju, w bezpośrednim badaniu prognozy Strategii oceniono wpływ proponowanych w opracowaniu działań na poszczególne komponenty środowiska naturalnego. W niniejszym dokumencie dokonano analizy oddziaływań na środowisko w oparciu o dane literaturowe oraz ustalenia własne, które zestawiono z lokalnymi uwarunkowaniami środowiskowymi. 2. ANALIZA ZAWARTOŚCI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU 2.1. PROJEKT STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 – ANALIZA ZAWARTOŚCI Strategia Rozwoju Gminy Szypliszki na lata 2016-2022 składa się z dwóch głównych części: Raport stanu. Analiza i diagnoza strategiczna oraz Rozwój strategiczny w latach 2016-2022, w ramach których opisano obecną sytuację gminy oraz sformułowano misję rozwoju, cele strategiczne oraz cele operacyjne. Strategia Rozwoju Gminy Szypliszki na lata 2016-2022 jest efektem prac zespołu zadaniowego. Dzięki zaangażowaniu przedstawicieli samorządu, organizacji publicznych, przedsiębiorców i lokalnych liderów życia społecznego, Strategia stanowi nie tylko narzędzie prowadzenia polityki rozwoju lokalnego i regionalnego, ale również syntezę świadomych wyborów i rekomendacji przedstawicieli różnych społeczności tworzących wspólnotę samorządową. PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 6 W systemie zarządzania polityką rozwoju, Strategia pełni kluczową rolę, jako generalny plan postępowania władz samorządowych, partnerów gospodarczych i społecznych, którzy mogą się na nią powoływać w procesie pozyskiwania środków zewnętrznych oraz w oparciu o nią budować własne plany strategiczne. Dzięki temu dokument ten jest również narzędziem kierowania i intensyfikowania współpracy z partnerami samorządowymi, prywatnymi i pozarządowymi w układzie zarówno lokalnym, jak i regionalnym. 2.2. CELE STRATEGII W ramach Strategii sformułowana została misja: Kreowanie zrównoważonego i spójnego rozwoju Gminy Szypliszki dzięki racjonalnemu i efektywnemu wykorzystaniu istniejących zasobów przyrodniczych, kulturowych, nowoczesnej infrastrukturze technicznej, przedsiębiorczym i wykształconym mieszkańcom. Określone zostały także następujące cele: Cel strategiczny I. Nowoczesna infrastruktura techniczna: o Cel operacyjny I.1 Rozwój infrastruktury drogowej; o Cel operacyjny I.2 Rozbudowa systemów wodno-kanalizacyjnych; o Cel operacyjny I.3 Rozwój gospodarki przestrzennej; o Cel operacyjny I.4 Rozwój infrastruktury i technologii informacyjno – komunikacyjnych; Cel strategiczny II. Poprawa kreatywności i konkurencyjności mieszkańców: o Cel operacyjny II.1 Rozwiązywanie problemów społecznych i stymulowanie aktywności zawodowej sprzyjającej włączeniu społecznemu; o Cel operacyjny II.2. Podniesienie poziomu wykształcenia i kwalifikacji zawodowych społeczności; o Cel operacyjny II.3. Zwiększenie dostępu do usług medycznych wysokiej jakości; o Cel operacyjny II.4. Podniesienie jakości usług oraz poprawa dostępności opieki żłobkowej i edukacji przedszkolnej; o Cel operacyjny II.5 Rozwój i poszerzenie funkcji obiektów dydaktycznych, kulturalnych, oraz sportowo-rekreacyjnych, stworzenie profesjonalnej oferty; o Cel operacyjny II.6 Budowanie i upowszechnianie społeczeństwa informacyjnego; o Cel operacyjny II.7 Rozwijanie tożsamości i integracji społeczności; PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 7 Cel strategiczny III. Innowacyjna i efektywna gospodarka: o Cel operacyjny III.1 Rozwój i wzrost konkurencyjności mikro, małych i średnich przedsiębiorstw; o Cel operacyjny III.2 Wsparcie rozwoju sektora usług rolno – spożywczych, handlu i rzemiosła; o Cel operacyjny III.3 Stworzenie atrakcyjnej oferty turystycznej, agroturystycznej i ekoturystycznej gminy w oparciu o zasoby przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz innowacyjne ich wykorzystanie; Cel strategiczny IV. Zapewnienie środowiska naturalnego wysokiej jakości, ochrona wartości przyrodniczych i historycznych: o Cel operacyjny IV.1 Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalna gospodarka zasobami; o Cel operacyjny IV.2 Renowacja i ochrona dziedzictwa historycznego i obiektów zabytkowych; o Cel operacyjny IV.3 Zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii; o Cel operacyjny IV.4 Promocja ochrony środowiska, postaw proekologicznych i zdrowego trybu życia. 2.3. POWIĄZANIA Z INNYMI DOKUMENTAMI Projekt Strategii Rozwoju Gminy Szypliszki na lata 2016-2022 jest ściśle powiązany z innymi dokumentami strategicznymi, jednakże nie stanowi on jedynie powielenia zamieszczonych tam celów i zadań. W toku opracowywania ocenianego dokumentu szczegółowo analizowano poszczególne dokumenty, jak również uwzględniano uwarunkowania lokalne tak, aby wyspecyfikować i wybrać do realizacji odpowiednie zadania, które powinny umożliwić osiągnięcie zakładanego celu w zadanym horyzoncie czasowym, jak również takie, na których realizację mają wpływ władze gminy. Poniżej charakteryzowano dokumenty strategiczne, z którymi powiązana jest oceniana Strategia Rozwoju Gminy Szypliszki na lata 2016-2022. Wśród nich kluczową rolę odgrywa: Strategia Europa 2020; Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesności; Strategia zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012–2020; Strategia Rozwoju Kraju 2020; PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 8 Raport „Polska 2030. Wyzwania Rozwojowe”; Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030; Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2030; Strategia Rozwoju Województwa Podlaskiego; Program Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego Województwa Podlaskiego do roku 2020; Strategia Rozwoju Polski Wschodniej 2020; Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podlaskiego; Lokalna Strategia Rozwoju Stowarzyszenia „Suwalsko – Sejneńska” Lokalna Grupa Działania; Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020; Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej; Polityka Ekologiczna Państwa; Założenia Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej; Plan Gospodarki Odpadami Województwa Podlaskiego na lata 2012-2017; Projekt Programu Ochrony Środowiska Województwa Podlaskiego na lata 2017-2020 z perspektywą do 2024 roku; Program ochrony powietrza dla strefy podlaskiej; Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Szypliszki. 3. AKTUALNY STAN ŚRODOWISKA 3.1. POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE Gmina Szypliszki położona jest w północnej części województwa podlaskiego w powiecie suwalskim. Od północy graniczy z Litwą, od północnego – zachodu z Gminą Rutka - Tartak, od zachodu z Gminą Jeleniewo, od południa z Miastem Suwałki i Gminą Suwałki, od wschodu z Gminą Puńsk, a od południowego wschodu z Gminą Krasnopol. Na terenie gminy zlokalizowane jest przejście graniczne w miejscowości Budzisko. PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 9 Rysunek 1. Położenie Gminy Szypliszki na tle powiatu suwalskiego Źródło: https://administracja.mac.gov.pl Powierzchnia gminy wynosi 154,81 km2, co stanowi 12% powierzchni powiatu suwalskiego i 0,72% powierzchni woj. podlaskiego. Na terenie Gminy Szypliszki przeważają użytki rolne stanowiące 78,06% powierzchni, lasy i grunty leśne zajmują 13,64%, nieużytki i tereny różne – 3,37%, grunty zabudowane i zurbanizowane – 3,20%, zaś grunty pod wodami – 1,73% obszaru. Strukturę zagospodarowania gruntów na terenie gminy zaprezentowano w tabeli 1 oraz na wykresie 1. PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 10 Tabela 1. Podział zagospodarowania powierzchni Gminy Szypliszki J. m. Wartość użytki rolne, w tym: ha 12 085 grunty orne ha 8 419 sady ha 50 łąki ha 1 531 pastwiska ha 1 747 grunty rolne zabudowane ha 254 grunty pod stawami i rowami ha 84 2 lasy i grunty leśne ha 2 111,29 3 nieużytki i tereny różne ha 521 4 grunty zabudowane i zurbanizowane ha 496 5 grunty pod wodami ha 268 Razem ha 15 481,29 Lp. 1 Wyszczególnienie Źródło: Dane Urzędu Gminy Szypliszki Wykres 1. Struktura zagospodarowania powierzchni Gminy Szypliszki Źródło: Dane Urzędu Gminy Szypliszki W skład gminy wchodzą 53 miejscowości, z których najwięcej mieszkańców posiada Słobódka, zaś miejscowością charakteryzującą się najmniejszym potencjałem ludnościowym są Szury i Szymanowizna. 3.2. KLIMAT Gmina Szypliszki leży w obrębie jednej z najzimniejszych dzielnic klimatycznych kraju. Specyfikę surowych warunków klimatycznych stanowią dni mroźne i dni gorące. Dni PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 11 mroźnych (poniżej -10°C) średnio w roku jest 66. Dni o najwyższych temperaturach (powyżej 25°C) jest około 25. Przymrozki występują około 137 dni w roku, a okres wegetacyjny trwa około 200 dni. Wiatry wieją głównie z kierunku zachodniego oraz południowo – zachodniego i są silne. Wpływy kontynentalne przejawiają się częstszym, niż w pozostałych regionach kraju, napływem mas powietrza polarnego i kontynentalnego. Charakterystyczna jest długa i mroźna zima, przy stosunkowo ciepłym lecie. Amplituda średnich miesięcznych temperatur dla okresu 1971-2014 wyniosła 65,8ºC (na Stacji w Suwałkach). Średnia temperatura miesięcy zimowych jest najniższa w województwie oraz w Polsce z wyłączeniem terenów górskich. Średnia roczna temperatura powietrza w 2014 r. wynosiła 7,80C. Tabela 2. Temperatury powietrza w stacji meteorologicznej w Suwałkach Temperatury w 0C Stacja meteorologiczna Suwałki średnie skrajne 19712000 19912000 20012010 2014 6,3 6,8 7,1 7,8 maksimum minimum amplitudy temperatur skrajnych 1971-2014 35,2 -30,6 65,8 Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Podlaskiego 2015 Rysunek 2. Średnia temperatura roczna na terenie Polski Źródło: http://www.imgw.pl/klimat PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 12 Średnie roczne zachmurzenie w 2014 r. na stacji meteorologicznej w Suwałkach wyniosło 5,0 oktanta (w 8-stopniowej skali). Największe średnie zachmurzenie występuje od listopada do lutego, a najmniejsze od maja do września. Czas, w ciągu którego bezpośrednie promieniowanie słoneczne docierało do powierzchni ziemi w 2014 r. wynosił średnio 1654 h/rok. Region pod względem wartości średniego usłonecznienia w ciągu roku jest porównywalny do regionów nadmorskich i pogórzy. Średnie usłonecznienie w ciągu doby trwa najkrócej w okresie od listopada do stycznia (średnio poniżej 1,2 h), a najdłużej w okresie od maja do sierpnia (ponad 7 godzin). Tabela 3. Opady atmosferyczne, prędkość wiatru, usłonecznienie i zachmurzenie w stacji meteorologicznej w Suwałkach Roczne sumy opadów w mm Stacja meteorologiczna Suwałki średnie 19712000 19912000 20012010 2014 591 575 619 554 Średnia prędkość wiatru w m/s Usłonecznienie wh Średnie zachmurzenie w oktantach 2014 3,3 1654 5,0 Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Podlaskiego 2015 Rysunek 3. Suma opadów Źródło: http://www.imgw.pl/klimat PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 13 Rysunek 4. Usłonecznienie Źródło: http://www.imgw.pl/klimat Dominującą postacią fizyczną zasilania atmosferycznego w regionie są opady deszczu. Opady śniegu stanowią średnio 21-23% sumy rocznej opadów. W 2014 r. roczna suma opadów wyniosła 554 mm. Najwięcej dni z opadem występuje w chłodnej porze roku od listopada do lutego. W skali roku suma opadów letnich przeważa nad opadami zimowymi. Średnia roczna prędkość wiatru w 2014 r. osiągała wartość do 3,3 m/s w Suwałkach, minimalna średnia miesięczna prędkość przypadała na sierpień, a maksymalna na styczeń. Ze szczegółowej analizy struktury wiatru na stacji w Suwałkach w wieloleciu wynika, że dominujący w ciągu roku jest kierunek południowo-zachodni. Na terenie gminy występuje szereg lokalnych topoklimatów w zależności od rzeźby terenu i jego pokrycia, wód gruntowych i powierzchniowych. Warunki klimatyczne regionu należą do bardzo korzystnych latem i korzystnych zimą dla potrzeb turystyki. Jednocześnie sprzyjają wykorzystaniu wiatru. PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 14 3.3. POWIERZCHNIA ZIEMI, KRAJOBRAZ, ZŁOŻA NATURALNE, GLEBY Powierzchnia ziemi, krajobraz Pod względem fizyczno – geograficznym obszar Gminy Szypliszki położony jest w obrębie: mezoregionu: Pojezierze Wschodniosuwalskie; makroregionu: Pojezierze Litewskie; podprowincji: Pojezierze Wschodniobałtyckie; prowincji: Niż Wschodniobałtycko-Białoruski; megaregionu: Niż Wschodnioeuropejski. Rysunek 5. Położenie Gminy Szypliszki na tle regionów fizycznogeograficznych Źródło: Kondracki J., „Geografia regionalna Polski”, PWN, 2002 r. Obecne ukształtowanie terenu Gminy Szypliszki związane jest z lądolodem i utworami zlodowacenia północnopolskiego. Obszar ten wykazuje się bardzo dynamiczną rzeźbą. Stromym pagórkom i wzniesieniom o wysokościach rzędu dziesięciu czy kilkunastu metrów towarzyszą liczne obniżenia terenu, często podmokłe. Dominującą formacją na badanym PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 15 terenie jest wysoczyzna morenowa pagórkowata występująca na dwóch poziomach. Wysoczyzna morenowa pagórkowata wyższa położona w okolicach wsi Żubryn, Jasionowo, Węgielnia, Bilwinowo i częściowo Głęboki Rów znajduje się na wysokości 195 m n.p.m. do ok. 211 m n.p.m., powierzchnia jej jest silnie urozmaicona szeregiem mniejszych form. Występują tu pojedyncze pagórki o znacznych wysokościach zwane górami (m.in. Borsukowa Góra 211,3 m, Karczemna Góra 199,7 m czy Nadańska Góra 211,3 m). Charakterystyczną cechą jest duża ilość drobnych form wklęsłych. Występuje tu cały system wzajemnie łączących się dolin wód roztopowych głęboko rozcinający poziom wysoczyzny morenowej. Doliny te są głęboko wcięte w otaczający je teren, wcięcia te średnio wynoszą około 20 m. Dna dolin są z reguły płaskie i wyrównane, przeważnie wypełnione osadami deluwialno – organicznymi (pyły, gliny, piaski i torfy), podmokłe lub zabagnione. Zbocza dolinek są bardzo strome, lokalnie urwiste. Drugą jednostką morfologiczną badanego terenu, występującą na pozostałych obszarach gminy, jest wysoczyzna morenowa pagórkowata niższa. Położona jest ona na niższych wysokościach rzędu 150 do 190 m n.p.m. Charakteryzuje się bardziej wyrównaną powierzchnią z niewielkimi deniwelacjami terenu, rzędu 10 m. Brak jest tutaj głębokich wcięć terenu. Występujące tu formy czołowomorenowe są mało wyraźne, osiągają wysokości względne rzędu 5 - 10 m. Duże obszary zajmują liczne obniżenia, głównie podmokłe i zabagnione, większość z nich to rozległe równiny torfowe. Formy antropogeniczne to drobne wyrobiska piasków, żwirów, glin, nasypy drogowe i kolejowe. Pod względem geologicznym Gmina Szypliszki położona jest w obrębie jednostki zwanej anteklizą mazursko – białoruską będącą fragmentem wielkiej platformy wschodnioeuropejskiej. Utwory czwartorzędowe to głównie plejstoceńskie osady akumulacji lodowcowej. Występują tu czwartorzędowe, plejstoceńskie utwory w strefie moreny czołowej reprezentowane przez piaski i piaski ze żwirami, żwiry i głaziki wodnolodowcowe na piaskach i żwirach z głazami moreny czołowej i wyciśniętej oraz na glinach zwałowych oraz gliny zwałowe. W dolinkach i licznych zagłębieniach terenowych odnotowuje się torfy. W obrębie gliniastej wysoczyzny polodowcowej lokalnie możliwe jest występowanie płytkich wód gruntowych pod postacią sączeń. Jednocześnie grunty spoiste tych obszarów charakteryzują się wysoką wilgotnością, wysokim stopniem plastyczności, co bardzo obniża ich parametry wytrzymałości. Grunty takie o podwyższonej plastyczności występują w sąsiedztwie licznych drobnych oczek wodnych i podmokłości na wysoczyźnie. Rzeźba terenu Gminy Szypliszki pozwala na lokalizowanie na jej obszarze elektrowni wiatrowych. Obecnie w gminie działają 3 elektrownie (turbiny) w miejscowości Głęboki Rów. PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 16 Gleby Gleby na terenie gminy są umiarkowanie żyzne, dające plony niższe niż średnie krajowe. Wykształciły się one głównie z osadów czwartorzędowych: gliny, piasku, żwiru. Na wysoczyznach dominują gleby bielicowe, powstałe z gliny zwałowej i gliniastych piasków. Gorsze są bielice na żwirach i luźnych piaskach. Wykorzystywane są one głównie na pastwiska. Występują również gleby bagienne, powstałe na torfowiskach. Miejscami występują urodzajne, gliniaste gleby brunatne. Jakość gleb Obowiązek prowadzenia monitoringu, obserwacji zmian i oceny jakości gleby i ziemi w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska wynika z zapisów art. 26 ustawy – Prawo ochrony środowiska. Kryteria oceny określone są, na podstawie delegacji w art. 105 cytowanej ustawy, w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. z 2002 r. Nr 165, poz. 1359). W 5-letnich odstępach czasowych są pobierane próbki glebowe z 216 stałych punktów pomiarowo-kontrolnych, zlokalizowanych na gruntach ornych charakterystycznych dla pokrywy glebowej kraju. Kolejna, czwarta tura Monitoringu przypadła na lata 2010-2012. Pobranie próbek w całości zostało przeprowadzone przez pracowników Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowy Instytut Badawczy w Puławach. Pobranie próbek przeprowadzono we wrześniu i październiku 2010 roku. Na terenie województwa podlaskiego zlokalizowano 6 punktów, jednak żaden z nich nie obejmował terenu Gminy Szypliszki. Badania gleb pod kątem: odczynu pH, potrzeb wapnowania oraz zawartości w makroelementy: fosfor, potas i magnez przeprowadziła natomiast Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Białymstoku. W latach 2011-2014 przebadano 4 492 próbki glebowe pobrane z użytków rolnych na terenie powiatu suwalskiego. W tabeli 4 zaprezentowano szczegółowe wyniki przeprowadzonych badań. Tabela 4. Zestawienie zasobności gleb na terenie powiatu suwalskiego w latach 2011-2014 Liczba gospodarstw (szt.) 688 Liczba prób (szt.) 4 492 Zbadana powierzchnia (ha) pH (%) 9 299,41 bardzo kwaśny 14 kwaśny 29 lekko kwaśny 29 obojętny 20 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 17 Potrzeby wapnowania (%) Zawartość fosforu (%) Zawartość potasu (%) Zawartość magnezu (%) zasadowy 8 konieczne 22 potrzebne 14 wskazane 14 ograniczone 14 zbędne 36 bardzo niska 44 niska 30 średnia 12 wysoka 6 bardzo wysoka 8 bardzo niska 37 niska 38 średnia 17 wysoka 4 bardzo wysoka 4 bardzo niska 3 niska 12 średnia 28 wysoka 27 bardzo wysoka 30 Źródło: Wyniki badań odczynu i zasobności gleb na terenie poszczególnych powiatów woj. podlaskiego w latach 2011 – 2014 Jednym z podstawowych wskaźników oceny jest odczyn gleb. Zależy on od rodzaju skały macierzystej, składu granulometrycznego gleby, warunków przyrodniczych oraz zabiegów agrotechnicznych. Na terenie powiatu występuje 29% gleb kwaśnych, 29% - lekko kwaśnych i 14% - bardzo kwaśnych. Odczyn środowiska glebowego wpływa w znacznym stopniu na życie roślin, mikroorganizmów i fauny glebowej. Decyduje tym samym o aktywności biologicznej gleby. Częściej spotykane kwaśne odczyny gleb, powodują obniżanie plonowania roślin, jak również ułatwiają przyswajanie przez rośliny metali ciężkich. Z odczynem gleb ściśle związana jest potrzeba ich wapnowania. Wapnowanie poprawiające właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne gleb, jest zabiegiem agrotechnicznym, który powinien być stosowany na tych terenach, w których procentowy udział gleb wymagających wapnowania w przedziale koniecznym i potrzebnym przekroczył 30%. Na terenie powiatu suwalskiego dla 36% przebadanych gleb nie dostrzeżono potrzeby wapnowania. Zawartość w glebie przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu jest ważnym wskaźnikiem pozwalającym ustalić poziom racjonalnego nawożenia. PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 18 Fosfor jest składnikiem niezbędnym dla rozwoju roślin, pełniąc ważne funkcje w procesach życiowych roślin: reguluje podziały komórek, rozwój korzeni, ma wpływ na procesy kwitnienia, zawiązywanie nasion oraz procesy dojrzewania. Potas jest jednym z trzech, obok wspomnianych wcześniej azotu i fosforu, makroskładników o zasadniczym znaczeniu w żywieniu roślin. Pierwiastek ten odgrywa istotną rolę w gospodarce wodnej rośliny, aktywuje enzymy, bierze udział w procesie fotosyntezy i transportu asymilatów oraz warunkuje wrażliwość na stres wodny związany z suszą. Z kolei magnez jest składnikiem o dużym znaczeniu fizjologicznym dla roślin. Podstawowa rola magnezu w roślinie jest związana z jego obecnością w cząsteczce chlorofilu, a zatem wpływem na procesy fotosyntezy. Ponadto magnez aktywuje enzymy i reguluje gospodarkę azotem w roślinie. Pierwiastek ma istotne znaczenie w kształtowaniu jakości produktów roślinnych, z punktu widzenia ich wartości żywieniowej dla zwierząt i człowieka. Procentowy udział gleb o bardzo niskiej i niskiej zawartości fosforu (P2O6) na terenie powiatu wynosi 74%. Udział gleb o zawartości potasu (K2O) bardzo niskiej i niskiej wynosi 75%, a magnezu - 15%. Określenie zasobności gleb w makroelementy jest podstawą do ustalenia optymalnych dawek nawozów sztucznych. Złoża zasobów geologicznych Zgodnie z danymi wynikającymi z „Bilansu zasobów złóż kopalin w Polsce wg stanu na 31.12.2015 r.” na terenie Gminy Szypliszki występują przede wszystkim złoża piasku i żwiru, w mniejszym zakresie zarejestrowano tu występowanie kamieni łamanych i blocznych oraz surowców ilastych ceramiki budowlanej. Teren gminy nie jest zatem zbyt zasobny w surowce mineralne, jednak konieczne jest podejmowanie działań mających na celu ochronę już dostępnych zasobów. Tabela 5. Złoża zasobów geologicznych na terenie Gminy Szypliszki Stan Zasoby Zasoby zagospodarowania geologiczne Wydobycie przemysłowe złoża bilansowe Złoża kamieni łamanych i blocznych (granit, granodioryt, głazy narzutowe, sjenit) – tys. t Lp. 1. Nazwa złoża Krzywólka II P 244 - - Złoża piasku i żwiru – tys. t 2. Jasionowo Z 124 - - 3. Jasionowo II Z 128 - - 4. Jasionowo III Z - - - 5. Jasionowo IV E 217 - 15 6. Kaletnik R 429 429 - PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 19 Lp. Nazwa złoża Stan zagospodarowania złoża R Zasoby geologiczne bilansowe 197 Zasoby przemysłowe Wydobycie - - 7. Kociołki 8. Krzywólka II P 3085 - - 9. Lipniak Z 18 - - 10. Postawelek R 70 73 - 11. Postawelek I R 317 - - 12. Sadzawki Z 22 - - 13. Żyrwiny R 397 - - Złoża surowców ilastych ceramiki budowlanej - tys. m3 SadzawkiPodwojponie 14. R 122 - - Źródło: Bilans zasobów złóż kopalin w Polsce wg stanu na 31.12.2015 r. Objaśnienia do tabeli: Z - złoże, z którego wydobycie zostało zaniechane E - złoże eksploatowane R – złoże o zasobach rozpoznanych szczegółowo P - złoże o zasobach rozpoznanych wstępnie 3.4. WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE Jednym z najważniejszych czynników mających wpływ na ogólny stan środowiska przyrodniczego na danym terenie ma jakość i wielkość zasobów wodnych. Wody powierzchniowe – charakterystyka Na terenie Gminy Szypliszki wody zajmują powierzchnię 268 ha. Największym jeziorem jest Szelment Mały o powierzchni 168,5 ha, który należy do jezior rzeki Szelmentki (zlewnia Niemna). Jezioro Szelment Mały ze względu na pochodzenie zaliczane jest do zbiorników polodowcowych, rynnowych. Poprzez uregulowane koryto rzeki Szelmentki łączy się z jeziorem Szelment Wielki. Powierzchnia jeziora zajmuje 168,5 ha. Głębokość maksymalna wynosi 28,5 m, a głębokość średnia sięga 7,5 m. Objętość jeziora wynosi ok. 12 577,3 tys. m3. Misa jeziora jest zróżnicowana o bardzo urozmaiconym dnie z wieloma głęboczkami i wypłyceniami. Akwen można podzielić na dwie części: północno-wschodnią – płytszą oraz południowo-zachodnią – głębszą. Część północno-wschodnia od wschodu połączona jest wąskim przesmykiem z jeziorem Jodel. Obszar zlewni całkowitej PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 20 zdominowany jest przez tereny użytkowane rolniczo. Większe kompleksy leśne występują na północy, północnym –wschodzie i północnym – zachodzie zlewni Szelmentu Małego. Jezioro Ingiel - wybitnie malownicze jezioro nieopodal wsi letniskowej Becejły, w leśnym otoczeniu wysokich brzegów od strony wschodniej, wydłużone z północy na południe. Przepływa przez nie Szelmentka. Akwen zajmuje powierzchnię 16 ha. Ma średnią głębokość 4,1 m, maksymalną 9,7 m. Położone jest na wysokości 174,5 m n.p.m. Jego długość wynosi 1000 m, średnia szerokość 250 m. Jezioro Jodel - Judel - nazywane też Jodeł - właściwie zatoka w północnej części Szelmentu Małego. Usytuowane jest z północy na południowy zachód, wąskie, ma szerokość zaledwie 180 m, przy długości 1100 m. Jest płytkie, silnie eutroficzne, rybne, o bogatej roślinności nawodnej i zanurzonej, o średniej głębokości 2,5 m, a maksymalnej – 4,7 m. Zajmuje powierzchnię 12,5 ha Jest położone na wysokości 175,9 m n.p.m. Jezioro Kaletnik - ładnie położone w lekko pagórkowatej okolicy polno - lesistej o suchych pagórkowatych brzegach, jezioro położone na wysokości 157,5 m n.p.m. Jezioro Grauże - niewielkie jezioro o pow. ok. 20 ha, położone wśród pól w niewielkiej kotlinie, otoczone częściowo wysokimi skarpami. Brzegi porasta miejscami trzcina, tatarak i oczeret jeziorny - roślinność typowa dla siedliska wodnego eutroficznego. Przy brzegach porasta olcha i kilka gatunków wierzby. Zestawienie największych jezior Gminy Szypliszki zaprezentowano w tabeli 6. Tabela 6. Wykaz największych jezior położonych na terenie Gminy Szypliszki Nazwa jeziora Szelment Mały Jodel Ingiel Grauże Kaletnik Wskaźnik morfometryczny Powierzchnia Gł. maks. Gł. średnia Objętość Dł. linii brzeg. 168,5 ha 28,5 m 7,5 m 11 250 000m3 8500m 12,5 ha 16 ha 20 ha 12 ha 4,7 m 9,7 m 6m 15 m 2,5 m 4,1 m 4m 8m 312 500m3 2500m 656 000m3 2200m 800 000m3 2350m 800 000m3 1500m Źródło: Dane Urzędu Gminy Szypliszki Przez teren gminy przepływają cztery rzeki: Wiatrołuża jest niewielką (ok. 20 km długości) rzeką Pojezierza Wschodniosuwalskiego. Jej początki w postaci kilku małych strumieni znajdują się w okolicy wsi Fornetka, przy PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 21 trasie Suwałki - Szypliszki. Struga ta płynie początkowo na południowy wschód, aby w okolicy wsi Zaboryszki przyjąć kierunek południowy. Przed wzniesieniami wsi Kaletnik zatacza łuk, po czym płynie prosto wzdłuż zagród wsi Bobrowisko. Nawet tutaj po dziesięciokilometrowym biegu, jest ciągle strumieniem łatwym do przeskoczenia. Dopiero kilometr dalej nabiera charakteru rzeki. W okolicy wsi Wiatrołuża Pierwsza ma już szerokość 2 - 2,5 m, bystry prąd, dno żwirowe. Nie jest jednak głęboka. W środkowym biegu Wiatrołuża płynie początkowo wąską - otoczoną wyniosłymi garbami morenowymi doliną, która nad samą rzeką jest mocno zabagniona porosła łanami szuwarów a na siedliskach torfiastych - olsem i grądem. Zanim wody dostaną się do dużego jeziora Pierty przepływają przez malownicze jeziorko Królówek. Rzeka Szelmentka to niewielka, słabo turystom znana, jest jednak godna uwagi ze względu na swe walory krajoznawcze i ciekawy szlak kajakowy. Jej długość wynosi nieco ponad 25 kilometrów, z czego trzy ostatnie, przed ujściem do Szeszupy, znajdują się już na Litwie. Źródeł rzeki należy szukać około 2 km na południowy wschód od Jesionowej Góry, gdzie ze stoków okolicznych wzgórz spływa kilka strumieni w kierunku Leszczowa. Wpadają one do dwu niewielkich Jezior: Zaleszczewo (2,3 ha) i Leszczewo (7,6 ha). Z Leszczowa wypływa struga, która kierując się na zachód, jako dość bystry potok wpada do południowego krańca jeziora Szelment. Przez kolejne 9 km, szlak Szelmentki współtworzą jeziora Szelment Wielki i Mały. Dalej rzeka mija wieś letniskową Becejły (most), przepływa malowniczo usytuowane jezioro Iłgiel, pokonuje ładny przełom i zwalnia bieg na odcinku bagnistej kotliny dawnego jeziora. Następnie dostaje się w kolejny przełom i wpływa do jeziora Kupowo (27 ha). Wydostawszy się z tego jeziora, płynie jako rzeka przygraniczna (koło wsi Smolnica), po czym przecina granicę polskolitewską i wpada do Szeszupy. Rzeka Marycha - pierwotnie zwana Sejną, będąca zlewnią Niemna, stanowi lewobrzeżny dopływ rzeki Czarnej Hańczy III rzędu, na pograniczu polsko-litewskim. Powierzchnia rzeki wynosi 432,4 km², długość całkowita 80,8 km², z czego poza granicami Polski 17,6 km². Wypływa z okolic miejscowości Mikołajówka, meandrując dalej w okolicach Puńska w województwie podlaskim, przepływa przez miasto Sejny, gdzie po pokonaniu 18 kilometrów wpada do jeziora Pomorze, po czym stanowi granicę polsko-litewską, a dalej litewsko-białoruską. Rzeka Maniówka – prawostronny dopływ Wiatrołuży. Jakość wód powierzchniowych Klasyfikacja i badania jakości wód powierzchniowych przeprowadzana jest dla wydzielonych jednolitych części wód powierzchniowych. Jednolita część wód powierzchniowych (JCWP) jest podstawową jednostką gospodarki wodnej (łącznie z ochroną środowiska) w myśl PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 22 ustawy z dnia 18.07.2001 r. Prawo wodne (tekst jednolity Dz. U. z 2015 r. poz. 469), zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną. Jednolita część wód jest pojęciem obejmującym zarówno zbiorniki wód stojących, jak i cieki, a także przybrzeżne fragmenty wód morskich i wody podziemne. Jednolita część wód powierzchniowych (JCWP) - oznacza oddzielny i znaczący element wód powierzchniowych, taki jak: jezioro lub inny naturalny zbiornik wodny, sztuczny zbiornik wodny, struga, strumień, potok, rzeka, kanał lub ich części, morskie wody wewnętrzne, wody przejściowe lub przybrzeżne. Stan ekologiczny jednolitych części wód (JCW) powierzchniowych klasyfikuje się na podstawie wyników klasyfikacji elementów biologicznych, fizykochemicznych, chemicznych, w tym grupa substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego, i hydromorfologicznych. Elementy te klasyfikuje się na podstawie kryteriów wyrażonych jako wartości graniczne poszczególnych wskaźników jakości wód z uwzględnieniem typów wód powierzchniowych. Na terenie Gminy Szypliszki nie zlokalizowano punktów pomiarowych w zakresie badania jakości rzek, jednak zanalizowano cieki przepływające przez gminę na punktach zlokalizowanych poza granicami gminy. Przeprowadzono badania jakości wód rzeki Szelmentki przedstawione w tabeli 7. Tabela 7. Ocena stanu ekologicznego, chemicznego i stanu wód rzek przypływających przez Gminę Szypliszki Nazwa jcw Szelmentka do granicy państwa Nazwa punktu kontrolnopomiarowego Szelmentka – profil graniczny Kupowo (Smolnica) Stan/potencjał ekologiczny Stan chemiczny Stan jcw dobry dobry dobry Źródło: Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska na terenie powiatów: suwalskiego grodzkiego i suwalskiego ziemskiego w 2014 roku W 2012 r. przeprowadzono badania w profilu w m. Kupowo (Smolnica) – przed granicą państwa (w ramach współpracy polsko-litewskiej). Ocena jakości wód rzeki Szelmentki przedstawia się następująco (na podstawie „Informacji Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska na terenie powiatów: suwalskiego grodzkiego i suwalskiego ziemskiego w 2014 roku”): PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 23 Ocena stanu ekologicznego – na podstawie wskaźnika biologicznego (wskaźnik fitoplanktonowy IFPL) wykazano dobry stan wód w JCW (II klasa). Spośród badanych stężeń wskaźników fizykochemicznych nie wykazano przekroczeń wartości określonych dla stanu dobrego, wobec czego stan ekologiczny w JCW zakwalifikowano do stanu dobrego (II klasa). Ocena stanu chemicznego – na podstawie wskaźników chemicznych, w tym substancji priorytetowych dla polityki wodnej, wykazano dobry stan wód w JCW. Ocena w obszarach chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych wykazała, iż w wodach JCW nie stwierdzono przyspieszonej eutrofizacji pochodzącej ze źródeł antropogenicznych. Ocena stanu JCW na podstawie wypadkowej oceny stanu ekologicznego i stanu chemicznego wykazano, że stan wód w Jednolitej Części Wód o kodzie PLRW8000256867 Szelmentka do granicy państwa jest dobry. W 2013 i 2014 r. ocenę JCW odziedziczono. W ramach badań monitoringowych wód powierzchniowych zanalizowano także stan ekologiczny jezior. W przypadku jeziora Szelment Mały stwierdzono, że stan ekologiczny, chemiczny oraz stan jeziora jest dobry. Tabela 8. Stan ekologiczny jezior na terenie Gminy Szypliszki – ocena monitoringowa Nazwa jeziora Szelment Mały Stan ekologiczny dobry Stan chemiczny dobry Stan jeziora dobry Źródło: Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska na terenie powiatów: suwalskiego grodzkiego i suwalskiego ziemskiego w 2014 roku Przeprowadzone badania wskazują na dość dobrą jakość wód powierzchniowych występujących na terenie Gminy Szypliszki. Wody podziemne - charakterystyka Gmina Szypliszki znajduje się w zasięgu jednolitej części wód podziemnych nr 23. Omawiany obszar należy do regionu Niemna a jego powierzchnia wynosi 1 965,47 km2. PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 24 Rysunek 6. Lokalizacja JCWPd nr 23 Źródło: www.psh.gov.pl Jakość wód podziemnych Monitoring jakości wód podziemnych prowadzony jest przez Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy na zlecenie Głównego Inspektora Ochrony Środowiska. Podstawę oceny stanowi rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 roku w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. Nr 143, poz. 896). Klasyfikacja elementów fizykochemicznych stanu wód podziemnych obejmuje pięć następujących klas jakości wód podziemnych: Klasa I – wody bardzo dobrej jakości, w których: a) wartości elementów fizykochemicznych są kształtowane wyłącznie w efekcie naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych i mieszczą się w zakresie wartości stężeń charakterystycznych dla badanych wód podziemnych (tła hydrogeochemicznego), b) wartości elementów fizykochemicznych nie wskazują na wpływ działalności człowieka. Klasa II – wody dobrej jakości, w których: a) wartości niektórych elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych, PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 25 b) wartości elementów fizykochemicznych nie wskazują na wpływ działalności człowieka albo jest to wpływ bardzo słaby. Klasa III – wody zadowalającej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych lub słabego wpływu działalności człowieka. Klasa IV – wody niezadowalającej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych oraz wyraźnego wpływu działalności człowieka. Klasa V – wody złej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych potwierdzają znaczący wpływ działalności człowieka. Powyższa klasyfikacja jest podstawą do oceny stanu chemicznego, gdzie woda klas I-III oznacza dobry stan chemiczny, a woda klas IV-V oznacza zły stan chemiczny. Na terenie Gminy Szypliszki zlokalizowano punkt pomiarowo – kontrolny w zakresie jakości wód podziemnych. W punkcie 2272 w miejscowości Budzisko w 2012 r. jakość wód odpowiadała III klasie czystości, mieściła się zatem w granicach dobrego stanu wód podziemnych. Szczegółowe dane dotyczące przeprowadzonych pomiarów zaprezentowano w tabeli 9. Tabela 9. Klasyfikacja wód podziemnych na terenie Gminy Szypliszki Nr Miejscowość 2272 Budzisko Głębokość stropu (m) 52 Wody - JCWPd 23 Użytkowanie terenu (dominujące w promieniu 500 m) Łąki i pastwiska Klasa wód 2010 2012 - III Źródło: Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska na terenie powiatów: suwalskiego grodzkiego i suwalskiego ziemskiego w 2014 roku Objaśnienia do tabeli: JCWPd – numer jednolitej części wód podziemnych Na obszarze Gminy Szypliszki występują obszarowe, liniowe i punktowe źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych i podziemnych, do których należą przede wszystkim: ścieki deszczowe spływające z dróg, placów i stacji paliw, powodujące zanieczyszczenie wód powierzchniowych głównie substancjami ropopochodnymi, nielegalne zrzuty ścieków bytowych na terenach wiejskich, zanieczyszczenia spływające z pól, szczególnie w okresach po nawożeniu gruntów rolnych. PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 26 3.5. POWIETRZE Powietrze atmosferyczne należy do najważniejszych chronionych komponentów środowiska przyrodniczego. Najczęściej stosowaną klasyfikacją źródeł emisji jest następujący podział: źródła punktowe związane z energetycznym spalaniem paliw i procesami technologicznymi w zakładach przemysłowych; źródła liniowe związane z komunikacją; źródła powierzchniowe niskiej emisji rozproszonej komunalno-bytowej i technologicznej. Podstawową oceną jakości powietrza służącą do stwierdzenia zachowania norm jakości, a w przypadku ich niedotrzymania, wdrożenia działań naprawczych, jest coroczna ocena wykonywana na podstawie art. 89 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. Ocena stopnia zanieczyszczenia powietrza na terenie województwa podlaskiego dokonywana jest w oparciu o pomiary kontrolne głównych zanieczyszczeń bezpośrednio emitowanych do atmosfery (emisja) oraz badania monitoringowe substancji powstających w atmosferze (imisja). Oceny jakości powietrza wykonywane są w odniesieniu do obszaru strefy. Od stycznia 2011 r. dla wszystkich zanieczyszczeń uwzględnianych w ocenach jakości powietrza obowiązuje nowy podział kraju na strefy. W nowym układzie, dla wszystkich zanieczyszczeń uwzględnionych w ocenie, tj.: dwutlenku siarki (SO 2), tlenków azotu (NO2, NOx), tlenku węgla (CO), benzenu (C6H6), ozonu (O3), pyłu zawieszonego PM10, pyłu zawieszonego PM2,5 oraz zawartości w pyle zawieszonym PM10: ołowiu (Pb), arsenu (As), kadmu (Cd), niklu (Ni) i benzo(a)pirenu (B(a)P), strefę stanowią: aglomeracja o liczbie mieszkańców powyżej 250 tys., miasto (niebędące aglomeracją) o liczbie mieszkańców powyżej 100 tys., pozostały obszar województwa, niewchodzący w skład aglomeracji i miast powyżej 100 tys. mieszkańców. W ocenie wyróżnia się 3 podstawowe klasy stref: Klasa A: poziom stężeń zanieczyszczeń na terenie strefy nie przekracza odpowiednio poziomu dopuszczalnego, poziomu docelowego, poziomu celu długoterminowego; Klasa B: poziom stężeń jest powyżej wartości dopuszczalnej, lecz nie przekracza tej wartości powiększonej o margines tolerancji (z uwzględnieniem dozwolonej częstości przekroczeń dla przypadków, gdy są one określone), PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 27 Klasa C: poziom stężeń przekracza wartość dopuszczalną powiększoną o margines tolerancji (z uwzględnieniem dozwolonej częstości przekroczeń dla przypadków, gdy są one określone), poziom docelowy, poziom celu długoterminowego. W województwie podlaskim, występują dwie strefy: aglomeracja białostocka (kod PL2001), stanowiąca obszar powiatu miasta Białystok oraz strefa podlaska (kod PL2002), obejmująca pozostałe tereny województwa (w tym m.in.: Gminę Szypliszki). Oceny jakości powietrza według kryteriów ochrony zdrowia i ochrony roślin dokonano na podstawie ocen wyników pomiarów poszczególnych zanieczyszczeń ze stacji: w Łomży: automatyczny pomiar pyłu PM10 i zanieczyszczeń gazowych (dwutlenku i tlenku azotu oraz dwutlenku siarki) oraz pomiar manualny pyłu PM2,5 na 1 stacji tła miejskiego w miejscu zapewniającym reprezentatywność pomiarów dla obszaru kilku km2; w Suwałkach: automatyczny pomiar pyłu PM2,5 oraz pomiar manualny pyłu PM10, metali i WWA w pyle na stacji 1 tła miejskiego w miejscu zapewniającym reprezentatywność pomiarów dla obszaru kilku km2; w Borsukowiźnie (gm. Krynki), automatyczny pomiar: ozonu, dwutlenku i tlenku azotu oraz dwutlenku siarki na stacji 1 tła wiejskiego wykonującej pomiary na potrzeby oceny wg kryterium - ochrona roślin. Stacja jest reprezentatywna dla obszaru całego województwa. Badania zanieczyszczeń powietrza uzupełniono o obiektywne metody szacowania emisji. Kryteriami klasyfikacji stref są: dopuszczalny poziom substancji w powietrzu (z uwzględnieniem dozwolonej liczby przekroczeń poziomu dopuszczalnego, określonego dla niektórych zanieczyszczeń), dopuszczalny poziom substancji w powietrzu powiększony o margines tolerancji, poziomy docelowe, poziomy celów długoterminowych. Wykonywana corocznie „Ocena poziomów substancji w powietrzu i klasyfikacja stref województwa podlaskiego” wykazała w 2015 r. przekroczenie: poziomu docelowego benzo(a)pirenu (kryterium - ochrona zdrowia) w strefach: Aglomeracja Białostocka oraz Strefa Podlaska gdzie największymi obszarami przekroczeń są: wszystkie miasta powiatowe województwa podlaskiego oraz inne mniejsze miejscowości szczegółowo wskazane na rysunku 7. W poprzednich latach sygnalizowano w ocenach problem z dotrzymaniem normy dla benzo(a)pirenu. PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 28 Kontynuowane w 2015 roku badania potwierdziły występowanie ponadnormatywnych stężeń benzo(a)pirenu w obu strefach województwa. Wynika stąd konieczność podjęcia działań na rzecz ograniczenia emisji benzo(a)pirenu; Rysunek 7. Średnia roczna emisja benzo(a)pirenu Źródło: Ocena poziomów substancji w powietrzu i klasyfikacja stref województwa podlaskiego w 2015 r. poziomów celów długoterminowych dla ozonu w Strefie Podlaskiej (kryterium - ochrona roślin) oraz w strefach: Aglomeracja Białostocka i Strefie Podlaskiej (kryterium - ochrona zdrowia). W klasyfikacji ze względu na kryterium – ochrona zdrowia, w 2015 r. stwierdzono, ponownie jak w latach 2011 – 2014, przekroczenia normy pyłu zawieszonego PM2,5 w Strefie Podlaskiej oraz wartości normowanych pyłu zawieszonego PM2,5 dla II fazy. W Strefie Podlaskiej zanotowano również przekroczenia normy 24 – godzinnej pyłu PM10, jednakże liczba dób z przekroczeniami była mniejsza niż dopuszczalna. Należy zaznaczyć, że do zachowania normy w dużej mierze przyczyniła się stosunkowo ciepła zima. W klasyfikacji ze PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 29 względu na kryterium: ochrona roślin nie wystąpiły na terenie województwa strefy z przekroczeniami poziomów dopuszczalnych. W przypadku pozostałych zanieczyszczeń podlegających ocenie (arsen, kadm, nikiel) nie zanotowano przekroczeń poziomów docelowych oraz celów długoterminowych. Szczegółowe dane dotyczące oceny stanu wystąpienia poszczególnych rodzajów zanieczyszczeń zawarto w tabelach 10-12. Tabela 10. Klasyfikacja strefy podlaskiej z uwzględnieniem poziomów dopuszczalnych zanieczyszczeń w celu ochrona zdrowia Zanieczyszczenie Klasa strefy SO2 A NO2 A pyłu PM10 A ołów A benzen A tlenek węgla A pył zawieszony PM2,5 C kadm A arsen A nikiel A benzo(a)piren C Źródło: Ocena poziomów substancji w powietrzu i klasyfikacja stref województwa podlaskiego w 2015 r. Tabela 11. Klasyfikacja strefy podlaskiej z uwzględnieniem poziomów dopuszczalnych zanieczyszczeń w celu ochrona roślin Zanieczyszczenie Klasa strefy SO2 A NOx A Źródło: Ocena poziomów substancji w powietrzu i klasyfikacja stref województwa podlaskiego w 2015 r. Tabela 12. Klasyfikacja strefy podlaskiej z uwzględnieniem poziomów docelowych oraz celów długoterminowych dla ozonu - ochrona zdrowia i roślin Zanieczyszczenie ozon Symbol klasy poziom docelowy 8-godzin AOT 40 A A Symbol klasy poziom celu długoterminowego 8-godzin AOT D2 D2 Źródło: Ocena poziomów substancji w powietrzu i klasyfikacja stref województwa podlaskiego w 2015 r. PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 30 W Gminie Szypliszki głównym źródłem emisji zanieczyszczeń do powietrza jest tzw. emisja antropogeniczna, wynikająca z działalności człowieka oraz emisja niska z gospodarki komunalnej (kotłownie, indywidualne paleniska domowe i jednostki gospodarcze). Według Głównego Urzędu Statystycznego na terenie gminy nie występują zakłady szczególnie uciążliwe i emisja zanieczyszczeń pyłowych i gazowych z terenu gminy nie jest wykazywana. Znaczy to, że emisja z podmiotów gospodarczych z terenu Gminy Szypliszki nie osiąga poziomu wymaganego w statystyce publicznej. 3.6. KLIMAT AKUSTYCZNY Hałas w środowisku to wszelkiego rodzaju niepożądane, nieprzyjemne i uciążliwe dźwięki w danym miejscu i czasie. Jest zanieczyszczeniem środowiska przyrodniczego charakteryzującym się różnorodnością źródeł i powszechnością występowania. Skutki oddziaływania hałasu i wibracji na człowieka oraz środowisko naturalne są bardzo dotkliwe. Hałas pochodzenia antropogenicznego, dzieli się w zależności od sposobu powstawania, na hałas komunikacyjny i przemysłowy: hałas przemysłowy - jest to hałas stworzony przez źródła zlokalizowane wewnątrz i na zewnątrz obiektów budowlanych różnego typu. Bywa on najczęstszą przyczyną skarg ludności. Wynika to między innymi z faktu, że hałasy tego typu mają najczęściej charakter ciągły, często o bardzo dokuczliwym brzmieniu. Największymi źródłami są zakłady przemysłowe, wytwórcze i rzemieślnicze; hałas komunikacyjny pochodzi od środków transportu lotniczego, kolejowego i drogowego. Szczególnie narażone są tereny znajdujące się w pobliżu większych tras komunikacyjnych. Wynika to z dużej dynamiki wzrostu ilości środków transportu, zwłaszcza pojazdów samochodowych notowanego w ostatnich latach oraz wzmożonego ruchu tranzytowego (towarowego i osobowego) w komunikacji międzynarodowej. Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególności poprzez: utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie; zmniejszanie poziomu hałasu, co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany. PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 31 Hałas przemysłowy Źródłem hałasu przemysłowego na terenie Gminy Szypliszki są małe przedsiębiorstwa nieposiadające żadnych zabezpieczeń akustycznych - są to głównie tartaki, stolarnie, warsztaty lakiernicze czy mechaniki samochodowej. Niejednokrotnie takie działalności są źródłem konfliktów mieszkańców z przedsiębiorcami, gdyż są one uciążliwe dla mieszkańców, co przyczynia się do składania skarg i donosów na niewłaściwe funkcjonowanie przedsiębiorstw. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska przeprowadza kontrole i ustala szereg zaleceń dotyczących minimalizacji emisji hałasu, lub też z powodu znikomej i tylko okresowej uciążliwości sprawa nie jest kontynuowana. Skala zagrożeń hałasem przemysłowym nie jest zbyt duża, a zasięg jego oddziaływania ma zwykle charakter lokalny. Źródłem hałasu przemysłowego na terenie gminy mogą być funkcjonujące elektrownie (turbiny) wiatrowe (obecnie działają 3 turbiny w miejscowości Głęboki Rów). Nie powodują one jednak znacznego poziomu hałasu, który miałby istotny wpływ na kształt klimatu akustycznego na terenie gminy. Hałas komunikacyjny Hałas komunikacyjny pochodzi z przebiegających przez gminę szlaków komunikacyjnych. Na sieć drogową gminy składają się: droga krajowa nr 8 Suwałki - Budzisko, przebiegająca przez teren gminy na długości 20 km; droga wojewódzka nr 651 Gołdap - Sejny przebiegająca przez teren gminy na długości 12 km; drogi powiatowe o łącznej długości 50,004 km. Dwie drogi posiadają klasę techniczną G (główną), jedna droga - klasę techniczną Z (drogi zbiorcze), a sześć dróg - klasę techniczną L (drogi lokalne). Nawierzchnię bitumiczną posiadają drogi powiatowe o łącznej długości 26,754 km. Pozostałe 23,250 km to drogi o nawierzchni innej niż bitumiczna. Wykaz dróg powiatowych przebiegających przez Gminę Szypliszki przedstawia się następująco: o nr 1136B Postawele - Jałowo - Przejma – Dębniak – długość na terenie gminy: 7,450 km; o nr 1137B Ignatowizna - Kupowo - Majdan – Sadzawki – długość na terenie gminy: 4,670 km; o nr 1138B Jeleniewo - Wołownia - Przejma – Becejły – długość na terenie gminy: 6,190 km; PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 32 o nr 1139B Wołownia - Czerwonka – Kaletnik – długość na terenie gminy: 6,560 km; o nr 1141B Prudziszki - Suchodoły – Węgielnia – długość na terenie gminy: 0,464 km; o nr 1153B Suwałki - Okuniowiec - Kaletnik - Wiatrołuża – Zaboryszki - – długość na terenie gminy: 8,990 km; o nr 1154B Węgielnia - Bilwinowo – Kaletnik – długość na terenie gminy: 6,650 km; o nr 1156B Kaletnik - Adamowizna - Orlinek – Gremzdel – długość na terenie gminy: 4,040 km; o nr 1159B od drogi 651 - Szołtany - Puńsk – Wojtokiemie – długość na terenie gminy: 2,000 km; o nr 1160B Puńsk - Wojciuliszki - Budzisko – Budzisko – długość na terenie gminy: 2,990 km; drogi gminne o łącznej długości 79,250 km. Szczegółowy wykaz dróg gminnych zawarto w tabeli 13. Tabela 13. Wykaz dróg gminnych przebiegających przez Gminę Szypliszki Numer drogi Nazwa drogi Przebieg 1. 101611B Deksznie Linówek 2. 101612B Szypliszki – Kociołki Białobłota Deksznie od drogi powiat. Nr 1156B w kierunku wsi Linówek do granicy administracyjnej gminy Szypliszki Szypliszki od drogi wojewódzkiej nr 651 ulicą 4 Sierpnia, przez Lasy Państwowe, wsie: Kociołki, Postawelek i mostem na rzece Szelmentka do drogi wojewódzkiej nr 651 we wsi Białobłota 3. 101613B asfalt na odcinku KrzywólkaWygorzel Krzywólka – Wygorzel – Przejma Wysoka 4. 101614B Becejły – Postawelek – Kupowo Folwark 5. 101615B Becejły – Fornetka 6. 101616B asfalt Przejma Wielka – Szury 7. 101617B 8. 101618B 9. 101619B asfalt Lp. Przejma Wielka Szelment – Leszczewo Lipniak – Sitkowizna – Zaboryszki Dębniak – Zaboryszki Krzywólka obok Lasów Państwowych od drogi powiatowej nr 1138B przez wieś Wygorzel do drogi powiatowej nr 1138B we wsi Przejma Wysoka Becejły od drogi wojewódzkiej nr 651, obok cmentarza parafialnego i przez most do wsi Postawelek, potem wzdłuż rzeki Szelmentka do drogi powiat. nr 1137B we wsi Kupowo Folwark Becejły od drogi wojewódzkiej nr 651 przy granicy Lasów Państwowych terenem leśnym do wsi Rybalnia i dalej do drogi powiatowej nr 1136B we wsi Fornetka Lipowo od drogi krajowej nr 8 do wsi Szury, obok terenu zamkniętego do drogi powiatowej 1136B we wsi Przejma Wielka Przejma Wielka od drogi gminnej nr 101616B przez wieś Szelment, wzdłuż jeziora do drogi zakładowej WOSiR Szelment Długość 850 m 6500 m + obiekt mostowy 3900 m 5000 m +obiekt mostowy 3300 m 4900 m 2900 m Lipniak od drogi krajowej nr 8 przez wieś Sitkowizna do drogi powiatowej nr 1153B we wsi Zaboryszki 2700 m Szypliszki od drogi krajowej nr 8 przez Lasy Państwowe i przez wieś Dębniak do drogi powiatowej nr 1153B we wsi Zaboryszki 3300 m PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 33 Lp. Numer drogi Nazwa drogi Przebieg 10. 101620B Olszanka – Grauże Stare – Zaboryszki 11. 101621B Lipowo – Kaletnik 12. 101622B Głęboki Rów – Dębowo – Wiatrołuża 13. 101623B Polule – Lipniak 14. 101624B Budzisko – Jegliniec – Wojponie 15. 101625B Słobódka – Żyrwiny – Romaniuki 16. 101626B Lipina – Lipniak 17. 101627B Jeziorki – Andrzejewo 18. 101628B Ślązak – Łowocie 19. 101629B Aleksandrówka – Puńsk 20. 101630B Zaboryszki – Szołtany 21. 101631B Lasy – Łowocie – Szlinokiemie 22. 101632B Sadzawki – Wojciuliszki Olszanka od drogi krajowej mr 8 przez wieś Grauże Stare, trasą biegnącą obok jeziora Grauże, do drogi powiatowej nr 1153B we wsi Zaboryszki Lipowo od drogi krajowej nr 8 (przy skręcie) do wsi Grauże Nowe trasą biegnącą obok jeziora Grauże i dalej w kier. południowo – wschodnim aż do drogi powiatowej nr 1153B we wsi Kaletnik Głęboki Rów od drogi powiat. nr 1139B w kier. południowo – wschodnim do skrzyżowania z drogą powiatową nr 1154 B i z linią kolejową we wsi Dębowo, a dalej w kier. wsi Wiatrołuża I aż do granicy administracyjnej gminy Szypliszki Polule od drogi powiatowej nr 1154B w kierunku południowo – wschodnim do skrzyżowania z linią kolejową i dalej w kierunku wsi Lipniak, aż do granicy gminy Szypliszki Budzisko od terenu byłego przejścia granicznego w kierunku wschodnim przez wieś Podwojponie do wsi Jegliniec i do drogi powiatowej nr 1160B we wsi Wojponie Słobódka od drogi powiatowej nr 1159B do wsi Żyrwiny i do skrzyżowania z drogą gminną nr 101629B we wsi Aleksandrówka, dalej przez wieś Romaniuki w kierunku wsi Wojciuliszki do granicy administracyjnej gminy Szypliszki Lipina od drogi krajowej nr 8 działką nr 89 do wsi Lipniak i do drogi powiatowej nr 1136B na terenie Lasów Państwowych Jeziorki od drogi krajowej nr 8 działką nr 30 do wsi Kociołki i przez wieś Andrzejewo do drogi powiatowej nr 1137B Wesołowo od drogi wojewódzkiej nr 651 w kierunku południowym na teren Lasów Państwowych i do wsi Łowocie, przez linię kolejową do drogi gminnej nr 101631B Jeziorki od drogi krajowej nr 8 działką nr 50 przez wieś Aleksandrówka do skrzyżowania z drogą gminną nr 101625B i dalej przez wieś Romaniuki do granicy administracyjnej gminy Szypliszki z gminą Puńsk Zaboryszki od drogi wojewódzkiej nr 651 na skrzyżowaniu z drogą powiatową nr 1153B w kierunku wsi Szołtany, do granicy gminy Szypliszki Kaletnik od skrzyżowania z drogą powiat. nr 1156B na terenie Lasów Państwowych przez las do wsi Łowocie, przekracza dwukrotnie linię kolejową i we wsi Wesołowo do granicy gminy Szypliszki ze wsią Szlinokiemie Sadzawki od drogi krajowej nr 8 w kierunku wschodnim działką nr 60 do granicy gminy Szypliszki ze wsią Wojciuliszki. Długość 3500 m 5500 m 4900 m 1900 m 3500 m 4300 m 3400 m 3200 m 4000 m 3500 m 1300 m 4900 m 2000 m Źródło: Dane Urzędu Gminy Szypliszki Przez teren gminy przebiega ponadto linia kolejowa Suwałki – Trakiszki. W latach 2010-2014 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska wykonał badania monitoringowe w zakresie poziomu hałasu komunikacyjnego w Szypliszkach. Pomiary PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 34 wykonano w celu określenia wartości wskaźników równoważnego poziomu natężenia dźwięku w porach dziennej i nocnej (LAeqD i LAeqN), mających zastosowanie do kontroli warunków korzystania ze środowiska w odniesieniu do jednej doby. Pomiary prowadzono w porze jesiennej (październik). Podczas pomiarów każdorazowo prowadzono rejestrację natężenia ruchu pojazdów z wyodrębnieniem pojazdów ciężkich. W 2010 r. w Szypliszkach odnotowano przekroczenia norm: w porze dnia o 18,6 dB, w porze nocy o 20,5 dB (najwyższe przekroczenia zanotowane podczas pomiarów monitoringowych hałasu w 2010 r. w województwie podlaskim). W 2014 r. przekroczenia wyniosły: w porze dnia o 7,7 dB, w porze nocy o 13,7 dB. Szczegółowe dane dotyczące przeprowadzonych pomiarów zaprezentowano w tabeli 14. Tabela 14. Wyniki pomiarów hałasu komunikacyjnego – średniego poziomu równoważnego dźwięku LAeq na terenie Gminy Szypliszki Lokalizacja punktu pomiarowego Szypliszki – ul. Suwalska 7 Średni poziom równoważny (LAeq) dla pory dziennej LAeq,D [dB] 2010 73,6 dla pory nocnej LAeq,N [dB] Przekroczenia dopuszczalnej wartości wskaźnika oceny hałasu dla pory dla pory dziennej nocnej [dB] [dB] 70,5 18,6 20,5 69,7 7,7 13,7 2014 Szypliszki – ul. Suwalska 7 72,7 Źródło: Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska na terenie powiatów: suwalskiego grodzkiego i suwalskiego ziemskiego w 2014 roku 3.7. DZIEDZICTWO KULTUROWE, ZABYTKI I DOBRA MATERIALNE Na terenie Gminy Szypliszki występują liczne obiekty zabytkowe podlegające ochronie i wpisane do centralnego rejestru zabytków (rejestr A) oraz wojewódzkiej ewidencji zabytków, co zostało zaprezentowane w tabeli 15. Tabela 15. Wykaz obiektów zabytkowych z terenu Gminy Szypliszki Lp. Nazwa obiektu Adres 1. zagroda wiejska nr 25 Adamowizna nr 25 2. budynek gospodarczy, obora w zagrodzie nr 25 budynek gospodarczy, spichlerz w zagrodzie nr 25 budynek gospodarczy, stodoła w zagrodzie nr 25 budynek gospodarczy, stodoła w zagrodzie nr 3 Adamowizna nr 25 3. 4. 5. Nr rejestru Adamowizna nr 25 Adamowizna nr 25 Andrzejewo nr 3 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 35 Lp. Nazwa obiektu Adres 6. zespół kościoła p.w. M.B. Częstochowskiej Becejły 7. kościół p.w. M.B. Częstochowskiej Becejły 8. 9. ogrodzenie w zespole kościoła p.w. M.B. Częstochowskiej cmentarz przykościelny kościoła p.w. M.B. Częstochowskiej Becejły Becejły 10. cmentarz rzymskokatolicki Becejły 11. budynek mieszkalny - chałupa nr 17 Dębowo nr 17 12. cmentarz ewangelicki Głęboki Rów 13. Kaletnik 15. kościół p.w. Ducha Świętego mur z kaplicami z zespołu kościoła p.w. Ducha Świętego plebania 16. kaplica cmentarna Kaletnik 17. cmentarz parafialny rzymskokatolicki Kaletnik 18. brama cmentarna Kaletnik 19. Krzywólka Sadzawki nr 13 21. cmentarz rzymskokatolicki budynek gospodarczy, spichrz w zagrodzie nr 13 cmentarz staroobrzędowców 22. cmentarz wojenny z I wojny św. Szypliszki 23. cmentarz ewangelicki Przejma Wielka 24. budynek mieszkalny-chałupa nr 2 Wojponie nr 2 25. budynek mieszkalny-chałupa nr 8 Wojponie nr 8 26. cmentarz wojenny z I wojny św. Wygorzel 27. dwór, potem szkoła Zaboryszki 14. 20. Nr rejestru A-66 z dn. 03.11.2003 r. ZN-440-39/ZC/2003 A-66 z dn. 03.11.2003 r. ZN-440-39/ZC/2003 A-66 z dn. 03.11.2003 r. ZN-440-39/ZC/2003 A-66 z dn. 03.11.2003 r. ZN-440-39/ZC/2003 616 z dn. 10.01.1989 r. KL.WKZ 534/616/d/89 Kaletnik Kaletnik 619 z dn. 10.01.1989 r. KL.WKZ 534/619/d/89 Szury 330 z dn. 10.03.1983 r. KL.WKZ 534/330/d/83 Źródło: http://wosoz.pbip.pl Na terenie gminy znajduje się także zabytek archeologiczny wpisany do rejestru C - zabytki archeologiczne: grodzisko wczesnośredniowieczne z XI-XIII w. w miejscowości Jegliniec, dec. nr 670-1/20/68 z dn. 25.10.1968 r., nr rej. 69 (biał.), dec nr Kl.WKZ 534/94/d/80 z dn. 14.11.1980 r., nr rej. 94 (suw.). 3.8. RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA, OBSZARY NATURA 2000 Na terenie Gminy Szypliszki występują następujące obszary chronione: Obszar Chronionego Krajobrazu „Pojezierze Północnej Suwalszczyzny”; 12 pomników przyrody; obszar NATURA 2000 „Jeleniewo”; PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 36 fragment otuliny Wigierskiego Parku Narodowego. Obszar Chronionego Krajobrazu „Pojezierze Północnej Suwalszczyzny” – celem ochrony ekosystemów Obszaru jest zachowanie różnorodności biologicznej siedlisk przyrodniczych związanych z urozmaiconą rzeźbą polodowcową Pojezierza Północnej Suwalszczyzny, z licznymi jeziorami, kemami, ozami i wzgórzami morenowymi o łącznej powierzchni 42 844,94 ha, z czego 4 964,51 ha znajduje się na terenie Gminy Szypliszki. Obszar funkcjonuje obecnie zgodnie z uchwałą Nr XII/88/15 Sejmiku Województwa Podlaskiego z dnia 22.06.2015 r. w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu „Pojezierze Północnej Suwalszczyzny” (Dz. Urz. Woj. Podlaskiego z 2015 r., poz. 2116). Na Obszarze zakazuje się: 1. zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronień i miejsc rozrodu oraz tarlisk, złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynności związanych z racjonalną gospodarką rolną, leśną, rybacką i łowiecką; 2. likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych, jeżeli nie wynikają one z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej i zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urządzeń wodnych; 3. wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopalnych szczątków roślin i zwierząt, a także minerałów i bursztynu; 4. wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym, przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub utrzymaniem, budową, odbudową, naprawą lub remontem urządzeń wodnych; 5. dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli służą innym celom niż ochrona przyrody lub zrównoważone wykorzystanie użytków rolnych i leśnych oraz racjonalna gospodarka wodna lub rybacka; 6. likwidowania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy i obszarów wodno-błotnych; 7. lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szerokości 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem urządzeń wodnych oraz obiektów służących prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej. Zakazy określone w punktach 3 i 4 nie dotyczą części Obszaru, na których położone są złoża skał: PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 37 1. udokumentowane do dnia 31 grudnia 2004 r., których dokumentacje zostały zatwierdzone przez właściwy organ administracji geologicznej; 2. udokumentowane na podstawie koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie, udzielonych do dnia 31 grudnia 2004 r.; 3. udokumentowane na podstawie informacji geologicznych zawartych w dokumentacjach sporządzonych i zatwierdzonych przez właściwy organ administracji geologicznej do dnia 31 grudnia 2004 r.; 4. wykorzystywanych do celów leczniczych w rozumieniu ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych (Dz. U. z 2012 r., poz. 651 z późn. zm.). Zakaz określony w punkcie 7 nie dotyczy: 1. obszarów zwartej zabudowy miejscowości w granicach określonych w studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, gdzie dopuszcza się uzupełnianie zabudowy mieszkaniowej, usługowej i letniskowej pod warunkiem wyznaczenia nieprzekraczanej linii zabudowy od brzegu wód, określonej poprzez połączenie istniejących budynków na przylegających działkach w rozumieniu ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym; 2. siedlisk rolniczych – w zakresie uzupełniania istniejącej zabudowy o obiekty do prowadzenia gospodarstwa rolnego, pod warunkiem nie przekraczania dotychczasowej linii zabudowy od brzegów wód; 3. terenów ogólnodostępnych kąpielisk, plaż i przystani wodnych; 4. istniejących obiektów letniskowych, mieszkalnych, usługowych oraz o funkcji mieszanej nie kolidującej z podstawowym i uzupełniającym przeznaczeniem terenu, zrealizowanych na podstawie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które utraciły moc przed dniem 1 stycznia 2004 r., gdzie dopuszcza się ich odbudowę, rozbudowę lub nadbudowę w rozumieniu ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane, w celu poprawy standardów ochrony środowiska oraz walorów estetyczno – krajobrazowych, pod warunkiem nie przybliżania zabudowy do brzegów wód, a także zwiększania istniejącej powierzchni zabudowy: a. o nie więcej niż 10 m2, w przypadku budynków o powierzchni mniejszej lub równej 100m2, b. o nie więcej niż 10%, w przypadku budynków o powierzchni powyżej 100m2; 5. zbiorników wodnych pochodzenia antropogenicznego o powierzchni nie większej niż 0,5 ha i głębokości nie większej niż 3,0 m. PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 38 Rysunek 8. Położenie obszaru chronionego krajobrazu na terenie Gminy Szypliszki Źródło: geoserwis.gdos.gov.pl Pomniki przyrody Na terenie Gminy Szypliszki znajduje się 12 pomników przyrody, z czego 7 to głazy narzutowe. Szczegółowy wykaz pomników przyrody zaprezentowano w tabeli 16. Tabela 16. Wykaz pomników przyrody zlokalizowanych w Gminie Szypliszki Nr Wymiary pomn. Lp. Rodzaj obiektu wg. Obw. m Wys. m rej. Miejscowość 1. 34 Głaz narzutowy 8,7 1,5 Kociołki 2. 33 Głaz narzutowy 8,05 1 Aleksandrówka 3. 36 Głaz narzutowy 10,75 1,52 Andrzejewo Podstawa prawna Dz. Urz. WRN w Białymstoku z 1955 r. Nr 7, poz. 85 Dz. Urz. WRN w Białymstoku z 1955 r. Nr 7, poz. 85 Dz. Urz. WRN w Białymstoku z 1955 r. Nr 7, poz. 85 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 39 Nr Wymiary pomn. Lp. Rodzaj obiektu wg. Obw. m Wys. m rej. Miejscowość 4. 82 Głaz narzutowy 11,6 2,39 Postawelek 5. 83 Głaz narzutowy 8,75 1,75 Postawelek 6. 85 Głaz narzutowy 7,5 0,84 Andrzejewo 7. 591 Głaz narzutowy 5,95 0,9 Aleksandrówka 8. 203 Lipa drobnolistna 3,65 9 Przejma Wielka 9. 1736 Dąb szypułkowy 3,90 28 Fornetka 2,15 24 Fornetka 11. 1754 Dąb szypułkowy 3,40 24 Grauże Nowe 12. 1748 Dąb szypułkowy 3,50 24 Grauże Nowe 10. 1760 Brzoza brodawkowata Podstawa prawna Dz. Urz. WRN w Białymstoku z 1967r., Nr 7, poz. 57 Dz. Urz. WRN w Białymstoku z 1967r., Nr 7, poz. 57 Dz. Urz. WRN w Białymstoku z 1967r., Nr 7, poz. 57 Rozp. Nr 222/98 Woj. Suw. z 14.12.1998 r. (Dz. Urz. Woj. Suw. Nr 74, poz.510) Dz. Urz. WRN w Suwałkach z 1978r., Nr 11, poz. 46 Rozp. Nr 10/04 Wojewody Podlaskiego z dn. 1.04.2004 r. Rozp. Nr 10/04 Wojewody Podlaskiego z dn. 1.04.2004 r. Rozp. Nr 10/04 Wojewody Podlaskiego z dn. 1.04.2004 Rozp. Nr 10/04 Wojewody Podlaskiego z dn. 1.04.2004 Źródło: www2.bialystok.rdos.gov.pl Wyznaczono tu także obszar NATURA 2000 „Jeleniewo” PLH200001 – zatwierdzony decyzją Komisji Europejskiej z dnia 13.11.2007 r. w sprawie przyjęcia na mocy dyrektywy Rady 92/43/EWG pierwszego zaktualizowanego wykazu terenów mających znaczenie dla Wspólnoty składających się na kontynentalny region biogeograficzny (notyfikowana jako dokument nr C(2007)5043)(2008/25/WE) (Dz. Urz. UE L 12 str. 383). Jest to obszar utworzony w celu ochrony największej w Polsce kolonii lęgowej nietoperza nocka łydkowłosego (Myotis dasycneme), który został uznany za jeden z najrzadszych i najbardziej zagrożonych wymarciem gatunków nietoperzy w Europie. W obręb ostoi wchodzą ponadto następujące typy siedlisk chronionych na podstawie Dyrektywy Habitatowej: 3140 - twardowodne oligo- i mezotroficzne zbiorniki z podwodnymi łąkami ramienic Charetea; 3150 - starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion; 3260 - nizinne i podgórskie rzeki ze zbiorowiskami włosieniczników; 6210 - murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea i ciepłolubne murawy z Asplenion septentrionalis-Festucion); 6230 - bogate florystycznie górskie i niżowe murawy bliźniczkowe; 6510 - niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elastoris); 7110 - torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (żywe); PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 40 7230 - górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk; 7140 - torfowiska przejściowe i trzęsawiska; 7230 - torfowiska alkaliczne; 91D0 - bory i lasy bagienne; 91E0 - łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe, olsy źródliskowe. Rysunek 9. Położenie obszaru NATURA 2000 „Jeleniewo” na tle Gminy Szypliszki Źródło: geoserwis.gdos.gov.pl Dla obszaru ustanowiono plan zadań ochronnych (Zarządzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Białymstoku z dnia 30 kwietnia 2014 r. w sprawie ustanowienia planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Jeleniewo PLH200001 (Dz. Urz. Woj. Podl. z 2014 r., poz. 1771) zmienione Zarządzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Białymstoku z dnia 26 kwietnia 2016 r. w sprawie zmiany zarządzenia w sprawie ustanowienia planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Jeleniewo PLH200001 (Dz. Urz. Woj. Podl. z 2016 r., poz. 1991). W ramach planu określone zostały cele działań PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 41 ochronnych, które są uwzględniane przez Gminę Szypliszki w związku z planowanymi przez nią projektami. Tabela 17. Cele działań ochronnych dla obszaru NATURA 2000 Jeleniewo Lp. 1. 2. Przedmiot ochrony 3140 Twardowodne oligoi mezotroficzne zbiorniki wodne z podwodnymi łąkami ramienic Charetea 3260 Nizinne i podgórskie rzeki ze zbiorowiskami włosieniczników Ranunculion fluitantis 3. 6210 Murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea) 4. 6230 Górskie i niżowe murawy bliźniczkowe (Nardion – płaty bogate florystycznie) 5. 6510 Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) 6. 7110 Niżowe torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (żywe) 7. 7140 Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z ScheuchzerioCaricetea) 8. 7230 Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk 9. 91D0 Bory i lasy bagienne 10. 91B0 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe 11. 1318 Nocek dasycneme 12. 1903 Lipiennik loeselii łydkowłosy Loesela Myotis Liparis Cel działań ochronnych Uzupełnienie stanu wiedzy o przedmiocie ochrony celem oceny stanu ochrony wszystkich płatów siedliska i zaplanowania działań ochronnych. Zachowanie dotychczasowego biegu rzek i potoków. Przywrócenie właściwego stanu ochrony siedliska poprzez ekstensywne użytkowanie muraw na co najmniej 75% płatów siedliska. Uzupełnienie stanu wiedzy o przedmiocie ochrony celem pełnego rozpoznania występowania siedliska w obszarze, oceny jego stanu ochrony oraz zaplanowania działań ochronnych. Przywrócenie właściwego stanu ochrony siedliska poprzez ekstensywne użytkowanie muraw na co najmniej 75% płatów siedliska. Utrzymanie ekstensywnego użytkowania łąk.. Uzupełnienie stanu wiedzy o przedmiocie ochrony celem pełnego rozpoznania występowania siedliska w obszarze, oceny jego stanu ochrony oraz zaplanowania działań ochronnych. Zachowanie powierzchni siedliska i poprawa stanu ochrony siedliska. Stabilizacja procesów sukcesji wtórnej roślinności. Usprawnienie bilansu wodnego poprzez obniżenie ewapotranspiracji. Zachowanie powierzchni siedliska i poprawa stanu ochrony siedliska. Stabilizacja procesów sukcesji wtórnej roślinności. Usprawnienie bilansu wodnego poprzez obniżenie ewapotranspiracji. Zachowanie powierzchni siedliska i poprawa stanu ochrony siedliska. Stabilizacja procesów sukcesji wtórnej roślinności. Usprawnienie bilansu wodnego poprzez obniżenie ewapotranspiracji. Ochrona seminaturalnego charakteru siedliska z możliwością regulacji zagęszczenia drzewostanu. Ochrona zbliżonego do naturalnego charakteru siedliska. Uzupełnienie stanu wiedzy o przedmiocie ochrony celem oceny stanu ochrony wszystkich płatów siedliska i zaplanowania działań ochronnych. Osiągnięcie właściwego stanu ochrony siedliska poprzez kształtowanie właściwego dla niego składu gatunkowego i struktury. Zachowanie parametrów stanu populacji i stanu siedliska na obecnym poziomie (FV). Osiągnięcie właściwej struktury i funkcji siedliska gatunku na co najmniej 50% stwierdzonych stanowisk jego występowania. Uzupełnienie stanu wiedzy o przedmiocie ochrony celem PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 42 Lp. Przedmiot ochrony 13. 1337 Bóbr europejski Castor fiber 14. 1355 Wydra Lutra lutra 1166 Traszka grzebieniasta Triturus cristatus 1188 Kumak nizinny Bombina bombina 15. 16. Cel działań ochronnych oceny stanu populacji gatunku i zaplanowania działań ochronnych. Zachowanie obecnej struktury i funkcji siedliska gatunku. Zachowanie obecnej struktury i funkcji siedliska gatunku. Osiągnięcie właściwej struktury i funkcji siedliska gatunku. Osiągnięcie właściwej struktury i funkcji siedliska gatunku. Źródło: Zarządzenie RDOŚ w Białymstoku z dnia 26.04.2016 r. Przez teren gminy przebiega korytarz ekologiczny GKPn-4A Puszcza Augustowska – Puszcza Romincka. Odcinek ten zapewnia łączność między obszarami objętymi ochroną: SOOS Ostoja Wigierska PLH200004 (ryś D, wilk C), Wigierski Park Narodowy, Ostoja Augustowska PLH200005 (ryś B, wilk B) a SOOS Puszcza Romincka PLH280005 (ryś C, wilk C). Rysunek 10. Położenie korytarza ekologicznego na terenie Gminy Szypliszki Źródło: geoserwis.gdos.gov.pl PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 43 Południowy fragment Gminy Szypliszki położony jest w otulinie Wigierskiego Parku Narodowego. Rysunek 11. Położenie otuliny Wigierskiego Parku Narodowego na terenie Gminy Szypliszki Źródło: geoserwis.gdos.gov.pl 3.9. POTENCJALNE ZMIANY STANU ŚRODOWISKA W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU Cele i kierunki działania uwzględnione w Strategii Rozwoju Gminy Szypliszki na lata 20162022 mają na celu optymalne wykorzystanie środków dostępnych na szczeblu gminnym, dla osiągnięcia jak najwyższej jakości środowiska. Do najważniejszych znaczących skutków zaniechania realizacji Strategii można zaliczyć: obniżenie standardu życia mieszkańców poprzez niekontrolowany wzrost emisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego oraz wzrost hałasu emitowanego do środowiska, zwłaszcza na skutek zaniechania realizacji inwestycji poprawiających stan techniczny dróg, PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 44 postępujące obniżenie jakości powietrza na terenach zabudowanych, wynikające z zaniechania wykorzystania odnawialnych źródeł energii i możliwości oszczędzania energii, przy rozwoju zabudowy mieszkaniowej i wzroście gęstości zaludnienia, degradacja wód powierzchniowych i gruntowych, na skutek niekontrolowanego odprowadzania ścieków z gospodarstw niepodłączonych do kanalizacji, degradacja obszarów o wysokiej bioróżnorodności w wyniku zaniechania lub niewłaściwej ochrony na etapie planowania przestrzennego i realizacji poszczególnych inwestycji, braku wzrostu poziomu świadomości ekologicznej mieszkańców i rozwoju negatywnych wzorców konsumpcji, zagrożenie celów ochrony obszaru Natura 2000 związane z nieuwzględnieniem wymagań ochronnych w planach zagospodarowania przestrzennego, ograniczenie inicjatyw obywatelskich w zakresie ochrony środowiska i promocji rozwoju zrównoważonego, obniżenie poczucia odpowiedzialności za stan środowiska mieszkańców i wrażliwości na działania zagrażające jego jakości. Zmiana stanu środowiska w przypadku braku realizacji Strategii będzie wiązała się głównie z nieosiągnięciem pozytywnych efektów ekologicznych, pogorszeniem jego stanu poprzez niedotrzymywanie dopuszczalnych standardów, co w konsekwencji prowadzić będzie do pogorszenia się komfortu bytowania mieszkańców gminy. 4. PRZEWIDYWANE ODDZIAŁYWANIE NA ŚRODOWISKO W WYNIKU REALIZACJI ZAPISÓW STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 4.1. STAN ŚRODOWISKA NA OBSZARACH OBJĘTYCH PRZEWIDYWANYM ZNACZĄCYM ODDZIAŁYWANIEM W ramach planowanych działań na terenie Gminy Szypliszki stan środowiska przyrodniczego będzie ulegał stopniowej poprawie. Działania zmierzające w kierunku poprawy środowiska naturalnego będą prowadzone w poszczególnych obszarach wskazanych w Strategii. Rzeczywiste oddziaływanie będzie znane po ustaleniu lokalizacji i parametrów danego przedsięwzięcia. Na obszarze realizacji Strategii nie stwierdzono obszarów objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem na środowisko. PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 45 4.2. ISTNIEJĄCE PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU Z punktu widzenia projektu Strategii Rozwoju Gminy Szypliszki na lata 2016-2022, jako występujące problemy ochrony środowiska, wskazane także jako słabe strony gminy, można wymienić: niski poziom wiedzy mieszkańców; w zakresie edukacji ekologicznej; niewystarczająca długość sieci kanalizacyjnej; niewystarczająca ilość przydomowych oczyszczalni ścieków; niewystarczający poziom izolacyjności budynków użyteczności publicznej; niewystarczający poziom wykorzystania odnawialnych źródeł energii w budynkach użyteczności publicznej oraz w budynkach indywidualnych; niewystarczający poziom efektywności energetycznej części budynków indywidualnych; niedostateczny stan techniczny zabytków gminnych. 4.3. CELE OCHRONY ŚRODOWISKA USTANOWIONE NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM, WSPÓLNOTOWYM I KRAJOWYM, ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU Projekt Strategii uwzględnia cele ochrony środowiska zawarte w wielu dokumentach strategicznych opracowanych na szczeblu krajowym i regionalnym, a także zawarte w dyrektywach UE. Szczegółowe wskazanie dokumentów, istotnych z punktu widzenia przedmiotowego dokumentu, zawarto w rozdziale 2.3. 5. ANALIZA I POSZCZEGÓLNE OCENA WPŁYWU KOMPONENTY USTALEŃ ŚRODOWISKA PROJEKTU WRAZ Z DOKUMENTU PROGNOZĄ NA ZMIAN ŚRODOWISKA Prognoza oddziaływania na środowisko opracowywana dla strategicznych dokumentów z założenia nie jest dokumentacją szczegółową, ponieważ jej głównym celem jest odniesienie zasadniczej treści dokumentu do polityki ekologicznej oraz zasad zrównoważonego rozwoju, a także określenie trendu całościowej polityki ochrony środowiska z punktu widzenia potrzeby jej realizacji. Prognoza ta w ogólny, strategiczny sposób rozważa PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 46 korzyści i zagrożenia wynikające z realizacji Strategii rozwoju bądź odstąpienia od tejże realizacji. Zidentyfikowane oddziaływania na środowisko poszczególnych celów i kierunków wynikających z Strategii Rozwoju Gminy Szypliszki na lata 2016-2022 w odniesieniu do poszczególnych aspektów środowiskowych, znajdują się poniżej. Zastosowano następujące oznaczenia w matrycy oddziaływań: Rodzaje oddziaływań – definicje: Bezpośrednie (B) - bez interwału czasowego, bez przekształcenia substancji, bez procesów pośrednich np. wycinka drzew – na krajobraz, budowa drogi – zniszczenie powierzchni gruntów Pośrednie (P) - z interwałem czasowym, z przekształceniem substancji, z procesami pośrednimi np. wycinka drzew – na zwierzęta, budowa drogi – na wodę, rośliny Charakter prawdopodobnych oddziaływań: Prawdopodobne umiarkowane negatywne oddziaływanie (kolor czerwony) Prawdopodobny brak oddziaływania (0) Prawdopodobne pozytywne oddziaływanie (kolor zielony) Prawdopodobne oddziaływanie o charakterze zarówno pozytywnym jak i negatywnym Ludzie Zwierzęta Rośliny Woda Powietrze i klimat Powierzchnia ziemi Krajobraz Zasoby naturalne Rozwój infrastruktury drogowej P P P P P P P P P P P Rozbudowa systemów wodno-kanalizacyjnych P P P P B P P P B O P Natura 2000 Cele Różnorodność biologiczna Zabytki i dobra naturalne (kolor żółty) PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 47 Ludzie Zwierzęta Rośliny Woda Powietrze i klimat Powierzchnia ziemi Krajobraz Zasoby naturalne Rozwój gospodarki przestrzennej P P P P P P P P P P P Rozwój infrastruktury i technologii informacyjno – komunikacyjnych O P O O O O O O O O O Rozwiązywanie problemów społecznych i stymulowanie aktywności zawodowej sprzyjającej włączeniu społecznemu O P O O O O O O O O O Podniesienie poziomu wykształcenia i kwalifikacji zawodowych społeczności O P O O O O O O O O O Zwiększenie dostępu do usług medycznych wysokiej jakości O P O O O O O O O O O Podniesienie jakości usług oraz poprawa dostępności opieki żłobkowej i edukacji przedszkolnej O P O O O O O O O O O Rozwój i poszerzenie funkcji obiektów dydaktycznych, kulturalnych, oraz sportoworekreacyjnych, stworzenie profesjonalnej oferty P P P P O O P O O O P Budowanie i upowszechnianie społeczeństwa informacyjnego O P O O O O O O O O O Rozwijanie tożsamości i integracji społeczności O P P P P P P P P P P Rozwój i wzrost konkurencyjności mikro, małych i średnich przedsiębiorstw O P O O O O O O O O O Natura 2000 Różnorodność biologiczna Zabytki i dobra naturalne Cele PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 48 Cele Różnorodność biologiczna Ludzie Zwierzęta Rośliny Woda Powietrze i klimat Powierzchnia ziemi Krajobraz Zasoby naturalne Zabytki i dobra naturalne Natura 2000 Wsparcie rozwoju sektora usług rolno – spożywczych, handlu i rzemiosła O P O O O O O O O O O P P P P P P P P P O P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P O P P P P P P P P P P O P Stworzenie atrakcyjnej oferty turystycznej, agroturystycznej i ekoturystycznej gminy w oparciu o zasoby przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz innowacyjne ich wykorzystanie Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalna gospodarka zasobami Renowacja i ochrona dziedzictwa historycznego i obiektów zabytkowych Zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii Promocja ochrony środowiska, postaw proekologicznych i zdrowego trybu życia Źródło: Opracowanie własne Wskazane cele i kierunki wynikające ze Strategii Rozwoju Gminy Szypliszki będą realizowane z zachowaniem zasad wynikających z następujących dokumentów: Uchwała Nr XII/88/15 Sejmiku Województwa Podlaskiego z dnia 22.06.2015 r. w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu „Pojezierze Północnej Suwalszczyzny” (Dz. Urz. Woj. Podlaskiego z 2015 r., poz. 2116); Zarządzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Białymstoku z dnia 30 kwietnia 2014 r. w sprawie ustanowienia planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Jeleniewo PLH200001 (Dz. Urz. Woj. Podl.z 2014 r., poz. 1771) zmienione Zarządzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Białymstoku z dnia 26 kwietnia 2016 r. w sprawie zmiany zarządzenia w sprawie ustanowienia planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Jeleniewo PLH200001 (Dz. Urz. Woj. Podl. z 2016 r., poz. 1991). PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 49 Projekty realizowane w oparciu o zapisy Strategii Rozwoju Gminy Szypliszki nie będą oddziaływały na środowisko w sposób negatywny. Przede wszystkim brak jest oddziaływania negatywnego na obszary objęte ochroną prawną, w szczególności na cele, przedmiot ochrony oraz integralność i spójność obszarów Natura 2000 oraz łączący je korytarz ekologiczny GKPn-4A Puszcza Augustowska – Puszcza Romincka. Projekt Strategii nie przewiduje realizacji działań mających na celu bezpośrednie zwiększenie różnorodności biologicznej, zawiera jednak cele i kierunki działań mające na celu zachowanie bioróżnorodności, zwłaszcza na terenach chronionych siedlisk i gatunków objętych ochroną na mocy ustawy o ochronie przyrody z dnia 16.04.2004 r. Oddziaływania pozytywne w przypadku realizacji przedmiotowego dokumentu mogą polegać na pośrednim pozytywnym wpływie na stan środowiska oraz walorów przyrodniczych, także w skali regionalnej, m.in. poprzez redukcję emisji zanieczyszczeń do atmosfery. W efekcie redukcji poziomu emisji zanieczyszczeń powinno nastąpić także zmniejszenie poziomu zanieczyszczeń w wodach oraz glebie, co wpłynie korzystnie na warunki bytowania zwierząt i roślin. Nie przewiduje się jednak znaczącego wpływu na jakość siedlisk roślinnych i zwierzęcych oraz bioróżnorodność. Planowane działania nie będą również wpływać na poprawę, funkcjonowanie i integralność obszarów chronionych, w tym obszarów Sieci Natura 2000 już ustanowionych lub projektowanych. Zaplanowane w Strategii zamierzenia inwestycyjne, np. w zakresie przedsięwzięć drogowych, nie wpłyną na zmianę obecnego funkcjonowania korytarzy. Realizacja zamierzeń skupiona jest na remontach i przebudowach już istniejących dróg, a więc nie przyczyni się do fragmentacji istniejących korytarzy ekologicznych, gdyż nie spowoduje podziału istniejących siedlisk przyrodniczych. Możliwe oddziaływania negatywne będą miały charakter krótkoterminowy i chwilowy. Oddziaływania te będą polegały na emisji hałasu i spalin w związku z realizacją prac budowlanych, zagrożeniu zniszczenia lub zamurowywania siedlisk ptaków podczas termomodernizacji budynków, ograniczeniu powierzchni gleb w związku z prowadzeniem prac budowlanych, usuwaniu drzew i krzewów podczas realizacji inwestycji, płoszeniu zwierząt w trakcie wykonywania prac. Do inwestycji, przy realizacji których te negatywne oddziaływania wystąpią, można zaliczyć przede wszystkim termomodernizację oraz przebudowę dróg i przebudowę infrastruktury wodno-kanalizacyjnej. Działania określone w Programie wywierają niewielki wpływ na obszary objęte ochroną prawną zgodnie z ustawą o ochronie przyrody z 16 kwietnia 2004 r. (głównie podejmowanie interwencji w miejscach już przekształconych przez człowieka). PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 50 5.1. WPŁYW POSZCZEGÓLNYCH PROJEKTÓW NA OBSZARY CHRONIONE ORAZ NA KLIMAT W niniejszym rozdziale przeanalizowano wpływ skonkretyzowanych na etapie tworzenia Strategii Rozwoju Gminy Szypliszki przedsięwzięć na obszary chronione oraz na klimat. Tabela 18. Wpływ przedsięwzięć na obszary chronione Nazwa zadania Przebudowa dróg gminnych Białobłota – Postawelek – Kociołki oraz Jeziorki – Romaniuki Przebudowa drogi gminnej w miejscowości Dębniak Czy projekt będzie realizowany na obszarze chronionym? TAK (Obszar Chronionego Krajobrazu „Pojezierze Północnej Suwalszczyzny”) TAK (Obszar Chronionego Krajobrazu „Pojezierze Północnej Suwalszczyzny”) Czy dla obszaru zaplanowano zadania ochronne? Czy przedsięwzięcie będzie negatywnie oddziaływać na obszar chroniony? NIE NIE NIE NIE Przebudowa drogi gminnej w miejscowości Zaboryszki NIE NIE DOTYCZY NIE Przebudowa drogi gminnej w miejscowości Dębowo TAK (Obszar Chronionego Krajobrazu „Pojezierze Północnej Suwalszczyzny”) NIE NIE NIE NIE DOTYCZY NIE NIE NIE DOTYCZY NIE Przebudowa drogi gminnej Zaboryszki – Grauże Stare – Olszanka – Lipniak Przebudowa drogi gminnej w miejscowości Czerwonka Przebudowa drogi gminnej w miejscowości Becejły droga na osiedle Przebudowa drogi gminnej w miejscowości Becejły (cmentarz) Przebudowa drogi gminnej w miejscowości Szypliszki Przebudowa drogi gminnej w miejscowościach Kaletnik – Łowocie – Boksze Remont remizy OSP w Kaletniku TAK (Obszar Chronionego Krajobrazu „Pojezierze Północnej Suwalszczyzny” oraz obszar Natura 2000 „Jeleniewo”) TAK (Obszar Chronionego Krajobrazu „Pojezierze Północnej Suwalszczyzny” oraz obszar Natura 2000 „Jeleniewo”) NIE TAK (Obszar Chronionego Krajobrazu „Pojezierze Północnej Suwalszczyzny”) TAK (Obszar Chronionego Krajobrazu „Pojezierze Północnej Suwalszczyzny”) TAK (dla obszaru Natura 2000 „Jeleniewo”) TAK (dla obszaru Natura 2000 „Jeleniewo”) NIE NIE NIE DOTYCZY NIE NIE NIE NIE NIE PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 51 Nazwa zadania Czy projekt będzie realizowany na obszarze chronionym? Czy dla obszaru zaplanowano zadania ochronne? Czy przedsięwzięcie będzie negatywnie oddziaływać na obszar chroniony? Remont budynku Zespołu Szkół w Kaletniku TAK (Obszar Chronionego Krajobrazu „Pojezierze Północnej Suwalszczyzny”) NIE NIE NIE NIE DOTYCZY NIE NIE NIE DOTYCZY NIE NIE NIE DOTYCZY NIE NIE NIE DOTYCZY NIE NIE NIE DOTYCZY NIE Modernizacja gospodarki wodnościekowej w gm. Szypliszki (oczyszczalnia ścieków w Słobódce, budowa wodociągu) Termomodernizacja budynku Urzędu Gminy Szypliszki wraz z zagospodarowaniem otoczenia Przebudowa stadionu w Szypliszkach Budowa garaży przy budynku Urzędu Gminy w Szypliszkach oraz garażu na autobus do przewozu dzieci w Słobódce Wykonanie trasy rowerowej Szelment – Jegliniec – Szelment z obiektami małej infrastruktury Źródło: Opracowanie własne W przypadku wskazanych inwestycji nie założono ich oddziaływania na obszary chronione, obejmują bowiem obszary przekształcone przez człowieka. W ramach Strategii wskazano także projekty, które nie będą w bezpośredni sposób oddziaływać na obszary chronione, są to bowiem projekty nieinfrastrukturalne: Zakup lekkiego samochodu strażackiego dla OSP w Szypliszkach oraz średniego samochodu strażackiego dla OSP w Kaletniku; Zakup dwóch busów do przewozu dzieci. W przypadku realizacji projektów w granicach obszaru Natura 2000 Jeleniewo objętego planem działań ochronnych, zostaną uwzględnione cele i zadania ochronne przewidziane dla poszczególnych gatunków mających swoje siedliska na wskazanym terenie. Szczegółowe wskazanie poszczególnych zadań ochronnych zostanie uwzględnione w dokumentacji środowiskowej sporządzonej dla planowanych przedsięwzięć. Pozostałe projekty, które będą realizowane w oparciu o zapisy Strategii Rozwoju Gminy Szypliszki, jak np. budowa i organizacja tras rowerowych, edukacja ekologiczna mieszkańców nie będą wywierały negatywnego wpływu na obszary chronione. PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 52 Projekty określone w Strategii będą także powodowały pozytywne oddziaływanie na klimat. Inwestycje: Termomodernizacja budynku Urzędu Gminy Szypliszki wraz z zagospodarowaniem otoczenia; Remont remizy OSP w Kaletniku; Remont budynku Zespołu Szkół w Kaletniku wpłyną pozytywnie na środowisko poprzez zmniejszenie zapotrzebowania na ciepło, które przyczyni się do spadku ilości paliw wykorzystywanych do ogrzania budynków, co w konsekwencji spowoduje zmniejszenie ilości zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery przez poszczególne obiekty. Pozytywny wpływ na klimat będą miały także projekty związane z poprawą jakości dróg, ponieważ dzięki ich wykonaniu ulegnie poprawie bezpieczeństwo i płynność ruchu drogowego. Ilość zużywanego paliwa zostanie zmniejszona, a więc redukcji ulegnie emisja spalin. Zmniejszy się również hałas wynikający dotychczas z ruchu z bardzo małymi prędkościami przy dużych obrotach silników po trudno przejezdnej drodze, z licznymi uszkodzeniami. 6. ROZWIĄZANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZANIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO, MOGĄCYCH BYĆ REZULTATEM REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU Kompensację przyrodniczą należy stosować wówczas, gdy w wyniku realizacji jakiejś inwestycji może nastąpić szkoda w środowisku, w sposób szczególny dotyczy to ewentualnych szkód wyrządzonych na obszarach chronionych Natura 2000. W przypadku działań zaproponowanych w projekcie Strategii Rozwoju Gminy Szypliszki na lata 2016-2022, nie ma przesłanek do proponowania kompensacji przyrodniczych. Strategia Rozwoju Gminy Szypliszki na lata 2016-2022 spełnia standardy zrównoważonego rozwoju, zatem podstawowe środki łagodzące polegać powinny na przekonaniu społeczeństwa co do konieczności realizacji działań i pokazaniu korzyści, jakie dla społeczeństwa wynikną z realizacji Strategii. W sensie przedmiotowym szczególne znaczenie ma stałe analizowanie możliwości pojawienia się nieplanowanych zagrożeń dla grup społecznych, lokalnych, przyrody PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 53 i krajobrazu w wyniku uszczegóławiania zadań. Jednak działania realizowane w znacznie zmienionym antropogenicznie obszarze nie spowodują szkód w środowisku. Rezultatem realizacji działań zaproponowanych w Strategii mogą być ograniczone czasowo i przestrzennie uciążliwości związane z przeprowadzanymi remontami i termorenowacjami budynków, a także pracami związanymi z modernizacją dróg, rozbudową sieci kanalizacyjnej czy wodociągowej. W takim wypadku działania mające na celu zapobieganie lub ograniczanie oddziaływań na warunki życia i zdrowie ludzi oraz środowisko będą polegać na: wcześniejszym informowaniu ludności o zamierzonych pracach, zakładaniu siatek ochronnych na elewacje remontowanych budynków, przeciwdziałających pyleniu i śmieceniu, wykonywaniu prac uciążliwych ze względu na hałas tylko w godzinach dziennych, wycince drzew w okresie zimowym, nie kolidującym z okresem lęgowym ptaków, kompensacyjnych nasadzeniach zieleni, inwentaryzacji budynków, które będą poddane remontom, pod względem gniazdowania ptaków chronionych i taki rozkład prac, aby nie przerywać gniazdowania, odpowiednim oznaczaniu reorganizacji ruchu, prawidłowej, zgodniej z ustawą o odpadach gospodarce odpadami, polityce zagospodarowania odpadów, monitorowaniu postępów wdrażania Strategii. Mitygacje dotyczą również środków łagodzących o charakterze edukacyjnym i wychowawczym. Tu zakres możliwości jest bardzo duży. Fundamentalne znaczenie ma edukacja dotycząca uzgodnień lokalizacyjnych z poszanowaniem wszystkich stron, a przede wszystkim głównych celów społecznych i ekologicznych. Równie ważna jest nieustająca kampania informacyjna promująca oszczędne i racjonalne korzystanie z zasobów środowiska, ze szczególnym naciskiem położonym na korzyści dla zdrowia ludności. 7. ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWIĄZAŃ ZAWARTYCH W PROJEKTOWANYM DOKUMENCIE Ustawa nakłada obowiązek przedstawienia w prognozie oddziaływania na środowisko rozwiązań alternatywnych do tych zawartych w projekcie dokumentu. Do zaproponowanych rozwiązań należy podać uzasadnienie ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadzącej do tego wyboru. PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 54 W związku z ogólnym charakterem Strategii prognoza może zaproponować rozwiązania alternatywne również na poziomie ogólnym. Prognoza nie wykazała znaczącego negatywnego oddziaływania jakiegokolwiek z zadań określonych w Strategii. Możliwe negatywne oddziaływania na środowisko zaproponowanych w Strategii inwestycji takich jak termomodernizacja budynków, przebudowa (modernizacja) dróg gminnych, budowa sieci wodociągowej związane są głównie z etapem prowadzenia prac. W końcowym efekcie ich realizacja ma pozytywnie wpłynąć przede wszystkim na poprawę jakości powietrza i całego środowiska na terenie Gminy Szypliszki oraz w regionie. Zawarte w Strategii ustalenia zawierają wiele rozwiązań pozytywnie wpływających na środowisko i sprzyjających zrównoważonemu rozwojowi. W związku z powyższym stwierdza się, że rozwiązania alternatywne dla przedsięwzięć poprawiających walory środowiskowe nie mają uzasadnienia, zarówno z formalnego, jak i ekologicznego punktu widzenia. Uznano, że zaproponowane ustalenia są najkorzystniejsze dla środowiska w kontekście istniejących uwarunkowań jakości środowiska na terenie Gminy Szypliszki. Ustalenia analizowanej Strategii są wynikiem kompromisu pomiędzy wymogami ochrony środowiska i życia człowieka, a koniecznością rozwoju urbanistycznego, gospodarczego i społecznego gminy. Zaprezentowane rozwiązania są zgodne z krajowym ustawodawstwem, dokumentami obowiązującymi na terenie gminy i województwa oraz wykorzystują instrumenty służące do jego zrównoważonego rozwoju. Ustalenia Strategii bezpośrednio nie ingerują w tereny o wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowych oraz zawierają wiele rozwiązań korzystnych dla środowiska na obszarach przekształconych przez człowieka, dlatego prognoza nie prezentuje rozwiązań alternatywnych do proponowanych w ustaleniach Strategii uznając, że zaproponowane ustalenia są najkorzystniejsze dla środowiska w kontekście istniejących uwarunkowań w Gminie Szypliszki. Rozwiązania alternatywne mogą dotyczyć: innej lokalizacji (warianty lokalizacji), innego sposobu prowadzenia inwestycji (warianty konstrukcyjne i technologiczne), innego sposobu zarządzania (warianty organizacyjne), wariantu niezrealizowania inwestycji, tzw. „opcja zerowa”. PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 55 8. PRZEWIDYWANE METODY ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU Zaproponowane w Strategii cele i kierunki działania nie będą powodować znaczącego negatywnego oddziaływania na środowisko. Jednak aby móc ocenić wpływ inwestycji, jak również postęp w realizacji założeń określonych w dokumencie i w razie konieczności podejmować na bieżąco działania korygujące, jeśli będą wymagane, należy wdrożyć także system monitoringu. Wdrażanie rozwiązań przewidzianych w omawianej Strategii wymaga stałego monitorowania oraz szybkiej reakcji w przypadku pojawiania się rozbieżności pomiędzy projektowanymi rezultatami a stanem rzeczywistym. Podstawą właściwej oceny wdrażania założeń Strategii, a także określenia problemów w osiąganiu założonych celów jest prawidłowy system sprawozdawczości, oparty na zestawie określonych wskaźników. Powinien on zapewnić stałą kontrolę jakości zarządzania środowiskiem planowanych przedsięwzięć inwestycyjnych oraz pozwolić regulować działalność podmiotów, a jednocześnie ułatwiać funkcjonowanie systemu wydawania decyzji, udzielania zezwoleń i egzekucji. Strategia określa konstrukcję systemu monitorowania umożliwiającego pomiar, kontrolę, interpretację efektów realizowanych działań oraz uaktualnienia dokumentu. W dokumencie tym zaproponowano wskaźniki, które powinny pozwolić określić stopień realizacji poszczególnych działań. Wskaźniki dotyczyć będą rezultatów oraz produktów Strategii. Projekt dokumentu zawiera zestaw wskaźników do monitorowania projektu – część z nich bezpośrednio wskazuje na efekty dotyczące jakości środowiska, np. zużycie energii. Zamieszczone w dokumencie propozycje wskaźników monitorowania jego realizacji są właściwe i pozwalają wraz z wynikami monitoringów prowadzonych przez inne powołane do tego służby (WIOŚ, RDOŚ) ocenić zmiany, jakie nastąpią w środowisku w wyniku ich realizacji. 9. INFORMACJE O TRANSGRANICZNYM ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO Zgodnie z przepisami zawartymi w ustawie z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko opracowywany projekt Strategii nie będzie powodował transgranicznego oddziaływania na środowisko. Ustalenia Strategii obejmują PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 56 zadania, które realizowane będą na obszarze Gminy Szypliszki, a zasięg ich oddziaływania na środowisko będzie miał przede wszystkim charakter lokalny. Wobec tego dokument ten nie musi podlegać procedurze transgranicznej oceny oddziaływania na środowisko. 10. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM Wprowadzenie Celem Prognozy jest wskazanie możliwych negatywnych skutków realizacji Strategii Rozwoju Gminy Szypliszki na lata 2016-2022 i przedstawienie zaleceń dotyczących przeciwdziałania ewentualnym negatywnym skutkom. Podstawy prawne i zakres Podstawą prawną opracowania prognozy oddziaływania na środowisko ustaleń projektu Strategii Rozwoju Gminy Szypliszki na lata 2016-2022 jest ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 353 z późn. zm.). Przy opracowywaniu Prognozy przeanalizowano, zgodnie z przepisami i uzgodnieniami, oddziaływania na wszystkie elementy środowiska, w tym m. in. na: różnorodność biologiczną, zwierzęta, rośliny, integralność obszarów chronionych, wodę, powietrze, klimat akustyczny, ludzi, powierzchnię ziemi, krajobraz, klimat, zasoby naturalne, zabytki, dobra materialne, z uwzględnieniem zależności między tymi elementami środowiska i między oddziaływaniami na te elementy identyfikując stopień i rodzaj oddziaływań. W szczególności przeanalizowany został wpływ Strategii na obszary chronione, w tym objęte siecią Natura 2000 i ich integralność. W oparciu o dostępne materiały zidentyfikowano główne problemy i zagrożenia środowiska w obszarze objętym Strategią, jak również określono jego aktualny stan. Z jednej strony służyć to powinno takiemu kształtowaniu Strategii, aby maksymalnie został wykorzystany do poprawy stanu środowiska, a z drugiej do umożliwienia oceny wpływu na środowisko i identyfikacji ewentualnych znaczących oddziaływań negatywnych oraz zaproponowania działań minimalizujących ten wpływ, wskazania działań alternatywnych i ewentualnie kompensujących. PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 57 Wpływ na poszczególne komponenty środowiska W wyniku analiz stwierdzono, że negatywne oddziaływania na środowisko mogą nastąpić w zakresie realizacji m.in. termomodernizacji budynków czy budowy sieci wodociągowej. Oddziaływania negatywne w większości będą miały charakter krótkotrwały i miejscowy lub lokalny. Pozytywne oddziaływania (w szczególności na powietrze atmosferyczne) będą miały projekty z zakresu podniesienia efektywności energetycznej i ograniczenia emisji zanieczyszczeń do powietrza, co służyć będzie przede wszystkim ludziom, ale też mogą wpłynąć na zużycie paliw i tym samym ograniczenie niekorzystnej emisji gazów cieplarnianych, pyłów i innych szkodliwych substancji do powietrza. Analiza możliwości oddziaływania transgranicznego Zawarte w Strategii zadania będą realizowane na obszarze Gminy Szypliszki, a zasięg ich oddziaływania na środowisko będzie miał przede wszystkim charakter lokalny. Wobec tego dokument ten nie podlega procedurze transgranicznej oceny oddziaływania na środowisko. Ocena skutków w przypadku braku realizacji planu oraz korzyści z jego realizacji Brak finansowania poszczególnych działań zaplanowanych w Strategii przełoży się na nieosiągnięcie efektów ekologicznych na obszarze Gminy Szypliszki i brak poprawy jakości poszczególnych komponentów środowiska, przede wszystkim stanu jakości powietrza atmosferycznego. Wnioski Na podstawie przeprowadzonych analiz w trakcie prac nad Prognozą oddziaływania na środowisko można wyciągnąć następujące wnioski ogólne: Ocenia się, że Strategia jako całość będzie pozytywnie oddziaływać na środowisko i sprzyjać rozwiązaniu niektórych problemów dotyczących poprawy stanu środowiska, niemniej niektóre obszary wsparcia mogą wpływać również negatywnie na poszczególne elementy środowiska. Szczegółowe wnioski w tym zakresie przedstawione są w odpowiednich rozdziałach Prognozy. Największy pozytywny wpływ oddziaływania Strategii będzie dotyczył jakości powietrza atmosferycznego, klimatu oraz zdrowia i jakości życia mieszkańców. Oddziaływania negatywne określone w prognozie mogą wystąpić, jednak w tym zakresie decydującą rolę odgrywać będzie lokalizacja projektów, zastosowana technologia oraz dokładny zakres inwestycji. Ograniczenie negatywnego wpływu będzie możliwe także PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 58 poprzez zastosowanie odpowiednich działań minimalizujących i kompensujących (opisane w treści Prognozy). Odstąpienie od zamiaru realizacji zadań określonych w Strategii przełoży się na spowolnienie procesów zmierzających do poprawy jakości środowiska na terenie Gminy Szypliszki. Na podstawie analizy celów dokumentów strategicznych UE stwierdza się, że Strategia realizuje cele tych dokumentów. W celu ograniczenia negatywnych oddziaływań Strategii na środowisko zaproponowano zasady monitorowania skutków realizacji dokumentu. 11. SPIS TABEL I RYSUNKÓW TABELA 1. PODZIAŁ ZAGOSPODAROWANIA POWIERZCHNI GMINY SZYPLISZKI..............................11 TABELA 2. TEMPERATURY POWIETRZA W STACJI METEOROLOGICZNEJ W SUWAŁKACH ................12 TABELA 3. OPADY ATMOSFERYCZNE, PRĘDKOŚĆ WIATRU, USŁONECZNIENIE I ZACHMURZENIE W STACJI METEOROLOGICZNEJ W SUWAŁKACH ..................................................................13 TABELA 4. ZESTAWIENIE ZASOBNOŚCI GLEB NA TERENIE POWIATU SUWALSKIEGO W LATACH 20112014 ..............................................................................................................................17 TABELA 5. ZŁOŻA ZASOBÓW GEOLOGICZNYCH NA TERENIE GMINY SZYPLISZKI ...........................19 TABELA 6. W YKAZ NAJWIĘKSZYCH JEZIOR POŁOŻONYCH NA TERENIE GMINY SZYPLISZKI ............21 TABELA 7. OCENA STANU EKOLOGICZNEGO, CHEMICZNEGO I STANU WÓD RZEK PRZYPŁYWAJĄCYCH PRZEZ GMINĘ SZYPLISZKI ..................................................................23 TABELA 8. STAN EKOLOGICZNY JEZIOR NA TERENIE GMINY SZYPLISZKI – OCENA MONITORINGOWA ......................................................................................................................................24 TABELA 9. KLASYFIKACJA WÓD PODZIEMNYCH NA TERENIE GMINY SZYPLISZKI ...........................26 TABELA 10. KLASYFIKACJA STREFY PODLASKIEJ Z UWZGLĘDNIENIEM POZIOMÓW DOPUSZCZALNYCH ZANIECZYSZCZEŃ W CELU OCHRONA ZDROWIA......................................30 TABELA 11. KLASYFIKACJA STREFY PODLASKIEJ Z UWZGLĘDNIENIEM DOPUSZCZALNYCH ZANIECZYSZCZEŃ W CELU OCHRONA ROŚLIN POZIOMÓW ........................................30 TABELA 12. KLASYFIKACJA STREFY PODLASKIEJ Z UWZGLĘDNIENIEM POZIOMÓW DOCELOWYCH ORAZ CELÓW DŁUGOTERMINOWYCH DLA OZONU - OCHRONA ZDROWIA I ROŚLIN ..................30 TABELA 13. W YKAZ DRÓG GMINNYCH PRZEBIEGAJĄCYCH PRZEZ GMINĘ SZYPLISZKI...................33 TABELA 14. W YNIKI POMIARÓW HAŁASU KOMUNIKACYJNEGO – ŚREDNIEGO POZIOMU RÓWNOWAŻNEGO DŹWIĘKU LAEQ NA TERENIE GMINY SZYPLISZKI ........................................35 TABELA 15. W YKAZ OBIEKTÓW ZABYTKOWYCH Z TERENU GMINY SZYPLISZKI .............................35 TABELA 16. W YKAZ POMNIKÓW PRZYRODY ZLOKALIZOWANYCH W GMINIE SZYPLISZKI ................39 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 59 TABELA 17. CELE DZIAŁAŃ OCHRONNYCH DLA OBSZARU NATURA 2000 JELENIEWO .................42 TABELA 18. W PŁYW PRZEDSIĘWZIĘĆ NA OBSZARY CHRONIONE .................................................51 RYSUNEK 1. POŁOŻENIE GMINY SZYPLISZKI NA TLE POWIATU SUWALSKIEGO .............................10 RYSUNEK 2. ŚREDNIA TEMPERATURA ROCZNA NA TERENIE POLSKI ...........................................12 RYSUNEK 3. SUMA OPADÓW ...................................................................................................13 RYSUNEK 4. USŁONECZNIENIE ................................................................................................14 RYSUNEK 5. POŁOŻENIE GMINY SZYPLISZKI NA TLE REGIONÓW FIZYCZNOGEOGRAFICZNYCH ......15 RYSUNEK 6. LOKALIZACJA JCWPD NR 23 ................................................................................25 RYSUNEK 7. ŚREDNIA ROCZNA EMISJA BENZO(A)PIRENU ..........................................................29 RYSUNEK 8. POŁOŻENIE OBSZARU CHRONIONEGO KRAJOBRAZU NA TERENIE GMINY SZYPLISZKI .39 RYSUNEK 9. POŁOŻENIE OBSZARU NATURA 2000 „JELENIEWO” NA TLE GMINY SZYPLISZKI .......41 RYSUNEK 10. POŁOŻENIE KORYTARZA EKOLOGICZNEGO NA TERENIE GMINY SZYPLISZKI ............43 RYSUNEK 11. POŁOŻENIE OTULINY W IGIERSKIEGO PARKU NARODOWEGO NA TERENIE GMINY SZYPLISZKI .....................................................................................................................44 W YKRES 1. STRUKTURA ZAGOSPODAROWANIA POWIERZCHNI GMINY SZYPLISZKI.......................11 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO STRATEGII ROZWOJU GMINY SZYPLISZKI NA LATA 2016-2022 60
