Leki z naturalnej apteki – rośliny lecznicze.

Ziołolecznictwo
Historia
Pierwszymi założycielami kultury ziołolecznictwa byli
Sumerowie.Spadkobiercy kultury sumeryjskiej : Babilończycy i
Asyryjczycy, którzy również stosowali wiele roślin leczniczych.
Z tabliczek glinianych, zapisanych pismem klinowym, znalezionych
w bibliotece króla asyryjskiego Assurbanipala, w stolicy Asyrii,
Niniwie (VII w. p-n.e.) dowiadujemy się, że lekarze babilońscy
stosowali m.in: korzeń lukrecji, pestki dyni, bieluń dziędzierzawę,
lulek czarny i młode pączki różnych roślin. Część tabliczek
zawiera opisy ziół ze wskazaniem chorób, przy których są one
stosowane oraz sposobów ich użycia, przygotowania
i przechowywania. Wiedzieli oni np., że światło słoneczne wywiera
niekorzystny wpływ na własności lecznicze zebranych ziół, dlatego
też suszyli je w cieniu, co do dziś jest zalecane.
Wielkie znaczenie dla poznania historii ziołolecznictwa miały
badania archeologiczne, które dostarczyły licznych danych o
stosowaniu roślin leczniczych przez dawne ludy. Pierwsze zapiski o
roślinach leczniczych pozostawili Sumerowie. Odnalezione recepty
kapłanów sumeryjskich wymieniają m.in.: lulek, rumianek, szafran,
piołun, grusze, figi, babkę, koper włoski, nagietek i inne zioła.
Sporządzano z tych ziół proszki i nalewki . Młode pędy wierzby i
śliwy, wysuszone i roztarte, stosowano jako składniki okładów i
kompresów. Do sproszkowanych roślin dodawano również proszki
pochodzenia zwierzęcego i mineralnego.
Przykładowe rośliny lecznicze.
Kaktus (Cactaceae Juss., zwyczajowo nazywane kaktusami) – rodzina
sukulentów łodygowych (wieloletnich, zielnych lub częściowo
zdrewniałych) należąca do rzędu goździkowców. Należy do niej, w
zależności od systemu klasyfikacyjnego, od 24 do 220 rodzajów, w
tym od 1500 do 2000 gatunków. Występują głównie na
kontynentach amerykańskich, skąd pochodzą.
Zastosowanie: Niektóre gatunki mają właściwości lecznicze. Karnegia
olbrzymia (Carnegiea gigantea) zawiera alkaloidy wykorzystywane
w leczeniu reumatyzmu.
Berberys zwyczajny (Berberis vulgaris L.) - gatunek krzewu należący
do rodziny berberysowatych (erberidaceae Juss.). Występuje w
stanie dzikim w Europie. W Skandynawii i na Wyspach Brytyjskich
gatunek zadomowiony. W południowych i środkowych Niemczech
występuje rzadko i w rozproszeniu. Znany też jako: kwaśnica
pospolita, kwaśniec.
Zastosowanie: Napary i odwary z liści pobudzają wydzielanie soków
trawiennych i są skuteczne w chorobach dróg żółciowych i wątroby.
Lubczyk ogrodowy (Levisticum officinale) – gatunek byliny należący
do rodziny selerowatych. Nazwy ludowe: lubiśnik lekarski, korzeń,
łakotne ziele, mleczeń.Jest jedynym przedstawicielem rodzaju
lubczyk. Pochodzi z Afganistanu i Iranu, rozprzestrzenił się też
gdzieniegdzie poza obszarem swojego rodzimego występowania.
Jest uprawiany w wielu rejonach świata (również w Polsce),
czasami (rzadko) dziczejący.
Zastosowanie: Surowcem zielarskim jest korzeń (Radix Levistici)
zawiera przede wszystkim olejek lotny (terpeinol, estry, kwas
octowy, kwas walerianowy), skrobię w dużych ilościach, cukry,
żywice, kumarynę, kwasy organiczne, związki ftalidowe.
Gorczyca biała gorczyca jasna (Sinapis alba) – pospolitaprzyprawowa
roślina należąca do rodziny kapustowatych (Brassicaceae).
Nazywana była też ognichą. W wielu krajach jest uprawiana.
Zastosowanie: Surowiec zielarski: nasiona gorczycy białej – Semen
Sinapis albae (Semen Erucae). Zawierają 22-35% oleju, 15-18%
śluzu, glikozyd synalbinę, białka, sole mineralne i olejki eteryczne.
Brzoza brodawkowata brzoza zwisła (Betula pendula Roth) – gatunek
drzewa z rodziny brzozowatych (Betulaceae Gray). Wymieniana też
pod nazwami: brzoza zwisła, brzezina, brzoza biała. Występuje w
chłodniejszych rejonach Azji i Europy oraz w Afryce Północnej
(Maroko), rozprzestrzenia się też w innych rejonach i jest uprawiana
w wielu krajach świata. W Polsce jest pospolita na całym niżu i w
niższych położeniach górskich.
Zastosowanie: jej pozyskiwany wiosną sok (oskoła) zawiera głównie
fruktozę, liczne sole mineralne (potas, miedź, mangan, fosfor i
wapń) oraz witaminę B.
Borówka czarna (Vaccinium myrtillus L.) – gatunek rośliny wieloletniej
z rodziny wrzosowatych (Ericaceae). Ma wiele zwyczajowych nazw:
jagoda, czernica, czarna jagoda, czarna borówka. Jest szeroko
rozprzestrzeniona w Azji, Europie i Ameryce Północnej na
obszarach o klimacie umiarkowanym i arktycznym. W Polsce jest
pospolita.
Zastosowanie: Owoc – Fructus Myrtilli (Farmakopea – Fructus
Vaccinii), liść – Folium Myrtilli. Owoce zawierają garbniki (do 15%),
kwasy (bursztynowy, jabłkowy i cytrynowy), pektyny, antocyjany,
witaminy C i B1, karotenoidy.
Perz właściwy (Elymus repens) – gatunek byliny należący do rodziny
wiechlinowatych. Występuje w Europie i Azji, na obszarach o
klimacie kontynentalnym i subkontynentalnym. W Polsce roślina
bardzo pospolita na całym niżu i w niższych położeniach górskich.
Zastosowanie: surowcem zielarskim kłącze (Rhizoma Agropyri)
zawiera takie składniki, jak: inulina, saponiny, olejek eteryczny
zawierający głównie kapilen, kwasy organiczne, substancje
gumowe, śluzy.
Lukrecja (Glycyrrhiza L.) – rodzaj bylin z rodziny bobowatych,
występujących w południowej Europie i Azji. Gatunkiem typowym
jest Lukrecja gładka.Lukrecja jest jedną z najstarszych roślin
znanych człowiekowi i stosowanych w lecznictwie. Szeroko
stosowana w kulturze Zachodniej jak i Wschodniej, w starożytnym
Egipcie, Rzymie, Grecji, Chinach oraz w średniowiecznej Europie. Z
powodzeniem stosowana do teraz w ziołolecznictwie, przemyśle
kosmetycznym i spożywczym.
Zastosowanie: surowcem zielarskim jest korzeń wraz z odłogami
(Radix Glycyrrhizae zwany także Radix Liquiritie). Glicyryzyna, czyli
jeden ze składników aktywnych rośliny, posiada silne własności
wiązania wody w skórze.
Marzanka (Asperula L.) – rodzaj roślin należący do rodziny
marzanowatych. Należy do niego około 100 gatunków
występujących głównie w Europie, Azji i Australii na obszarach o
klimacie umiarkowanym. Gatunkiem typowym jest Asperula
arvensis.
Zastosowanie: w zaburzeniach krążenia obwodowego, żylakach
odbytu i nóg, zastojach żylnych, lekkich stanach skurczowych dróg
moczowych i jelit.
Koper w języku polskim nazwa zwyczajowa dwóch rodzajów roślin:
Anethum L i Foeniculum Mill. W drugim przypadku w piśmiennictwie
naukowym stosowana jest jako poprawna nazwa fenkuł. Obydwa
rodzaje należą do rodziny selerowatych (Apiaceae )
Zastosowanie: Roślina przyprawowa. Uprawiany jest głównie jeden
gatunek (koper ogrodowy). Koper może być stosowany jako lek
wykrztuśny przy nieżytach drób oddechowych.
Dziurawiec (Hypericum L.) – rodzaj krzewów rodziny dziurawcowatych
liczący około 370 gatunków. Przedstawiciele występują w klimacie
subtropikalnym i umiarkowanym, także w górach strefy tropikalnej.
Gatunkiem typowym jest Hypericum perforatum.
Zastosowanie: Surowiec dziurawca (ziele i świeże kwiaty) zawiera:
flawonoidy (hiperozyd i rutynę), hiperycynę, olejki lotne, garbniki i
związki żywicowe.
Mięta (Mentha L.) – rodzaj roślin z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae
Lindl.). Należy do niego ponad 30 gatunków i mieszańców.
Występują głównie w Europie, Azji i Afryce. Gatunkiem typowym jest
mięta zielona (Mentha spicata L.)
Zastosowanie: Uprawiane są głównie ze względu na zapach i smak
liści. Z liści m.in. mięty pieprzowej (łac. Mentha piperita, ang.
peppermint) pozyskiwany jest olejek miętowy zawierający mentol.
Arnika górska (Arnica montana L.), nazwy ludowe; kupalnik górski,
pomórnik, pomornik, tranek górski – gatunek rośliny z rodziny
astrowatych.
Zastosowanie: zewnętrznie na krwiaki, stłuczenia, obrzęki pourazowe,
oparzenia, ukąszenia owadów a także do płukania jamy ustnej.
Babka lancetowata (Plantago lanceolata L.) – gatunek byliny należący
do rodziny babkowatych (Plantaginaceae Juss.). Występuje w
stanie dzikim w całej niemal Europie, w Afryce północnej oraz w Azji
zachodniej aż do Himalajów i jej części środkowej. Jako gatunek
zawleczony obecny jest w Ameryce Północnej, Środkowej i
Południowej, na Hawajach, w Australii i na Madagaskarze.
Zastosowanie: Liść babki lancetowatej stosowany jest głównie jako
środek wykrztuśny i rozkurczający mięsnie gładkie górnych dróg
oddechowych w mieszankach ziołowych i syropach, ponadto w
stanach zapalnych jamy ustnej.
Len zwyczajny (Linum usitatissimum L.) – gatunek rośliny
jednorocznej należący do rodziny lnowatych (Linaceae). Pochodzi z
Bliskiego Wschodu. W Polsce jest rośliną uprawną, czasami
dziczeje. Status gatunku w polskiej florze: ergazjofigofit, efemerofit.
Zastosowanie: Ze względu na to, że śluz znajduje się w skórce,
surowiec jest używany w stanie nie rozdrobnionym w postaci
maceratów wodnych jako środek osłaniający w stanach zapalnych
dróg oddechowych i przewodu pokarmowego.
Jemioła pospolita jemioła biała, strzęśla[2] (Viscum album L.) –
gatunek rośliny z rodziny sandałowcowatych (Santalaceae; czasem
zaliczana do rodziny (lub podrodziny) jemiołowatych). Występuje na
terenie niemal całej Europy oraz w południowej i zachodniej Azji. W
Polsce gatunek często spotykany.
Zastosowanie: Jemioła obniża ciśnienie krwi. Łagodnie działa
moczopędnie. Związki czynne zawarte w jemiole zwalniają także
przyśpieszone bicie serca spowodowane nadmiernym pobudzeniem
układu nerwowego.
Czosnek (Allium L.) – rodzaj roślin z rodziny amarylkowatych
(Amaryllidaceae), dawniej zaliczany do osobno wyodrębnianej
rodziny czosnkowatych (Alliaceae) lub liliowatych (Liliaceae).
Obejmuje około 700 gatunków. W stanie dzikim występuje na całej
półkuli północnej, przede wszystkim w strefie umiarkowanej.
Gatunkiem typowym jest czosnek pospolity (Allium sativum L.)
Zastosowanie: Czosnek jest skuteczną bronią przeciwko infekcjom
bakteryjnym, wirusowym oraz pasożytniczym.
Cebula zwyczajna cebula jadalna, czosnek cebula (Allium cepa L.) –
gatunek rośliny należący do rodziny czosnkowatych. Pochodzi z Azji
Środkowej, obecnie nie rosnie dziko, występuje tylko w uprawie.
Botaniczna nazwa tej rośliny to czosnek cebula, w użyciu jest
jednak głównie nazwa cebula.
Zastosowanie: Zawiera związki siarki, fosforu, magnezu oraz cynk i
krzem, wzmacniające ogólną odporność organizmu na różne
infekcje i choroby.
Łopian większy (Arctium lappa L.) – gatunek rośliny z rodziny
astrowatych. Inne (ludowe) nazwy: łopuch, głowacz, kostropień,
topień, dziady. Występuje w Europie, na Syberii, w Himalajach,
Chinach, Japonii, Azji Mniejszej, na Kaukazie, a jako gatunek
zawleczony również w Ameryce Północnej i Południowej. Jest
pospolity na terenie całej Polski. Status gatunku we florze Polski:
gatunek rodzimy.
Zatosowanie: Wykazuje silne działanie antybakteryjne, grzybobójcze,
przeciwzapalne. Działa także moczopędnie i napotnie.
Rozmaryn (Rosmarinus L.) – rodzaj roślin z rodziny jasnotowatych.
Różni botanicy podają różną liczbę gatunków: od jednego do
dwunastu. Pochodzą z południowej Europy i obszaru
śródziemnomorskiego.
Zastosowanie: rośliny od wielu wieków uprawiane ze względu na dużą
zawartość olejków eterycznych.
Skrzyp (Equisetum L.) – jedyny współcześnie występujący rodzaj
należący do typu (gromady) skrzypów. Obejmuje 15 gatunków, z
których w Polsce występuje 10. Rodzaj znany jest ze wszystkich
kontynentów z wyjątkiem Australazji oraz Antarktyki. Gatunkiem
typowym jest Equisetum fluviatile L.
Zastosowanie: używany jest w nieżytach dróg moczowych i w
profilaktyce kamicy nerkowej. Wykazuje również właściwości
remineralizujące.
Szałwia lekarska (Salvia officinalis L.) – gatunek rośliny z rodziny
jasnotowatych (Lamiaceae). Pochodzi z rejonu Morza
Śródziemnego (Albania, Jugosławia, Grecja, Włochy), ale
rozprzestrzeniła się gdzieniegdzie również poza tym obszarem. Jest
uprawiana w wielu krajach świata. Jej nazwa łacińska wywodzi się
od łacińskiego salvus oznaczajacego zdrowie.
Zastosowanie: Roślina lecznicza. Znana już w starożytności jako
roślina lecznicza, a także magiczna.
Mniszek pospolity (Taraxacum officinale F. H. Wigg.) – gatunek
rośliny wieloletniej z rodziny astrowatych (Asteraceae). Gatunek
eurazjatycki, okołobiegunowy, występuje na obszarach o klimacie
suboceanicznym. Gatunek kosmopolityczny, w Polsce jest rośliną
bardzo pospolitą. Występuje na całym niżu i w niższych położeniach
górskich.
Zastosowanie: kwiat działa moczopędnie. Jego korzeń zawiera sporo
soli mineralnych, zwłaszcza potasu, kwasy organiczne, sterole,
różne związki cukrowe, na przykład inulinę, substancje goryczkowe
(taraksacyna), cholinę.
Chmiel (Humulus L.) – rodzaj roślin pnących z rodziny konopiowatych.
Należą do niego 3 tylko gatunki pochodzące ze strefy klimatu
umiarkowanego półkuli północnej. Gatunkiem typowym jest
Humulus lupulus L.
Zastosowanie: Chmiel zwyczajny jest przyprawą wykorzystywaną do
produkcji piwa, a także niektórych leków, kosmetyków i likierów.
Dąb szypułkowy (Quercus robur L.) – gatunek typowy dla rodzaju
dębów, obejmującego drzewa liściaste z rodziny bukowatych
(Fagaceae). Występuje w Europie (z wyjątkiem północnej
Skandynawii) oraz południowo-wschodniej Azji. W Polsce bardziej
pospolity od dębu bezszypułkowego. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.
Zastosowanie: Kora dębu - Cortex Quercus (również z dębu
bezszypułkowego) o grubości 1-3 mm barwy jasnobrunatnej lub
czerwonobrunatnej.
Głóg dwuszyjkowy (Crataegus laevigata (Poir.) DC.) – gatunek rośliny
wieloletniej należący do rodziny różowatych. Rodzimym obszarem
jego występowania jest Europa. W Polsce jest pospolity na całym
obszarze. Status gatunku we florze Polski: gatunek rodzimy.
Zastosowanie: kwiatostany, zwykle z najbliższymi liśćmi
(Inflorescentia Crataegi-Flos Crataegi). Owoce też mają działanie
lecznicze, ale dwukrotnie słabsze.
Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica L.) – gatunek rośliny z rodziny
pokrzywowatych (Urticaceae Juss.). Znana także pod nazwami:
pokrzywa dwupienna, pokrzywa wielka, pokrzywa parząca, żgajka,
parzawka. Występuje w stanie dzikim w Europie, Azji, Afryce
Północnej, Ameryce Północnej. W Polsce jest gatunkiem
pospolitym. Rośnie w wilgotnych lasach i zaroślach oraz bardzo
często jako gatunek synantropijny na żyznych siedliskach
ruderalnych.
Zastosowanie: zawarte w korzeniu sitosterole wykorzystywane są w
leczeniu łagodnego przerostu prostaty, w początkowym stadium
choroby.
Lipa (Tilia) – rodzaj długowiecznych drzew należący do podrodziny
lipowatych. Rosną w umiarkowanej strefie półkuli północnej. Zalicza
się do niego ok. 30 gatunków. Gatunkiem typowym jest Tilia
europaea L.
Zastosowanie: Kora niektórych gatunków jest składnikiem wielu
mieszanek ziołowych, a odwar z kory był stosowany wewnętrznie
przy biegunkach, a zewnętrznie przy odmrożeniach i oparzeniach.
Napar z kwiatów lipy działa napotnie, stosowany jest przy
przeziębieniach
Kilka przepisów na leki z
naturalnej apteki
Maść z nagietka
Zastosowanie :
Wypryski na skórze, pielęgnacja skóry suchej i spękanej, lekkie
oparzenia, stłuczenia
Składniki :
- 2 garści kwiatów nagietka
- ½ szklanki oliwy z oliwek
- 30g lanoliny lub pudełko kremu Nivea
Wykonanie :
Oliwę zagotować. Dodać do niej nagietki. Nadal gotować na małym
ogniu. Po ok. minucie włożyć do wywaru lanolinę lub krem. Całość
zdjąć z ognia, przykryć czymś i odstawić na 24 godziny. Po tym
czasie ponownie całość zagrzać, a następnie przecedzić przez gęstą
wyjałowioną gazę. Przełożyć do jakiegoś pojemniczka i wstawić do
lodówki. Gdy całość zastygnie można używać. Krem należy cały czas
trzymać w lodówce.
Stosowanie :
Zewnętrznie. Jeżeli lekarz nie zaleci inaczej, maścią należy smarować
miejsca chorobowo zmienione 1-2 razy dziennie, w razie potrzeby
częściej.
Syrop miodek
Zastosowanie :
Na wzmocnienie organizmu
Składniki :
- 500 kwiatków mniszka lekarskiego
- 4 cytryny
- 2 kg cukru
Wykonanie :
Kwiaty zebrane z dala od szosy wypłukać, wlać 1 l. wody i pokrojoną w
plastry jedną cytrynę. Gotować przez godzinę. Następnie położyć na
sitko czystą gazę i całość przetrzeć. Czysty sok wlać do garnka,
wsypać cukier i ponownie gotować przez 105 minut na małym ogniu,
mieszając. Z pozostałych cytryn wycisnąć sok, wlać do syropu
gotować jeszcze 15 minut. Gorący syrop zlać do małych słoików,
zakręcić.
Stosowanie :
2-3 łyżeczki lekarstwa dodawać do herbaty.
Uwaga! Przy słabym sercu ograniczyć spożywanie produktu.
Syrop stosowany przy przeziębieniu
Zastosowanie :
Katar, kaszel, bóle gardła
Składniki :
- 10 ząbków czosnku
- 3 łyżki soku malinowego
- 3 łyżki soku z czarnej porzeczki
- spirytus
Wykonanie :
Czosnek obrać, pokroić na ćwiartki, włożyć do szklanki, zalać do pełna
wrzącą wodą. Odstawić do ostygnięcia. Chłodny wywar przecedzić i wlać
do drugiej szklanki. Następnie dodać : sok malinowy, porzeczkowy i
dopełnić spirytusem. Gotowy syrop nalać do butelki, zakręcić.
Stosowanie :
2 razy dziennie po łyżce – dorośli. 2 razy dziennie po łyżeczce – dzieci.
Uwaga! Substancję trzymać w lodówce.
Syrop z kwiatów czarnego bzu
Zastosowanie :
Przeziębienie
Składniki :
-18 dag kwiatów czarnego bzu (15-20 sztuk średniej )
-1 l wody
- 1 kg cukru
- 1 cytryna - wyszorowana i sparzona - pokrojona razem ze skórką
- 1 łyżeczka kwasku cytrynowego (niekoniecznie)
Wykonanie :
Zagotować wodę z cukrem, kwaskiem cytr. i cytryną - wystudzić,
dać do tego kwiaty bzu zerwane w suchy słoneczny dzień, bez ogonków,
NIE PŁUKAĆ gdyż najwięcej cennych składników znajduje się w pyłku.
Zostawić na 48 godz.
Stosowanie :
3-4 łyżeczki na szklankę herbaty
• Grupa projektowa:
-Karolina Stańko
-Paweł Chmura
-Katarzyna Mroczka
-Sabina Mołoń
-Jakub Kurek