Wstęp do socjologii - Sebastian Kozłowski

Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych
Licencjackie Dzienne Studium Nauk Politycznych, I rok
SOCJOLOGIA
PROGRAM I LITERATURA PRZEDMIOTU
Konwersatorium prowadzą:
dr hab. Sebastian Kozłowski
dr Daniel Mider
Kurs socjologii obejmuje konwersatorium w wymiarze 30 godzin. Zajęcia odbywają się w
semestrze zimowym.
Cele kształcenia
Celem kursu jest przekazanie studentom usystematyzowanej wiedzy socjologicznej, umożliwiającej
rozumienie procesów społecznych zachodzących we współczesnym świecie i w Polsce. Szczegółowe
cele kształcenia obejmują następujący zakres wiedzy i umiejętności:






przyswojenie przez uczestników kursu podstawowych pojęć socjologicznych oraz umiejętność
stosowania ich w opisie i analizie społecznej rzeczywistości,
zdobycie elementarnej wiedzy o współczesnych i klasycznych koncepcjach socjologicznych,
wyrabianie umiejętności krytycznej interpretacji socjologicznych tekstów naukowych,
podstawowe kompetencje interpretacji wyników badań socjologicznych,
przyswojenie wiedzy o wybranych problemach społecznych, a zwłaszcza współczesnego
społeczeństwa polskiego,
budzenie wyobraźni socjologicznej, w szczególności poprzez analizę raportów z badań
społeczeństwa polskiego.
Warunki zaliczenia kursu
Podstawą zaliczenia jest obecność na zajęciach. Warunkiem uzyskania zaliczenia jest
przygotowanie do zajęć, aktywność w dyskusji oraz złożenie pisemnej recenzji zaakceptowanej
zwartej publikacji z zakresu socjologii w wyznaczonym terminie. Kurs socjologii ogólnej kończy się
pisemnym kolokwium. Wynik kolokwium końcowego, przygotowanie do zajęć i aktywność w dyskusji
oraz obecność mają wpływ na ocenę końcową.
SOCJOLOGIA – program konwersatorium
SOCJOLOGIA OGÓLNA - PROGRAM I LITERATURA
1. Jaźń, tożsamość, osobowość społeczna
Jednostka a społeczeństwo. Koncepcje jaźni w różnych ujęciach teoretycznych. Pojęcie
tożsamości indywidualnej. Typy osobowości społecznej według Davida Riesmana.
1/ A. Elliot, Koncepcje „Ja”, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2007, Rozdział 1. Jaźń, społeczeństwo i
życie codzienne, s. 32-60.
2/ D. Riesman, N. Glazer, R. Denney, Samotny tłum, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza,
Warszawa 1971, Rozdział I. Typy charakteru i społeczeństwa, s. 25-66.
--3/ J. Turowski, Małe struktury społeczne, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2001, Rozdział:
Jednostka a społeczeństwo, podrozdziały: Historia i aktualność problemu, Trzy teorie na temat
stosunku jednostki do społeczeństwa, s. 17-26.
2. Interakcje i role społeczne
Pojęcie roli społecznej. Rozłam w roli (role distance). Zespoły ról społecznych.
Rozładowywanie napięć i konfliktów w zespołach ról. Pojęcie i anatomia interakcji
społecznej. Interakcja i rola w koncepcji dramaturgicznej (Erving Goffman). Dane
wizualne w badaniu interakcji społecznych.
1/ E. Goffman, Rytuał interakcyjny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, Artykuł:
Zaangażowanie i wyobcowanie, s. 114-137.
2/ J.H. Turner, Socjologia. Koncepcje i ich zastosowanie, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 1998,
Rozdział 5. Interakcja społeczna, s. 68-82.
--3/ J. Szmatka, Małe struktury społeczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, Rozdział 5.
Role społeczne i struktury ról, s. 141-158.
3. Socjalizacja
Pojęcie socjalizacji. Płaszczyzny i fazy socjalizacji. Socjalizacja pierwotna i socjalizacja
wtórna. Agendy socjalizacji. Wybrane teorie socjalizacji.
1/ M. Karkowska, Socjologia wychowania. Wybrane elementy, Wydawnictwo WSHE, Łódź 2007,
Podrozdział: Socjalizacja - wychowanie - nauczanie - zakresy pojęć, oraz Rozdział 3. Wybrane teorie
rozwoju społecznego jednostki, s. 35-59.
2/ B. Szacka, Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa 2003, Rozdział:
Socjalizacja, podrozdziały: Socjalizacja, Rodzaje socjalizacji, s. 137-139, 152-155.
--3/ K.-J. Tillman, Teorie socjalizacji. Społeczność, instytucja, upodmiotowienie, Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa 1996, Podrozdział: Osobowość a środowisko. O charakterze procesu
socjalizacji oraz Płaszczyzny i fazy. O strukturze procesu socjalizacji, s. 8-19.
4. Małe grupy społeczne
Pojęcie małej grupy społecznej. Cechy konstytutywne małej grupy. Klasyfikacje małych
grup. Struktura socjometryczna małej grupy. Patologie więzi w małej grupie. Typologia
grup społecznych.
-2-
SOCJOLOGIA – program konwersatorium
1/ J. Turowski, Małe struktury społeczne, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2001, Rozdział V.
Struktura grupy społecznej, Rozdział VI. Typologia grup społecznych s. 77-105, 107-114.
2/ J. Szczepański, Elementarne pojęcia socjologii, wyd. 3, Warszawa 1972, rozdz. VII, tytuły:
Definicje, Ogólna charakterystyka zbiorowości oraz definicja grupy społecznej na str. 136, Grupa,
Struktura grupy, Rodzaje grup, Grupy celowe, Społeczeństwo globalne.
5. Płeć, małżeństwo, rodzina
Płeć biologiczna (sex) a płeć kulturowa (gender). Problem nierówności płci. Mężczyzna i
kobieta w społeczeństwach historycznych i w społeczeństwie współczesnym. Płeć jako
czynnik stratyfikacji społecznej. Współczesne problemy i kontrowersje dotyczące rodziny i
małżeństwa w Polsce.
1/ D.J. Curran, C.M. Renzetti, Kobiety, mężczyźni i społeczeństwo, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2005, Rozdział: Przodkowie i sąsiedzi. Społeczne konstrukcje płci kulturowej w innych
epokach i społeczeństwach, s. 79-99.
2/ H. Domański, Co wiadomo na temat nierówności płci?, „ResPublica Nowa”, czerwiec 2002.
--3/ A. Giddens, Socjologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004, Rozdział: Płeć kulturowa i
seksualność, Rozdział: Rodziny, s. 126-146, 192-200.
6. Struktura i stratyfikacja społeczna
Pojęcia struktury społecznej, stratyfikacji społecznej, klasy społecznej i warstwy
społecznej. Funkcjonalny, dychotomiczny i gradacyjny schemat struktury społecznej.
Marginalizacja i wykluczenie społeczne. Pojęcie podklasy (underclass).
1/ J. Błuszkowski, Struktura społeczna, Wydawnictwo Elipsa, Warszawa 1996, Rozdział 1.
Podstawowe założenia, twierdzenia i pojęcia teorii struktury społecznej, s. 6–29.
2/ A. Karwacki, D. Antonowicz, Underclass i kultura biedy w środowiskach popegieerowskich w
kontekście sporów teoretycznych i interpretacyjnych, „Studia Socjologiczne”, 2003, 3 (170), s. 69111.
7. Ruchliwość społeczna
Pojęcie i typy ruchliwości społecznej. Wyniki badań nad ruchliwością społeczną w Polsce i
na świecie.
1/ J. Błuszkowski, Struktura społeczna, Wydawnictwo Elipsa, Warszawa 1996, podrozdział:
Ruchliwość społeczna a zmiana struktury społecznej, s. 30-32.
2/ H. Domański, Struktura społeczna, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2007, Rozdział 12.
Ruchliwość społeczna, podrozdział: Podstawowe pojęcia, Rozdział 14. Wyniki badań nad
ruchliwością, s. 194-198, 233-253.
8. Naród i procesy narodotwórcze
Pojęcie narodu, mniejszości narodowej, grupy etnicznej. Koncepcje genezy narodów
europejskich. Stereotypy narodowe.
1/ J. Błuszkowski, Stereotypy narodowe w świadomości Polaków, Wydawnictwo Elipsa, Warszawa
2003, Rozdział VIII. Polacy – naród otwarty czy zamknięty, s. 207-233.
2/ W. Żelazny, Etniczność. Ład – konflikt – sprawiedliwość, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2006,
Rozdział I. Między nowoczesnością a ponowoczesnością, podrozdziały 2.1. Geneza pojęcia
-3-
SOCJOLOGIA – program konwersatorium
etniczności, 2.2. Geneza koncepcji etnicznych, Rozdział III. Państwo a mniejszości, podrozdział 3.
Grupa etniczna, Rozdział VII. Etnopolityka i polityka etniczna, s. 25-29, 80-85, 174-207.
--3/ J. Błuszkowski, Stereotypy a tożsamość narodowa, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2005,
Rozdział 5. Autostereotyp i tożsamość narodowa Polaków, s. 117-141.
9. Konflikty etniczne współczesnego świata
Pojęcie nacjonalizmu i etnonacjonalizmu. Typologia nacjonalizmów. Państwo
mniejszości narodowe. Konflikty i problemy etniczne - etnopolityka i polityka etniczna.
a
1/ M. Budyta-Budzyńska, Socjologia narodu i konfliktów etnicznych, PWN, Warszawa 2010, Rozdział
8. Konflikty etniczne – próba typologii, s. 221-244.
2/ W. Żelazny, Etniczność. Ład – konflikt – sprawiedliwość, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2006,
Rozdział VII. Etnopolityka i polityka etniczna, 174-207.
10. Kultura: zagadnienia podstawowe
Naukowe i potoczne pojęcie kultury. Kultura a natura. Kultura a cywilizacja. Podstawowe
składniki kultury. Elementy kultury (wartość, wzór, kanon, obyczaj, obrzęd, rytuał, mit,
symbol).
1/ J. Gajda, Antropologia kulturowa. Wprowadzenie do wiedzy o kulturze, Wydawnictwo Adam
Marszałek, Toruń 2004, s. 9–36.
2/ S. Czarnowski, Kultura, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1958, rozdz. I, s. 5–15 lub
[w:] S. Czarnowski, Dzieła, t. 1, Warszawa 1956, s. 13–23.
3/ S. Ossowski, Dzieła, T. 2, Rozdział: Kulturowe dziedzictwo grupy społecznej i jego zewnętrzne
korelaty, s. 64 – 69.
--4/ B. Fatyga, Dzicy z naszej ulicy. Antropologia kultury młodzieżowej, ISNS UW, Warszawa 2005,
podrozdział: Kultura młodzieżowa i grupy subkulturowe, Rozdział 8. Protesty młodzieżowe jako
forma ekspresji kulturowej, Rozdział 9. Rynek i „umieranie” subkultur, s. 125-129, 243-278.
5/ M.M. Kamiński, Gry więzienne. Tragikomiczny świat polskiego więzienia, Oficyna Naukowa,
Warszawa 2006, Rozdział: Życie codzienne, s. 154 -196.
11. Przemiany współczesnej kultury: kultura masowa i społeczeństwo konsumpcyjne
Kultura masowa. Standaryzacja i homogenizacja kultury. Pojęcie konsumpcji. Klasyfikacja
obrazów konsumenta. Wpływ przemian współczesnej gospodarki na style życie i
konsumpcję. Kontestacja społeczeństwa konsumpcyjnego.
1/ A. Aldridge, Konsumpcja, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2006, Rozdział 1. Konsumpcja jako
pojęcie kluczowe, s. 9-39.
2/ A. Kłoskowska, Kultura masowa. Krytyka i obrona, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006,
Rozdział III. Obraz kultury masowej, podrozdział: Homogenizacja kultury masowej a poziomy
kultury, s. 320-358.
--3/ T. Paleczny, Kontestacja. Formy buntu we współczesnym społeczeństwie, Zakład Wydawniczy
NOMOS, Kraków 1997, Rozdział: Przypadek czy reguła? Kontestacja a zmiana kulturowa, s. 116-127.
4/ N. Klein, No logo, Świat Literacki, Izabelin 2004, Rozdział 12. Prowokacje kulturowe, Rozdział
13. Wyzwalanie ulic (reclaim the streets), Rozdział 14. Nowa fala antykorporacyjnego aktywizmu, s.
297-328, 329-342, s. 343-362.
-4-
SOCJOLOGIA – program konwersatorium
12. Ład społeczny i jego naruszenia
Pojęcie i typy ładu społecznego. Przyczyny i skutki zaburzeń ładu społecznego: pojęcie
anomii (Robert King Merton). Socjologiczne teorie dewiacji.
1/ J. Błuszkowski, Paradoksy normalności i dewiacji, [w:] M. Karwat, Paradoksy polityki, Warszawa
2007, s. 94-107.
2/ S. Ossowski, O osobliwościach nauk społecznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001,
Rozdział 2. Koncepcje ładu społecznego i typy przewidywań, s. 58-80.
13. Zmiana społeczna
Pojęcia: zmiana, rozwój, ewolucja. Klasyczne teorie rozwoju społecznego. Paradygmaty
zmiany społecznej. Konflikt społeczny i zmiana społeczna (Ralf Dahrendorf).
1/ A.W. Jelonek, K. Tyszka, Koncepcje rozwoju społecznego, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR,
Warszawa 2001, Rozdział: Teorie rozwoju społecznego - podstawowe założenia i pojęcia, s. 9-32.
--2/ L. Coser, Społeczne funkcje konfliktu, [w:] Elementy teorii socjologicznych, PWN, Warszawa
1975, s. 199–203.
3/ R. Dahrendorf, Klasy i konflikt klasowy w społeczeństwie przemysłowym, Wydawnictwo Naukowe
NOMOS, Kraków 2008, Rozdział 6. Grupy konfliktowe, konflikty między grupami i zmiana społeczna,
s. 183-211.
14. Globalizacja
Pojęcie globalizacji. Globalizacja w różnych ujęciach teoretycznych. Wymiary globalizacji.
Globalizacja a państwo narodowe. Antyglobalizm, alterglobalizm.
1/ L. Gawor, Antyglobalizm, alterglobalizm i filozofia zrównoważonego rozwoju jako
globalizacyjne alternatywy, „Problemy ekorozwoju”, 2006 1 (1), s. 41-48. [Artykuł dostępny w:
http://ekorozwoj.pol.lublin.pl/no1/f.pdf]
2/ W. Wosińska, Oblicza globalizacji, Smak Słowa, Sopot 2008, podrozdział: Pojęcie i etapy
globalizacji, s. 23-30.
--3/ Z. Bauman, Globalizacja, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2000, Rozdział: Co będzie
po państwie narodowym?, s. 67-91.
15. Wizje społeczeństw przyszłości
Rewolucja informatyczna, biotechnologiczna i kwantowa a społeczeństwo. Scenariusze
przyszłości człowieka i społeczeństwa. Społeczne konsekwencje zanieczyszczenia
środowiska naturalnego.
1/ T. Colborn, D. Dumanoski, J.P. Myers, Nasza skradziona przyszłość, Wydawnictwo Amber,
Warszawa 1996, Wstęp, Prolog, Rozdział 13. Zagrożenia na horyzoncie, s. 5-7, 11-12, 250-258.
2/ M. Kaku, Wizje czyli jak nauka zmieni świat w XXI wieku, Prószyński i S-ka, Warszawa 2002,
Rozdział 1. Choreografowie materii, życia i inteligencji, s. 17-39.
--3/ L. Michnowski, Społeczeństwo przyszłości a trwały rozwój. Cybernetyczne spojrzenie na
przyszłość świata, Warszawska Drukarnia Naukowa PAN, Warszawa 2006, Rozdział I. Diagnoza,
kryzys globalny przed którym stoimy, s. 15-45.
-5-
SOCJOLOGIA – program konwersatorium
LITERATURA PRZEDMIOTU
1/
2/
3/
4/
5/
6/
7/
8/
9/
10/
11/
12/
13/
14/
15/
16/
17/
Z. Bauman, Socjologia, Warszawa 1997.
A. Giddens, Socjologia, Warszawa 2004.
K.-J. Tillmann, Teorie socjalizacji. Społeczność, instytucja, upodmiotowienie,
Warszawa 1996.
G. Ritzer, Klasyczna teoria socjologiczna, Poznań 2004.
B. Szacka, Wprowadzenie do socjologii, Warszawa 2003.
J. Szacki, Historia myśli socjologicznej, Warszawa 2002.
J. Szczepański, Elementarne pojęcia socjologii, Warszawa 1972 (i inne wydania).
P. Sztompka, Socjologia, Kraków 2002.
J. H. Turner, Socjologia. Koncepcje i ich zastosowanie, Poznań 1998.
J. H. Turner, Struktura teorii socjologicznej, Warszawa 2004.
J. Turowski, Socjologia. Wielkie struktury społeczne, Lublin 1994.
J. Turowski, Socjologia. Małe struktury społeczne, Lublin 1993.
F. Znaniecki, Wstęp do socjologii, Warszawa 1988.
Encyklopedia Socjologii, T. 1. (A – J), Warszawa 1998.
Encyklopedia Socjologii, T. 2. (K – N), Warszawa 1999.
Encyklopedia Socjologii, T. 3. (O – R), Warszawa 2000.
Encyklopedia Socjologii, T. 4. (S – Ż), Warszawa 2002.
-6-