program ochrony środowiska - Starostwo Powiatowe w Łęczycy

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA
POWIATU ŁĘCZYCKIEGO
Praca wykonana pod kierunkiem
prof. dr hab. Mariana Sułek
Wykonawcy:
prof. dr hab. Marian Sułek
mgr Lidia Osiewicz
Zatwierdził:
Wiceprezes
Jan Rajtar
Spis treści
Część A
Autorzy opracowania ................................................................................................................ 1
1. WPROWADZENIE ........................................................................................................................ 6
1.1. PODSTAWY PRAWNE.................................................................................................................... 6
1.2. CELE I ZAKRES PROGRAMU.......................................................................................................... 6
1.3. OKRES OBJĘTY PROGRAMEM....................................................................................................... 8
1.4. METODA OPRACOWANIA ............................................................................................................. 8
2. DANE OGÓLNE ........................................................................................................................... 10
2.1. UKSZTAŁTOWANIE TERENU, HYDROGRAFIA .............................................................................. 14
2.2. WARUNKI KLIMATYCZNE .......................................................................................................... 15
2.3. DROGI ....................................................................................................................................... 16
2.4. CHARAKTER GOSPODARCZY ...................................................................................................... 17
2.4.1. Przemysł ............................................................................................................................ 17
2.4.2. ROLNICTWO ........................................................................................................................... 18
3. ISTNIEJĄCY STAN ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO W POWIECIE ŁĘCZYCKIM
............................................................................................................................................................. 21
3.1. GLEBY....................................................................................................................................... 21
3.1.1. Degradacja gleb (powierzchni ziemi) ............................................................................... 24
3.2. LASY, ZIELEŃ ............................................................................................................................ 26
3.2.1. Lasy ................................................................................................................................... 26
3.2.2. Gospodarka leśna .............................................................................................................. 28
3.2.3. Zagrożenia kompleksów leśnych ...................................................................................... 29
3.2.4. Ochrona lasów .................................................................................................................. 30
3.2.5. Łowiectwo......................................................................................................................... 31
3.2.6. Zieleń ................................................................................................................................ 33
3.3. „PLAN ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH DLA POLSKI NA LATA 2004-2006” (PROW) ............ 34
3.3.1. Programy rolnośrodowiskowe. Działanie 4 PROW ......................................................... 35
3.3.2. Poprawa konkurencyjności gospodarki rolnożywnościowej. Grupy producentów .......... 37
3.3.3. Obszary o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW). Działanie 3 PROW .... 38
3.3.4. Zalesianie gruntów. Działanie 5 PROW ........................................................................... 40
3.4. FORMY OCHRONY PRZYRODY .................................................................................................... 44
3.4.1. Rezerwaty przyrody .......................................................................................................... 45
3.4.2. Indywidualne formy ochrony przyrody - pomniki przyrody ............................................ 46
3.4.3. Obszar Chronionego Krajobrazu ...................................................................................... 48
3.4.4. System obszarów chronionych ......................................................................................... 49
3.4.4.1. Sieć ECONET ............................................................................................................ 49
3.4.4.2. Europejska sieć NATURA 2000 ................................................................................ 50
3.4.5. Polski system obszarów chronionych NATURA 2000 – koncepcja ................................ 51
3.4.5.1. Pradolina Warszawsko-Berlińska, obszar: PLB100001 region biogeograficzny Kontynentalny ......................................................................................................................... 52
3.4.5.2. Pradolina Bzury – Neru, obszar: PLH100006 region biogeograficzny- Kontynentalny ... 53
3.5. SUROWCE MINERALNE .............................................................................................................. 58
3.5.1. Degradacja litosfery .......................................................................................................... 59
3.6. BUDOWA GEOLOGICZNA ........................................................................................................... 59
3.7. WODY PODZIEMNE .................................................................................................................... 61
3.7.1. Położenie powiatu na tle GZWP ....................................................................................... 61
2
3.7.2. Ujęcia wód podziemnych .................................................................................................. 61
3.7.3. Jakość wód podziemnych ................................................................................................. 63
3.7.4. Stan wód podziemnych i ich potencjalne zagrożenia ....................................................... 65
3.8. WODY POWIERZCHNIOWE ......................................................................................................... 66
3.8.1. Jakość wód powierzchniowych......................................................................................... 67
3.8.2. Degradacja wód powierzchniowych ................................................................................. 73
3.8.3. Zagrożenia powodziowe ................................................................................................... 73
3.8.3.1. Regionalny Program Małej Retencji .......................................................................... 74
3.8.3.2. Program „WARTA”................................................................................................... 75
3.8.3.3. Program „BZURA” .................................................................................................... 76
3.9. GOSPODARKA ŚCIEKOWA NA TERENIE POWIATU ŁĘCZYCKIEGO ................................................ 84
3.9.1. Gospodarka ściekowa w mieście Łęczyca i na terenie powiatu łęczyckiego ................... 84
3.9.2. Ważniejsze oczyszczalnie ścieków usytuowane na terenie powiatu łęczyckiego ............ 86
3.9.3. Kontrolowana ilość ścieków wytwarzanych na terenie powiatu łęczyckiego .................. 90
3.9.4. Inwestycje z zakresu ochrony środowiska dotyczące gospodarki ściekowej ................... 92
4. ŹRÓDŁA ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA .............................................................................. 94
4.1. HAŁAS....................................................................................................................................... 94
4.1.1. Stan istniejący ................................................................................................................... 94
4.1.2. Główne zagrożenia i problemy w dziedzinie hałasu na terenie powiatu łęczyckiego ...... 97
4.1.3. Działania ograniczające negatywne skutki emisji hałasu ................................................. 98
4.1.4. Stan prawny (standardy jakości środowiska akustycznego) ............................................. 98
4.2. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE ................................................................................................... 99
4.3. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE NIEJONIZUJĄCE ................................................... 106
4.4. TRANSPORT I POWAŻNE AWARIE ............................................................................................. 108
4.4.1. Występowanie zdarzeń zagrażających środowisku ........................................................ 108
4.4.2. Systemy zapobiegawczo-ochronne oraz ratownicze ...................................................... 109
4.5. ZAGROŻENIA GLOBALNE ......................................................................................................... 109
4.6. ODPADY .................................................................................................................................. 110
4.7. WODY, GLEBY, PRZYRODA......................................................................................................111
5. ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM ....................................................................................... 112
6. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU ŁĘCZYCKIEGO ........................... 114
6.1. WNIOSKI Z DIAGNOZY ............................................................................................................. 114
6.1.1. Uwarunkowania wewnętrzne .......................................................................................... 114
6.1.2. Uwarunkowania zewnętrzne ........................................................................................... 115
6.2. POLITYKA EKOLOGICZNA PAŃSTWA ........................................................................................ 115
6.2.1. Zasady polityki ekologicznej państwa ............................................................................ 116
6.2.2. Cele polityki ekologicznej państwa ................................................................................ 116
6.2.3. Limity krajowe ................................................................................................................ 119
6.3. POLITYKA EKOLOGICZNA WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO .......................................................... 120
6.3.1. Zasadnicze cele Polityki Ekologicznej Województwa Łódzkiego w zakresie jakości
powietrza i zmian klimatu do 2010r. ........................................................................................ 123
6.3.2. Stosunki wodne i jakość wód .......................................................................................... 123
6.3.3. Priorytetowe cele Polityki Ekologicznej Województwa Łódzkiego w zakresie poprawy
stosunków wodnych i jakości wód do 2010r. ........................................................................... 123
6.3.4. Hałas ............................................................................................................................... 124
6.3.5. Ograniczenia hałasu do 2010r. ........................................................................................ 124
6.3.6. Promieniowanie niejonizujące ........................................................................................ 124
3
6.3.7. Bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne oraz przeciwdziałanie nadzwyczajnym
zagrożeniom środowiska ........................................................................................................... 124
6.3.8. Różnorodność biologiczna i krajobrazowa ..................................................................... 124
6.3.9. Zasadnicze cele ochrony różnorodności biologicznej i krajobrazowej do 2011r. .......... 125
6.4. NAJWAŻNIEJSZE PROBLEMY I ZAGROŻENIA EKOLOGICZNE NA TERENIE POWIATU ŁĘCZYCKIEGO
....................................................................................................................................................... 125
6.4.1. Niedostateczna infrastruktura oczyszczania ścieków, konieczność uporządkowania
gospodarki ściekowej ................................................................................................................ 125
6.4.2. Racjonalna gospodarka zasobami wód powierzchniowych ............................................ 126
6.4.3. Racjonalna gospodarka odpadami komunalnymi, niebezpiecznymi i innymi niż
niebezpieczne ............................................................................................................................ 127
6.4.4. Niska lesistość powiatu, inne formy zieleni ................................................................... 127
6.4.5. Ochrona przyrody, krajobrazu ........................................................................................ 128
6.4.6. Hałas. Uciążliwości komunikacyjne ............................................................................... 128
6.5. PROBLEMY EKOLOGICZNE WYKRACZAJĄCE POZA TEREN POWIATU ŁĘCZYCKIEGO .................. 128
6.6. ISTOTNE DANE CHARAKTERYZUJĄCE POWIAT ŁĘCZYCKI ......................................................... 128
6.7. CELE I PRIORYTETY EKOLOGICZNE W OCHRONIE ŚRODOWISKA POWIATU ŁĘCZYCKIEGO ........ 130
6.8. ZWIĘKSZENIE AKTYWNOŚCI OBYWATELSKIEJ NA RZECZ OCHRONY ŚRODOWISKA ................... 130
6.9. AKTYWNOŚĆ SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ W REALIZACJI PLANU GOSPODARKI ODPADAMI ......... 132
7. PROGRAM ZADANIOWY (ZAŁ. 1 JEST ROZWINIĘCIEM DZIAŁU) .......................... 136
7.1. CEL SZCZEGÓŁOWY: OGRANICZENIE EMISJI SUBSTANCJI I ENERGII ......................................... 136
7.1.1. Cel operacyjny: Poprawa jakości wód podziemnych i powierzchniowych .................... 136
7.1.2. Cel operacyjny: Osiągnięcie lepszej jakości powietrza atmosferycznego ...................... 136
7.1.3. Cel operacyjny: Ograniczenie hałasu i niejonizującego promieniowania
elektromagnetycznego .............................................................................................................. 137
7.1.4. Cel operacyjny: Osiągnięcie maksymalnych poziomów odzysku odpadów, minimalizacja
ich wytwarzania i unieszkodliwiania przez składowanie ......................................................... 137
7.1.5. Cel operacyjny: Zapobieganie skutkom awarii przemysłowych i klęsk żywiołowych .. 138
7.2. OCHRONA ZASOBÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO I KRAJOBRAZU .................................... 138
7.2.1. Cel operacyjny: Ochrona przyrody i krajobrazu z uwzględnieniem wymogów UE ...... 138
7.2.2. Cel operacyjny: Zwiększanie lesistości .......................................................................... 139
7.2.3. Cel operacyjny: Ochrona gleb i terenów zdegradowanych ............................................ 139
7.2.4. Cel operacyjny: Ochrona zasobów kopalin i wód podziemnych .................................... 139
7.3. RACJONALNE GOSPODAROWANIE ŚRODOWISKIEM .................................................................. 139
7.3.1. Cel operacyjny: Ograniczenie materiałochłonności, wodochłonności, energochłonności i
odpadowości gospodarki, zatrzymanie wody w środowisku .................................................... 139
7.3.2. Cel operacyjny: Wykorzystanie energii odnawialnej do 7,5% ogółu energii zużywanej140
7.3.3. Cel operacyjny: Usprawnienie zarządzania środowiskiem............................................. 140
7.4. ZWIĘKSZENIE AKTYWNOŚCI OBYWATELSKIEJ I WYŻSZY STAN ŚWIADOMOŚCI EKOLOGICZNEJ
SPOŁECZEŃSTWA ............................................................................................................................ 140
7.4.1. Cel operacyjny: Większa aktywność społeczeństwa na rzecz ochrony środowiska ....... 140
7.4.2. Cel operacyjny: Wyższa świadomość ekologiczna społeczeństwa ................................ 141
8. UWARUNKOWANIA REALIZACYJNE PROGRAMU ...................................................... 142
8.1. UWARUNKOWANIA PRAWNE ................................................................................................... 142
8.2. UWARUNKOWANIA FINANSOWE .............................................................................................. 143
8.3. FUNDUSZE I PROGRAMY FUNKCJONUJĄCE W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA, ROZWOJU
REGIONALNEGO I ROZWOJU WSI ..................................................................................................... 144
8.4. PROGRAMY I FUNDUSZE W OBSZARZE UE. PROGRAMY ROZWOJU REGIONALNEGO. ................ 144
8.4.1. Program INTERREG III. ................................................................................................ 144
4
8.4.2. Program LIFE ................................................................................................................. 145
8.4.3. Fundusze strukturalne ..................................................................................................... 145
8.4.3.1.Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (European Regional Development Fund
– ERDF). ............................................................................................................................... 145
8.4.3.2. Projekty kwalifikujące się do dofinansowania z ERDF w ramach ZPORR. ........... 146
8.4.3.3. Działanie INFRASTRUKTURA LOKALNA. ........................................................ 147
8.5. FUNDUSZ SPÓJNOŚCI - FUNDUSZE KOHEZJI LUB EUROPEJSKI FUNDUSZ KOHEZJI. .................. 147
8.6. PROGRAMY ROLNOŚRODOWISKOWE........................................................................................ 148
8.6.1. Krajowy Program Rolnośrodowiskowy.......................................................................... 148
8.6.2. Obszary o Niekorzystnych Warunkach Gospodarowania – ONW (LFA)...................... 150
8.7. UWARUNKOWANIA PRZESTRZENNE ......................................................................................... 151
8.8. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNE ............................................................................................... 152
8.9. UWARUNKOWANIA UNIJNE...................................................................................................... 152
ZAŁĄCZNIK DO ROZDZIAŁU 7 ............................................................................................... 154
SPIS TABEL.................................................................................................................................... 176
5
1. WPROWADZENIE
Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997r. stanowi, że Rzeczypospolita Polska zapewnia ochronę
środowiska na terytorium kraju, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju i włączając w ochronę
środowiska społeczeństwo.
Właściwe organy środowiska, poprzez swoją politykę powinny zapewnić bezpieczeństwo
ekologiczne i dostęp do zasobów współczesnemu i przyszłym pokoleniom.
Ustawa o samorządzie powiatowym nakłada na powiat określone zadania, w tym, między innymi
zadania z zakresu ochrony przyrody i krajobrazu, leśnictwa, gospodarki wodnej, gospodarki
odpadami, zapobiegania poważnym awariom (nadzwyczajnym zagrożeniom środowiska).
Planowanie wszelkich działań powinno być zgodne z ideą ekorozwoju, czemu służą: plany
i programy dotyczące redukcji emisji zanieczyszczeń, nawiązujące do dokumentów strategicznych
wyższego rzędu, opracowanych na poziomie państwa i województwa.
1.1. Podstawy prawne
Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska działania z zakresu ochrony środowiska
w powiecie muszą być podejmowane na podstawie aktualnego programu ochrony środowiska.
Art. 17 ust.1 ustawy Prawo ochrony środowiska stanowi, że Zarząd Powiatu opracowuje
program ochrony środowiska w celu realizacji polityki ekologicznej państwa, przy czym projekt
programu powiatu winien być zaopiniowany przez Zarząd Województwa. Program powinien
określać wymagania odnoszące się do polityki ekologicznej państwa, a w szczególności:
 cele i priorytety ekologiczne,
 rodzaj i harmonogram działań proekologicznych,
 środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawne, ekonomiczne,
społeczne.
Rada Powiatu ma obowiązek uchwalić „Program ochrony środowiska dla powiatu
łęczyckiego”.
Ustawa Prawo ochrony środowiska obliguje Zarząd Powiatu do sporządzania, co dwa lata,
raportu z realizacji Programu (przedkłada go Radzie Powiatu), a co 4 lata do jego aktualizacji.
Z kolei ustawa o odpadach zobowiązuje Zarząd Powiatu do opracowania planu gospodarki
odpadami, który ma stanowić integralną część programu ochrony środowiska. Plan ten ma określać:
 aktualny stan gospodarki odpadami w powiecie, wraz z charakterystyką jakościową
i ilościową,
 istniejące instalacje odzysku i unieszkodliwiania odpadów, schemat przepływu odpadów,
koszty gospodarowania odpadami,
 prognozowane zmiany w zakresie gospodarowania odpadami,
 cele i działania zmierzające do poprawy sytuacji w zakresie gospodarowania odpadami,
 instrumenty finansowe służące realizacji zamierzonych celów,
 system monitoringu i oceny realizacji zamierzonych celów.
Plan gospodarki odpadami powiatu łęczyckiego winien być, zgodnie z ustawą, zaopiniowany
przez Zarząd Województwa Łódzkiego oraz burmistrzów i wójtów gmin powiatu.
Zarząd Powiatu zobowiązany jest, co 2 lata, do składania Radzie Powiatu sprawozdania
z jego realizacji. Co 4 lata plan ten powinien podlegać aktualizacji.
1.2. Cele i zakres programu
Głównym celem Programu jest określenie polityki ekologicznej powiatu łęczyckiego na
podstawie zaktualizowanej polityki ekologicznej państwa, uwzględniającej członkostwo Polski
6
w Unii Europejskiej oraz polityki ekologicznej Województwa Łódzkiego. Najważniejsze problemy
i cele zawierają następujące, przyjęte przez Parlament dokumenty krajowe:
 II Polityka ekologiczna państwa (2001r.),
 Program wykonawczy do II Polityki ekologicznej państwa na lata 2002 – 2010 (2002r.),
 Zaktualizowana Polityka ekologiczna państwa na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem
perspektywy na lata 2007 – 2010, przyjęta Uchwałą Sejmu RP 8 maja 2003r.
 Polska 2025, długookresowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju,
 Krajowy plan gospodarki odpadami (2002r.)
 Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych,
 Krajowy program zwiększania lesistości- aktualizacja maj 2003,
uwzględniające uwarunkowania międzynarodowe, a w szczególności:
 Agendę 21 – Ramowy Program Działań,
 Strategię zrównoważonego rozwoju Unii Europejskiej (2001r.) oraz Unijne programy
ochrony środowiska,
 dyrektywy UE,
 konwencje i porozumienia międzynarodowe podpisane i ratyfikowane przez Polskę.
Program uwzględnia uwarunkowania wojewódzkie wynikające:
 z Programu ochrony środowiska dla województwa łódzkiego (2003r.),
 z Planu gospodarki odpadami dla województwa łódzkiego (2003r.),
 uchwalonych przez Sejmik Województwa Łódzkiego 15 lipca 2003r.
Program przyjmuje podstawowe zasady ogólne, leżące u podstaw polityki ochrony
środowiska UE i Polski. Są to:
 zasada zrównoważonego rozwoju,
 zasada równego dostępu do środowiska,
 zasada przezorności,
 zasada uspołecznienia i subsydiarności,
 zasada prewencji,
 zasada „zanieczyszczający” płaci,
 zasada skuteczności efektywności ekologicznej i ekonomicznej.
Program określa:
 istniejący stan środowiska w powiecie,
 ekologiczne, przestrzenne, społeczne i ekonomiczne uwarunkowania rozwoju powiatu,
 priorytetowe działania w podziale na horyzonty czasowe:
 krótkookresowe (lata 2004 – 2007),
 długookresowe (do roku 2011),
 zadania w zakresie ograniczenia emisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego,
hałasu, ochrony zasobów przyrody, ochrony powierzchni ziemi, ochrony zasobów wód
podziemnych i powierzchniowych, w aspekcie racjonalnego gospodarowania środowiskiem,
wzrostu świadomości ekologicznej z podziałem na:
– zadania powiatu,
– zadania innych organów administracji publicznej oraz instytucji, przedsiębiorstw
i organizacji społecznych,
– zalecenia do programów gmin,
– uwarunkowania realizacyjne programu, jego wdrożenie i monitoring.
Program uwzględnia aspekty: regionalny i społeczny, uwarunkowania przestrzenne
zrównoważonego rozwoju powiatu łęczyckiego, powiązanego ciągami ekologicznymi z sąsiednimi
powiatami położonymi w województwie wielkopolskim i mazowieckim, zwracając uwagę na
uporządkowanie gospodarki wodno - ściekowej w układzie zlewniowym rzek.
Z punktu widzenia mieszkańca powiatu program:
7



przekazuje społeczeństwu, przedsiębiorcom, samorządom, informacja na temat zasobów
środowiska przyrodniczego oraz stanu komponentów środowiska,
omawia najważniejsze problemy i zagrożenia ekologiczne, proponując sposoby ich
rozwiązania w określonych horyzontach czasowych,
jest narzędziem stymulującym zrównoważony rozwój powiatu.
1.3. Okres objęty Programem
Program opracowano do 2011r., co jest zgodne z ustawą Prawo ochrony środowiska,
w szczególności z art. 14, ust. 2, który mówi, że politykę ekologiczną opracowuje się raz na cztery
lata, z tym, że przewidziane w niej działania w perspektywie obejmują kolejne cztery lata. Program
zawiera zadania dla dwóch horyzontów czasowych:
 lata 2004 – 2007 (cele krótkoterminowe),
 do 2011 (cele długoterminowe).
Ocena i weryfikacja realizacji zadań Programu dokonana będzie po 2 latach od jego przyjęcia.
Aktualizacja programu ochrony środowiska, jak i planu gospodarki odpadami powinna
nastąpić po upływie 4 lat (zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska i ustawą o odpadach).
1.4. Metoda opracowania
Program opracowany został przez pracowników „EKO-EFEKTU”, w konsultacji
z pracownikami Starostwa Powiatowego w Łęczycy, gmin powiatu łęczyckiego, miasta Łęczyca,
przy udziale ekspertów.
Przy opracowaniu Programu:
 wykorzystano doświadczenia członków zespołu autorskiego, konsultantów – doradców,
cechujących się znajomością zagadnień ekorozwojowych,
 współpracowano z samorządami gmin: Łęczyca, miasta Łęczyca, gm. Daszyna, gm. Góra
Św. Małgorzaty, gm. Grabów, gm. Piątek, gm. Świnice Warckie, gm. Witonia oraz
z uczelniami wyższymi,
 wykorzystano materiały z przedsiębiorstw, gmin, urzędów administracji publicznej.
W trakcie prac nad Programem:
 przeprowadzono analizę uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych wykorzystując ją do
określenia celów szczegółowych Programu,
 określono priorytetowe działania na lata 2004 – 2007 i 2004 – 2011 oraz programy
zadaniowe uwzględniające: „Program ochrony środowiska dla województwa łódzkiego”,
„Regionalny program małej retencji”, „PROGRAM WARTA”, „PROGRAM BZURA”,
PLAN ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH (PROW),
 sprecyzowano uwarunkowania realizacyjne Programu w zakresie rozwiązań prawnych,
ekonomicznych, przestrzennych, społecznych i związanych z implementacją prawa UE do
przepisów polskich,
 określono sposoby wdrażania i zasady monitorowania Programu.
Niniejsze opracowanie składa się z części A - Programu ochrony środowiska, obejmującej:
1. Wprowadzenie (podstawy prawne opracowania programu, cele i zakres programu, okres
objęty programem, metodę opracowania.)
2. Dane ogólne (położenie i podział administracyjne powiatu, ludność, ukształtowanie terenu,
hydrografię, warunki klimatyczne, drogi, charakter gospodarczy).
8
3. Istniejący stan środowiska przyrodniczego (gleby, lasy, zieleń, formy ochrony przyrody,
surowce mineralne, budowę geologiczną, wody podziemne, wody powierzchniowe,
gospodarkę ściekową).
4. Źródła zagrożenia środowiska (hałas, powietrze atmosferyczne, promieniowanie
elektromagnetyczne nie jonizujące, transport i poważne awarie, zagrożenia globalne,
odpady).
5. Zarządzanie środowiskiem.
6. Program ochrony środowiska powiatu łęczyckiego (wnioski z diagnozy stanu środowiska,
wytyczne polityki ekologicznej państwa i województwa łódzkiego, najważniejsze problemy
i zagrożenia na terenie powiatu, problemy ekologiczne wykraczające poza teren powiatu,
wskaźniki zrównoważonego rozwoju powiatu, cele i priorytety w ochronie środowiska
powiatu, działania w celu zwiększenia aktywności obywatelskiej na rzecz ochrony
środowiska oraz zwiększania aktywności społeczności lokalnej w realizacji programu
gospodarki odpadami).
7. Program zadaniowy z określeniem celów szczegółowych (w zakresie: ograniczenia emisji
substancji i energii, ochrony zasobów środowiska przyrodniczego i krajobrazu, racjonalnego
gospodarowania środowiskiem, edukacji ekologicznej społeczeństwa), z podziałem na cele
operacyjne zawierające zadania do realizacji w horyzoncie czasowym krótkookresowym (lata
2004-2007) i długookresowym (lata 2004-2011).
8. Uwarunkowania realizacyjne programu (prawne, finansowe, przestrzenne, społeczne,
unijne).
9
2. DANE OGÓLNE
Usytuowanie powiatu łęczyckiego w województwie łódzkim oraz względem sąsiadujących
województw przedstawia poniższa mapa, zaczerpnięta z „Programu ochrony środowiska dla
województwa łódzkiego”.
Powiat łęczycki leży w północno - zachodniej części województwa łódzkiego.
Od północy sąsiaduje z powiatem kutnowskim, od wschodu z powiatem łowickim, od
południa z powiatem zgierskim, od południowego zachodu z powiatem poddębickim, od zachodu
graniczy z województwem wielkopolskim.
Powierzchnia powiatu wynosi 77 233ha i zamieszkuje w nim 54 482 mieszkańców, z czego
15 673 w Łęczycy.
Stolicą powiatu jest Łęczyca - jedno z najstarszych miast Polski.
10
W mieście oraz jego okolicy występuje wiele cennych zabytków.
Do najważniejszych należą:
- Kolegiata w Tumie, gm. Łęczyca,
- Zamek w Łęczycy, pochodzący z XIV wieku,
- Baszta (fragment XIV – wiecznych murów obronnych),
- Kościół Farny w Łęczycy, pochodzący z XV wieku
- Kościół i Klasztor OO. Bernardynów w Łęczycy, XVII wiek,
- d. Klasztor SS Norbertanek (obecnie SS Urszulanek), XVII wiek,
- d. Kościół i Klasztor OO. Dominikanów, XV wiek,
- Ratusz w Łęczycy, zbudowany w XVIII wieku,
- parki podworskie.
Do zabytków należy również wieża kopalniana - pozostałość po zlikwidowanej kopalni rud
żelaza. Miasto Łęczyca zajmuje obszar 8,9 km2.
Łęczyca leży na skrzyżowaniu ważnych szlaków komunikacyjnych, prowadzących
z południa na północ: trasa Łódź – Włocławek oraz ze wschodu na zachód: trasa z Łowicza do
Konina i Sieradza.
Łęczyca już od VI wieku odgrywała istotną rolę polityczną i gospodarczą, pierwsza lokacja
miasta na prawie niemieckim miała miejsce w 1267r., a rozkwit Łęczycy nastąpił w XIV wieku za
panowania Kazimierza Wielkiego, który wybudował istniejący do dziś zamek oraz wzniósł mury
otaczające miasto. W XVII wieku, podczas potopu szwedzkiego, miasto zostało niemal całkowicie
zniszczone, a w następnych latach pomimo prób odbudowy nie udało się przywrócić poprzedniego
rozkwitu i znaczenia gospodarczego. W XVIII i XIX wieku Łęczyca osłabiona pożarami i wojnami
stopniowo traciła na znaczeniu politycznym. Podczas II wojny światowej we wrześniu 1939r.
rozegrała się tu największa bitwa – Bitwa nad Bzurą. Miasto zostało wówczas zniszczone w 50%.
W latach powojennych obserwuje się stopniowy rozwój miasta pod względem gospodarczym,
w roku 1999 Łęczyca staje się siedzibą władz powiatowych.
Od 1994 roku notuje się stopniowy przyrost podmiotów gospodarczych. Największy udział
mają podmioty o charakterze handlowym i usługowym (ponad 50% wszystkich jednostek), przemysł
stanowi 17,4%, budownictwo – 5,6%, transport – 7,7%.
Stopa bezrobocia w mieście na dzień 31 marca 2003r. wynosiła około 20,5% i nieco
przekroczyła średni poziom w powiecie. W ciągu ostatnich kilku lat (od 1997 roku) w powiecie
łęczyckim obserwuje się wzrost stopy bezrobocia.
Struktura ludności wg wieku przedstawia się następująco:
– wiek przedprodukcyjny – 28%
– wiek produkcyjny – 60%
– wiek poprodukcyjny – 12%
Największa liczba bezrobotnych występuje w przedziale wieku: 25–34 lata (27% wszystkich
bezrobotnych), 35 – 44 lata (26,7%) i 18 – 24 lata (około 23%).
Tabela nr 1. Ruch ludności w mieście Łęczyca
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
Rok
1995
1996
1997
1998
2003
Liczba
Urodzenia Zgony
mieszkańców
16 808
16 690
16 660
16 531
15 673
183
158
185
148
163
189
146
192
11
Przyrost Napływ Odpływ
Saldo
naturalny ludności ludności migracji
20
– 31
39
– 44
165
149
140
166
b.d.
167
204
176
239
b.d.
–2
– 55
– 36
– 73
0,5 %
Miasto jest zwodociągowane w 99%, a długość sieci wodociągowej wynosi 37km. Z sieci
korzysta 820 odbiorców indywidualnych i 180 odbiorców instytucjonalnych. Miasto posiada jedną
stację uzdatniania wody w Krzepocinie, w najbliższym czasie obiekt jest przewidziany do
modernizacji. Istniejąca w mieście sieć kanalizacyjna posiada długość 27,5km i obsługuje 14 500
mieszkańców. Ścieki miejskie odprowadzane są do mechaniczno – biologicznej oczyszczalni
ścieków, położonej na terenie Łęczycy. Osad z oczyszczania ścieków w ilości około 1 000Mg
rocznie obecnie jest wykorzystany w celach rekultywacyjnych na terenie wysypiska odpadów
komunalnych.
90% mieszkańców miasta jest objętych zorganizowanym systemem zbiórki i wywozu
odpadów komunalnych, których ilość wynosi około 7000Mg rocznie. Miejskie wysypisko odpadów
znajduje się w miejscowości Borek, gmina Łęczyca. W przyszłości planuje się poszerzenie obiektu
o powierzchnię 1,85ha. W mieście prowadzi się na niewielką skalę selektywną zbiórkę odpadów,
a w najbliższych latach przewiduje się rozwój tej działalności. Na terenie miasta w chwili obecnej
nie funkcjonują zakłady przetwórstwa odpadów. W przeszłości odpady komunalne z terenu miasta
deponowano na nieczynnym obecnie wysypisku odpadów, zlokalizowanym przy ulicy Ogrodowej
w Łęczycy, o powierzchni 3,0ha. Miasto jest wyposażone w sieć gazową o długości 20,3km.
Tereny poza miastem nie posiadają sieci gazowej.
Na terenie Łęczycy funkcjonują 4 kotłownie gazowo – olejowe, 2 kotłownie olejowe,
1 kotłownia węglowa (przewidziana do likwidacji do 2006 roku) i 1 kotłownia koksowa. Długość
sieci ciepłowniczej wynosi 4,2km.
W obrębie miasta znajduje się 505,47ha gruntów ornych, w tym grunty orne klas II – IV
stanowią 393,14ha, a klas V – VI – 112,33ha. Liczba gospodarstw rolnych wynosi 194, a w tym
znajduje się 12 obiektów o powierzchni powyżej 10ha, pozostałe to obiekty o mniejszych areałach.
W mieście istnieje 1 390 podmiotów gospodarczych z przewagą działalności handlowej
(sklepy, hurtownie i handel obwoźny), usług transportowych i budowlanych.
Miasto Łęczyca jest położone w niezwykle malowniczym i cennym pod względem
przyrodniczym obszarze: w zakolu rzeki Bzury, wokół której rozciągają się tereny bagienne
i podmokłe z zaroślami trzcin i sitowia. Na północny zachód od Łęczycy znajduje się słonoroślowy
rezerwat przyrody „Błonie”, o powierzchni 20,7ha.
Teren powiatu łęczyckiego obejmuje miasto Łęczycę oraz gminy: Daszynę, Górę Świętej
Małgorzaty, Grabów, Łęczycę, Piątek, Świnice Warckie, Witonię, wg przedstawionego rysunku.
Powierzchnia oraz liczba ludności, zamieszkującej w poszczególnych gminach powiatu
zostały przedstawione w poniższej tabeli:
12
Tabela nr 2. Powierzchnia powiatu łęczyckiego oraz liczba ludności
Lp.
Gmina
Powierzchnia [ha]
Liczba mieszkańców
1.
2.
m. Łęczyca
gm. Daszyna
893
8 086
15 673
4 237
3.
gm. Góra Świętej Małgorzaty
9 034
4 714
4.
gm. Grabów
15 476
6 639
5.
gm. Łęczyca
15 048
8 699
6.
gm. Piątek
13 311
6 641
7.
gm. Świnice Warckie
9 340
4 243
8.
gm.Witonia
6 045
3 636
77 233
54 482
Suma Powiat:
Wg danych z GUS, Łódź – 2003r. oraz Wydziału Geodezji Starostwa Pow. w Łęczycy.
Według podziału fizyczno-geograficznego J. Kondrackiego powiat łęczycki położony jest na
pograniczu dwóch mezoregionów: Kotliny Kolskiej i Równiny Łowicko-Błońskiej, należących do
makroregionów: Niziny Południowo- i Środkowomazowieckie, w podprowincji Nizin
Środkowopolskich.
Zachodnia część powiatu, z gminami: Świnice Warckie, Grabów, częściowo gm. Łęczyca,
leżą w mezoregionie Kotlina Kolska, której wschodnią granicę stanowi dział wód pomiędzy
dorzeczami Wisły i Odry. Mezoregion ten jest mało zróżnicowany pod względem przyrodniczym,
podłoże stanowią na ogół gleby piaszczyste o znacznym zróżnicowaniu wartości rolniczych,
a wysokości nad poziomem morza mieszczą się między 100 a 200m lub nieco poniżej 100m n.p.m.
Kotlinę Kolską przecinają doliny rzek: Ner, Ochnia, Lubieńka i innych, pomiędzy którymi
rozciągają się płaskie wysoczyzny z ostańcami form glacjalnych.
Wschodnia część powiatu łęczyckiego, wraz z miastem Łęczyca, leży w mezoregionie
Równina Łowicko – Błońska, makroregion: Nizina Środkowomazowiecka. Równinę przecinają
rzeczki spływające do Bzury z Wzniesień Południowomazowieckich: Moszczenica, Mroga,
Skierniewka, Rawka, Pisia i Utrata. Równina stanowi płaski poziom denudacyjny z wysokościami
85 – 100m n.p.m., z dobrymi na ogół glebami brunatnoziemnymi i czarnymi ziemiami
wykształconymi na podłożu glin morenowych i iłów.
Według podziału geobotanicznego Szafera (1977) teren powiatu należy do Okręgu
Warszawskiego Krainy Mazowieckiej, pododdziału Pasa Wielkich Dolin, działu Bałtyckiego, na
pograniczu Krain: Wielkopolsko - Kujawskiej (Okręg Kujawski) i Mazowieckiej (Okręg Rawski).
Roślinność naturalną porastającą teren powiatu określa się jako kontynentalne bory sosnowe
i mieszane na piaskach lub subkontynentalne lasy liściaste (grądy) na żyźniejszych podłożach,
natomiast w dnach dolin rzecznych występują łęgi, a na terenach zabagnionych olsy. Obecnie na
terenie powiatu nie spotyka się większych kompleksów leśnych bądź zespołów roślinności
pierwotnej. Zalesienie jest niewielkie, wynosi od 8,5% powierzchni gminy (gm. Piątek), 7,5%
(gm. Świnice Warckie), 6,5% (gm. Grabów) i 5,6% (gm. Łęczyca) do około 2% (gm. Daszyna)
i 0,5% – 0,8% (gm. Góra Św. Małgorzaty i Witonia). W granicach administracyjnych miasta
Łęczyca lasy nie występują. Ogółem lasy zajmują około 5,2% powierzchni powiatu łęczyckiego,
a użytki rolne – 89,5% powierzchni. Zabudowa mieszkalna oraz drogi komunikacyjne stanowią
około 2,5% terytorium powiatu.
Obszar powiatu w dużej części leży w Pradolinie Warszawsko - Berlińskiej, której dno
wypełnione jest torfem. Pokrywają ją łąki i zarośla, szuwar trzcinowy porastający doły potorfowe,
co stanowi schronienie i lęgowisko dzikiego ptactwa.
13
2.1. Ukształtowanie terenu, hydrografia
Generalnie rzeźba terenu jest słabo rozwinięta.
Wysokości nad poziomem morza mieszczą się między 100 a 200m n.p.m. w zachodniej
części powiatu, oraz między 85 do 100 m n.p.m. w części wschodniej. W rejonie Daszyny rzeźba
jest najbardziej urozmaicona (stok morenowy, z licznymi głazami narzutowymi).
W krajobrazie zaznaczają się dwie formy morfologiczne: położona równoleżnikowo, na
kierunku E-W, rozległa Pradolina Warszawsko-Berlińska oraz otaczająca ją od północy i południa
wysoczyzna, o zrównanej powierzchni. W Pradolinie znajdują się doły po eksploatacji torfu,
miejscami torfowiska i ciąg rowów melioracyjnych, z głównym kanałem Łęka - Dobrogosty.
Wysoczyznę buduje glina morenowa i utwory gliniasto-piaszczyste, pokryte miejscami
niewielkimi płatami żwirowo-piaszczystymi i piaszczystymi.
Aktualna rzeźba terenu ukształtowana została przez procesy denudacyjne oraz fluwialne.
Formy glacjalne (stadiału Warty, zlodowacenia środkowopolskiego), zostały tak silnie zatarte przez
procesy fluwioglacjalne, że w krajobrazie dominują wyłącznie płaskie równiny denudacyjne lub
doliny rzeczne.
Główną rzeką tego terenu jest Bzura, lewobrzeżny dopływ Wisły, przepływająca z południa
na północny wschód.
Przez zachodnią część powiatu przepływa rzeka Ner, który wraz z dopływem Zian należy do
zlewni Warty. Pomiędzy dorzeczami tych rzek przebiega dział wodny I-go rzędu.
Sieć hydrograficzną wzbogacają sztuczne kanały: Kanał Północny, Kanał Łęka - Dobrogosty,
Kanał Królewski. Podział administracyjny, sieć rzeczną, drogi i lasy na terenie powiatu
przedstawiono poniżej.
14
2.2. Warunki klimatyczne
Powiat łęczycki znajduje się w klimacie Polski Środkowej. Według klasyfikacji Romera jest
to typ klimatu Wielkich Dolin, charakteryzujący się niedoborem opadów. Roczne sumy opadów
przedstawiono na załączonej mapie (z opracowania „Program ochrony środowiska dla województwa
łódzkiego”).
Roczna suma opadów wynosi przeciętnie niewiele ponad 500mm. Są to wartości należące do
najniższych w Polsce. Małe opady są przyczyną zagrożeń naturalnych ekosystemów oraz szeregu
upraw mniej odpornych na brak wody.
Wielkość i częstość występowania opadów atmosferycznych ma istotny wpływ nie tylko na
zasoby wód powierzchniowych i stosunki wodne w glebie, ale również na wilgotność powietrza
i wymywanie zanieczyszczeń pyłowo-gazowych z atmosfery.
15
Parowanie terenowe wynosi ponad 500mm/rok, a więc niewiele mniej niż wynoszą opady
roczne, co oznacza, że nawet przy normalnych opadach może występować deficyt wody w glebie
oraz duże stany niżówkowe w rzekach zasilanych lokalnie.
Na obszarach pradolinnych i w dolinach rzek występuje inwersja temperatury powietrza na
poziomie poniżej 200m n.p.t.
To niekorzystne zjawisko utrudnia rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń powietrza z niskich
źródeł.
Rezultatem niedoboru opadów, widocznych w ostatnich latach, szczególnie w okresach
letnich, jest stepowienie.
Zjawisko stepowienia i pogłębiający się niedobór wody dla rolnictwa potęgowane są również
niewłaściwymi sposobami gospodarowania - wylesieniami i nieprawidłowymi meloracjami
(w szerokim rozumieniu tego procesu). Zasadnicza przyczyna tego stanu rzeczy ma, więc charakter
antropogeniczny.
Na omawianym obszarze przeważają wiatry z kierunku zachodniego. Średnie temperatury
powietrza kształtują się od -2,9°C w lutym do +17,9°C w lipcu.
2.3. Drogi
Szlaki komunikacyjne przebiegające przez powiat łęczycki to:
­ droga krajowa nr l, biegnąca z południa Polski na północ Cieszyn-Katowice-Łódź-ŁęczycaDaszyna-Włocławek-Toruń-Gdańsk
­ droga krajowa nr 701 relacji Łęczyca-Kutno,
­ droga wojewódzka nr 703 relacji Łowicz-Poddębice,
­ linia kolejowa Łódź-Kutno.
Obciążenie ruchem pojazdów o dużym tonażu powoduje stałe oddziaływanie na środowisko
przez emisję gazów, pyłów, hałas, wibracje.
Główne szlaki komunikacyjne przebiegające przez powiat łęczycki lub w jego
bezpośrednim sąsiedztwie pokazano na załączonej mapie (z „Programu ochrony środowiska dla
województwa łódzkiego).
16
Drogi powiatowe na terenie powiatu łęczyckiego posiadają długość 383km 187m, w tym
utwardzone 355km 030m, nieutwardzone drogi gruntowe 28 km 157m.
Tylko część dróg powiatowych ma dostosowane parametry techniczne do normatywu
szerokości i korony drogi. Zasadniczym problemem wszystkich dróg jest ich niedostateczna nośność
oraz zły stan, wymagający ciągłej modernizacji.
Położenie powiatu stwarza możliwości rozbudowy na tym obszarze dróg o charakterze
tranzytowym.
2.4. Charakter gospodarczy
2.4.1. Przemysł
Powiat łęczycki należy do regionów o niskim stopniu uprzemysłowienia, dominuje tu
rolnictwo z niewielkim udziałem działalności usługowej. Jedynym ośrodkiem miejskim jest miasto
Łęczyca, gdzie skupia się przeważająca ilość podmiotów gospodarczych.
Rozwija się tu głównie przemysł rolno-spożywczy, metalowy, włókienniczy, produkcji
maszyn i urządzeń elektrycznych.
Na małą skalę prowadzona jest działalność produkcyjna typu rzemieślniczego.
Do większych obiektów przemysłowych w mieście i gminie Łęczyca należą:
– „Fructa Napoje” Sp. z o.o. w Łęczycy - producent soków i napojów owocowych,
– „Agrico” S.A.– producent soków owocowo – warzywnych,
– Wytwórnia Pasz „Koudijs Pasze” Sp. z o.o. – producent pasz dla drobiu i trzody chlewnej,
– Łęczyckie Zakłady Przemysłu Wełnianego „WATINA” S.A. – producent watoliny dzianej i
przeszywanej, geowłókniny, szarpanki, kocy i ścierek przem.,
– Łęczyckie Zakłady Górnicze ŁĘCZYCA S.A. – producent urządzeń dla górnictwa (systemy
sortujące, przesiewacze, konstrukcje stalowe i inne),
– Państwowy Ośrodek Maszynowy – naprawa i produkcja maszyn i urządzeń rolniczych,
konstrukcji, rusztowań i innych,
– Spółdzielnia Inwalidów „TĘCZA” – zakład pracy chronionej, producent odzieży roboczej
i ochronnej,
– Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Handlowo – Usługowe „LOTAR”,
– „A. MACHUDERA” salon-service skody,
– Firma Handlowo – Usługowa „JAWIPOL”,
– Młyn Handlowo – Usługowy S.C.,
– Hurtownia Farmaceutyczna „HURTAP” S.A.,
– Spółdzielnia Pracy „PEZETGES”,
– Kutnowskie Zakłady Drobiarskie „EXDROB” S.A., Zakład Wylęgu Drobiu,
– Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Topoli Królewskiej,
– Zakład Mechaniczno-Elektryczny „APAREL” w Topoli Królewskiej,
– Przedsiębiorstwo Handlowo – Produkcyjno – Usługowe „MIRATRANS”.
W pozostałych gminach powiatu łęczyckiego występują pojedyncze jednostki gospodarcze,
z których największe to:
- w gminie Piątek:
a) Przedsiębiorstwo Przetwórstwa Drewna „TOREX” Sp. z o.o. w Janowicach,
b) Stadnina Koni WALEWICE Sp. z o.o., Gospodarstwo Goślub;
- w gminie Góra Św. Małgorzaty:
a) GSM Manufacturing Sp. z o.o. (dawna firma BORGA z udziałem szwedzkiego kapitału) –
producent blachodachówki;
- w gminie Witonia:
a) „JOKURENT” – producent prefabrykatów betonowych;
17
- w gminie Świnice Warckie:
a) Gorzelnia „STEMPLEW” w Stemplewie,
b) Gospodarstwo Rolne Gorzelnia Rolnicza w Parskach,
c) Przedsiębiorstwo Usługowo – Handlowe „HERMAN” w Świnicach Warckich;
- w gminie Daszyna:
a) „GRUAU POLSKA” Sp. z o.o. w Daszynie;
- w gminie Grabów brak jest zakładów przemysłowych.
Poniżej przedstawiono podmioty gospodarcze funkcjonujące na terenie powiatu łęczyckiego
zarejestrowane w systemie REGON.
Tabela nr 3. Podmioty gospodarcze zarejestrowane w rejestrze REGON w 2002r. na terenie
powiatu łęczyckiego
Gmina/
Miasto
Ogółem
3 234
Sektor
Sektor
publiczny prywatny
201
Spółki
Zakłady
Spółki
prawa
Spółdzielnie
osób
cywilne
handlowego
fizycznych
3 033
77
172
Miasto
1 698
122
1 576
49
107
Łęczyca
Daszyna
149
5
144
4
6
Góra Świętej
133
10
123
1
1
Małgorzaty
Grabów
224
13
211
2
13
Łęczyca
349
9
340
9
8
Piątek
290
19
271
5
18
Świnice
231
17
214
4
8
Warckie
Dane z „Raportu ze spisu powszechnego 2002 Województwo Łódzkie”, Łódź 2003
42
2 160
17
1 348
3
126
3
114
4
2
5
174
307
229
5
186
2.4.2. Rolnictwo
Powiat łęczycki jest typowym powiatem rolniczym, użytki rolne stanowią około 90%
powierzchni. Przydatność rolnicza gleb na terenie powiatu jest dobra, na przeważającym obszarze
podłoże stanowią gleby brunatne właściwe i wyługowane, a miejscami gleby rdzawe i bielicowe. Są
to głównie obszary o przewadze gleb kompleksu żytniego dobrego lub bardzo dobrego oraz
pszennego. Na ogólną powierzchnię gruntów ornych 66589ha gleby klasy I stanowią 81ha, klasy II –
3742ha, klasy IIIa i IIIb łącznie – 27566ha, klasy IVa i IVb łącznie – 18397, natomiast gleby
słabsze: klasa V, VI i klasa VIz (pod zalesienia) ogółem zajmują powierzchnię ok. 16803ha, co
stanowi 25% areału gruntów ornych.
Ludność rolnicza stanowi 71,19% w całym powiecie łęczyckim. W strukturze użytkowania
powierzchni gmin dominują użytki rolne, które stanowią od około 91 – 92% obszaru gmin
(gm. Witonia, Góra Św. Małgorzaty, Daszyna), 88% w gminie Grabów do około 81 – 85%
(gm. Świnice Warckie, Piątek i Łęczyca). Na terenie miasta Łęczyca użytki rolne stanowią 57%
powierzchni. Największe obszarowo gminy to: gm. Grabów, Łęczyca i Piątek. W uprawach rolnych
dominują buraki cukrowe, warzywa gruntowe i zboża. Średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego
wynosi od 9ha (gm. Grabów, Daszyna) do 6 – 7ha (gm. Piątek, Witonia) i 5,8ha w gminie Łęczyca.
Największą liczbę gospodarstw rolnych posiadają gminy: Łęczyca, Piątek, Góra Św. Małgorzaty
i Grabów.
O charakterze rolniczym powiatu łęczyckiego decyduje duży udział użytków rolnych
i bardzo dobre gleby.
Dominującą formą rolnictwa jest warzywnictwo i sadownictwo oraz uprawy pszenno - buraczane.
18
Poniżej, w tabelach, zestawiono wielkości charakteryzujące rolnictwo na terenie powiatu
łęczyckiego.
Tabela nr 4. Liczba gospodarstw rolnych i działek rolnych według prowadzonej działalności
rolniczej w powiecie łęczyckim
Gospodarstwa
nie
prowadzące
prowadzące
Ogółem
działalność
działalności
rolniczą
rolniczej
w liczbach bezwzględnych
7 536
7 195
Gospodarstwa
prowadzące
działalność
rolniczą
Ogółem
nie prowadzące
działalności
rolniczej
w % ogółem
341
100
95,5
4,5
Dane z „Raportu ze spisu powszechnego 2002 Województwo Łódzkie”, Łódź 2003
Tabela nr 5. Liczba gospodarstw rolnych i działek rolnych według grup obszarowych
powierzchni użytków rolnych w powiecie łęczyckim
Grupy obszarowe użytków rolnych
Ogółem
7 536
0-1ha
1-2ha
2-3ha
3-5ha
5-7ha
7-10ha
1 077
576
388
841
929
1 385
10-15ha 15-20ha 20-30ha 30-50ha 50ha i >
1 361
538
332
98
11
Dane z „Raportu ze spisu powszechnego 2002 Województwo Łódzkie”, Łódź 2003
Tabela nr 6. Użytkowanie gruntów w gospodarstwach rolnych w powiecie łęczyckim w ha
Użytki rolne
Powierzch
nia ogółem
razem
grunty
orne
sady
łąki
pastwiska
Lasy i grunty
leśne
Pozostałe
grunty
3 275
1179
1646
w hektarach
69 414
66 589
53 914
826
8 574
Na podstawie danych Wydziału Geodezji Starostwa Pow. w Łęczycy oraz dokumentacji
urządzania lasów.
Tabela nr 7. Użytkowanie gruntów w gospodarstwach rolnych w powiecie łęczyckim w %
Użytki rolne
Powierzch
nia ogółem razem
grunty
orne
sady
łąki
pastwiska
Lasy i grunty
leśne
Pozostałe
grunty
4,7
1,7
2,4
w%
100
95,9
77,7
1,2
12,3
Na podstawie danych Wydziału Geodezji Starostwa Pow. w Łęczycy
19
Tabela nr 8. Struktura użytków rolnych w powiecie łęczyckim
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
I
klasy
II
0
23
4
53
6
1121
434
646
Użytki
bonitacyjne
IIIA
+
IIIB
243
5194
3125
4257
0
0
0
0
311
561
621
42
3421
4470
6077
779
Gmina
m. Łęczyca
Łęczyca
Piątek
Góra Św.
Małgorzaty
Witonia
Daszyna
Grabów
Świnice
Warckie
Rolne
gruntów
IVA
+
IVB
144
3039
3509
1721
1102
1589
4120
3173
ornych
V
[ha]
VI
VIZ
66
2422
2992
1209
47
936
940
367
0
21
33
3
414
593
2069
2989
170
172
578
653
1
27
77
25
Opracowane na podstawie danych Wydziału Geodezji Star. Pow. w Łęczycy.
20
3. ISTNIEJĄCY STAN ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO W POWIECIE
ŁĘCZYCKIM
3.1. Gleby
Na terenie powiatu łęczyckiego występują różne rodzaje gleb. Rolnicza jakość gleb jest
zróżnicowana przestrzennie i wywiera wpływ na rejonizację upraw rolniczych.
Przeważają gleby brunatne i czarne ziemie właściwe, lokalnie bielicowe, najwyższych
kompleksów rolniczej przydatności (pszennego bardzo dobrego i dobrego), należące do I – II klasy
bonitacyjnej, wytworzone na podłożu gliniastym i ilastym.
Obok nich występują:
 gleby brunatne wyługowane i kwaśne oraz bielicowe i pseudobielicowe należące do
wysokich kompleksów – pszennego dobrego, bardzo dobrych i dobrych żytnich III i IV
klasy bonitacyjnej,
 gleby rdzawe, rozwinięte głównie na podłożu piasków o różnej genezie, ubogie
w składniki pokarmowe; rolnicza jakość tych gleb jest bardzo niska, stanowią one
głównie kompleks żytni słaby lub żytnio-łubinowy;
 gleby hydromorficzne (glejowe, murszowe, torfowe), związane z podmokłymi
obniżeniami terenowymi i w dolinach rzek; powstały one na podłożu mułowo-torfowym,
na mułkach rzecznych, przy dużym udziale materii organicznej; na wysoczyżnie
morenowej gleby torfowe wytworzyły się na torfach niskich związanych z zarastaniem
jezior lub podmokłych den dolin; tworzą one przeważnie kompleksy trwałych użytków
zielonych;
 mady, powstałe w dolinach rzek przepływających przez teren powiatu, powstałe
z utworów pyłowo – gliniasto - ilastych, naniesionych i osadzonych przez wody płynące.
Powiat łęczycki zajmuje jedno z czołowych miejsc w Województwie Łódzkim pod
względem waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej, co obrazują niżej przedstawione mapy
(z opracowania „Program ochrony środowiska dla województwa łódzkiego”
WALORYZACJA ROLNICZEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ
Wartość wskaźnika waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej dla całego województwa
łódzkiego - 62,4pkt. jest nieco niższa od średniej krajowej - 66,6pkt.
Wskaźnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej w powiecie łęczyckim wynosi
76,4pkt. Niezależnie od waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej, uwzględniającej uwarunkowania hydrologiczne, klimatyczne, glebowe i hipsometryczne, niekorzystne warunki dla rolnictwa
występują na obszarach uprzemysłowionych oraz na obszarach przekształconych antropogenicznie,
np. w wyniku eksploatacji górniczej.
Ogólnie stwierdzić można, że powiat łęczycki posiada bardzo dobre i dobre gleby,
o wysokich klasach bonitacyjnych i dużej przydatności rolniczej.
22
Powiat łęczycki, co wynika z wyżej przedstawionej mapy (z „Programu ochrony środowiska
województwa łódzkiego”), jako jeden z nielicznych w województwie łódzkim, znajduje się
w obszarze o najkorzystniejszych warunkach dla rozwoju i intensyfikacji rolnictwa.
Wskaźnik bonitacyjny gleb - średnia: 1,06, jest jednym z najwyższych na terenie
województwa łódzkiego.
Badania zawartości pierwiastków śladowych: kadmu, miedzi, niklu, ołowiu i cynku
w glebach użytków rolnych na terenie powiatu łęczyckiego, przeprowadzone w latach 1992-1997
przez Okręgową Stację Chemiczno - Rolniczą w Łodzi, pod nadzorem merytorycznym Instytutu
Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach, nie wykazały zanieczyszczeń metalami ciężkimi.
Przeprowadzone przez Centrum Badań Środowiska w Kutnie w 2003r., badania płodów
rolnych na terenie powiatu łęczyckiego na zawartość metali ciężkich również nie wykazały skażeń,
co świadczy o dobrej jakości gleb.
Niemniej jednak zanieczyszczenia takie występują lokalnie, wzdłuż dróg, zwłaszcza drogi
krajowej nr1. Nie wynika to bezpośrednio z badań, ponieważ monitoring gleb przy trasach
komunikacyjnych na terenie powiatu łęczyckiego nie jest prowadzony, lecz z analogii z terenami
o takich samych uwarunkowaniach zagospodarowania, gdzie monitoring jest realizowany.
Poniższa mapa przedstawia udział gleb kwaśnych i bardzo kwaśnych w województwie
łódzkim
23
Na podstawie mapy stwierdza się, że na tle województwa łódzkiego powiat łęczycki posiada
gleby najmniej zakwaszone
Wg raportów WIOŚ, Delegatury w Skierniewicach, z 2003r., na terenie powiatu łęczyckiego
występuje 18% gleb o odczynie bardzo kwaśnym - pH poniżej 4,5 (gleby przy trasach
komunikacyjnych, o intensywnym ruchu tranzytowym) i 33% gleb o odczynie kwaśnym
(pH 4,6-5,5). W związku z tym na terenie powiatu około 46% gleb wymaga wapnowania. Jest to
jeden z najniższych wskaźników na terenie województwa łódzkiego.
Gleby powiatu łęczyckiego bogate są w składniki pokarmowe, takie jak: fosfor, potas,
magnez, stąd procentowy udział gleb wymagających nawożenia jest niższy od średniej
wojewódzkiej.
3.1.1. Degradacja gleb (powierzchni ziemi)
Degradację gleb wywołują różne procesy: fizyczne, chemiczne, antropogeniczne, itp.
Degradacja gleb w wyniku erozji ma miejsce w strefach krawędziowych dolin rzecznych
i obniżeń morfologicznych. Na terenie powiatu łęczyckiego zagrożenie gleb erozją jest niewielkie
z uwagi na małe urozmaicenie rzeźby terenu.
Chemiczne degradowanie gleb następuje w wyniku niewłaściwie zorganizowanej
gospodarki ściekowej i odpadowej oraz poprzez emisję zanieczyszczeń powietrza.
Wzdłuż tras komunikacyjnych występuje zakwaszenie gleb.
W obszarach wiejskich zanieczyszczanie gleb następuje w wyniku depozycji zanieczyszczeń
powietrza emitowanych w mieście oraz przez lokalną, nieuporządkowaną gospodarkę ściekową
i odpadową.
Przyczynami degradacji gruntów ornych w powiecie łęczyckim, a zwłaszcza nadmiernego
osuszenia są:
– zmiany klimatyczne, w tym proces stepowienia, spotęgowany w obszarze środkowej Polski,
znajdującym się w strefie stałego niedoboru opadów atmosferycznych i narażonym na
okresowe wahania poziomu wód gruntowych (ścieranie się nad Polską wpływów klimatu
morskiego i kontynentalnego jest przyczyną licznych anomalii pogodowych, występowania
dużych amplitud temperatur, opadów i ciśnienia atmosferycznego); powiat łęczycki jest
fragmentem pasa tego terenu, ciągnącego się od Poznania do Radomia, gdzie występują wyżej
opisane zjawiska,
– urządzenia wodne, nieprawidłowo eksploatowane,
– nadmierny spływ powierzchniowy, z czym wiąże się niedostateczne magazynowanie wody.
Specyficzne dla obszarów wiejskich jest stosowanie nawozów organicznych i mineralnych na
użytkach rolnych. Błędna agrotechnika i chemiczna ochrona roślin, wynikające z niestosowania
dobrych praktyk rolniczych na obszarach rolnych, powodują zanieczyszczenie gleby i wód
gruntowych. Stosowanie nawozów organicznych musi być zgodne z obowiązującymi w tym zakresie
przepisami prawnymi.
Na obszarach dolinnych źródłem zanieczyszczeń gleb są wylewy rzek, zwłaszcza tych, które
prowadzą wody zanieczyszczone już w ośrodkach miejskich (np. Ner, Bzura).
Jedną z form degradacji gleb są pożary złóż torfu na terenie Pradoliny Warszawsko-Berlińskiej.
W skrajnych przypadkach przesuszona gleba torfowa ulega zapłonom - począwszy od
1980r. na terenie powiatu łęczyckiego, w części objętej Pradoliną, trwały pożary torfowisk.
Skutkiem pożarów, oprócz degradacji torfu, jest zniszczenie ekosystemów oraz emisja do
powietrza gazów i pyłów.
Ponadto w wyniku nakładania się kilku procesów, m.in. stepowienia, niewłaściwych
melioracji, suszy hydrologicznej, nastąpiła degradacja dużych powierzchni torfowisk w dolinie
Bzury. Procesom mineralizacji towarzyszy miejscami erozja wietrzna.
24
Specyficzną formą degradacji gleb są składowiska odpadów komunalnych, mogących
oddziaływać na zmiany odczynu gleb oraz wzrost zawartości metali ciężkich, zarówno
w bezpośrednim sąsiedztwie jak i pod składowiskami (zwłaszcza tymi, które nie posiadają właściwej
izolacji i drenażu odcieków).
Na gruntach przyległych do obszarów zurbanizowanych następuje degradacja gleb poprzez
oddziaływanie:
– obniżenia poziomu wód gruntowych w obszarach przekształceń inwestycyjnych; jest to wynik
szybkiego odpływu wód,
– zwiększonego poboru wody związanego z wodociągowaniem,
– zrzutów wody z terenów uprzemysłowionych.
Na terenie powiatu łęczyckiego, z produkcji rolniczej, według stanu na koniec 2003r.,
wyłączone było 0,50ha gruntów rolnych, w tym: 0,18ha użytków rolnych I-II klasy bonitacyjnej,
0,32ha użytków rolnych III klasy bonitacyjnej (0,32ha stanowią tereny osiedlowe, 0,18ha pozostałe
tereny).
W rozbiciu na gminy stan ten przedstawiał się następująco:
– na terenie gminy Łęczyca grunty klasy I i II, wyłączone z produkcji rolniczej stanowiły
0,03ha, grunty klasy III – 0,22ha (łącznie 0,25ha);
– na terenie miasta Łęczyca grunty klasy I i II, wyłączone z produkcji rolniczej stanowiły
0,10ha, klasy III – 0,05ha (łącznie 0,15ha);
– na terenie gminy Piątek grunty klasy I i II, wyłączone z produkcji rolniczej stanowiły 0,05ha;
– na terenie gminy Witonia grunty klasy III, wyłączone z produkcji rolniczej stanowiły 0,05ha.
Na terenie powiatu łęczyckiego grunty wymagające rekultywacji, zdewastowane w wyniku
działalności przemysłowej (już zakończonej), zajmują 150ha, w tym w wyniku eksploatacji
górniczej – 1,0ha, innego typu działalności (niezdefiniowanej, prowadzonej przez osoby nieznane,
na gruntach stanowiących własność indywidualną) – 149ha.
Zgodnie z ustawą o ochronie gruntów rolnych i leśnych wyróżnia się następujące kierunki
ochrony gruntów rolnych lub leśnych:
­ ochronę ilościową polegającą na ograniczaniu przeznaczenia tych gruntów na inne cele,
­ zachowanie torfowisk i oczek wodnych jako naturalnych zbiorników wodnych,
­ poprawianie wartości użytkowej gruntów leśnych oraz zapobieganie obniżaniu ich
produkcyjności.
Na cele nierolnicze i nieleśne można przeznaczać przede wszystkim grunty oznaczone
w ewidencji jako nieużytki, a w razie ich braku –inne grunty o najniższej przydatności
rolniczej.
Przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne można dokonać
jedynie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego gmin.
Szczegółowej ochronie podlegają użytki rolne o wysokiej bonitacji, klas I-III,
wytworzone z gleb pochodzenia mineralnego oraz użytki rolne klas grunty I-VI, jeśli zostały
wytworzone z gleb pochodzenia organicznego oraz lasy. W tych przypadkach zagospodarowanie
gruntów na cele nierolnicze i nieleśne wymaga zgody na wyłączenie ich z produkcji rolniczej i
leśnej. Dla celów inwestycyjnych wykorzystuje się grunty najmniej przydatne dla rolnictwa.
Ochrona powierzchni ziemi polega na zachowaniu jak najlepszej jej jakości
Do przeprowadzenie rekultywacji obowiązany jest władający powierzchnią ziemi, na której
występuje zanieczyszczenie gleby lub ziemi albo niekorzystne przekształcenie naturalnego
ukształtowania terenu.
Rekultywacja terenu niekorzystnie przekształconego polega na jego przywróceniu do
poprzedniego stanu, a przypadku zanieczyszczenia gleby lub ziemi na przywróceniu ich do stanu
wymaganego standardami jakości ustalonymi w rozporządzeniu Ministra Środowiska
w porozumieniu z Ministrem do spraw Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
25
Obowiązany do rekultywacji powinien uzgodnić jej warunki z organem ochrony środowiska.
Uzgodnienie następuje w drodze decyzji określającej zakres, sposób i termin zakończenia
rekultywacji
Obowiązek poniesienia kosztów rekultywacji, ich wysokość i sposób uiszczenia określa
w drodze decyzji starosta.
Starosta może decyzją nałożyć obowiązek prowadzenia pomiarów zawartości substancji
w glebie lub ziemi na podmiot władający powierzchnią ziemi, obowiązany do rekultywacji, na
obszarze, gdzie istnieje przekroczenie standardów jakości gleby lub ziemi.
3.2. Lasy, zieleń
3.2.1. Lasy
Lasy pełnią różne funkcje: glebo- i wodoochronne, produkcyjne, rekreacyjne. Są elementem
równowagi przyrodniczej. Przede wszystkim decydują o klimatyczno- zdrowotnych warunkach
życia ludzi kształtując jakość środowiska przyrodniczego i estetykę krajobrazu. Wchłaniają
dwutlenek węgla z atmosfery powstrzymując groźbę ocieplenia klimatu, retencjonują zasoby wodne,
zapewniają warunki egzystencji wielkiej liczbie gatunków roślin i zwierząt. Powierzchnia ogólna
lasów w powiecie łęczyckim wynosi 4 946 ha.
Struktura własnościowa lasów przedstawia się następująco:
- własność Skarbu Państwa – 3 928ha - 79 %, zarządzane przez Regionalną Dyrekcję Lasów
Państwowych w Łodzi:
- Nadleśnictwo w Poddębicach, ul Targowa 3, 99-200 Poddębice, województwo
łódzkie,
- Nadleśnictwo w Kutnie z siedzibą w Chrośnie, 99-306 Łanięta, województwo
łódzkie,
- Nadleśnictwo w Grotnikach, ul Ogrodnicza 6/8, 95-100 Zgierz, województwo
łódzkie,
oraz Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych w Poznaniu:
- Nadleśnictwo Koło, z siedzibą w Gaju, 87-865 Izbica Kujawska, województwo
kujawsko-pomorskie (obszar Nadleśnictwa administracyjnie obejmuje zasięgiem
wschodnią część województwa wielkopolskiego oraz niewielką część województwa
kujawsko - pomorskiego i łódzkiego);
- własność niepaństwowa, prywatna - 1018ha - 21%.
Stopień zalesienia powiatu wynosi zaledwie 5,2%, wobec średniej krajowej 28,2%.
% zalesień w powiecie łęczyckim związany jest z dominującym udziałem klas gleb
o wysokiej bonitacji. Skutkiem tego plany zagospodarowania przestrzennego nie przewidują dużych
areałów gruntów do zalesienia.
Na terenie powiatu występują lasy głównie o charakterze boru mieszanego świeżego i boru
świeżego. Przeważają lasy o mało zróżnicowanym drzewostanie.
Podstawowym gatunkiem lasotwórczym jest sosna, stanowi ok. 75% udziału w składzie
gatunkowym, a następnie dąb, jesion, modrzew oraz świerk. Na terenach wilgotnych występują
głównie lasy olszowo-brzozowe.
Kolejne mapy przedstawiają odpowiednio: lesistość w powiecie łęczyckim na tle
województwa łódzkiego według stanu na 2000 rok oraz prognozowaną lesistość w roku 2015.
26
Lesistość w powiecie łęczyckim na tle województwa łódzkiego, stan na 2000r.
(wg programu ochrony środowiska dla województwa łódzkiego).
27
Faktyczna powierzchnia lasów prywatnych jest większa niż wynika to z ewidencji gruntów,
ponieważ część zalesionych gruntów nadal figuruje jako grunty rolne.
Prywatne kompleksy leśne są najczęściej rozdrobnione. Stanowią je drzewostany śródpolne
lub przylegające do kompleksów Lasów Państwowych.
Państwowe Gospodarstwo Leśne „Lasy Państwowe” sprawuje zarząd nad lasami,
stanowiącymi własność Skarbu Państwa, z wyłączeniem lasów w parkach narodowych oraz lasów
w Zasobach Własności Rolnej Skarbu Państwa.
Nadzór nad lasami nie stanowiącymi własności Skarbu Państwa (osób fizycznych i wspólnot
gruntowych) prowadzony jest przez Starostę.
Podstawą gospodarki leśnej są uproszczone plany urządzania lasów, gwarantujące
prowadzenie racjonalnej gospodarki leśnej. W latach 1994-2003 powierzchnia zalesień prywatnych
na terenie powiatu łęczyckiego wyniosła 179ha.
3.2.2. Gospodarka leśna
Urządzanie lasu dokonuje podziału powierzchniowego kompleksów leśnych, określa dla
każdego fragmentu lasu (wg wieku i stanu zdrowotnego) zabieg hodowlany do wykonania oraz masę
drewna do wycięcia, opisuje pod względem przyrodniczym poszczególne wydzielenia różniące się
wiekiem i składem gatunkowym, bada profile glebowe i ustala jakie gatunki na danej glebie wyrosną
najlepiej. Te informacje i jeszcze wiele innych umieszcza się w operacie urządzeniowym, książce
ze szczegółowymi informacjami dla leśników, którą sporządza się raz na 10 lat.
Wszystkie zabiegi wykonywane w lasach nadleśnictw obejmujących swoją właściwością
powiat łęczycki są realizowane według wskazówek operatowych.
Podstawową dziedziną gospodarki leśnej jest hodowla lasu. Należy do niej utrzymanie,
kształtowanie, odtwarzanie i doskonalenie lasu w charakterze bazy produkcyjnej licznych surowców
pochodzenia leśnego, jak również zachowanie i wzmaganie jego roli ogólnogospodarczej,
kulturalnej i ochronnej. Zadaniem jej jest również rozszerzanie tej bazy przez dokonanie zalesień na
gruntach porolnych bądź nieużytkach, zakładanie plantacji drzew, szczególnie gatunków szybko
rosnących oraz wprowadzanie zadrzewień. Prace z zakresu hodowli lasu dzielą się na: nasiennictwo
i selekcję, szkółkarstwo, odnowienia i zalesienia, pielęgnację lasu, melioracje.
28
Melioracje leśne to działania mające na celu poprawę zdolności produkcyjnej gleb przez
regulację stosunków wodnych, a także powietrznych, cieplnych i pokarmowych, przez zabiegi
o charakterze technicznym, biologicznym, a także działania organizacyjno-gospodarcze.
1.
Melioracje agrotechniczne. Melioracje agrotechniczne to sposoby uprawy i przygotowania
gleby do odnowień i zalesień, jak np. wyorywanie pasów na stokach wzdłuż warstwic,
wykonywanie rabat na orsztyniskach, stosowanie głębokiej orki na trzcinniczyskach, torfowanie
gleb lekkich i piaskowanie gleb torfowych.
2.
Melioracje biologiczne. Melioracje biologiczne to zabiegi zmierzające do poprawy warunków
glebowo-wodnych przy użyciu roślinności, jak np. podsiewanie roślin motylkowych dla
wzbogacenia gleb w azot, wprowadzanie podszytów w drzewostanach na siedliskach suchych
dla poprawy struktury i retencji gleb, przenoszenie próchnicy i ściółki leśnej na grunty porolne
przeznaczone do zalesienia, w celu przyspieszenia ich sukcesji w kierunku gleb leśnych.
3. Melioracje fitotechniczne. Melioracje fitotechniczne to zabiegi mające na celu poprawę
lokalnych warunków uprawy gleby i stosunków wodnych za pomocą leśnych pasów
wiatrochronnych, zadrzewień śródpolnych, zakrzewienia i zadrzewienia cieków wodnych.
4. Melioracje gleby. Melioracje gleby to polepszenie urodzajności (sprawności) gleby przez
odpowiednie zabiegi dostosowujące jej fizyczne, chemiczne i biologiczne właściwości do
wymagań konkretnych gatunków (odmian) roślin lub zbiorowisk roślinnych (np. uprawa
mechaniczna, nawożenie, odwadnianie, nawadnianie itp.).
5. Melioracje wodne. Melioracje wodne to zabiegi techniczne mające na celu dostosowanie
właściwości gleb do wymagań ekologicznych określonych roślin przez regulację stosunków
wodnych.
3.2.3. Zagrożenia kompleksów leśnych
Lasy powiatu łęczyckiego, należące do RDLP Łódź, objęte właściwością Nadleśnictw:
Kutno, Poddębice i Grotniki oraz należące do RDLP Poznań - Nadleśnictwo Koło, zajmują głównie
drzewostany sosnowe, dębowe, nie posiadające naturalnej odporności. W związku z tym narażone są
one na zagrożenia spowodowane przez czynniki biotyczne i abiotyczne.
Pod pojęciem zagrożeń abiotycznych rozumie się czynniki naturalne wynikające
z właściwości gleb i warunków klimatycznych, wpływające na predyspozycje chorobowe
drzewostanów.
Do zagrożeń abiotycznych, mających istotne znaczenie dla stanu zdrowotnego lasów należą:
– czynniki termiczno-wilgotnościowe (z tego powodu znaczna część powierzchni RDLP
znajduje się poza zasięgiem kilku podstawowych gatunków lasotwórczych: świerka, jodły,
buka),
– huraganowe wiatry i trąby powietrzne, okresowo w skali lokalnej także szadź i obfite opady
wilgotnego śniegu powodujące wiatrołomy, wiatrowały i śniegołomy,
– właściwości gleb (niski poziom wód gruntowych i mała żyzność gleb piaszczystych).
Zagrożeniami biotycznymi są czynniki będące efektem oddziaływania organizmów żywych
(z wyłączeniem człowieka).
Do typowych zagrożeń biotycznych należą:
 choroby grzybowe (ponadto: bakteryjne i wirusowe),
 szkodniki owadzie (ponadto: nicienie i pajęczaki),
 niektóre kręgowce, np. zwierzęta łowne, ptaki, gryzonie myszowate.
Czynniki te sprzyjają osłabieniu kondycji zdrowotnej drzewostanów tworząc często
korzystne warunki do rozwoju gradacji, czyli masowego pojawiania się szkodliwych owadów.
Owady zdolne do zaatakowania i zniszczenia aparatu asymilacyjnego zdrowych drzew określane są
przez leśników mianem szkodników pierwotnych.
29
Na terenie nadleśnictw, przemiennie, niemal corocznie, występują masowo szkodniki
pierwotne sosny, takie jak: borecznik, brudnica mniszka, barczatka sosnówka, osnuja gwiaździsta,
strzygonia choinówka. Gatunkiem powszechnie spotykanym jest też poproch cetyniak, ale nie
powoduje on zagrożeń wymagających podejmowania działań ratowniczych.
Czynnikami osłabiającymi kondycję zdrowotną drzew, poza żerami szkodników
pierwotnych, są też susze, uszkodzenia w wyniku pożarów, uszkodzenia spowodowane przejściem
huraganowych wiatrów.
Osłabione drzewa tworzą doskonałą bazę lęgową dla całego zespołu szkodników owadzich
określanych w leśnictwie jako szkodniki wtórne.
Do najgroźniejszych szkodników wtórnych występujących w lasach powiatu łęczyckiego
należą cetyńce oraz przypłaszczek granatek (ostatnio również chrabąszcz majowy). Stałe zagrożenie
upraw sosnowych jest powodowane przez szeliniaki. W lasach są również obecne owady będące
naturalnym sprzymierzeńcem leśników. Do najczęściej spotykanych należą: drapieżne chrząszcze
z rodziny biegaczowatych oraz pasożytnicze rączyce należące do muchówek.
Inne zagrożenia kompleksów leśnych wynikają z:
 zbyt dużego udziału jednogatunkowych drzewostanów, tworzących głównie monokultury
sosnowe, co obniża ich odporność na czynniki biotyczne i abiotyczne;
 pożarów, na które najbardziej narażone są siedliska borowe położone w sąsiedztwie
terenów komunikacyjnych i zabudowanych;
 nadmiernej penetracji rekreacyjnej na terenach podmiejskich oraz niewystarczającej ilości
infrastruktury turystycznej i komunalnej powodującej zbyt duże zaśmiecanie terenów
leśnych;
 dużego zróżnicowania lesistości, co niekorzystnie wpływa na kształtowanie stabilności
krajobrazu ekologicznego;
 kradzieży drewna, dewastacji upraw i drzewostanów leśnych w okresie świąt Bożego
Narodzenia i Wszystkich Świętych.
3.2.4. Ochrona lasów
Ochrona lasu obejmuje szereg zabiegów mających na celu zabezpieczanie lasu przed
wszelkimi zagrożeniami. W związku z tym, zabiegów tych jest wiele i są bardzo różnorodne,
począwszy od monitorujących występowanie zagrożenia, a skończywszy na jego zwalczaniu.
Poniżej podano niektóre z nich, decydujące o zachowaniu zasobów leśnych.
Ochrona przed szkodnikami
Nadleśnictwa działające na terenie powiatu łęczyckiego ochronę lasu przed szkodliwymi
owadami i grzybami realizują poprzez kontrolę zapędraczenia gleby, wykładanie pułapek
klasycznych i feromonowych, zabiegi mechaniczne, usuwanie drzew opanowanych przez szkodniki,
ochronę mrowisk, a ponadto stosują metodę „integrowanego sterowania populacjami
szkodników”. Podstawą integrowanej ochrony lasu jest profilaktyka. Interwencyjne zabiegi
ochronne są podejmowane jedynie w przypadkach grożących trwałym uszkodzeniem lasu i jego
wielostronnych funkcji. W metodzie integrowanej zmienia się strategia działań - odchodzi się od
zwalczania w kierunku sterowania populacjami owadów szkodliwych oraz ich naturalnych wrogów.
Monitoring biologiczny lasów, na terenie Polski prowadzony jest od 1989r. i stanowi źródło
informacji zarówno o poziomie uszkodzeń drzewostanów, jak również w syntetyczny sposób
obrazuje jakość środowiska przyrodniczego w skali kraju. Ogólnie w skali kraju udział drzew
wykazujących defoliację i odbarwienie powyżej 25% wynosi 54,9%. Stopień uszkodzenia na terenie
Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych Łódź jest nieco wyższy od średniej krajowej - 58,7%
drzewostanów znajduje się klasie uszkodzeń 2-3, a 40,6% w klasie ostrzegawczej przy
pięciostopniowej skali.
30
Ochrona przeciwpożarowa polega na:
 gaszeniu i zabezpieczaniu pożarzysk,
 w okresie zagrożenia pożarowego stałej obserwacji kompleksów leśnych przy pomocy wież
obserwacyjnych: z telewizją przemysłową i z dostrzegalniami tradycyjnymi,
 całodobowej łączności pomiędzy pracownikami leśnictw, nadleśnictw, regionalnej dyrekcji
i straży pożarnej za pomocą radiotelefonów w samochodach i telefonów w kancelariach.
Jednym z elementów ochrony jest przestrzeganie zasad korzystania z lasów.
W nadleśnictwach prowadzone jest stałe patrolowanie lasów chroniące: przed zrywaniem
i wykopywaniem leśnych roślin np.: konwalii czy borówek, przed pożarami i wjazdem pojazdami
mechanicznymi do lasu.
Znaczne rozproszenie lasów na obszarze powiatu łęczyckiego, o bardzo niskiej lesistości
i położenie ich części w pobliżu szlaków komunikacyjnych jest przyczyną penetracji przez ludność,
a jednocześnie przyczyną wielu szkód z tego wynikających. Powoduje to, że część lasów musi być
przystosowywana i przygotowana na przyjęcie turystów.
Lasy państwowe są udostępnione do powszechnego korzystania, głównie w dziedzinie
turystyki i rekreacji, na mocy ustawy o lasach z 28 września 1991r. Właściciel lasu prywatnego
może zakazać wstępu do lasu oznaczając teren tablicą informacyjną. Korzystający z lasu powinni
przestrzegać podstawowych zasad zachowania się w lesie. Najgroźniejszym wrogiem lasu jest ogień.
Dlatego w lasach i na terenach śródleśnych nie wolno rozniecać ognia, palić ognisk poza miejscami
do tego wyznaczonymi, palić tytoniu i używać otwartego płomienia. Nie wolno rozniecać ognia
także w odległości do 100m od lasu.
Stałym zakazem wstępu do lasu objęte są obszary stanowiące:
– uprawy leśne do 4m wysokości, powierzchnie doświadczalne, ostoje zwierząt;
– źródliska rzek i potoków, obszary zagrożone erozją i wyłączone drzewostany nasienne.
Okresowy zakaz wstępu do lasu może być ogłoszony, gdy: występuje duże zagrożenie
pożarowe, nastąpiła degradacja runa leśnego, wykonywane są prace gospodarcze mogące
powodować zagrożenie.
Ruch pojazdów silnikowych, zaprzęgowych i motorowerów w lasach dozwolony jest jedynie
drogami publicznymi lub specjalnie oznakowanymi drogami leśnymi. Nie dotyczy to inwalidów
poruszających się pojazdami przystosowanymi do ich potrzeb. Postój pojazdów w lesie dozwolony
jest tylko w miejscach do tego wyznaczonych. Jazda konna dozwolona jest wyłącznie drogami
wyznaczonymi przez nadleśniczego.
Na terenach leśnych również zabrania się:
– zaśmiecania, zanieczyszczania gleby i wód, rozkopywania gruntu,
– niszczenia grzybów i grzybni, rozgarniania i zbierania ściółki,
– niszczenia lub uszkadzania drzew, krzewów i innych roślin,
– niszczenia urządzeń gospodarczych, technicznych, turystycznych, znaków i tablic,
– biwakowania poza miejscami do tego wyznaczonymi,
– niszczenia mrowisk, nor, lęgowisk i gniazd ptasich, wybierania jaj i piskląt,
– płoszenia, chwytania i zabijania dziko żyjących zwierząt, puszczania psów luzem,
– hałasowania i używania sygnałów dźwiękowych, z wyjątkiem konieczności wszczęcia alarmu.
Dla kreowania wielofunkcyjnej roli lasów na terenie nadleśnictw tworzone są ścieżki
przyrodniczo-dydaktyczne, które są najpowszechniejszą formą edukacji leśnej, szczególnie dla grup
zorganizowanych.
3.2.5. Łowiectwo
Sprawy z zakresu gospodarki łowieckiej reguluje ustawa z dnia 13 października 1995r. Prawo łowieckie (Dz. U. z 2002r. Nr 42, poz. 372 z późn. zm.)
Do kompetencji Starosty należy:
31
–
wydzierżawianie obwodów łowieckich polnych - zadanie z zakresu administracji rządowej
oraz związany z tym nadzór nad prowadzoną w obwodach gospodarką łowiecką i zadania
własne,
– wydawanie zezwoleń na posiadanie i hodowanie chartów rasowych lub ich mieszańców,
– wydawanie zgody na odstąpienie od zakazu chwytania i przetrzymywania zwierzyny łownej,
– wydawanie w porozumieniu z Polskim Związkiem Łowieckim decyzji o odłowie lub odstrzale
zwierzyny w przypadkach szczególnego zagrożenia przez tę zwierzynę prawidłowego
funkcjonowania obiektów produkcyjnych i użyteczności publicznej,
– ustalanie i rozliczanie czynszu za dzierżawę obwodów łowieckich.
Gospodarka łowiecka prowadzona jest w obwodach łowieckich przez ich dzierżawców lub
zarządców.
Obwody łowieckie tworzone są zgodnie z zasadą wyboru optymalnych warunków
terenowych dla preferowanych gatunków zwierzyny występującej na danym obszarze, w obrębie
którego naturalne siedliska tej zwierzyny powinny być zachowane w całości. Przy ustalaniu granic
administracyjnych obowiązują odmienne kryteria, dlatego w obrębie jednej gminy znajdują się
zazwyczaj części obwodów.
Ze względu na powierzchniowy udział lasów w obwodach łowieckich, wyróżnia się: obwody
leśne, w których grunty leśne stanowią, co najmniej 40% ogólnej powierzchni obwodu i obwody
polne, w których analogicznie, powierzchnia lasów wynosi mniej niż 40%.
Obwody łowieckie, poza przeznaczonymi na ośrodki hodowli zwierzyny, wydzierżawione są
na okres od dnia 1 kwietnia 1997r. do dnia 31 marca 2007r. kołom łowieckim: obwody polne - przez
Wojewodę, leśne - przez Dyrektora Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych.
W wyniku reformy administracyjnej obowiązki strony wydzierżawiającej w odniesieniu do
obwodów polnych przejęli starostowie.
Ze względu na jakość obwody łowieckie dzieli się na: bardzo dobre, dobre, średnie, słabe i
bardzo słabe.
Zgodnie z wytycznymi Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa
jako czynniki wartościujące obwody przyjęto, m.in.: stopień lesistości obwodu i występowanie
kompleksów leśnych, udział drzewostanów wg określonych gatunków, występowanie naturalnych
wodopojów, łąk śródleśnych, stopień ciągłości powierzchni obwodu, stopień penetracji ludzi, ilość
występującej zwierzyny w poszczególnych gatunkach i wielkość jej pozyskiwania.
Na terenie powiatu łęczyckiego działają niżej wymienione koła łowieckie.
Tabela nr 9. Wykaz Kół Łowieckich działających w powiecie łęczyckim - 2004r.
Lp.
Nr
obwodu
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10
90, 84
91, 88
92
89
86
87
69
43, 57
93
70
Dzierżawca obwodu łowieckiego
Koło Łowieckie „ Czapla, 99-120 Piątek, ul. Rynek 9
Koło Łowieckie „Bażant”, 99-100 Łeczyca, ul. Belwederska 55
Koło Łowieckie „Boruta” w Łęczycy
Koło Łowieckie „Ogar” Nr 15 w Łodzi
Wojskowe Koło Łowieckie „Słowik” Nr 420 w Łodzi
Koło Łowieckie „Żubr” Nr 9 w Łodzi
Koło Łowieckie „Bażant” Nr 31 w Świnicach Warckich
Koło Łowieckie „Łowiec” Nr 2 w Łodzi
Koło Łowieckie „Jenot” nr 497 w Leźnicy Wlk.
Koło Łowieckie „Gęgawa” Nr 16 w Uniejowie
Procentowy udział powierzchni leśnej w stosunku do polnej sprawia, że wszystkie obwody
zostały zaliczone do obwodów polnych.
W obwodach dominuje zwierzyna drobna (zające, kaczki, kuropatwy, bażanty, piżmaki), a ze
zwierzyny grubej występują: dziki, sarny, daniele, w niewielkiej ilości jelenie.
Koła łowieckie prowadzą monitoring pogłowia zwierzyny łownej. Obecnie stwierdza się
utrzymywanie populacji większości gatunków na właściwym poziomie. Jednak w latach minionych
32
nastąpiło obniżenie populacji kuropatwy i zająca. W trzech ostatnich latach populacja ta odbudowuje
się stopniowo. Następuje też introdukcja nowych, dla tego terenu, gatunków.
Niebezpieczeństwo dla zwierzyny łownej stanowią choroby (robaczyce, anemie),
niekorzystne warunki środowiska, np. zanieczyszczenia, osuszanie gruntów, wałęsające się psy
i koty oraz plaga kłusownictwa i mała wykrywalność tych czynów.
Jako priorytetowe zadania wykonywane w ramach sterowania populacjami zwierzyny łownej
traktuje się właściwe zagospodarowanie i zasilanie łowisk, dokarmianie zwierzyny, walkę
z kłusownictwem, pozyskiwanie zwierzyny przy zachowaniu właściwej struktury płci i wieku
w ilościach nie zagrażających stadom podstawowym.
Problem szkód od zwierzyny ma na terenie powiatu łęczyckiego wymiar lokalny.
Generalnie stany zwierzyny płowej nie przekraczają pojemności łowisk, niemniej zachodzi potrzeba
ochrony upraw i części młodników przed sarnami i zającami.
Gospodarka łowiecka na terenie obwodów w powiecie łęczyckim prowadzona jest zgodnie
z planami łowieckimi, sporządzanymi przez koła łowieckie, a zatwierdzanymi przez nadleśniczych
w przypadku wydzierżawionych obwodów.
Starosta łęczycki uzgadnia dzierżawę obwodów łowieckich. W porozumieniu z właściwymi
nadleśnictwami uzgadniane są plany łowieckie i hodowlane krótko- i długoterminowe. Plany
łowieckie regulują gospodarkę łowiecką - utrzymują stan pogłowia zwierzyny łownej na właściwym
poziomie. Gospodarka łowiecka finansowana jest ze środków własnych dzierżawców.
Zgodnie z umowami dzierżawy obwodów łowieckich, koła łowieckie zobowiązane są do
corocznego płacenia czynszu, ustalonego również corocznie przez stronę wydzierżawiającą na
podstawie cen skupu żyta i przelicznika przyjętego dla poszczególnych kategorii jakościowych
obwodów.
Czynsz wpłacany jest na konto depozytowe starostwa, a następnie rozdysponowywany przez
starostę na gminy i nadleśnictwa. Zgodnie z przepisami, nadleśnictwom przypada czynsz
odpowiadający powierzchni państwowych gruntów leśnych, a gminom - odpowiadający pozostałej
powierzchni obwodu.
3.2.6. Zieleń
Na terenie powiatu łęczyckiego, ubogiego w lasy, elementem zieleni są zadrzewienia
i zakrzewienia śródpolne i przydrożne oraz zieleń miejska na placach, skwerach i nieruchomościach,
zieleń urządzona skupiona wokół: szkół, kościołów, cmentarzy.
Cenną grupę zieleni stanowi starodrzew parków podworskich, zestawionych poniżej:
Tabela nr 10. Wykaz parków i ogrodów na terenie powiatu łęczyckiego
(wg Parków i ogrodów zabytkowych w Polsce. Stan 1991r. – Warszawa 1992, Zarząd Ochrony i Konserwacji Zespołów Pałacowo –
Ogrodowych)
Gmina
Grabów
Świnice Warckie
Daszyna
Wieś
Byszew
Grabów
Smolice
Srebrna
Kozanki
Parski
Zbylczyce
Daszyna
Goszczyno
Łubno
Miroszewice
Siedlew
Rodzaj parku
dworski
dworski
dworski
dworski
dworski
dworski
dworski
dworski
dworski
dworski
dworski
dworski
33
Wpis do rejestru
zabytków
jest
brak
jest
brak
jest
jest
jest
jest
brak
brak
jest
jest
Powierzchnia
[ha]
4,19
2,73
2,55
2,25
2,04
3,34
3,54
4,6
12,0
7,9
7,6
7,7
Góra Św.
Małgorzaty
Miasto i
gm.Łęczyca
Piątek
Witonia
Bryski
dworski
brak
1,0
Gaj Nowy
Karsznice
Błonie - Topola
dworski
dworski
dworski
brak
brak
jest
4,1
3,4
0,54
Gawrony
Kozuby
Łęczyca
Prądzew
Siedlew
Balków
Goślub
Janowice
Łęka
Pęcławice
Piątek
Piekary
Pokrzywnica
Sułkowice
Witów
Gledzianów
Gledzianówek
Nędzerzew
dworski
dworski
miejski
dworski
dworski
dworski
pałacowy
dworski
dworski
dworski
miejski
dworski
dworski
dworski
dworski
dworski
dworski
dworski
brak
brak
brak
jest
jest
brak
jest
jest
brak
brak
jest
jest
brak
jest
jest
brak
brak
brak
1,7
4,0
12,0
1,7
8,0
4,9
3,5
8,8
3,3
11,7
2,1
12,0
7,2
2,1
3,5
1,9
1,7
4,0
Cała zieleń, ze względu na jej przyrodniczą wartość w mało zadrzewionym powiecie
łęczyckim podlega ochronie i właściwej pielęgnacji.
Z mocy prawa ochrona zieleni leży w kompetencji gminy, która wydaje zezwolenia na
wycięcie drzew i krzewów przy zachowaniu zasady kompensacji przyrodniczej – równoważenia strat
w lokalnym środowisku przyrodniczym poprzez nowe nasadzenia w innych miejscach.
Na terenie powiatu łęczyckiego występuje potrzeba zwiększania lesistości, zadrzewień
i zakrzewień na terenach wiejskich, zadrzewień i zakładania parków w miastach.
Na terenach, na których nie byłoby wskazane zalesianie (o intensywnej produkcji rolnej
i najwyższej jakości bonitacyjnej gleb) należy upowszechniać zadrzewienia.
Wprowadzenie zadrzewień należy traktować jak czynnik ochrony i użytkowania przestrzeni
przyrodniczej, równorzędny z zalesieniami.
Z tego względu udział i rozmieszczenie zadrzewień powinny stanowić integralny element
programów przestrzennego zagospodarowania gmin w zakresie ochrony środowiska i gospodarki
rolnej.
Realizacja programu zwiększania lesistości powinna odbywać się w drodze ustalania
przeznaczania gruntów do leśnego zagospodarowania w miejscowym planie zagospodarowania
przestrzennego lub w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy.
3.3. „Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich dla Polski na lata 2004-2006” (PROW)
Z chwilą wejścia do Unii Europejskiej obszary wiejskie zostały objęte różnymi formami
pomocy na podstawie wcześniej przygotowanych (przed akcesją), programów i planów. Jednym
z nich jest „Plan rozwoju obszarów wiejskich dla Polski na lata 2004-2006” (PROW). Jest to
dokument operacyjny, określający cele, priorytety i zasady wspierania zrównoważonego rozwoju
obszarów wiejskich, przygotowany przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi na podstawie
rozporządzenia Rady Wspólnoty Europejskiej (WE) nr 1257/1999 o wsparciu rozwoju wsi przez
Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji w Rolnictwie (EAGGF), z późniejszymi zmianami
(odnosi się do instrumentów finansowych), spójny z Sektorowym Programem Operacyjnym (SPO)
34
Narodowego Planu Rozwoju (NPR), na lata 2004-2006, pn. Restrukturyzacja i modernizacja sektora
żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich.
Najaktualniejsza (3) wersja planu opracowana została w marcu 2004r. i jest to jeszcze etap
projektu.
Zakłada się realizację planu w latach 2004-2006 na terenie całego kraju.
Założenia strategiczne planu obejmują 9 działań: renty strukturalne (działanie 1 PROW),
wspieranie gospodarstw niskotowarowych (działanie 2 PROW), wspieranie działalności rolniczej na
obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW- działanie 3 PROW), wspieranie
przedsięwzięć rolno-środowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt (działanie 4 PROW),
zalesianie gruntów rolnych (działanie 5 PROW), dostosowanie gospodarstw rolnych do standardów
UE (działanie 6 PROW), grupy producentów rolnych (działanie 7 PROW), pomoc techniczną
(działanie 8 PROW) oraz uzupełnienie płatności obszarowych (działanie 9 PROW).
Działania te będą finansowane z Sekcji Gwarancji EFOiGR (Europejskiego Funduszu
Orientacji i Gwarancji Rolnej) oraz ze środków krajowych przeznaczonych na ten cel w ustawie
budżetowej.
Skorzystanie ze środków finansowych przewidzianych w ramach PROW będzie możliwe pod
warunkiem spełnienia przez rolników wymagań Zwykłej Dobrej Praktyki Rolniczej, m.in.
w zakresie ochrony środowiska.
Projekt PROW jest zgodny z przepisami prawnymi UE dotyczącymi wsparcia rozwoju
obszarów wiejskich. Określa generalne ramy funkcjonowania instrumentów polityki wiejskiej
i pozostawia krajom członkowskim swobodę w określaniu szczegółowych rozwiązań na poziomie
kraju. Jedynie działanie dotyczące programów rolnośrodowiskowych jest obowiązkowe.
3.3.1. Programy rolnośrodowiskowe. Działanie 4 PROW
Programy rolnośrodowiskowe nie były dotychczas realizowane na terenie Polski.
Zasadniczym celem programów rolnośrodowiskowych jest promocja systemów produkcji
rolnej przyjaznej dla środowiska oraz ochrona walorów przyrodniczych i kulturowych obszarów
wiejskich. Dużą wagę przywiązuje się do podtrzymywania prawidłowych relacji między gospodarką
rolną a przyrodą (rolnictwo zrównoważone).
Programy rolnośrodowiskowe przewidują dotacje dla rolników chętnych do ich realizacji,
w szczególności na obszarach chronionych, a zwłaszcza proponowanych do włączenia w sieć
NATURA 2000 (przepisy UE pozwalają na wprowadzenie w tych przypadkach nawet 20% premii).
Działanie to wymagałoby jednak zwiększenia środków, głównie na rozwój rolnictwa ekologicznego.
Kolejne wersje PROW różnią się jednak podejściem do realizowania programów rolno –
środowiskowych. W trzeciej wersji projektu nie nastąpiło postulowane wcześniej rozszerzenie
wdrażania programów rolnośrodowiskowych, ale ich ograniczenie.
Zakres przedsięwzięć rolnośrodowiskowych
Wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych oraz poprawy dobrostanu zwierząt zwane
jest Krajowym Programem Rolnośrodowiskowym (KPR), którego założeniem jest utrwalanie
wzorców trwałej i zrównoważonej gospodarki na obszarach chronionych i zagrożonych degradacją.
KPR obejmuje 7 przedsięwzięć rolnośrodowiskowych, zwanych pakietami rolnośrodowiskowymi.
Są one związane z gospodarowaniem rolniczym ukierunkowanym na ochronę środowiska,
zachowaniem siedlisk o wysokich walorach przyrodniczych oraz zachowaniem zasobów
genetycznych zwierząt gospodarskich.
W ramach KPR przewidziano realizację pakietów:
 „rolnictwo zrównoważone” (kod S01), polegające na ograniczeniu nawożenia, zbilansowania
gospodarki nawozami i przestrzegania odpowiedniego następstwa roślin;
 „rolnictwo ekologiczne” (kod S02), polegające na stosowaniu metod zgodnych
z rozporządzeniem Rady (WE) nr 1257/1999 oraz ustawą o rolnictwie ekologicznym;
35
 „utrzymanie łąk ekstensywnych” (kod P01), co wiąże się z przywróceniem lub kontynuacją
wykaszania traw, w terminie od dnia 1 lipca włącznie, na łąkach jednokośnych, o wysokich
walorach przyrodniczych, zagrożonych degradacją;
 „utrzymanie pastwisk ekstensywnych” (kod P02), polegające na przywróceniu lub zachowaniu
ekstensywnych wypasów na półnaturalnych pastwiskach w sposób gwarantujący utrzymanie
walorów florystycznych i miejsc przebywania gatunków zagrożonych wyginięciem;
 „ochrona gleb i wód” (kod K01), polegająca na stosowaniu międzyplonów w celu zwiększenia
udziału gleb z okrywą roślinną w okresie jesienno-zimowym;
 „strefy buforowe” (kod K02) - tworzenie nowych, 2m lub 5m pasów zadarnionych na granicy
gruntów rolnych z wodami powierzchniowymi lub terenami intensywnie użytkowanymi
rolniczo w celu ograniczenia negatywnego oddziaływania rolnictwa i ochrony siedlisk
wrażliwych;
 „ zachowanie rodzimych ras zwierząt gospodarskich” (kod G01), polegające na utrzymywaniu
ras bydła, koni, i owiec zagrożonych wyginięciem.
Ze względu na metodykę płatności i zasady monitorowania programu pakiety
rolnośrodowiskowe zróżnicowano na 40 opcji o różnym zasięgu wdrażania.
Pakiety rolnośrodowiskowe będą realizowane przez rolnika zgodnie z planem
rolnośrodowiskowym.
Na poziomie gospodarstwa rolnik może uzyskać płatność za wdrażanie od jednego do trzech
pakietów.
Systemem pomocy finansowej objęte będą: grunty orne, trwałe użytki zielone, i sady (pakiet
S02). Przy obliczaniu płatności nie będą uwzględnione:
 siedlisko rolnika,
 grunty pod wodami powierzchniowymi, płynącymi i stojącymi,
 grunty leśne,
 drogi dojazdowe do pól,
 grunty dzierżawione na okres krótszy niż okres trwania zobowiązania rolnośrodowiskowego.
W trakcie trwania programu powierzchnia gruntów ornych w gospodarstwie może ulec
zmianie bez konieczności opracowywania nowego planu, jeżeli powiększenie gospodarstwa:
–
obejmie co najwyżej 5% gruntów w stosunku do jego powierzchni wyjściowej, ale nie
więcej niż 2ha;
–
jest korzystne w świetle celów programu.
W przypadku nabycia gruntów rolnych o powierzchni większej niż 2ha w pierwszym lub
drugim roku realizacji planu rolnik zobowiązany jest do jego rewizji w celu włączenia do planu
nowych gruntów.
W przypadku nabycia gruntów rolnych o powierzchni większej niż 2ha w trzecim roku
i dalszych latach rolnik powinien złożyć nowy plan rolnośrodowiskowy w odniesieniu do całego
gospodarstwa (będzie on realizowany w następnych 5 latach).
W przypadku gospodarstwa położonego w strefie priorytetowej rolnik może ubiegać się
o uczestnictwo w programie, jeśli co najmniej 1ha uprawianych gruntów jest położonych na terenie
strefy.
Zgodnie z art. 32 rozporządzenia (WE) 445/2002, w przypadku, gdy beneficjent nie jest
w stanie wywiązać się z zobowiązań rolnośrodowiskowych, ponieważ jego gospodarstwo zostało
objęte scalaniem gruntów, realizowanym przez instytucje publiczne i dostosowanie planu do nowych
warunków jest niemożliwe, zobowiązanie wygasa i rolnik nie podlega obowiązkowi zwrotu
płatności.
Zgodnie z art. 24, pkt.1 rozporządzeniem Rady (WE) nr 1257/1999 płatności za
poszczególne pakiety zostały ustalone w formie zryczałtowanej, na podstawie utraconego dochodu,
kosztów poniesionych w rezultacie przyjętych zobowiązań oraz potrzeby motywacji finansowej.
36
Maksymalne kwoty w przeliczeniu na hektar lub sztukę, są wymienione w załączniku O do
rozporządzenia.
Pomoc będzie przyznana w formie rocznych płatności, dostosowanych do rodzaju działań.
Wnioskodawca może ubiegać się o pomoc, jeśli:
 jest właścicielem lub dzierżawcą gruntu co najmniej w trakcie trwania zobowiązania,
który spełnia kryteria zasięgu geograficznego pakietów rolnośrodowiskowych;
 gospodaruje na powierzchni co najmniej 1 ha użytków rolnych;
 przygotuje i złoży wniosek o przystąpienie do programu;
 zobowiąże się do stosowania zasad zwykłej dobrej praktyki rolniczej na całym
obszarze gospodarstwa przez okres 5 lat;
 podejmie się prowadzenia szczegółowych zapisów dotyczących gospodarowania
i podstawowych danych dotyczących zwierząt (DJP/ha), potrzebnych dla celów
kontroli i monitoringu;
 oświadczy, że posiada plan rolnośrodowiskowy przygotowany dla jego gospodarstwa
i potwierdzony przez doradcę.
W perspektywie działalność rolnicza prowadzona według programu rolnośrodowiskowego,
rozwój rolnictwa ekologicznego, dbałość o jakość produktów rolnych, dbałość o walory
przyrodniczo-krajobrazowe powiatu powinny spowodować rozwój agroturystyki.
Atutami powiatu łęczyckiego są: dobry mikroklimat, czyste środowisko, brak uciążliwego
przemysłu, tradycje kulturowe i historyczne.
Jest to obszar nieuprzemysłowiony, o rozdrobnionej strukturze agrarnej, dla którego
podstawę rozwoju gospodarczego może stanowić rolnictwo i przetwórstwo ekologiczne.
Rozwój powinien być oparty na rolnictwie ekologicznym i produkcji żywności ekologicznej
- warzyw i owoców. Rozwój rolnictwa ekologicznego umożliwi bardziej efektywną ochronę
i rozwój struktury ekologicznej tego regionu i umożliwi bardziej zrównoważony rozwój terenów
wiejskich.
Obszar ten może stać się zapleczem produkcji ekologicznej żywności dla aglomeracji
łódzkiej oraz wytwarzać surowce rolnicze dla potrzeb przemysłu przetwórczego, szczególnie
warzyw i owoców dla krajów Unii Europejskiej
3.3.2. Poprawa konkurencyjności gospodarki rolnożywnościowej. Grupy producentów
Strategicznym działaniem będzie wdrożenie procesu tworzenia towarowych gospodarstw
rolnych i organizowanie się ich w grupy producenckie w celu osiągnięcia poprawy rynku produktów
rolnych, po wprowadzeniu nowych form prawnych tych organizacji oraz uproszczeniu procedur
rejestracji grupy przez wojewodę.
Towarowe gospodarstwa rolne powinny stanowić przynajmniej 30% ogółu gospodarstw
i zajmować 60% powierzchni użytków rolnych.
Grupy, złożone z rolników i przedsiębiorców prowadzących lokalne przetwórnie żywności
powinny mieć charakter terytorialny (np. gospodarze i przedsiębiorcy z kilku okolicznych wsi
tworzą grupę) lub branżowy (rolnicy wytwarzający surowce dla zakładu przetwórczego itp.).
Rolnicy i przedsiębiorcy mogą należeć do kilku grup jednocześnie, prowadzić działalność handlową
i promocyjną.
Zasadne jest wykorzystanie Programu Aktywizacji Obszarów Wiejskich (PAOW) na
inwestycje w gospodarstwach rolnych oraz w ramach grup producenckich, jak również na cele
inwestycji ekologicznych w rolnictwie.
37
3.3.3. Obszary o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW). Działanie
3 PROW
Zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) nr 1257/1999, do obszarów o niekorzystnych
warunkach gospodarowania (ONW) zaliczono:
 obszary górskie, obejmujące gminy, w których ponad połowa użytków rolnych jest położona
powyżej 500m m n.p.m.
 obszary nizinne,
1. strefa nizinna I, obejmująca gminy, dla których wskaźnik waloryzacji rolniczej
przestrzeni produkcyjnej (WWRPP) osiąga wartości wyższe niż 52 punkty i nie
przekracza 72,5pkt. oraz obręby geodezyjne, gdzie wartość wskaźnika nie przekracza
56pkt.
2. strefa nizinna II, obejmująca gminy i obręby geodezyjne, gdzie wartość wskaźnika nie
przekracza 52pkt.
W obu strefach brano pod uwagę gminy, w których udział ludności związanej z rolnictwem,
mierzony na poziomie gminy, wynosi min. 15%.
 obszary ze specyficznymi utrudnieniami, obejmujące gminy rejonów podgórskich, gdzie
występują złożone problemy wynikające z rozdrobnionej struktury agrarnej i niekorzystnej
rzeźby terenu, posiadające równocześnie duże znaczenie dla rozwoju turystyki.
Klasyfikacja obszarów nizinnych dokonana została na podstawie następujących kryteriów:
 obecności terenów o małej produktywności i z ograniczonym potencjałem produkcyjnym,
 efektywności produkcji rolniczej zależnej od warunków naturalnych,
 oceny populacji zależnej od działalności rolniczej.
Biorąc pod uwagę wartość WWRPP (uwzględniającego: jakość gleb, warunki klimatyczne,
warunki wodne oraz rzeźbę terenu) obszary rolne zostały podzielone na poniższe typy, o różnej skali
utrudnień w działalności rolniczej:
o skrajnie niekorzystnych warunkach przyrodniczych o WWRPP <52pkt.,
o niekorzystnych warunkach przyrodniczych o WWRPP 52,1 – 56pkt.,
ze znacznymi utrudnieniami przyrodniczymi o WWRPP 56,1 – 66pkt.,
z utrudnieniami o WWRPP 66,1 – 72,5pkt.
Obszary ONW cechuje duży udział ziem porzuconych (ugory i odłogi) w stosunku do
powierzchni użytków rolnych ogółem oraz kilkakrotnie większy udział ludności związanej
z rolnictwem w stosunku do terenów znajdujących się poza wydzielonymi strefami ONW.
Przy wyborze wartości WWRPP, dla określenia ONW nizinnego przyjęto założenie, że brane
pod uwagę warunki naturalne znacznie ograniczają lub wykluczają uprawę pszenicy.
Obecnie rolnicy na terenach nizinnego ONW stosują zbyt ekstensywne metody produkcji oraz
rośliny: żyto, owies, ziemniaki, których uprawa na słabych glebach nie jest obarczona wysokim
ryzykiem strat i zapewnia funkcjonowanie gospodarstwa.
Wynika to z małych wymagań glebowych i klimatycznych tych roślin.
Jednak mniej wymagające rośliny i ekstensywna produkcja przynoszą mniejszy dochód
i prowadzą do degradacji gleb, co powoduje, że na obszarach ONW rolnicy zaprzestają upraw, a ze
względu na wysoki koszt ponownego przywrócenia upraw na zdegradowanych terenach porzucają
je. Istotnym czynnikiem ograniczającym i dającym podobne efekty jest niedobór opadów
atmosferycznych.
Polskie rolnictwo wkracza w fazę pozbywania się obszarów z produkcją rolniczą
prowadzoną w niekorzystnych warunkach przyrodniczych. Brak alternatywnych źródeł dochodów
w gminach typowo rolniczych powoduje ich wyludnianie.
Stąd niezbędnym jest, na terenach zaliczonych do ONW, udzielanie odpowiedniego
wsparcia, przewidzianego w budżecie UE.
38
Według wprowadzonego podziału, na liście gmin, położonych na obszarach o niekorzystnych
warunkach gospodarowania – ONW nizinne, strefa I, znalazła się gmina Świnice Warckie, kod
statystyczny GUS 1004072, obręby geodezyjne Karkosy i Leźnica Mała w gminie Łęczyca (kod
statystyczny GUS 1004052) oraz obręb geodezyjny Mchowice w gminie Piątek (kod statystyczny
GUS 1004062).
Natomiast na liście gmin, położonych na obszarach o niekorzystnych warunkach
gospodarowania – ONW nizinne, strefa II, znalazły się 2 gminy: Łęczyca i Piątek należące do
powiatu łęczyckiego, z obrębami geodezyjnymi wymienionymi poniżej.
ONW nizinne strefa II
gmina kod statystyczny obręb geodezyjny GUS
Łęczyca
1004052
Borek
Łęczyca
1004052
Borów
Łęczyca
1004052
Bronno
Łęczyca
1004052
Liszki
Łęczyca
1004052
Prusinowice
Piątek
1004062
Błonie
Piątek
1004062
Boguszyce
Piątek
1004062
Konarzew
Piątek
1004062
Mysłówka
Piątek
1004062
Rsp Gieczno
Piątek
1004062
Sypin-Borowiec
Zgodnie z art. 13 rozporządzenia Rady (WE) nr 1257/1999, pomoc finansowa dla
wydzielonych geograficznie ONW ma na celu:
 zapewnienie ciągłości rolniczego użytkowania ziemi i tym samym utrzymania żywotności
obszarów wiejskich,
 zachowanie walorów krajobrazowych,
 promocję rolnictwa przyjaznego dla środowiska.
Działanie 3 PROW jest instrumentem wsparcia finansowego gospodarstw rolnych
położonych na terenach, na których produkcja rolnicza jest utrudniona ze względu na niekorzystne
warunki naturalne.
Dopłaty wyrównawcze dla gospodarstw rolnych położonych na tych terenach kompensują
istniejące utrudnienia w stosunku do gospodarstw położonych poza strefami ONW.
Dopłaty te przeciwdziałają wyludnianiu się obszarów wiejskich i zatracaniu ich rolniczego
charakteru.
Pomoc finansowa udzielana jest w postaci corocznych zryczałtowanych płatności (dopłat
wyrównawczych) do hektara użytków rolnych położonych na ONW.
Płatności te nie mogą przekroczyć maksymalnej wartości określonej w Aneksie do
rozporządzenia Rady (WE) nr 1257/1999.
Płatnością objęte mogą być tylko działki rolne, które sklasyfikowane są jako grunty orne,
sady, łąki trwałe i pastwiska trwałe.
Dopłata wyrównawcza w ramach tego działania może być przyznana, jeżeli:
gospodarstwo w całości lub części jest zlokalizowane w granicach ONW, przy czym płatność
dotyczy tylko działek rolnych na ONW;
powierzchnia użytków rolnych należących do danego gospodarstwa na ONW
i wykorzystywanych do produkcji rolniczej wynosi, co najmniej 1,0ha;
wnioskodawca zobowiąże się do przestrzegania zasad zwykłej, dobrej praktyki rolniczej;
wnioskodawca zobowiąże się do prowadzenia działalności rolniczej na wszystkich działkach
położonych na ONW przez okres co najmniej 5 lat od daty otrzymania pierwszej płatności
z tytułu gospodarowania na ONW;
39
wnioskodawca zobowiąże się do przestrzegania zakazów odnośnie stosowania substancji
o działaniu hormonalnym, tyreostatycznym i beta-agonistycznym w żywieniu zwierząt;
wnioskodawca złoży wniosek o płatność z tytułu prowadzenia działalności rolniczej na ONW.
Szczegółowe warunki i tryb udzielania pomocy finansowej na wspieranie działalności
rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania objętej planem rozwoju
obszarów wiejskich określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 kwietnia 2004r. (Dz. U.
Nr 73, poz. 657).
-
3.3.4. Zalesianie gruntów. Działanie 5 PROW
Zwiększanie lesistości jest elementem polityki państwa, ujętym w polityce leśnej (1997),
jako jeden z ważnych celów, którego realizacja powinna doprowadzić do „zwiększenia lesistości
kraju do 30% do roku 2020 i 33% po roku 2050 oraz do uporządkowania granicy rolno-leśnej
z korzyścią dla wartości krajobrazu, funkcjonowania lasów i rolnictwa”.
Zwiększanie lesistości kraju zbieżne jest z treścią rezolucji i porozumień międzynarodowych,
których Polska jest sygnatariuszem i będzie służyć realizacji sformułowanych w nich celów
i kierunków poprawy środowiska.
Potrzeby zalesieniowe zostały oszacowane w Krajowym Planie Zwiększania Lesistości
(KPZL). Program ten uwzględnia międzynarodowe wskazania odnośnie wielofunkcyjnego rozwoju
gospodarki leśnej i leśnictwa. Z programu tego wynika, że w Polsce ma miejsce nadmierne
użytkowanie gruntów o małej przydatności rolniczej i podatnych na zagrożenia (erozję,
zanieczyszczenie wód).
Szczególną rolą zalesień powinno być odpowiednie kształtowanie struktur przestrzennych
zasobów przyrody, zwiększanie ich biologicznej aktywności i różnorodności oraz estetycznych
walorów krajobrazu. Ważnym zadaniem programu zalesień jest ochrona, wzmacnianie i łączenie we
wspólny system najcenniejszych obszarów przyrodniczych, a także racjonalne przestrzenne
rozmieszczenie przyszłych zalesień.
Podstawą modelu przestrzennego zwiększania lesistości jest kategoryzacja gmin ze względu
na preferencje zalesieniowe.
W zaktualizowanym KPZL zastosowano metodę oceny tych preferencji w oparciu o wiele
kryteriów i przyjęto zestaw 12 cech:
udział gleb najsłabszych w powierzchni użytków rolnych (%),
jakość rolniczej przestrzeni produkcyjnej wg punktacji IUNG (pkt),
rzeźbę terenu (pkt),
występowanie stepowienia (ha),
zagrożenie erozją wodną powierzchniową (ha),
podaż gruntów do zalesienia wg ankiet w gminach(ha),
lesistość (%),
udział łąk i pastwisk w powierzchni gminy(%),
stopień zwiększania lesistości za względu na potrzeby ochrony przyrody(%),
ważniejsze wododziały (ha),
zlewnie chronione(ha),
ochronę wód podziemnych (ha).
Wg KPZL powiat łęczycki należy do makroregionu środkowo - wschodniego, w którym
przeważa układ regionalny prosty z typowymi strukturami rolniczo-przemysłowymi, o obniżonej
użyteczności ekologicznej i gospodarczej środowiska, gdzie brak rozległych i zwartych
przestrzennie układów przyrodniczych o znaczeniu makroregionalnym.
Jest to obszar bardzo małej lesistości, wyraźnie zaznaczających się procesów stepowienia
krajobrazu, przestrzennie zróżnicowanego deficytu wody, zagrożenia erozja wietrzną
i powierzchniową.
40
Udział użytków rolnych przewyższa średnią krajową.
Zalesienia na obszarze makroregionu powinny zmierzać do wzmocnienia wojewódzkich
systemów ochrony krajobrazu, zachowania terenów puszczańskich, a przede wszystkim do
wzbogacenia przestrzeni agrocenoz z elementami krajobrazu leśnego w układzie pasmowym,
którego podstawą powinny być głównie wododziały.
Pożądane jest tworzenie nawet małych kompleksów leśnych (min. 5ha) w ścisłym
powiązaniu z systemem zadrzewień, które mają tu szczególne znaczenie.
Podstawową funkcją zalesień i zadrzewień w tym makroregionie powinna być poprawa
warunków hydrologicznych gleb i przeciwdziałanie procesom degradacji powierzchni ziemi.
W regionie tym pożądane jest wprowadzenie wielkoobszarowego systemu zadrzewień
przeciwwietrznych, których podstawową funkcją będzie zwiększanie wodnej retencji, a na terenach
o nieco bardziej korzystnym bilansie wodnym również ograniczenie ewapotranspiracji na gruntach
rolniczych o stałym lub okresowym niedoborze wody.
Szczególnie duże znaczenie mają zadrzewienia na terenach o najlepszych glebach rolniczych,
charakteryzujących się równocześnie małą lesistością oraz ustabilizowaną granicą rolno-leśną.
Są to, m.in. żyzne tereny Równiny Łowicko-Błońskiej, na której z powodu niskiej lesistości
zadrzewienia muszą spełniać większość środowiskotwórczczych funkcji.
Lokalizacja zalesień powinna zapewniać zmniejszenie rozdrobnienia i rozproszenia
kompleksów leśnych
Priorytety zalesień w układzie lokalnym
Zgodnie z ustawą o lasach z 28 września 1991r. (tekst jednolity z 2000r. – Dz.U.Nr56,
poz.679) oraz ustawą z 8 czerwca 2001r. o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesień (DZ.U.
Nr 46, poz. 392) grunty przeznaczone do zalesień określa miejscowy plan zagospodarowania
przestrzennego lub decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.
Lokalizowanie zalesień powinno odbywać się na podstawie opracowanego przez gminę
„Studium granicy rolno-leśnej”, w którym powinny zostać uszczegółowione ustalenia „Studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy”.
Dokument taki powinien być opracowany na podstawie analizy warunków środowiska
i skonsultowany z właścicielami gruntów i na poziomie gminy powinien stanowić narzędzie do
prawidłowego sterowania procesem zalesiania gruntów.
Zalesianie gruntów jest procesem długotrwałym, przesądzającym o funkcji terenu na długie
lata i w związku z tym realizacja zalesień powinna być prowadzona z zachowaniem zasad
racjonalnej gospodarki przestrzennej.
Z dokumentów programowych, obowiązujących przepisów i pierwszych doświadczeń KPZL
(Krajowego Planu Zwiększania Lesistości) wynika, że do zalesiania w pierwszej kolejności powinny
być przeznaczane grunty orne, w mniejszym stopniu użytki zielone, tj.:
­ klasy bonitacyjne VIz do zalesienia w całości,
­ klasy bonitacyjne VI do zalesienia w całości, z wyjątkiem gruntów rokujących ich rolnicze
wykorzystanie,
­ klasy bonitacyjne V do zalesienia częściowego, tj. stanowiące śródleśne enklawy
i półenklawy o powierzchni do 2ha w jednym konturze lub o szerokości między brzegami
lasu do 150m (8-krotna wysokość drzew), jeżeli odległość od tych gruntów do obecnych lub
perspektywicznych siedlisk gospodarstw rolnych wynosi ponad 5km, a ich nachylenia
przekracza 120 oraz inne w uzasadnionych lokalnie przypadkach.
­ klasa IV i IV b do zalesienia w przypadkach sporadycznych, tj. enklawy i półenklawy
o powierzchni do 0,5ha lub o szerokości 50m (3,5-krotna wysokość drzew), szczególnie
z utrudnionym dojazdem, małe powierzchnie nieregularnych wcięć w głąb lasu, (do 0,1ha),
oraz grunty o nachyleniu powyżej 200,
41
­
grunty klas I-III mogą być zalesiane jedynie wyjątkowo w przypadku małych i wydłużonych
enklaw i półenklaw, położonych w uciążliwej szachownicy z gruntami leśnymi o szerokości
między lasami do 30m (2-krotna wysokość drzew) oraz grunty o nachyleniu powyżej 250,
­ inne grunty i nieużytki nadające się do zalesienia, bądź mogące stanowić uzupełniający
składnik ekosystemu leśnego, a w szczególności:
 grunty skażone, zdegradowane, i zagrożone silną erozją,
 grunty położone przy źródliskach rzek lub potoków, na wododziałach, wzdłuż brzegów
rzek oraz na obrzeżach jezior i zbiorników wodnych,
 lotne piaski i wydmy piaszczyste,
 strome stoki, zbocza, urwiska i zapadliska,
 hałdy i tereny po wyeksploatowanym piasku, żwirze, torfie, i glinie.
Lokalizacja zalesień powinna zapewniać zmniejszenie rozdrobnienia i rozproszenia
kompleksów leśnych - należy dążyć, aby docelowa powierzchnia kompleksu leśnego nie była
mniejsza niż 5ha.
Zalesianie gruntów porolnych powinno sprzyjać tworzeniu zwartych kompleksów leśnych
o racjonalnej granicy rolno-leśnej, tworzeniu zwartego systemu przyrodniczego łącznie z innymi
obszarami o funkcjach ekologicznych.
Zalesienia powinny również uwzględniać tworzenie korytarzy ekologicznych pomiędzy
dużymi kompleksami leśnymi.
Z programu zalesień należy wyłączyć:
­ grunty rolne i śródpolne nieużytki zaliczane do siedlisk priorytetowych w programie rolnośrodowiskowym (bagna, torfowiska, oczka wodne, mszary, solniska, trzcinowiska, i inne
siedliska okresowo podmokłe, murawy kserotermiczne, remizy, wrzosowiska, wydmy) nie
chronione lub objęte ochroną prawną, np. jako użytki ekologiczne;
­ miejsca cenne z historycznego lub archeologicznego punktu widzenia.
Na terenie obszarów chronionych (obszary chronionego krajobrazu) oraz projektowanej sieci
NATURA 2000 decyzje o zalesieniu muszą być zgodne z planami ochrony tych obszarów lub przy
braku planów zaopiniowane prze właściwe służby ochrony przyrody – dyrektora parku narodowego
lub wojewódzkiego konserwatora przyrody.
Kontrolowanych decyzji będą wymagały projekty zalesiania:
– siedlisk zlokalizowanych w dolinach rzek i na terenie zabagnionych obniżeń,
– rolniczych polan o walorach przyrodniczych i kulturowych,
– obszarów o wybitnych walorach widokowych (obszary takie należy zaznaczyć w planach
zagospodarowania przestrzennego gmin).
Tego typu grunty orne i półnaturalne ekosystemy mają priorytetowe znaczenie dla działań
rolnośrodowiskowych (promowanie zamiany gruntów ornych na użytki zielone), których celem
będzie zachowanie półnaturalnych ekosystemów trawiastych, zachowanie bądź odbudowa małej
retencji wodnej i ochrona różnorodności biologicznej terenów rolniczych.
Przy określaniu zasad kwalifikowania gruntów porolnych oraz kryteriów ich wyłączenia
z użytkowania rolniczego na terenach nizinnych problem ten dotyczy głównie uzgodnień pomiędzy
właścicielem gruntu a administracją samorządowa na poziomie gminy, zwłaszcza w odniesieniu do
jakości gleby (V, VI, VIz).
Integralną częścią programu zwiększania lesistości w gminie powinien być program
zwiększania zadrzewienia, szczególnie na terenach o niskiej lesistości i dużego zagrożenia
procesami erozji gleb, stepowienia krajobrazu i niekorzystnego bilansu wodnego.
Realizacja programu zwiększania lesistości powinna odbywać się w drodze ustalania
przeznaczania gruntów do leśnego zagospodarowania w miejscowym planie zagospodarowania
przestrzennego lub w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy.
Wg rankingu środowiskowego preferencje zalesieniowe gmin powiatu łęczyckiego
przedstawiają się następująco:
42
1. miasto Łęczyca
2. gmina Łęczyca
3. gmina Daszyna
4. gmina Góra Św. Małgorzaty
5. gmina Grabów
6. gmina Piątek
7. gmina Świnice Warckie
8. gmina Witonia
10,00pkt,
12,98pkt,
14,30pkt,
12,78pkt,
19,81pkt,
10,69pkt,
15,97pkt,
13,08pkt.
Celem działania 5 PROW jest wsparcie procesu zalesiania gruntów rolnych nie stanowiących
własności Skarbu Państwa, a następnie zapewnienie właściwej pielęgnacji nowych zasadzeń we
wczesnych stadiach ich rozwoju.
Zalesienia będą dostosowywane do lokalnych warunków siedliskowych i krajobrazowych
zgodnie z krajowymi wytycznymi w sprawie uporządkowania przestrzeni rolno-leśnej.
Rolnik może także otrzymać pomoc równoważącą utracony dochód w efekcie wyłączenia
gruntów spod uprawy, wypłacaną przez 20 lat od założenia uprawy.
Zgodnie z art. 31 rozporządzenia Rady (WE) nr 1257/1999 działanie 5 obejmuje:
– wsparcie na zalesienie, które pokrywa koszty założenia uprawy oraz w uzasadnionych
przypadkach - ochrony przed zwierzyną ;
– premię pielęgnacyjną za utrzymanie nowej uprawy leśnej;
– premię zalesieniową stanowiącą ekwiwalent za wyłączenie gruntu z upraw rolnych.
Pomoc udzielana będzie pod następującymi warunkami:
– zalesienia mogą być wykonywane na użytkach rolnych nie stanowiących własności Skarbu
Państwa, które zostały zakwalifikowane na podstawie ewidencji gruntów rolnych, do:
gruntów ornych, trwałych użytków zielonych, sadów i plantacji owocowych;
– do zalesienia mogą być przeznaczane grunty będące w stałym użytkowaniu rolniczym
i przewidziane w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego lub w decyzji
o warunkach zagospodarowania terenu;
– minimalna powierzchnia zalesienia wynosi 0,3ha, przy minimalnej szerokości zalesionej
działki – 20m; w przypadku wniosku kilku rolników łączna powierzchnia do zalesienia musi
wynosić 3ha w jednym obrysie;
– wykorzystywanie do zalesień jedynie rodzimych gatunków drzew i krzewów;
– w celu dostosowania zalesień do lokalnych warunków siedliskowych, ustalając skład
gatunkowy, należy brać pod uwagę rolniczą klasyfikację gruntów rolnych oraz regionalizację
przyrodniczo-leśną;
– należy przestrzegać zasad hodowli lasu w zakresie norm określających proporcję gatunków na
różnych typach siedliskowych lasu (załącznik N do rozporządzenia);
– materiał sadzeniowy musi spełniać wymagania jakościowe określone w ustawie o leśnym
materiale rozmnożeniowym.
Średnia liczba sadzonek przypadająca na 1 ha zalesionych gruntów wyniesie ca 8000 sztuk.
Zgodnie z Prawem ochrony środowiska w przypadku realizacji zalesień na powierzchni
powyżej 20ha wnioskodawca przeprowadzi ocenę oddziaływania na środowisko.
Wsparcie na zalesienie polega na dofinansowaniu kosztów założenia uprawy, wykonania
poprawek w 2 roku i zabezpieczenia przed zwierzyną.
Zgodnie z art. 1 rozporządzenia komisji (KE) nr 963/2003, wsparcie to ma postać
zryczałtowanej płatności w przeliczeniu na 1 ha zalesianych gruntów.
Wsparcie będzie wypłacane jednorazowo po założeniu uprawy.
Wysokość kwoty wsparcia jest zróżnicowana i zależy od:
– proporcji gatunków iglastych i liściastych w strukturze drzewostanu;
– rodzaju zabezpieczenia przed zwierzyną;
43
–
ukształtowania terenu ; na stokach o spadku powyżej 12 koszty zalesień zwiększają się o 40%
w stosunku do kosztów zalesień gruntów o korzystnej konfiguracji.
Premia pielęgnacyjna stanowi zryczałtowaną płatność w przeliczeniu na 1ha zalesionych
gruntów, wypłacaną co roku przez 5 lat od założenia uprawy, która uwzględnia koszty prac
pielęgnacyjnych oraz wczesne czyszczenie.
Premia zalesieniowa stanowi zryczałtowaną płatność w przeliczeniu na 1ha zalesionych
gruntów, wynikającą z utraconych dochodów z tytułu przekształcenia gruntów rolnych na grunty
leśne i jest wypłacana co roku przez 20 lat od założenia uprawy leśnej. Wysokość premii
zalesieniowej została zróżnicowana na dwie stawki w zależności od udziału dochodu z produkcji
rolniczej w całkowitych dochodach beneficjenta. Wysokość dochodu i jego źródła pochodzenia
ustalana będzie na podstawie dochodów z roku poprzedzającego składanie wniosku o przystąpienie
do programu.
Rolnicy, których udział dochodu z rolnictwa przekracza 20% dochodu całkowitego
w gospodarstwie, będą otrzymywali premie w pełnym wymiarze. Natomiast właściciele gruntów
o niższym udziale dochodu będą otrzymywać premię zalesieniową w wysokości ¼ premii w pełnym
wymiarze, zgodnie z relacjami wysokości stawek umieszczonych w załączniku do rozporządzenia.
Premia zalesieniowa podlega prawu dziedziczenia.
Pomoc nie będzie udzielana rolnikom korzystającym z wsparcia w postaci renty strukturalnej
oraz na plantacje choinek świątecznych i drzew szybkorosnących, które osiągają kolej rębu przed 15
rokiem życia.
Wsparcie na zalesienie oraz premia pielęgnacyjna i zalesieniowa są finansowane w całości ze
środków publicznych UE i krajowych w stosunku 80% UE i 20 % środki krajowe.
Pomoc finansowa może być przyznana rolnikowi lub właścicielowi gruntów rolnych, jeśli:
–
uzyska pozytywna decyzję na wniosek o przystąpienie do programu zalesieniowego;
–
zobowiążę się do przestrzegania warunków i terminów określonych w szczegółowym
planie zalesieniowym;
–
przedłoży oświadczenie o wykonaniu zalesienia.
Rozwiązania proponowane w PROW, dotyczące zalesień zostały w głównej mierze
dostosowane do prawa wspólnotowego, zarówno pod względem form płatności (dotacje na
zalesienie, premia pielęgnacyjna, i zalesieniowa), jak też warunków ich uzyskania.
Realizacja zalesień zaplanowanych w PROW powinna urzeczywistnić zrównoważony rozwój
rolnictwa i obszarów wiejskich bezpośrednio przez zwiększanie lesistości (co stworzy warunki dla
umacniania ekosystemów i różnorodności biologicznej), jak i pośrednio poprzez stwarzanie
możliwości dodatkowego zatrudnienia i dochodów.
Zalesianie gruntów rolnych może napotkać na barierę związaną z perspektywicznym
wyłączeniem ich z produkcji rolniczej (nawet tych, które obecnie są odłogowane).
3.4. Formy ochrony przyrody
O przyrodzie powiatu łęczyckiego i walorach krajobrazowych decydują: budowa
geologiczna, wiążące się z nią ukształtowanie terenu i zagospodarowanie oraz procesy
44
antropogeniczne związane z działalnością człowieka.Z uwagi na niewielkie zróżnicowanie
morfologiczne i słabe zalesienie krajobraz powiatu jest mało urozmaicony.
Najbardziej wyróżniają się doliny rzeczne Bzury i Neru.
Pod względem faunistycznym obszar powiatu jest ubogi. Najwilgotniejsze tereny Pradoliny
Warszawsko-Berlińskiej porastają niewielkie skrawki lasów łęgowych i olszowych (DobrogostyKozuby i Łęka-Kolonia-Bronno w gm. Łęczyca).
Ciekawostką powiatu jest występowanie zespołu roślinności torfowiskowej (Pradolina
Warszawsko-Berlińska) oraz słonoroślowej w okolicach Łęczycy (w zaniku).
Obszar Pradoliny oraz fragment doliny Bzury włączone zostały w system obszarów
prawnie chronionych jako Obszar Chronionego Krajobrazu - Pradolina Warszawsko-Berlińska
(o powierzchni 14 639ha), na podstawie Uchwały WRN w Płocku nr 163/XXVI/88 z dnia
9.06.1988r. oraz Rozporządzenia nr 16/98 Wojewody Płockiego z dnia 27.04.1998r. w sprawie
dostosowania jej do wymagań ustawy o ochronie przyrody z 16.10.1991r.
Obszar ten uznany został za korytarz ekologiczny o znaczeniu krajowym, łączący ważne
obszary węzłowe o znaczeniu międzynarodowym (wchodzi w skład krajowego systemu obszarów
chronionych – przestrzennego układu wzajemnie uzupełniających się form ochrony przyrody).
W dnie Pradoliny w 1977r. Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego
z 4.04.1977r.- M.P. nr 10, poz.64, utworzono rezerwat BŁONIE.
Jest to obszar o szczególnych walorach przyrodniczych. Ochronie podlegają tutaj rozległe
torfowiska z bogatą fauną i florą oraz unikalnymi gatunkami ptaków. Dla zachowania tych wartości
wskazane jest ekstensywne użytkowanie rolnicze terenu - wypas i koszenie łąk, natomiast zakazem
powinno być objęte osuszanie terenu, zwłaszcza pogłębianie koryta Bzury, a w konsekwencji
obniżanie poziomu wody. Wraz z likwidacją środowisk podmokłych giną gatunki antropofobowe,
negatywnie reagujące na przeobrażenie terenu. Należą do nich zagrożone wyginięciem: bocian
czarny, żuraw, kulik wielki i szereg ptaków drapieżnych. Pomimo częściowego przeobrażenia
obszar Pradoliny należy nadal, pod względem ornitologicznym, do najciekawszych w Polsce
i spełnia kryteria międzynarodowej konwencji „RAMSAR”, utworzonej dla zabezpieczenia terenów
podmokłych.
Na terenie powiatu łęczyckiego system obszarów chronionych obejmuje rezerwat przyrody
i pomniki przyrody ożywionej oraz strefę chronionego krajobrazu.
3.4.1. Rezerwaty przyrody
Na terenie powiatu łęczyckiego zatwierdzony jest jeden rezerwat przyrody - Rezerwat
florystyczny, słonoroślowy „Błonie” utworzony w 1977r.; dwa rezerwaty znajdują się w fazie
projektu do zatwierdzenia - Rezerwat „Silne Błota”, Rezerwat „Dolina Neru”.
Rezerwat istniejący
Rezerwat Błonie (1977r.) o powierzchni 20,74ha, położony jest na terenie gminy Łęczyca,
na gruntach gminy (dawny Państwowy Fundusz Ziemi). Celem ochrony jest zachowanie stanowisk
roślinności halofilnej (solniskowej). Rezerwat położony jest w południowej części wsi Błonie.
W obszarze rezerwatu znajduje się wiele dołów potorfowych o niewielkim zasięgu i głębokości
około 0,8m. Ze względu na stosunkowo niskie położenie wód gruntowych pod poziomem torfowiska
(0,4-0,6m ppt) występowanie roślinności solniskowej obserwowano przede wszystkim na dnie tych
rowów. Rezerwat zajmuje część torfowiska wypełniającego dno Pradoliny Warszawsko-Berlińskiej
w odległości 4km na zachód od Łęczycy. Obiekt leży na granicy dwóch struktur geologicznych:
antyklinorium kujawskiego i synklinorium łódzkiego. Cechą charakterystyczną wypiętrzenia
kujawskiego jest obecność w jego strukturze pokładu soli kamiennej (perm-cechsztyn) o blisko
700m miąższości.
Prowadzone badania potwierdzają przedostawanie się soli do warstw wyższych poprzez
krzyżujące się dyslokacje. Wynoszenie soli na powierzchnię poprzez słone źródła (dzisiaj już
45
nieistniejące) stwierdzają materiały historyczne. Według analiz chemicznych przeprowadzonych
w latach 1968-69 wody powierzchniowe na solnisku podłęczyckim wykazywały zasolenie średnio 17g/1 Cl. Badania przeprowadzone w 1984 roku wykazały zawartość chlorków już tylko na poziomie
100mg/1.
W czasie sporządzania dokumentacji rezerwatu stwierdzono na tym terenie oprócz
pospolitych roślin torfowiskowych około 20 gatunków roślin solniskowych, z których najważniejsze
to: soliród zielony, ostrzew rudy, muchotrzew solniskowy, ustecznik nadmorski, kłóć wiechowata.
Rezerwat miał chronić unikalną roślinność halofilną. Obecnie obserwuje się zanikanie
roślinności solniskowej. Roślinność ta występuje sporadycznie jedynie na dnie i częściowo na
obrzeżach dołów potorfowych. W okolicach wsi Leszcze (w Pradolinie) stwierdzono obecność
halofitów.
Rezerwaty projektowane
Rezerwat Silne Błota, położony jest na terenie gminy Piątek, w zarządzie Nadleśnictwa
Kutno, w Leśnictwie Witów, około 4km od drogi Łódź – Kutno, około 1km na NE od wsi Kwilno.
Powierzchnia projektowanego rezerwatu wynosi 21,23ha, a ca 32,50ha przewiduje się na otulinę
rezerwatu.
Torfowisko od północy i zachodu otacza pas wydm, z których najwyższa posiada wysokość
184m npm. Obejmuje ono wypłycony, naturalny zbiornik wodny, porośnięty roślinnością
szuwarową (trzcinami, pałkami i turzycą). Lustro wody niezarośniętej części zbiornika układa się na
rzędnej 111m npm.
Na terenie rezerwatu i otuliny występuje około 220 gatunków roślin, w tym wiele
chronionych: kalina koralowa, grążel żółty, grzybień biały, storczyk szerokolistny i plamisty,
konwalia majowa, turzyca obła, łyszczec baldachogronowy oraz 20 gatunków mszaków i porostów.
Obrzeża torfowiska porastają zbiorowiska roślinności niskotorfowej, wśród której wyróżnia
się zespół młaki niskotorfowiskowej, zbiorowisko bobrka trójlistnego i siedmiopałecznika błotnego,
w oczkach wodnych – moczarki kanadyjskiej i rogatka sztywnego, a na błotnistych brzegach okrężnicy bagiennej.
Zarastający szuwarami zbiornik wodny jest dogodnym biotopem do zakładania gniazd dla
wielu gatunków ptaków. Największym ptakiem gnieżdżącym się tu jest łabędź niemy. Inne to:
kaczka krzyżówka, łyska, bąk, kokoszka wodna, remiz, bączek i bąk oraz: błotniak stawowy, gęś
gęgawa, żuraw, bocian czarny.
Lasy otaczające Silne Błota zamieszkują: jeleń szlachetny, dzik, sarna, lis, jenot i borsuk.
Silne Błota są miejscem żerowania wielu gatunków ptaków i ssaków żyjących w pobliżu
tego torfowiska.
Las stanowiący otulinę porośnięty jest głównie sosnowym drzewostanem, wśród którego
znajduje się dąb szypułkowy - pomnik przyrody oraz brzoza brodawkowata o obwodzie 2,10m.
Celem ochrony torfowiska jest zachowanie roślinności bagiennej i niskotorfowej oraz
miejsc lęgowych ptactwa wodno-błotnego.
Projektowany rezerwat może pełnić także funkcje dydaktyczne. Jest to ostoja ginącej
w Polsce środkowej fauny i flory siedlisk wilgotnych.
Rezerwat doliny Neru położony jest w gminie Świnice Warckie.
Celem ochrony jest zachowanie roślinności bagiennej i niskotorfowej oraz miejsc
lęgowych ptactwa wodno-błotnego, m.in.: kaczki krzyżówki, łyski, kokoszki wodnej, remiza,
bączka, błotniaka stawowego, gęsi gęgawy, żurawia, bociana czarnego i innych gatunków.
3.4.2. Indywidualne formy ochrony przyrody - pomniki przyrody
46
Pomniki przyrody stanowią pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich
skupienia, którym przypisuje się szczególną wartość przyrodniczą.
Za pomniki przyrody uznaje się najczęściej stare, okazałe drzewa lub grupy drzew, a także
aleje liczące po kilkadziesiąt okazów.
Na terenie powiatu łęczyckiego znajduje się 23 pomniki przyrody, przedstawione poniżej.
Tabela nr 11. Rejestr pomników przyrody na terenie powiatu łęczyckiego
Numer
rejestru
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Określenie położenia
przedmiotu
poddanego pod ochronę
Gmina: Daszyna.
Miejscowość: Upale.
Właściciel: Roman Klimas
Gmina: Łęczyca
Miejscowość: Leźnica Mała
Właściciel: Parafia rzymsko –
katolicka.
Na cmentarzu parafialnym.
Gmina: Piątek.
Miejscowość: Pęcławice.
W parku wiejskim RSP
Pęcławice – wł.
Gmina: Daszyna.
Miejscowość: Jarochówek.
Własność Skarbu Państwa
w parku wiejskim.
Gmina: Piątek
Miejscowość: Pokrzywnica.
Własność Państwa w parku
wiejskim.
Gmina: Daszyna.
Miejscowość Daszyna.
W parku podworskim.
Własność Państwa.
Gmina: Daszyna.
Miejscowość: Opiesin.
W parku podworskim.
Własność Państwa.
Gmina: Daszyna.
Miejscowość: Łubno.
W resztówce podworskiej.
Własność Skarbu Państwa.
Gmina: Łęczyca.
Miejsc.: Topola Królewska.
Przy kościele koło parkanu.
Gm: Góra Św. Małgorzaty.
Miejscowość: Czarnopole.
Opis przedmiotu
poddanego pod ochronę
Wiąz szypułkowy o obwodzie na wys. 1,3m –
561cm i wys. ok. 30m.
Orzeczenie nr 8 Wicewojewody Płockiego z
dnia 27 listopada 1976r., RLS.IV – 7140/11/76
Dwa wiązy szypułkowe o obwodzie na
wysokości 1,3m 434cm i wys. ok. 30m (oraz
obw. na wys. 13,580cm i wys. i 15m). Uległ
rozszczepieniu. (Decyzja – 85.03.18).
Orzeczenie nr 9 Wicewojewody Płockiego z
dnia 27 listopada 1976r., RLS.IV – 7140/12/76
Trzy dęby szypułkowe o obwodzie na wys. 1,3m
– 370, 475, 495cm i wys. ok. 24m. Orzeczenie
nr 28 Wicewojewody Płockiego z dnia
20 grudnia 1977r. RLS IV – 7140/17/77
Jesion o obwodzie na wysokości 1,3m – 419cm i
wysokości ok. 22m.
Orzeczenie nr 33 Wicewojewody Płockiego z
dnia 20 grudnia 1977r., RLS.IV – 7140/22/77
Lipa o obwodzie na wysokości 1,3 – 320cm i
wysokości ok. 18m.
Orzeczenie nr 35 Wicewojewody Płockiego z
dnia 20 grudnia 1977r., RLS.IV – 7140/24/77
Sosna pospolita o obwodzie na wys. 1,3m –
366cm wys. ok 20m.
Jesion wyniosły o wys. 18m, obwodzie – na
wys. 1,3m – 393cm.
Białodrzew o obwodzie na wys. 1,3m – 421cm i
wys. ok. 25m.
Orzeczenie nr 17 Wicewojewody Płockiego z dn
29 grudnia 1980r., Nr RZGN.IV – 7140/14/80.
Jesion wyniosły o obwodzie na wys. 1,3m –
400cm i wys. 20m.
Orzeczenie nr 65 Wicewojewody Płockiego z
dnia 4 marca 1982r., OSGW IV – 7140/20/81
Iglicznia trójcierniowa o obwodzie na wys. 1,3 –
190cm i wys. ok. 20m
Dwa dęby szypułkowe o obwodach na wys.
1,3m – 275cm i 250cm i wysokości ok. 20m
oraz jesion wyniosły o obwodzie na wys. 1,3m –
245cm i wysokości ok. 20m.
Zarządzenie Nr 1/87 Wojewody Płockiego z
dnia 9 stycznia 1987r.
Lipa drobnolistna o pniu rozdwojonym o obw.
na wys. 1,3m 325 i 265cm i wys. ok. 26m.
Dąb szypułkowy o obw. na wys. 1,3m – 324cm i
wys. ok. 18m.
Wł.: Kazimierz Jan Szczepaniak.
47
Wyszczególnienie
wprowadzonych
zakazów i ograniczeń
X = 19 12 01
Y = 52 06 51
X = 19 05 35
Y = 52 02 27
X = 19 30 43
Y = 52 07 33
X = 19 09 57
Y = 52 11 05
X = 19 27 25
Y = 52 03 02
X = 19 59 30
Y = 52 37 44
X = 19 04 32
Y = 52 10 35
11.
12.
Gmina: Góra Św. Małgorzaty
Miejscowość: Rogulice.
Własność Leopolda Grzelaka
Gmina: Piątek.
Nadleśnictwo Grotniki.
Grusza polna o pniu rozdwojonym o obw. na
wys. 1,3m 210 i 212cm i wys. ok. 23m
Dąb szypułkowy o obw. na wys. 1,3m 337cm i
wys. ok. 17m.
Leśnictwo Witów. Na brzegu
akwenu po północnej stronie
Silnych Błot.
13.
Gmina: Łęczyca.
Miejscowość: Gawrony.
Aleja złożona ze 180 lip drobnolistnych
o pierśnicy 147- 283cm oraz wys. ok. 20m
W pasie drogowym drogi
gminnej, po obu stronach drogi.
14.
15.
Gmina: Góra Św.
Małgorzaty.
Miejscowość: Moraków.
Zabudowania Lucjana Sasa.
Miasto Łęczyca.
Park miejski.
16.
Miasto Łęczyca.
ul. Dworcowa, przed
wejściem na basen.
17.
Miasto Łęczyca.
ul. Kościelna. Teren Parafii
Rzymsko – Katolickiej przed
dzwonnicą..
18.
19.
20.
21.
22.
23.
Miasto Łęczyca.
ul. Panieńska. Teren Parafii
Rzymsko – Katolickiej.
Gmina: Świnice Warckie.
Miejscowość: Zbylczyce.
Park wiejski.
Gmina: Świnice Warckie.
Miejscowość: Zbylczyce.
Gmina Świnice Warckie.
Miejs.: Świnice Warckie.
ul. Jesionowa.
Własność prywatna.
Gmina: Świnice Warckie.
Miejsc. Stemplew. Przy
SOSW
Gmina: Świnice Warckie.
Miejscowość: Parski.
Przy wjeździe do gorzelni.
Dąb szypułkowy o obw. na wys. 1,3m 345cm i
wys. ok. 27m. - ,,Urszula”
Rozporządzenie W.P. Nr 11/90 z 1990.11.22.
Dąb szypułkowy o obwodzie 338cm i wys.
33,5m -,,Kazimierz”.
Uchwała Nr 334/XLIV/2002 Rady Miasta
Łęczyca z dnia 12 kwietnia 2002r.
Topola biała o obwodzie 300 i 360cm i wys.
33,5m - ,,Marynka”.
Uchwała Nr 334/XLIV/2002 Rady Miasta
Łęczyca z dnia 12 kwietnia 2002r.
Glejdiczia trójcierniowa o obwodzie 250cm i
wys. 29m.
Uchwała Nr 334/XLIV/2002 Rady Miasta
Łęczyca z dnia 12 kwietnia 2002r.
Lipa Drobnolistna o obw. 296cm i wys. 31m.
Uchwała Nr 334/XLIV/2002 Rady Miasta
Łęczyca z dnia 12 kwietnia 2002r.
Grab (aleja grabowa)
Topola biała (grupa drzew)
Dąb bezszypułkowy
Dąb
Topola czarna
3.4.3. Obszar Chronionego Krajobrazu
Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Bzury w obrębie powiatu łęczyckiego znajduje
się na terenie gmin: Góra Św. Małgorzaty, Łęczyca, Piątek i Witonia.
Dolina jest zatorfiona, jej średnia szerokość wynosi 2km, jest ona porośnięta szuwarami
turzycowymi i roślinnością łąkową. Dolina pocięta jest gęstą siecią rowów melioracyjnych, brak
w niej większych starorzeczy. Nieliczne, małe zbiorniki wodne porośnięte są szuwarami
trzcinowymi, występują kępy krzewów. Miejscami w dolinie pojawiają się niewielkie zbiorniki
wodne powstałe przez eksploatacje torfu.
48
Koryto Bzury jest uregulowane, proste i głębokie. Wzdłuż doliny bark zadrzewień
i zakrzewień, miejscami wśród łąk występują silnie przesuszone zakrzewienia wierzbowe, bzu
czarnego i fragmenty olszyn na siedlisku dawnych olsów.
Wg danych sprzed 10 lat w dolinie gniazduje około 115 gatunków ptaków, m.in.: perkozek,
perkoz dwuczubowy, perkoz rdzawoszyi, zausznik, kormoran, bąk, bocian czarny, gęgawa, cyranka,
płaskonos, kania czarna, kania rdzawa, błotniak stawowy, błotniak łąkowy, orlik krzykliwy, wodnik,
kropiatka, zielonka, żuraw, rycyk, mewa srebrzysta, podróżniczek, świerszczak. Aktualnych brak
jest regularnych badań ornitologicznych, jednakże zaobserwowano znaczne zubożenie awifauny.
W dolinie przestały gniazdować: bączek, batalion, kulik wielki, sowa błotna, rybitwa czarna,
rybitwa białoskrzydła, i wodniczka.
3.4.4. System obszarów chronionych
Obszary chronione powiatu łęczyckiego obejmują ochroną poszczególne elementy
przyrodnicze, nie stanowiąc jednolitego systemu ekologicznego, a tylko spójny system,
umożliwiający przemieszczanie się fauny i flory, może spełniać zadania zawarte w zasadzie
zrównoważonego rozwoju.
Tworzenie takiego systemu spełnia założenia międzynarodowych organizacji związanych
z ochroną środowiska.
Zgodnie z Paneuropejską Strategią Różnorodności Biologicznej i Krajobrazowej oraz
światową polityką ochrony przyrody w Europie tworzone są międzynarodowe sieci obszarów
chronionych.
Do najważniejszych należą: sieć rezerwatów związanych z Konwencją Ramsarską, rezerwaty
biosfery międzynarodowego programu UNESCO ”Człowiek i środowisko” (MaB), sieć ekologiczna
ECONET i sieć NATURA 2000.
3.4.4.1. Sieć ECONET
W ramach europejskiego programu międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody powstała
koncepcja utworzenia europejskiej sieci ekologicznej ECONET. W Polsce opracowano wstępną
koncepcję sieci ECONET-PL. Koncepcja krajowej sieci ekologicznej ECONET-POLSKA została
opracowana w 1995 i 1996 roku przez zespół autorów pod kierownictwem dr Anny Liro jako projekt
badawczy National Nature Plan (NNP) w ramach Programu Europejskiego Międzynarodowej Unii
Ochrony Przyrody (IUCN). Sieć ECONET-POLSKA nie posiada umocowania prawnego, ale jest
pewną wytyczną polityki przestrzennej. Zgodnie z definicją podaną przez autorów koncepcji
„Krajowa sieć ekologiczna ECONET-POLSKA jest wielkoprzestrzennym systemem obszarów
węzłowych najlepiej zachowanych pod względem przyrodniczym i reprezentatywnych dla
różnych regionów przyrodniczych kraju, wzajemnie ze sobą powiązanych korytarzami
ekologicznymi, które zapewniają ciągłość więzi przyrodniczych w obrębie tego systemu". Sieć
ECONET-POLSKA pokrywa 46% kraju. Składa się ona z obszarów węzłowych i łączących je
korytarzy ekologicznych, wyznaczonych na podstawie takich kryteriów, jak naturalność,
różnorodność, reprezentatywność, rzadkość i wielkość. Wyznaczono ogółem 78 obszarów
węzłowych (46 międzynarodowych i 32 krajowe, które razem obejmują 31% powierzchni kraju)
oraz 110 korytarzy ekologicznych (38 międzynarodowych i 72 krajowe, które razem obejmują 15%
powierzchni kraju). Sieć ECONET-POLSKA zawiera w sobie również obszary prawnie chronione
(parki narodowe i krajobrazowe oraz rezerwaty), ostoje przyrody CORINE lub ważne ostoje ptaków,
które najczęściej są „wbudowane” w najcenniejsze fragmenty obszarów węzłowych jako tzw.
biocentra (regionalne i lokalne). W sieci ECONET-PL znalazły się wszystkie typy krajobrazu
naturalnego.
System ekologiczny ECONET na terenie województwa łódzkiego obejmuje korytarze
ekologiczne o randze krajowej (doliny rzek Pilicy, Rawki, Bzury, Neru, Warty i Prosny) oraz
49
obszary węzłowe o znaczeniu międzynarodowym (obszar Doliny Środkowej Warty ze
zbiornikiem Jeziorsko i obszar Puszczy Pilickiej) i krajowym (obszar Puszczy Bolimowskiej,
obszar Wyżyny Wieluńskiej, obszar Przedborski i obszar Pojezierza Gostyńskiego).
Na terenie powiatu łęczyckiego znajduje się korytarz ekologiczny 39k sieci ECONET, który
pokrywa się częściowo z siecią NATURA 2000 obejmującą:
 Pradolinę Bzury i Neru PLH100006- ostoja siedliskowa,
 Pradolinę Warszawsko-Berlińską PLB100001 – ostoja ptasia (jej obszar pokrywa się
częściowo z ostoją siedliskową Pradoliny Bzury i Neru).
Korytarz położony jest w rejonie hydrologicznym łódzkim, o opadzie atmosferycznym 400450mm, odpływie 75-100mm. Siedliska hydrologiczne zasilane są wodą opadową, gruntową
i rzeczną.
Powierzchnia zajęta jest przez grunty orne, użytki zielone, lasy, mozaikę lasów, upraw
i użytków zielonych.
Na części powiatu łęczyckiego objętej zasięgiem korytarza ekologicznego 39k sieci
ECONET występują tereny rolnicze z małym udziałem obszarów kompensacji ekologicznej.
W korytarzu leży rezerwat Błonie.
Uwarunkowania ochrony sieci ECONET są następujące:
–
rola w regionie: dominująca,
–
struktura krajobrazu: częściowo zubożała,
–
intensywność: duża,
–
stabilność: z korzystnymi warunkami przyrodniczymi i wysoką intensywnością,
–
krajobrazy rolnicze: istotna uciążliwość wewnętrzna i zewnętrzna,
–
krajobrazy leśne: uzupełniająca rola w regionie oraz umiarkowany stopień zagrożenia
(lokalne lub potencjalne),
–
krajobrazy miejsko-przemysłowe: uzupełniająca rola w regionie, malejąca uciążliwość.
3.4.4.2. Europejska sieć NATURA 2000
Zgodnie z Dyrektywą 43/92/EEC z dnia 21.05.1992r w sprawie ochrony siedlisk oraz dzikiej
fauny i flory powołano na terenie państw członkowskich Unii Europejskiej Europejską Sieć
Ekologiczną NATURA 2000 - spójną sieć obszarów, na których ochroną mają być objęte cenne pod
względem przyrodniczym zagrożone gatunki i ich siedliska..
NATURA 2000 obejmuje dwie kategorie obszarów :
obszary specjalnej ochrony (OSO) - (Special Protected Areas - SPAs) wyznaczone na
podstawie Dyrektywy Rady 79/409/EWG, dotyczącej ochrony ptaków, a przede wszystkim
wymierających ptaków wędrownych, tzw. Dyrektywy Ptasiej, dla gatunków ptaków
wymienionych w załączniku I do Dyrektywy ;
specjalne obszary ochrony przyrody (SOO) - (Special Areas of Conservation-SACs)
wyznaczone na podstawie Dyrektywy Rady 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk dziko
żyjących gatunków, tzw. Dyrektywy Siedliskowej, dla siedlisk przyrodniczych wymienionych
w załączniku I oraz siedlisk gatunków zwierząt i roślin wymienionych w załączniku II do
Dyrektywy.
Na terenie województwa łódzkiego wyznaczono 39 obszarów przeznaczonych do ochrony –
ostoje (program badawczy CORINE).
W przyszłości planuje się włączenie części powiatu łęczyckiego, znajdującego się w obrębie
Pradoliny Warszawsko-Berlińskiej, do europejskiej sieci NATURA 2000/EMERALD.
Zgodnie z Dyrektywą 79/409/EWG z dnia 02.04.1979r. o ochronie dzikich ptaków, na
terenie powiatu łęczyckiego znalazła się ostoja o randze europejskiej – dolina rzeki Ner, między
Dąbiem a Łęczycą.
50
3.4.5. Polski system obszarów chronionych NATURA 2000 – koncepcja
W ramach sieci europejskiej NATURA tworzy się polski system NATURA 2000, niezależny
od międzynarodowego systemu informacyjnego CORINE.
Polska, zgodnie z Traktatem Akcesyjnym, podpisanym w 2003r. w Atenach, zobowiązana
jest przedstawić Komisji Europejskiej listę proponowanych specjalnych obszarów ochrony siedlisk
(SOO), składających się na Europejską Sieć Ekologiczną Natura 2000, na podstawie Dyrektywy
Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej
fauny i flory (Dyrektywa Siedliskowa).
Podstawą prawną wyznaczenia obszaru Natura 2000 jest nowa ustawa o ochronie przyrody
z 16 kwietnia 2004r, która weszła w życie 1 maja 2004r. (Dz. U. Nr 92, poz. 880).
Obszary Natura 2000 wyznacza się w celu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków
roślin i zwierząt wymienionych w załącznikach I i II do Dyrektywy Siedliskowej, a więc ochronie
nie podlegają wszystkie składniki przyrody, tak jak w innych formach ochrony przyrody, np. w
parkach narodowych i rezerwatach przyrody.
Z ponad około 300 wstępnie wytypowanych specjalnych obszarów ochrony siedlisk
spełniających kryteria określone w Dyrektywie Siedliskowej, na aktualnej liście znajdują się
184 obszary o łącznej powierzchni 1171,6 tys. ha, tj. 3,7% pow. kraju.
Są to obszary przyrodnicze o znaczeniu priorytetowym dla Wspólnoty Europejskiej.
Po zatwierdzeniu listy obszarów ważnych dla Wspólnoty, Polska, nie później niż w ciągu
6 lat, wyznaczy specjalne obszary ochrony w formie rozporządzenia ministra środowiska. Ustali
również priorytetowe działania dla zachowania typu siedliska przyrodniczego wymienionego
w załączniku I lub gatunków roślin i zwierząt wymienionych w załączniku II Dyrektywy
Siedliskowej w stanie sprzyjającym ochronie lub dla odtworzenia tego stanu, a także dla potrzeb
spójności sieci Natura 2000.
Działania ochronne dla różnych siedlisk i gatunków na obszarach Natura 2000 będą
określone w planach ochrony.
Zgodnie z Dyrektywą Siedliskową, podejmując działania ochronne dla zachowania siedlisk
przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, dla których zostały wyznaczone obszary Natura
2000, należy uwzględniać uwarunkowania gospodarcze, społeczne, kulturowe oraz cechy regionalne
i lokalne. Dyrektywa ta nie zakazuje realizacji planów i przedsięwzięć gospodarczych na obszarach
Natura 2000, lecz określa stosowne procedury postępowania w przypadku, gdy mogą one w istotny
sposób oddziaływać na siedliska lub gatunki o znaczeniu priorytetowym dla Wspólnoty.
Projekt listy specjalnych obszarów ochrony siedlisk obejmuje 3,7% obszaru kraju.
W większości są to obszary, w których udział siedlisk przyrodniczych, dla ochrony których
wyznacza się te obszary, obejmuje kilka lub kilkanaście procent danego obszaru. Tylko
sporadycznie siedliska te stanowią kilkadziesiąt procent. Natomiast obszar Natura 2000 może
w całości być ostoją zwierząt (np. nietoperzy).
Zgodnie z zapisami art. 36 ustawy o ochronie przyrody:
„1.Na obszarach Natura 2000 nie podlega ograniczeniu działalność związana z utrzymaniem
urządzeń i obiektów służących bezpieczeństwu przeciwpowodziowemu oraz działalność rolna, leśna,
łowiecka i rybacka, a także amatorski połów ryb, jeżeli nie zagrażają one zachowaniu siedlisk
przyrodniczych oraz siedlisk roślin lub zwierząt, ani nie wpływają w sposób istotny negatywnie na
gatunki roślin i zwierząt, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000”;
„2. Prowadzenie działalności, o której mowa w ustępie 1, na obszarach Natura 2000, wchodzących
w skład parków narodowych i rezerwatów przyrody, jest dozwolone wyłącznie w zakresie, w jakim
nie narusza to zakazów obowiązujących na tych obszarach” ;
„3. Jeżeli działalność gospodarcza, rolna, leśna, łowiecka lub rybacka wymaga dostosowania do
wymogów ochrony obszaru Natura 2000, na którym nie mają zastosowania programy wsparcia
z tytułu obniżenia dochodowości, wojewoda może zawrzeć umowę z właścicielem lub posiadaczem
51
obszaru, z wyjątkiem zarządców nieruchomości Skarbu Państwa, która zawiera wykaz niezbędnych
działań, sposoby i terminy ich wykonania oraz warunki i terminy rozliczenia należności za
wykonane czynności, a także wartość rekompensaty za utracone dochody wynikające
z wprowadzonych ograniczeń.”
Objęcie lasów obszarami Natura 2000 nie spowoduje potrzeby zmian w zakresie polskiego
prawa leśnego oraz obowiązujących zasad gospodarki leśnej.
Jeżeli zajdzie potrzeba dostosowania gospodarki rolnej do potrzeb ochrony siedlisk lub
gatunków, dla których obszar został wyznaczony, będzie mogło to nastąpić wyłącznie na podstawie
dobrowolnie zawartej z rolnikiem umowy określającej wysokość rekompensaty. Może to być
szczególnie korzystne w przypadku, gdy dotychczasowe użytkowanie gruntu rolnego jest
nieopłacalne dla rolnika. Nie ulegnie też ograniczeniu dotychczasowa działalność w zakresie
zagospodarowania turystycznego, gospodarki łowieckiej, rybackiej, wędkarstwa itp.
Głównymi zasadami funkcjonowania sieci obszarów Natura 2000 jest ochrona siedlisk
przyrodniczych oraz gatunków w warunkach gospodarczego użytkowania terenu.
W ramach systemu NATURA 2000 na terenie województwa łódzkiego wstępnie
wyznaczono 15 obszarów przeznaczonych do ochrony. Dwa z nich: Pradolina Warszawsko Berlińska i Pradolina Bzury - Neru, w dużej części będą znajdować się w powiecie łęczyckim.
Poniżej przedstawiono charakterystykę tych obszarów:
3.4.5.1. Pradolina Warszawsko-Berlińska, obszar: PLB100001 region biogeograficzny
- Kontynentalny
a) Ogólna charakterystyka obszaru.
Pokrycie terenu stanowią:
- tereny luźno zabudowane 1,15%,
- miejsca eksploatacji odkrywkowej 0,01%,
- grunty orne 25,93%,
- sady i plantacje 0,04%,
- łąki i pastwiska 50,69%,
- złożone systemy upraw i działek 3,04%,
- tereny rolnicze z dużym udziałem elementów naturalnych 1,63%,
- lasy liściaste 4,84%,
- lasy iglaste 2,78%,
- lasy mieszane 0,01%,
- bagna 1,48%,
- torfowiska 4,99%,
- zbiorniki wodne 3,41%.
Jest to obszar położony na Równinie Łowicko-Błońskiej, na południe od Równiny
Kutnowskiej. Równinę przecinają
rzeczki
spływające do
Bzury z
Wzniesień
Południowomazowieckich. Obszary zalesione zajmują niewielką powierzchni ostoi. Występują tu
stawy rybne, z których najważniejsze to Psary, Okręt i Rydwan, Borów i Walewice. Stawy Borów
i Walewice znajdują się na terenie powiatu łęczyckiego. Najważniejsza z rzek ostoi to Bzura, której
dolina jest silnie zatorfiona, pokryta mozaiką szuwarów turzycowych i roślinności łąkowej; średnia
szerokość doliny rzecznej wynosi ok. 2 km. Dolina pocięta jest gęstą siecią rowów melioracyjnych, a
sama rzeka jest uregulowana; brak tu starorzeczy.
b) Opis według formularza danych „NATURA 2000”.
52
Obszar zawiera ostoje ptasie o randze europejskiej E 43 (Dolina Neru) oraz o randze
krajowej K 46, K 47 i K 48 (Dolina Bzury, Stawy Psary, Stawy Okręt i Rydwan).
Obszar stanowi bardzo ważną ostoję ptaków wodno-błotnych.
Występuje tu, co najmniej, 28 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, 4 gatunki
z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK).
W okresie lęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej (C3 i C6)
następujących gatunków ptaków: bąk (PCK), błotniak stawowy, kropiatka, podróżniczek (PCK),
rybitwa białowąsa (PCK), rybitwa czarna, cyranka, krwawodziób, płaskonos, rybitwa białoskrzydła
(PCK), rycyk i zausznik; stosunkowo wysoką liczebność (C7) osiągają: błotniak łąkowy, bocian
biały, derkacz i śmieszka. W okresie wędrówek występuje co najmniej 1% populacji szlaku
wędrówkowego (C3) gęsi zbożowej; stosunkowo duże koncentracje (C7) osiąga: batalion, gęś
białoczelna, świstun.
Największym zagrożeniem jest działalność człowieka osuszająca teren.
Obszar podlega działaniom z zakresu ochrony przeciwpowodziowej. Istniejące obiekty
i urządzenia związane z ochroną przeciwpowodziową oraz koryto rzeczne wymagają utrzymywania
ich w należytym stanie technicznym. Na obszarze będą prowadzone działania zapewniające
swobodny spływ wód oraz lodu. Przy wykonywaniu powyższych zadań zachowana zostanie dbałość
o utrzymanie dobrego stanu ekologicznego doliny. Wykonywanie tych prac obejmuje różne
fragmenty doliny rzecznej i nie ma istotnego wpływu na całość obszaru Natura 2000.
Występują następujące formy ochrony: Rezerwat Przyrody: Błonie (20,7ha); Obszar
Chronionego Krajobrazu: Dolina Bzury (13 500,0ha); Dolina Warty i Neru; Pradolina WarszawskoBerlińska. Obszar ten w większości jest własnością prywatną.
Tabela nr 12. Lista proponowanych obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000
w gminach powiatu łęczyckiego - PLB100001 Pradolina Warszawsko-Berlińska
Położenie administracyjne
Województwo:
Gmina
łódzkie
Powiat: łęczycki
Powierzchnia na
terenie gminy (ha)
m. Łęczyca
Góra Świętej Małgorzaty
Grabów
Łęczyca
Piątek
Świnice Warckie
Witonia
Sprawujący nadzór
Dyrektor Bolimowskiego
Parku Krajobrazowego
226,6
1267,6
906,3
3 312,6
1 676,6
1 933,4
638,5
3.4.5.2. Pradolina Bzury – Neru, obszar: PLH100006 region biogeograficznyKontynentalny
a) Ogólna charakterystyka obszaru.
Pokrycie terenu stanowią:
- lasy iglaste 3%,
- lasy liściaste 7%,
- siedliska łąkowe i zaroślowe (ogólnie) 58%,
- siedliska rolnicze (ogólnie) 20%,
- torfowiska, bagna, roślinność na brzegach wód, młaki 8%,
- wody śródlądowe (stojące i płynące) 3%,
- inne tereny (miasta, wsie, drogi, składowiska, kopalnie, tereny przemysłowe) 1%.
53
Obszar obejmuje odcinek Pradoliny Warszawsko-Berlińskiej pomiędzy Łowiczem a Dąbiem,
która we wschodniej części wykorzystywana jest przez rzekę Bzurę, a w zachodniej przez Ner.
Koryta Bzury i Neru są uregulowane, wyprostowane.
Niewielkie kompleksy lasów łęgowych zachowały się, wzdłuż rzek, koło następujących
miejscowości: Ktery i Pęcławice – Bzura oraz Leszno - Ner. Lasy pokrywają ok. 9%
charakteryzowanej pradoliny. Jej szerokość wynosi 1-3km, średnio ok. 2km.
Środkowy odcinek doliny pokrywają torfowiska niskie i przejściowe, zlokalizowane na
złożach torfu, w dużej części już wyeksploatowanych; dużo jest rowów, starorzeczy i dołów
potorfowych w różnych stadiach zarastania. Część obszaru zajmują rozległe łąki koszone
i uprawiane; dużą powierzchnię pokrywają turzycowiska, szuwary trzcinowe, zarośla łozowe oraz
olsy.
Utrzymywane są tutaj duże zespoły stawów rybnych. Woda w Nerze i Bzurze stopniowo się
oczyszcza, do rzek wróciło już około 16 gatunków ryb.
b) Opis według formularza danych „NATURA 2000”.
Charakteryzowany odcinek doliny jest najcenniejszym obszarem bagiennym w środkowej
części kraju. W dużej części ostoi zachodzi intensywna sukcesja regeneracyjna na skutek
wycofywania się rolnictwa: odtwarzają się naturalne lasy łęgowe, olsy oraz zespoły szuwarowe.
W kilku miejscach utrzymuje się flora halofilna; najcenniejsze gatunki notowano pod Łęczycą;
zachowały się tu połacie typowo wykształconych łąk trzęślicowych. Łącznie stwierdzono tu
9 rodzajów siedlisk z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej, a ponadto 9 gatunków z załącznika II.
Jest to też miejsce występowania wielu rzadkich i zagrożonych w skali kraju lub lokalnej, gatunków
roślin naczyniowych, w tym niektórych chronionych prawnie. Jest to obszar lęgowy ponad 100
gatunków ptaków (ostoja ptasia o randze krajowej K-46). Ostoja posiada także duże walory
krajobrazowe.
Gatunki wymienione w p. 3.3. z motywacją D to gatunki prawnie chronione w Polsce.
Największe zagrożenia stanowią: zanieczyszczenie wód, regulacje rzek; zaniechanie uprawy
łąk, intensyfikacja gospodarki stawowej.
Obszar podlega działaniom z zakresu ochrony przeciwpowodziowej. Istniejące obiekty
i urządzenia związane z ochroną przeciwpowodziową wymagają utrzymywania ich w sprawności
technicznej.
Na obszarze będą prowadzone działania związane ze swobodnym spływem wód i kry.
Wykonywanie tych prac obejmuje różne fragmenty doliny rzecznej i nie ma istotnego
wpływu na całość obszaru Natura 2000.
Obszar w większości położony jest na terenie 3 obszarów chronionego krajobrazu: Doliny
Bzury (16 356,7ha), Doliny Warty i Neru (16 180ha), Pradoliny Warszawsko-Berlińskiej
(14 639ha), z rezerwatem przyrody Błonie (21ha; 1977).
W 80% jest to własność prywatna, w 20% własność Skarbu Państwa.
Tabela nr 13. Lista proponowanych specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000
w gminach powiatu łęczyckiego - PLB100006 PRADOLINA BZURY-NERU
Położenie administracyjne
Udział w ha
Udział
54
Udział siedlisk przyrodniczych w
obszaru w gminie
powierzchni
obszaru w gminie
m. Łęczyca
226,6
1,3%
Śródlądowe halofilne łąki – 0,20%
Góra Św.
Małgorzaty
1 267,6
7,1 %
Torfowiska nakredowe – 0,10%
Grabów
844,6
4,7 %
Torfowiska przejściowe i trzęsawiska 5,00 %
Łęczyca
3 046,4
17,0 %
Twardowodne oligo- i mezotroficzne
zbiorniki z podwodnymi łąkami
ramienic – 0,10 %
Piątek
1 281,8
7,2 %
Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe –
0,50 %
Świnice Warckie
1 389,3
7,8 %
Witonia
638,5
3,6 %
Województwo
łódzkie
Gmina
Powiat łęczycki
powierzchni obszaru (%)
W chwili obecnej polski system NATURA 2000 jest w fazie projektu, dostosowywany jest
do nowej ustawy o ochronie przyrody, która weszła w życie 1 maja 2004r.
Wyznaczenie obszarów Natura 2000 podniesie rangę gmin powiatu łęczyckiego
w zakresie atrakcyjności turystycznej i rekreacyjnej.
Gospodarczy rozwój wytypowanych w ramach tego programu obszarów na terenie powiatu
łęczyckiego powinien być ukierunkowany na zrównoważony rozwój, zrównoważoną turystykę,
proekologiczne leśnictwo i ekstensywne rolnictwo.
Priorytetowymi kierunkami działań w środowisku przyrodniczym na terenie powiatu
łęczyckiego, zgodnie z programem wojewódzkim, powinny być:
­ prowadzenie dalszych, systematycznych dolesień, ze starannym doborem gatunkowym
roślin i dążeniem do łączenia ciągów ekologicznych; zadrzewienia powinny być
wprowadzone szczególnie w części północnej powiatu,
­ ochrona unikatowych i najcenniejszych przyrodniczo terenów celem zachowania ich
bioróżnorodności,
­ ochrona obszarów cennych przyrodniczo o znacznej bioróżnorodności oraz kształtowanie
spójnego systemu ekologicznego,
­ poprawa jakości środowiska we wszystkich jego elementach, zwłaszcza na obszarach
zdegradowanych,
Jednocześnie zakłada się stworzenie spójnego Systemu Obszarów Chronionych (SOCH),
pełniącego nadrzędną rolę w strukturze przestrzennej obszaru województwa łódzkiego. SOCH
budować będą Parki Krajobrazowe i Obszary Chronionego Krajobrazu. W związku z tym należy:
­ ograniczać zabudowę na terenach o wysokich walorach przyrodniczych,
­ wyłączyć z inwestowania tereny dolin, z wyjątkiem stref zainwestowanych,
­ minimalizować powierzchnię technicznej zabudowy oraz ograniczać nadmierne
rozproszenie zabudowy.
Działania te mają zagwarantować pełną ochronę zasobów i walorów środowiska w stanie
zachowania równowagi przyrodniczej oraz trwałości procesów przyrodniczych z równoczesnym
rozwojem społeczno- gospodarczym.
Niezależnie od uchwalenia programu ochrony środowiska dla powiatu łęczyckiego
funkcjonowanie form ochrony przyrody ujętych w programie NATURA 2000 i PLANIE
ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH (PROW) uregulowane będzie odrębnymi aktami
prawnymi.
55
Proponowane obszary specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 w gminach powiatu
łęczyckiego - PLB100001 Pradolina Warszawsko-Berlińska oraz proponowane specjalne obszary
ochrony siedlisk Natura 2000 w gminach powiatu łęczyckiego - PLB100006 PRADOLINA
BZURY-NERU przedstawiono na załączonych mapach
.
56
57
3.5. Surowce mineralne
W powiecie łęczyckim występują różnorodne surowce mineralne, jednak obecnie prowadzi
się eksploatację tylko trzech złóż kruszywa naturalnego.
Pozostałe surowce są udokumentowane, lecz ich eksploatację z różnych przyczyn już
zakończono, zaniechano, nigdy nie prowadzono lub trwają prace związane z rozpoczęciem
eksploatacji.
Niżej zamieszczono zestawienie ważniejszych złóż:
Tabela nr 14. Złoża udokumentowane (1998-2003r.)
Stan
zagospodarowania
1. kruszywo naturalne Wichrów
Eksploatowane
2. j. w.
Wąkczew
j. w.
3. j. w.
Stary. Sławoszew
j. w.
4. piasek kwarcowy Świnice Warckie Nieeksploatowane
5. sur. ilaste ceramiki Grabów
Zaniechane
budowlanej
6. sur. ilaste do prod. Borki - hałda
Zaniechane
cementu
7. wapienie i margle Goślub
Nieeksploatowane
8. Kruszywo
Jacków
Eksploatowane
9. Kruszywo
Jacków I
Nieeksploatowane
10. Kruszywo
Jarochówek
Nieeksploatowane
Lp. Rodzaj surowca
Nazwa złoża
Zasoby bilansowe Wydobycie
960 tys. ton
155,4 tys ton
53,9 tys. ton
2 449 tys. m3
66 tys. ton
b.d.
6 tys. ton
b.d.
8tys. ton
456 118 tys. ton
128 047 tys. ton
b.d.
73 732 tys. ton
Tabela nr 15. Pozostałe złoża
3.
Rodzaj
Nazwa złoża
surowca
Syderyty Topola Królewska
ilaste
Łęczyca Sierpów Łęczyca
Mazew – Sierpów
Torfy
Łęczyca -MłogoszynSierpów Podłęże
Torfy
Gm. Łęczyca
4.
Torfy
Gm. Piątek
5.
Torfy
Gm. Grabów
Lp.
1.
2.
Zagospodarowanie
Eksploatacja zakończona;złoża syderytów i sferosyderytów
w 1994r. zostały skreślone z Krajowego Bilansu Zasobów
Kopalin
zasoby pozabilansowe, nieeksploatowane
Zasoby ca 15,1mln m3, zajmujące 2036ha powierzchni,
pokrytej trwałymi użytkami zielonymi klasy 3z.
Powierzchnia 1049ha, zasoby 12,8mln m3, pokryte
trwałymi użytkami zielonymi 3z.
Ogółem powierzchnia 616ha, zasoby 7,0mln m3, pokryte
trwałymi użytkami zielonymi 3z (516ha) i nieużytkami
rolniczymi (100ha).
W dnie Pradoliny i fragmentach bocznych dolin eksploatowane są okresowo torfy na
potrzeby lokalne.
Na terenie powiatu łęczyckiego złoża torfu, łącznie o zasobach 34,9mln m3, zajmują
powierzchnię 3701ha. Pokryte są trwałymi użytkami zielonymi 3z (3601ha) i nieużytkami
rolniczymi (100ha).
58
3.5.1. Degradacja litosfery
Eksploatacja surowców mineralnych jest przyczyną degradacji litosfery. Powoduje zmianę
rzeźby terenu i stosunków wodnych, zajmowanie powierzchni, której część staje się nieużytkiem.
Pozostawianie bez rekultywacji wyrobisk po eksploatacji górniczej kopalin powoduje, że
stają się one często miejscem nielegalnego składowania odpadów. Z kolei nadkład ze złóż tworzy
hałdy kopalniane zajmujące powierzchnię i zmieniające krajobraz.
Zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju eksploatacja złóż powinna być prowadzona
w sposób racjonalny, powodujący jak najmniejsze przekształcenia powierzchni ziemi, a powstałe
wyrobiska niezwłocznie rekultywowane w kierunku zgodnym z miejscowymi planami
zagospodarowania przestrzennego.
Szczególne rygory powinny dotyczyć działalności górniczej w strefach sąsiadujących
z przyrodniczymi obszarami chronionymi.
Kompensację przyrodniczą w przypadku terenów poeksploatacyjnych może stanowić
zagospodarowanie wyrobisk w kierunku leśnym, tworzenie w wyrobiskach oczek wodnych
i wykorzystywanie ich jako zbiorników retencyjnych i miejsc rekreacji.
Jeszcze przed wojną prowadzono w rejonie Łęczycy prace geologiczne i górnicze - na terenie
Łęczycy funkcjonowała kopalnia rudy żelaza.
W latach 50-tych wykonano tu szereg głębokich wierceń badawczych za rudami żelaza,
węglem brunatnym, ropą i gazem. Wiele tych otworów zachowało się do dziś, najczęściej w złym
stanie technicznym, nie rokującym nadziei na możliwość jakiegokolwiek dalszego wykorzystania.
Na skutek eksploatacji górniczej na powierzchni ziemi powstały hałdy odpadów górniczych
oraz niecki osiadania, obecnie wypełnione wodą. W ten sposób powstał Zalew Łęczycki.
W rejonie dawnego obszaru górniczego nastąpiło lokalnie osiadanie terenów rolniczych, co
spowodowało obniżenie ich wartości rolniczej.
Zarówno hałdy, jak i obszar dawnego terenu górniczego kopalni zostały w znacznej części
zrekultywowane, bądź przeznaczone na cele inwestycyjne.
Obecnie rekultywacji wymagają wyrobiska żwirowe.
3.6. Budowa geologiczna
Powiat łęczycki położony jest na pograniczu dwóch wielkich jednostek geologicznych:
Niecki Szczecińsko- Łódzko-Miechowskiej i Antyklinorium Kujawsko-Pomorskiego.
Granica pomiędzy tymi jednostkami przebiega wzdłuż linii Lubień - Wilczkowice - Bronno Srebrna.
W obrębie Niecki leżą prawie w całości gminy: Świnice Warckie i Grabów oraz południowozachodnia połowa gminy Łęczyca. Północno - zachodnia część gminy Łęczyca oraz gminy:
Daszyna, Witonia, Góra Świętej Małgorzaty i Piątek położone są w obrębie Antyklinorium.
Nieckę Łódzką wypełniają utwory węglanowe kredy przykryte osadami trzeciorzędu
i czwartorzędu.
Kreda dolna wykształcona jest w postaci łupków ilastych, w stropie piaszczystych,
piaskowców z wkładkami łupków ilastych oraz piasków i piaskowców z wkładkami kwarcytów.
Kredę górną budują margle oraz piaskowce margliste, glaukonitowe, wapienie piaszczyste
glaukonitowe i wapienie.
Łączna miąższość utworów kredowych wypełniających Nieckę może przekraczać w jej osi
(na zachód od granic powiatu) lub rejonach dyslokacji (uskoków) 3000 metrów.
Trzeciorzęd reprezentowany jest przez przedmioceńskie zwietrzeliny osadów mezozoicznych
oraz osady neogenu: ilasto-piaszczyste z wkładkami węgli brunatnych i iły pstre.
Antyklinorium, którego szerokość wynosi średnio 50km, zbudowane jest z utworów permu,
triasu, jury. Łączna miąższość tych utworów dochodzi nawet do 8000m.
59
W jądrze antykliny występują osady permskie w formie struktury solnej, na zboczach której
zachowały się szczątki osadów triasu górnego. W pobliżu południowej granicy gminy Piątek, lecz
już na terenie sąsiedniego powiatu, osady permu wykształcone w postaci plastycznej soli
wytworzyły w miejscowości Rogoźno diapir, przebijający się przez nadległe warstwy do
powierzchni terenu. Wody podziemne, ingerujące w ten wysad solny, powodują nadmierne zasolenie
wód na kierunku spływu, na północ i północny zachód, w niektórych rejonach powiatu łęczyckiego,
a także zgierskiego.
Trias budują iły pstre, czerwone i szare.
Jura reprezentowana jest przez osady liasu (piaskowce z wkładkami łupków i zlepieńcami
w spągu), doggeru (piaskowce, mułowce i łupki, łupki z wkładkami mułowców, mułowce,
piaskowce z wkładkami dolomitów, łupki z serią rudną, piaskowce mułowcowe i mułowce,
dolomity, wapienie i margle glaukonitowe) i malmu (wapienie, margle i dolomity oraz łupki ilastomargliste, margle wapienie płytkowe i korbulowe oraz margle z wkładkami wapieni i gipsów).
Łupki rudonośne (syderyty) eksploatowane były do niedawna w kopalniach łęczyckich.
Prawdopodobnie są one powodem występowania w wodach podziemnych znacznie
przewyższających normę ilości związków Fe.
Osady kredowe występują na południowo-zachodnim obrzeżeniu antykliny. Należą do
regionu facjalnego Niecki Łódzkiej.
Osady mezozoiczne wraz z niżej leżąca, cechsztyńską serią solną, w przeszłości ulegały
kilkakrotnym ruchom wypiętrzającym i fałdowym. W wyniku fałdowania, zarówno w obrębie
Niecki jak i Antyklinorium poszczególne warstwy geologiczne zostały zaburzone i zuskokowane,
nie układają się poziomo, lecz są znacznie pochylone, tworząc układ monoklinalny. W związku
z tym powstały niekiedy bardzo wąskie, prawie pionowo stojące wychodnie podkenozoiczne
o szerokości 100-500 metrów.
Niecka i Antyklinorium nie uwidaczniają się obecnie na powierzchni terenu z powodu erozji,
a następnie przykrycia oraz wypełnienia Niecki przez utwory młodsze, kenozoiczne trzeciorzędowe i czwartorzędowe.
Osady trzeciorzędowe wykształcone jako piaski, iły, mułki i węgiel brunatny zachowały się
do czasów współczesnych tylko fragmentarycznie wskutek erozji lodowcowej w plejstocenie.
Przetrwały w formie soczewek i pozostałości w zagłębieniach starszego podłoża. Ich miąższość
wynosi 20 - 50 m.
Jednolitą pokrywę stanowią natomiast osady czwartorzędowe, polodowcowe.
Czwartorzęd kontaktuje się wprost z mezozoikiem w osiowej części antykliny oraz
z trzeciorzędem na pozostałym obszarze.
Wykształcony jest jako gliny zwałowe, piaski międzymorenowe, iły i mułki warwowe, piaski
i żwiry moren czołowych, piaski eoliczne, piaski rzeczne i torfy (Pradolina).
Największą miąższość tych osadów stwierdzono w tzw. rowie krzepocińskim, gdzie
w głębokiej strukturze o charakterze zapadliska podłoża kredowego występuje ponad 300-metrowa
warstwa piasków i glin. Jednak na większości obszaru powiatu miąższość czwartorzędu wynosi 20 50m.
Budowa geologiczna ma podstawowe znaczenie dla zaopatrzenia w wodę regionu oraz
eksploatacji surowców mineralnych.
Na obszarze powiatu panują bardzo skomplikowane warunki geologiczne - liczne uskoki,
duże zróżnicowanie stratygraficzne i przestrzenne litologii skał, gdzie obok siebie mogą występować
na niewielkim obszarze utwory wodonośne na przemian z niewodonośnymi.
60
3.7. Wody podziemne
3.7.1. Położenie powiatu na tle GZWP
W 1990r. opracowano Mapę 1: 500 000 Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP)
w Polsce wymagających szczególnej ochrony, A.S. Kleczkowski (red.), AGH,1990.
Są to obszary o korzystnych warunkach hydrogeologicznych, przydatnych szczególnie do
lokalizowania ujęć wód podziemnych. Ze względu na warunki ochrony wód podziemnych w GZWP
wskazano obszary ochrony najwyższej (ONO), wysokiej (OWO) oraz zwykłej. Istnienie ONO
i OWO ma znaczenie dla lokalizowania obiektów stwarzających zagrożenie dla jakości wód
podziemnych.
Zasięg tych zbiorników, głębokość ujęć wykorzystujących zasoby GZWP, poziom ich
izolacji oraz ochrony, a także charakterystyki hydrogeologiczne wskazują na różny stopień
ewentualnych zagrożeń wód podziemnych ze strony wpływów powierzchniowych
Na terenie powiatu łęczyckiego, w części leżącej w obrębie Antyklinorium KujawskoPomorskiego, występuje fragment jurajskiego, Głównego Zbiornika Wód Podziemnych - GZWP
226 Krośniewice - Kutno.
W obszarze powiatu łęczyckiego zbiornik ten generalnie wymaga ochrony zwykłej, co
oznacza, że nie obowiązują tu szczególne rygory ochrony, takie jak w przypadku ONO i OWO,
tylko powszechnie obowiązujące przepisy prawa..
Jedynie wzdłuż doliny Bzury i w niewielkim stopniu w części północno-zachodniej
wymagana jest wysoka ochrona(OWO).
3.7.2. Ujęcia wód podziemnych
Rozmieszczenie ujęć wód na terenie powiatu wykazuje znaczne dysproporcje.
Na potrzeby zbiorowego zaopatrzenia w wodę mieszkańców powiatu łęczyckiego oraz na
potrzeby gospodarcze korzysta się z wód podziemnych ujmowanych z utworów czwartorzędowych,
trzeciorzędowych, kredowych i jurajskich, przy czym przeważa pobór z ujęć czwartorzędowych
i jurajskich.
Jurajski poziom wodonośny związany jest głównie z piaskowcami kościeliskimi doggeru
oraz skałami węglanowymi malmu. Wody jurajskie są pod ciśnieniem hydrostatycznym. Wydajność
ujęć jurajskich jest zróżnicowana i wynosi od kilku do kilkudziesięciu m3/h. Wody jurajskie są
z reguły wysokiej jakości. Lokalnie, poza granicą powiatu, w rejonie Rogoźna występuje w wodzie
zwiększona zawartość chlorków i siarczanów w związku z wysadem solnym.
Kredowy poziom wodonośny występuje głównie w obrębie Niecki Łódzkiej. Wody mają
charakter artezyjski i subartezyjski, tworzą tutaj najgłębszy basen wód pitnych w Polsce.
Trzeciorzędowy poziom wodonośny nie jest ciągły, występuje lokalnie. Wody tego
poziomu charakteryzują się dobrą jakością, ale małą wydajnością (poniżej 50m3/h) i ciśnieniem
200300kPa.
Czwartorzędowy poziom wodonośny odznacza się największą zmiennością
rozprzestrzenienia i warunków filtracji. Zróżnicowanie głębokości poziomów, sąsiedztwo wód
gruntowych, łączność z wodami starszego podłoża powodują, że wody czwartorzędowe
charakteryzują się znaczną lokalną zmiennością składu, twardości i stopnia mineralizacji. W tej
formacji wód najzasobniejszy jest poziom międzymorenowy na głębokości 1050m p.p.t.
61
Tabela nr 16. Zestawienie studni oraz punktowo zatwierdzonych zasobów wód podziemnych
w gminach powiatu łęczyckiego - stan na koniec 2002r.
Lp.
Gmina
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
m. i gm. Łęczyca
Daszyna
Grabów
Góra Św. Małgorzaty
Piątek
Świnice Warckie
Witonia
Zatw. zasoby ujęć Zatw. zasoby ujęć Zatw. zasoby ujęć Zatw. zasoby ujęć
czwartorzędowych trzeciorzędowych kredowych (m3/h) jurajskich(m3/h)/
(m3/h)/ilość studni (m3/h)/ilość studni
/ilość studni
ilość studni
821/43
11/9
65/1
395/30
97/12
6/3
280/11
174/15
7/2
30/3
86,5/30
79,2/6
1 574/122
132/21
268/13
427/28
76/4
378/13
65/2
-/1
32/10
32/2
Najwięcej studni znajduje się na terenie gminy Góra Św. Małgorzaty. Wynika to z faktu, że
ma ona charakter wybitnie rolniczy, a miejscowi plantatorzy korzystają tu z własnych ujęć do
podlewania upraw. Wydajności eksploatacyjne indywidualnych studni na obszarze całego powiatu
kształtują się w granicach 5-10m3/h. Największe ujęcia wodociągowe na terenie powiatu
łęczyckiego oraz stan zwodociągowania poszczególnych gmin przedstawiono poniżej.
Tabela nr 17. Największe ujęcia wodociągowe powiatu łęczyckiego
Lp.
Nazwa ujęcia
Ujęty poziom
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Krzepocin
Karkosy
Bronno
Mazew
Piątek
Orszewice Zagaj
Pokrzywnica
czwartorzędowy
czwartorzędowy
czwartorzędowy/jurajski
czwartorzędowy/jurajski
trzeciorzędowy
Jurajski
Jurajski
Zatwierdzone zasoby
eksploatacyjne [m3/h]
330
220
120
113
186
190
79
W 2002r. i 2003r. z ujęć wody, zlokalizowanych na terenie poszczególnych gmin powiatu
łęczyckiego pobrano następujące ilości wód podziemnych (według ustaleń Wojewódzkiego
Inspektoratu Ochrony Środowiska w Łodzi, Delegatury w Skierniewicach):
Tabela nr 18. Ilość wody podziemnej pobranej na cele socjalne i produkcyjne
w poszczególnych gminach powiatu łęczyckiego w 2002 roku
Lp.
Gmina
1. miasto Łęczyca
2. Łęczyca
3. Daszyna
4. Grabów
5. Góra Św. Małgorzaty
6. Piątek
7. Świnice Warckie
8. Witonia
Razem:
Ilość pobranej wody [m3/rok]
Cele
socjalne
produkcyjne
947 211
135 939
381 117
72 776
208 800
30 000
229 000
0
190 097
0
195 047
46 869
173 000
10 074
261 000
0
2 585 272
295 658
62
Łącznie ilość pobranej wody podziemnej na cele socjalne i produkcyjne w 2002r. wyniosła
2 880 930m3.
W 2003 roku z ujęć wody, zlokalizowanych na terenie poszczególnych gmin Powiatu
Łęczyckiego pobrano następujące ilości wód podziemnych (według ustaleń Wojewódzkiego
Inspektoratu Ochrony Środowiska w Łodzi Delegatury w Skierniewicach):
Tabela nr 19. Ilość wody podziemnej pobranej na cele socjalne i produkcyjne
w poszczególnych gminach powiatu łęczyckiego w 2003 roku.
Gmina
Miasto Łęczyca
Łęczyca
Grabów
Daszyna
Świnice Warckie
Góra Św. Małgorzaty
Piątek
Witonia
RAZEM
Ilość pobranej wody podziemnej w m3/rok
ogółem
woda socjalna
woda produkcyjna
1 035 700
931 900
103 800
630 002
577 402
52 600
241 500
241 500
0
261 809
258 509
3 300
195 474
185 400
10 074
230 105
222 805
7 300
227 563
199 043
28 520
319 000
317 000
2 000
3 141 153
2 933 559
207 594
Łącznie ilość pobranej wody podziemnej na cele socjalne i produkcyjne w 2003r. wyniosła
3 141 153m3.
Tabela nr 20. Gospodarstwa domowe według źródła zaopatrzenia w wodę
Powiat
Gmina/Miasto
łęczycki
Miasto Łęczyca
Daszyna
Góra Św. Małgorzaty
Grabów
Łęczyca
Piątek
Świnice Warckie
Witonia
Własne ujęcie wody ze
Dowożenie
studni
wody spoza
kopanej wierconej gospodarstwa
5 625
437
248
65
12
7
574
21
20
745
168
80
1 047
59
27
1 336
28
29
828
91
76
627
37
4
403
21
5
Dane z „Raportu z wyników spisu powszechnego 2002 Województwo Łódzkie”, Łódź 2003
3.7.3. Jakość wód podziemnych
Śledzenie zmian jakości wód podziemnych pod wpływem stwierdzonych lub potencjalnych
źródeł zanieczyszczeń i w rezultacie przeciwdziałanie ewentualnym ujemnym skutkom realizowane
jest przez Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie w ramach krajowego monitoringu wód
podziemnych oraz przez Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska w sieci monitoringu
regionalnego.
Na terenie powiatu łęczyckiego znajdują się 4 punkty krajowej sieci monitoringu jakości wód
podziemnych.
63
W 1998r., 1999r., 2000r., 2001r. i 2003r. Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie
prowadził na terenie powiatu łęczyckiego monitoring wód podziemnych w niżej wymienionych
punktach obserwacyjnych, należących do sieci krajowej (w 2002r. badania nie były wykonywane).
Tabela nr 21. Klasyfikacja jakości wód podziemnych w punktach sieci monitoringu krajowego
na terenie powiatu łęczyckiego, odniesiona do wskazówek PIOŚ z 1995r.
Lp.
Lokalizacja otworu
badawczego
Typ warstwy
wodonośnej
Stratygrafia
poziomu
wodonośnego
1.
gm. Witonia - Michały 4 - gł.
stropu 35,0m.
W
trzeciorzęd
2.
gm. Witonia - Michały 2 - gł.
stropu 158,0m.
jura górna
W
3.
gm. Witonia - Michały 3 - gł.
stropu 35,0m.
W
jura górna
4.
gm. Witonia - Michały p - gł.
stropu 1,5m.
G
czwartorzęd
Klasa jakości
wody
podziemnej
1998r.-II
1999r.- Ib
2000r.- Ib
2001r.- Ib
2003r.- II
1998r. -III
1999r. -III
2000r. -III
2001r. -III
2003r.- III
1998r.- Ib
1999r.- Ib
2000r.- Ib
2001r.- Ib
2003r.- II
1998r. - II
1999r. - II
2000r.- II
2001r.- II
2003r.- III
Wskaźniki
decydujące o klasie
czystości
mangan, żelazo
ogólne
bor, chlorki fluorki,
magnez, siarczany,
sód, twardość
ogólna,
mangan, żelazo
ogólne,
azotyny, mangan,
żelazo ogólne,
Objaśnienia:
Typ warstwy wodonośnej: W- wody wgłębne; G - wody gruntowe
W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że w otworze badawczym Michały 4
jakość wody w 2003r. uległa zmianie – z klasy wody wysokiej jakości Ib (lata 1999-2001) na klasę
średniej jakości – II.
W otworze badawczym Michały 2 jakość wody nie zmieniła się na przestrzeni lat 1998-2003.
W otworze badawczym Michały 3 jakość wody w 2003r. uległa zmianie – z klasy wody
wysokiej jakości (lata 1999-2001) na klasę średniej jakości – II.
W otworze badawczym Michały p. jakość wody w 2003r. również uległa zmianie – z klasy
wody średniej jakości - II (lata 1999-2001) na klasę niskiej jakości – III.
Tabela nr 22. Klasyfikacja jakości wód podziemnych w punktach sieci monitoringu
regionalnego na terenie powiatu łęczyckiego, odniesiona do wskazówek PIOŚ z 1995r.
Lp.
Lokalizacja otworu
badawczego
Miejsce
poboru
wody
Głębokość
poboru próbki
wody(m)
Stratygrafia
poziomu
wodonośn.
Klasa jakości
wody
1.
gm. Łęczyca,
Krzepocin
Studnia nr
1B
29,0
czwartorzęd
2001r.- II
2002r.- III
2003r.- Ib
2.
Piątek,
wod. wiejski
Studnia nr 1
82,0
trzeciorzęd
2001r.-II
2002r.-II
2003r.- Ib
64
Wskaźniki
decydujące o klasie
czystości
barwa, elektryczne
przewodnictwo
właściwe, żelazo
ogólne, mangan
barwa, elektryczne
przewodnictwo
właściwe, twardość
węglanowa, azot
amonowy
3.
gm. Piątek,
Pokrzywnica
Studnia nr1
37,0
jura
2001r.- Ib
2002r.- Ib
2003r.- Ib
4.
gm. Daszyna,
Mazew
Studnia nr 1
50,0
czwartorzęd
2001r. - Ib
2002r. - II
2003r. - II
5.
Świnice Warckie
Studnia nr 2
47,0
kreda
2001r.- Ib
2002r.- Ib
2003r.- Ib
6.
gm. Grabów,
Chorki
Studnia nr 2
67,0
czwartorzęd
2001r. - II
2002r.- II
2003r.- III
elektryczne
przewodnictwo
właściwe
barwa, elektryczne
przewodnictwo
właściwe, twardość
węglanowa, azot
amonowy
barwa, elektryczne
przewodnictwo
właściwe
barwa, elektryczne
przewodnictwo
właściwe, azot
amonowy, mangan
Przyporządkowanie wód do odpowiedniej klasy następuje wg następujących zasad:
- dopuszcza się przekroczenie wartości granicznych trzech wskaźników, przekroczenie musi
mieścić się w granicach przyjętych dla niższej klasy jakości,
- nie dopuszcza się do przekroczenia wartości granicznych następujących wskaźników
o charakterze toksycznym: antymonu, arsenu, azotanów, azotynów, cyjanków, fenoli, fluoru,
chromu, glinu, miedzi, niklu, kadmu, ołowiu, pestycydów, rtęci, selenu, siarkowodoru i srebra.
Przytoczone wyniki badań monitoringowych wody z eksploatowanych ujęć wykazują, że
wody podziemne ujmowane na terenie powiatu łęczyckiego charakteryzują się dobrą jakością.
3.7.4. Stan wód podziemnych i ich potencjalne zagrożenia
Najbardziej zagrożone są wody poziomu czwartorzędowego oraz strefy wychodni starszych
utworów wodonośnych ze względu na brak izolacji od powierzchni terenu.
Głównymi zagrożeniami antropogenicznymi dla jakości wód podziemnych są:

na terenach wiejskich:
­ zanieczyszczenia obszarowe, pochodzące z rolnictwa – nawożenie gnojowicą, osadami
ściekowymi, nadmierne stosowanie nawozów sztucznych i środków ochrony roślin,
­ zanieczyszczenia
punktowe,
rozproszone,
związane
z
rozsączkowywaniem
nieoczyszczonych ścieków w gruntowym podłożu i zakładaniem nieszczelnych szamb oraz
nielegalne odprowadzenia ścieków nieoczyszczonych bezpośrednio do cieków wodnych,
­ „dzikie” składowiska odpadów,
­ niewłaściwie wykonane i niewłaściwie funkcjonujące melioracje.

na terenach przemysłowych:
­ roboty górnicze,
­ awarie przemysłowe,
­ działalność gospodarcza - stacje paliw, magazyny środków chemicznych.,
­ emisje zanieczyszczeń pyłowych i gazowych infiltrujące z wodami opadowymi do wód
podziemnych,
­ spływy powierzchniowe z tras komunikacyjnych, zawierające związki ropopochodne,
chlorki, metale ciężkie.
Korzystanie z wody regulowane jest ustawą Prawo wodne, która stanowi, że powszechne
i zwykłe korzystanie z wody powinno być prowadzone w taki sposób, aby nie oddziaływało
niekorzystnie na środowisko.
Ochrona jakości wód podziemnych przed degradacją polega na prowadzeniu:
­ monitoringu, jako systemu pomiarów i ocen, dostarczającym informacji o aktualnym stanie
i tendencjach zmian oraz przewidywania skutków tych zmian,
65
­
procedury ocen oddziaływania na środowisko, oceniającej wpływ planowanych
przedsięwzięć znacząco oddziaływujących na środowisko, jako narzędzie identyfikującego
i prognozującego zagrożenia,
­ ochronie biernej – przestrzeganiu zakazów i ograniczeń wprowadzania zanieczyszczeń do
środowiska,
­ ochronie czynnej – usuwaniu przyczyn zanieczyszczeń wód, wspomagania naturalnych
procesów samooczyszczania i technicznego oczyszczania wód.
Instrumentem ochrony biernej jest ustanawianie stref i obszarów ochronnych, w których
obowiązują zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie korzystania z wody i użytkowania gruntów.
Ustanawianie stref ochrony bezpośredniej ma na celu wyeliminowanie zagrożenia powstającego
w związku z ujęciem wody.
Strefy ochrony pośredniej określają ograniczenia czynności mogących mieć wpływ na jakość
pobieranej wody; w przypadku wód podziemnych jest to teren zasilania ujęcia wyznaczony
określonym czasem wymiany wody w warstwie wodonośnej.
Główną zasadą ochrony jakości wód podziemnych jest zakaz bezpośredniego wprowadzania
ścieków do wód podziemnych i ograniczenia wprowadzania ścieków do ziemi (ustawa Prawo
wodne).
Przy dość liberalnym podejściu do tej kwestii w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia
29 listopada 2002r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód
lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (DZ. U.
Nr 212, poz. 1799) należy wzmóc kontrolę rolniczego stosowania ścieków.
Ochrona zasobów wód podziemnych powinna polegać na ograniczaniu ich eksploatacji
do niezbędnego minimum i monitorowaniu jakości pobieranej wody.
Między innymi weryfikacja pozwoleń wodnoprawnych na korzystanie z wody
i urządzeń wodnych jest warunkiem dalszego, racjonalnego gospodarowania wodami
podziemnymi.
3.8. Wody powierzchniowe
Przez teren powiatu przebiega wododział I rzędu oddzielający dorzecze Wisły od dorzecza
Odry. Retencjonowanie wody w powiecie łęczyckim na tle województwa łódzkiego przedstawiono
na mapie (z „Programu ochrony środowiska dla województwa łódzkiego).
Powiat łęczycki należy do ubogich w wody powierzchniowe stojące.
66
W okolicy Łęczycy nie ma większych naturalnych zbiorników wodnych. W obrębie miasta
znajdują się natomiast kilkunastohektarowe stawy utworzone w wyrobiskach górniczych po dawnej
eksploatacji rud żelaza, stanowiące Zalew Miejski.
W drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych teren obecnego powiatu włączono do Programu
Małej Retencji. Powstały jazy i zastawki na ciekach podstawowych. W roku 1999 prace
inwestycyjne zostały zatrzymane.
Rzeka Bzura, pomimo postępującego procesu jej oczyszczania nie może jeszcze być, ze
względu na obecną jakość wód płynących funkcjonalną rezerwą wody pitnej.
W latach osiemdziesiątych pogłębiono i poszerzono koryto rzeki przesuwając je jednocześnie
na obrzeże miasta. Inwestycja ta, jak i wcześniejsze zrealizowane prace na innych ciekach wpłynęły
na przyspieszenie spływu wód.
W systemie zarządzania gospodarką wodną obszar powiatu łęczyckiego należy do
Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie (zlewnia Bzury - dorzecze Wisły) oraz
w Poznaniu (zlewnia Neru - dorzecze Odry).
3.8.1. Jakość wód powierzchniowych
Ner i Bzura są głównymi odbiornikami ścieków z regionu łódzkiego. Ilość zrzucanych
ścieków jest pochodną poboru wody do celów gospodarczych z ujęć wód podziemnych
i powierzchniowych oraz zbiorników wodnych. I w tym kontekście należy rozpatrywać jakość wód
płynących na obszarze powiatu.
Na terenie powiatu łęczyckiego monitoring rzek realizuje Wojewódzki Inspektorat Ochrony
Środowiska w Łodzi, Delegatura w Skierniewicach poprzez dwa rodzaje sieci: podstawową
i regionalną, w punktach pomiarowo-kontrolnych wymienionych poniżej.
Tabela nr 23. Lokalizacja punktów pomiarowo kontrolnych obsługiwanych przez Wojewódzki
Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi Delegaturę w Skierniewicach na terenie
powiatu łęczyckiego
Lp.
1.
2.
3.
Nazwa
rzeki
Bzura
Moszczenica
Położenie profilu
pomiarowo-kontrolnego
Witaszewice
Piątek
Piekary
bieg rzeki
w km
107,5
12,5
8,2
Początkowo badania stanu czystości rzek na terenie obecnego powiatu łęczyckiego były
prowadzone przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Płocku zgodnie z założeniami
monitoringu jakości płynących wód powierzchniowych, w układzie regionalnym (wojewódzkim).
Badania te w rozszerzonym zakresie są kontynuowane przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony
Środowiska w Łodzi - Delegaturę w Skierniewicach.
Podstawę oceny stanu zanieczyszczenia rzek stanowią:
­ wyniki badań jakości wód, wykonanych według ściśle określonych zasad i obowiązujących
norm analitycznych zalecanych przez Państwową Inspekcję Ochrony Środowiska,
­ dopuszczalne wartości wskaźników zanieczyszczeń śródlądowych wód powierzchniowych,
określone klasami czystości,
­ wyniki obliczeń oparte na wybranych metodach statystycznych (metoda Nesmeraka przy p = 90%).
W sieci monitoringu regionalnego w okresie badawczym poboru próbek dokonywano raz
w miesiącu.
67
Ocenę jakości powierzchniowych wód płynących opracowano na podstawie uzyskanych
wyników, stosując statystyczną metodę NESMERAKA, polegającą na odpowiednim uszeregowaniu
wartości pomierzonych, a następnie przyporządkowaniu im empirycznego prawdopodobieństwa.
Ocenę metodą Nesmeraka uzupełniono metodą bezpośrednią - przez porównanie każdego
pomierzonego parametru z jego wielkością dopuszczalną w planowanej klasie i obliczenie procentu
wyników, które nie przekraczają normy.
Klasyfikację jakości wód w poszczególnych punktach pomiarowo - kontrolnych
przeprowadzono dla grup parametrów charakteryzujących następujące rodzaje zanieczyszczeń:
I. Fizykochemiczne - określające właściwości fizyczne wody oraz zawartość substancji chemicznych:
­ zawartość tlenu rozpuszczonego,
­ zawartość substancji organicznych określoną wskaźnikami tlenowymi: BZT5, ChZT-Mn, ChZT-Cr,
­ zasolenie określone zawartością: przewodnictwa właściwego, chlorków, siarczanów,
­ substancji rozpuszczonych,
­ zawiesiny ogólne, związki biogenne: azot amonowy, azot azotynowy, azot azotanowy, azot
ogólny, fosforany, fosfor ogólny.
II. Bakteriologiczne - określone zawartością bakterii - miano Coli.
Poniżej przedstawiono tendencje kształtowania się stanu czystości rzek kontrolowanych na
terenie powiatu łęczyckiego w latach 2001-2002.
RZEKA BZURA
Bzura, lewostronny dopływ Wisły, uchodzący na 587,3km, jest główną osią hydrograficzną
powiatów łęczyckiego, kutnowskiego i łowickiego. Całkowita długość Bzury wynosi 166,2km.
Źródła Bzury znajdują się na Wzniesieniach Łódzkich. Zlewnia rzeki ma powierzchnię 7 787,5km2.
Docelowo wody rzeki Bzury na całej długości winny spełniać wymagania III klasy czystości.
Przeprowadzone pomiary i obserwacje stanu zanieczyszczenia Bzury w latach 1995 -1999
wykazały, że na całym badanym odcinku wody nie odpowiadały normom III klasy czystości.
W 1998 roku normatywy III klasy przekraczało 8 wskaźników, a w 1999 roku 3 wskaźniki.
Stwierdzona jakość na całej kontrolowanej długości jednak była znacznie gorsza od klasy
wyznaczonej, o czym przesądzało miano Coli oraz nadmierne zanieczyszczenie azotynami, fosforem
ogólnym i chlorofilem „a”. Duży wpływ na jakość wód wywierało miasto Zgierz, z którego
wprowadzane były do rzeki ścieki miejskie i z Zakładów Przemysłu Barwników „Boruta”. Ścieki te
były przyczyną wyraźnego wzrostu zanieczyszczenia rzeki pod względem sanitarnym i fizyczno chemicznym. W wodach rzeki po przyjęciu ścieków wartości gorsze od normy III klasy czystości
przyjmowało 14 wskaźników: BZT5, ChZT-Mn, ChZT-Cr, przewodnictwo, azotyny, fosfor ogólny,
siarczany, sód, potas, detergenty anionowe, substancje rozpuszczone, zawiesiny, cynk i miano Coli.
Po uruchomieniu Miejskiej Oczyszczalni Ścieków w Zgierzu obserwuje się systematyczną
poprawę jakości wód Bzury poniżej miejsca zrzutu ścieków w zakresie prawie wszystkich
kontrolowanych wskaźników.
Na jakość wody w punkcie pomiarowo-kontrolnym w Witaszewicach (107,5km) mają wpływ
ścieki deszczowe oraz oczyszczone ścieki bytowe i przemysłowe z Łęczycy, Topoli Królewskiej
i Szlacheckiej oraz Garbalina.
W 2000r. poza klasą występowało sześć wskaźników zanieczyszczeń.
W 2001r. w Witaszewicach stwierdzono przekroczenie III klasy czystości wód dla trzech
wskaźników: azotu azotynowego, fosforu ogólny i miana Coli fek.
W 2002r. na terenie powiatu łęczyckiego jakość wód rzeki Bzury badano w profilach:
Dzierzbiętów na 118km powyżej Łęczycy i poniżej Łęczycy (Witaszewice) na 107,5km.
W punkcie pomiarowo-kontrolnym Dzierzbiętów stwierdzono klasę non ze względu na
przekroczenia: BZT5, ChZT-Mn, ChZT-Cr, zawiesiny ogólnej, azotu azotynowego, azotu ogólnego,
fosforu ogólnego, w stosunku do planowanej III klasy czystości.
68
W III klasie utrzymywało się stężenie fosforanów oraz miano Coli, pozostałe badane
wskaźniki znajdowały się w I lub II klasie.
W punkcie pomiarowo-kontrolnym Witaszewice na 107,5km stwierdzono klasę non ze
względu na zanieczyszczenie fizykochemiczne i bakteriologiczne w stosunku do planowanej
III klasy, o czym zdecydowały przekroczenia: tlenu rozpuszczonego, BZT5, azotu azotynowego,
fosforu ogólnego i miana Coli. W III klasie utrzymywało się stężenie azotanów, pozostałe badane
wskaźniki znajdowały się w I lub II klasie.
W odniesieniu do roku 2001 w 2002r. stwierdzono ogólne pogorszenie jakości wód
w Bzurze w granicach powiatu łęczyckiego.
W 2003r. o pozaklasowym charakterze wody w rzece zdecydowało pięć wskaźników.
Dopuszczalne stężenia przekroczyły: azot azotynowy (7 na 11 pomiarów), fosforany (1 raz na
12 pomiarów w sierpniu), fosfor ogólny - 5 razy, chlorofil „a” - 1 raz - w lipcu 2003 roku, miano
Coli typu fekalnego (6 wyników poza klasą).
Dla zobrazowania zmian zachodzących w składzie chemicznym wód rzeki Bzury
w poniższej tabeli przytoczono również wyniki badań z 2003r., z punktów położonych poza
granicami powiatu łęczyckiego.
Tabela nr 24. Wykaz wskaźników decydujących o klasyfikacji rzek w zlewni Bzury w roku 2003
Rzeka
Nazwa ppk
Bzura
Krzywie
Bzura
Aniołów
Stężenie
Nr Wskaźnik decydujący
Klasa czyst.
Jednostka
ppk
o klasie czystości
min. max. średnie wg Nesmeraka
B1 Azot azotynowy
Seston
Chlorofil "a"
B2 Przewodn.el.
Zawiesiny
Azot azotynowy
Bzura
Adamówka
B3
Bzura
Parzyce
B4
Bzura
Dzierzbiętów
B5
Bzura
Witaszewice
B6
Bzura
Orłów
B7
Bzura
Łowicz
B8
B9
Bzura
Kompina
Fosforany
Fosfor ogólny
Miano Coli fek.
Azot azotynowy
Fosfor ogólny
Miano Coli fek.
Azot azotynowy
Fosfor ogólny
Miano Coli fek.
Azot azotynowy
Fosfor ogólny
Miano Coli fek.
Azot azotynowy
Fosfor ogólny
Chrom +6
Miano Coli fek.
Chlorofil "a"
Azot azotynowy
Miano Coli fek.
Chlorofil "a"
Azot azotynowy
Chlorofil "a"
Azot azotynowy
Fosfor ogólny
Chlorofil "a"
mg N/l
g/l
S/cm
mg/l
mg N/l
0,022
2,56
5,5
1089
21
0,111
mg PO4/l 0,13 4,95
1,09
mg P/l
0,35 2,00
0,72
ml/bakt 0,002 0,02 0,013
mg N/l
0,007 0,129 0,037
mg P/l
0,20 0,56
0,32
ml/bakt 0,004 0,2
0,04
mg N/l
0,036 0,169 0,069
mg P/l
0,22 0,51
0,32
ml/bakt 0,002 0,02 0,0125
mg N/l
0,038 0,391 0,115
mg P/l
0,23 0,56
0,36
ml/bakt 0,0020 0,0400 0,0158
mg N/l
0,019 0,400 0,104
mg P/l
0,18 0,73
0,41
mg Cr/l
nw 0,089 0,045
ml/bakt 0,0004 0,2000 0,0332
g/l
0,9
33,0
7,7
mg N/l
0,029 0,310 0,103
ml/bakt 0,0010 0,2000 0,0317
g/l
1,0
36,0
13,1
mg N/l
0,016 0,078 0,043
g/l
3,1
69,0
27,6
mg N/l
0,015 0,071 0,041
mg P/l
g/l
69
0,012 0,033
2,10 2,90
1,1
13,1
795 1547
5
85
0,034 0,270
0,18
3,6
0,58
60,0
0,33
29,4
III
non
non
non
non
non
non
non
non
Analiza wyników badań wody w Bzurze z okresu ostatnich pięciu lat (1999–2003) wykazuje
ogólną tendencję do zmniejszania ilości wskaźników, których stężenia przekraczają zakładane
normy oraz obniżenie wartości wskaźników przekroczenia dla poszczególnych rodzajów
zanieczyszczeń, choć w 2003 roku stężenia niektórych wskaźników zanieczyszczeń, jak na np.
stężenie azotu azotynowego, azotanowego, chlorofilu „a” uległy pogorszeniu w stosunku do roku
2002.
RZEKA MOSZCZENICA
Długość Moszczenicy, prawostronnego dopływu Bzury, wynosi 54,2km. Moszczenica
uchodzi do Bzury na 85,5km jej biegu.
Docelowo wody rzeki Moszczenicy powinny osiągnąć II klasę czystości.
W latach 1995-1999r. badania wykonywano w 3 punktach kontrolnych: w Piątku, Piekarach
i przy ujściu do Bzury. Pod względem wskaźników hydrobiologicznych: miana Coli, fosforu
ogólnego, chlorofilu „a”, rzeka była ponadnormatywnie zanieczyszczona i nie kwalifikowała się do
żadnej z klas czystości.
W 2001r. i 2002r. badania jakości wody wód w Moszczenicy wykonywano w 6 punktach
kontrolnych rozmieszczonych na odcinku rzeki od Strykowa do ujścia Bzury, tj. w Giecznie, Piątku,
Piekarach i przy ujściu do Bzury.
W punkcie pomiarowo-kontrolnym w Giecznie stężenia gorsze od perspektywicznej II klasy,
mieszczące się w klasie III przyjmowały”: azot azotynowy i indeks saprobowości peryfitonu.
Zawiesiny, fosfor ogólny i chlorofil „a” nie odpowiadały normatywom.
W punkcie pomiarowo-kontrolnym Piątek stwierdzono klasę non ze względu na
saprobowość w stosunku do planowanej II klasy. Do III klasy kwalifikowały się: zawiesiny, azot
azotynowy, fosfor ogólny, miano Coli. Reszta wskaźników zaliczała się do I i II klasy.
W punkcie pomiarowo-kontrolnym Piekary stwierdzono klasę non ze względu na
saprobowość i zanieczyszczenia bakteriologiczne: chlorofil „a”, miano Coli. w stosunku do
planowanej II klasy. Do III klasy kwalifikowały się: zawiesiny, azot azotynowy, fosfor ogólny
Pozostałe wskaźniki zaliczały się do I i II klasy.
W punkcie pomiarowo-kontrolnym przy ujściu Bzury stwierdzono klasę non ze względu na
saprobowość i przekroczenia azot azotynowego, fosforu ogólnegoi chlorofilu „a” stosunku do
planowanej III klasy.
W III klasie pozostawało miano Coli. Pozostałe wskaźniki kwalifikowały się do I i II klasy.
W 2003r. w ppk w Piątku woda nie odpowiadała normatywom III klasy czystości wód ze
względu na chlorofil „a” 5 razy na 7 badań. Pod względem bakteriologicznym woda odpowiadała III
klasie czystości, w III klasie występowały stężenia: BZT5, zawiesiny ogólnej, azotu azotynowego,
fosforanów, fosforu ogólnego, miano Coli typu fekalnego.
W 2003r. w Piekarach do poziomu non jakość wody obniżyło stężenie zawiesin (1 raz
w marcu), fosforu ogólnego (1 raz w grudniu), chlorofilu „a” (5 razy) i miano Coli typu fekalnego
(5 razy).
Dla zobrazowania zmian zachodzących w składzie chemicznym wód rzeki Moszczenicy w
poniższej tabeli przytoczono również wyniki badań z 2003r. z punktów położonych poza
granicami powiatu łęczyckiego.
70
Tabela nr 25. Wykaz wskaźników decydujących o klasyfikacji Moszczenicy w roku 2003
Nazwa ppk
Nr
ppk
Moszczenica
Moszczenica
powyżej Strykowa
Swędów
B15
B16
Moszczenica
Gieczno
B17
Moszczenica
Moszczenica
Piątek
Piekary
B18
B19
Moszczenica
ujście do Bzury
B20
Rzeka
Wskaźnik decydujący
o klasie czystości
Chlorofil "a"
Azot amonowy
Azot azotynowy
Fosfor ogólny
Chlorofil "a"
Zawiesiny
Chlorofil "a"
Chlorofil "a"
Miano Coli fek.
Chlorofil "a"
Chlorofil "a"
Jednostka
g/l
mg N/l
mg N/l
mg P/l
g/l
mg/l
g/l
g/l
ml/bakt
g/l
g/l
Stężenie
min.
Klasa czyst.
max. średnie wg Nesmeraka
2,3 41,1
nw 16,0
0,0250 0,1160
0,16 0,47
3,2 224,8
nw
58
3,2 165,7
5,0 140,0
0,0004 0,080
2,2 130,0
2,2 160,0
21,8
1,7
0,049
0,26
101,0
24
55,3
54,1
0,025
57,7
57,0
non
non
non
non
non
non
W celu poprawy jakości wody w Moszczenicy konieczna jest likwidacja punktowych źródeł
zanieczyszczeń, pochodzących przeważnie z gospodarstw wiejskich, znajdujących się
w bezpośrednim sąsiedztwie rzeki, odprowadzających do niej ścieki (gospodarczo-bytowe,
gnojowicę) oraz egzekwowanie przez samorządy gminne obowiązku usuwania odpadów
komunalnych w wyznaczone na ten cel miejsca. Odpady komunalne często gromadzone są
w pobliżu rzeki, skąd w czasie wezbrań unoszone są przez wodę i deponowane w korycie rzeki.
Przykładem tego są miejscowości Piątek i Piekary, gdzie po ostatnim pogłębianiu koryta z rzeki
wydobyto, wraz z osadami, duże ilości odpadów.
RZEKA NER
Ner jest prawostronnym, największym dopływem i Warty, o długości 134,0km.
Jakość wód Neru dotychczas nie była badana na terenie powiatu łęczyckiego. Poza
terenem powiatu comiesięcznie badana jest w 7 punktach pomiarowo-kontrolnych rozmieszczonych
na całej długości rzeki płynącej przez teren województwa łódzkiego, tj. od górnego jej biegu do
granicy województwa w miejscowości Dąbie, ale żaden z nich nie jest zlokalizowany na terenie
powiatu łęczyckiego.
Najbliższe punkty pomiarowo-kontrolne znajdują się w miejscowościach Poddębice i Dąbie.
W górnym biegu Ner stanowi odbiornik oczyszczonych ścieków z centralnej części
Łódzkiego Obszaru Metropolitarnego.
Docelowo wody Neru powinny spełniać wymagania jak dla II klasy czystości, natomiast
w punktach kontrolnych wyznaczonych poniżej ujścia ścieków z głównych oczyszczalni
przynajmniej klasy III, tymczasem jakość wód w rzece nie odpowiada III klasie czystości - wyniki
badań we wszystkich kontrolowanych profilach wskazują na jakość gorszą od III klasy pod
względem: przewodnictwa, zawartości materii organicznej, związków biogennych, zawiesin,
detergentów, sodu, potasu i siarkowodoru.
Ponadto wartość miana Coli wskazuje na bardzo zły stan sanitarny wody.
W 2003r., rzeka Ner na całej długości była ponadnormatywnie zanieczyszczona.
Najmniejszą liczbę wskaźników dyskwalifikujących wody (4) oznaczono w górnym biegu
rzeki – ppk w Łodzi przy ul. Zastawnej i w Łaskowicach.
Od Józefowa, tj. od przyjęcia ścieków miejskich z Łodzi do Puczniewa zanieczyszczenie
rzeki systematycznie rosło.
W dalszym biegu (poniżej Puczniewa) zachodziły w rzece dość intensywne procesy
samooczyszczania, powodujące wyraźne obniżenie stężeń poszczególnych wskaźników, jednak
w ostatnim punkcie kontrolnym w Dąbiu, w dalszym ciągu stężenia pozaklasowe przyjmowało
7 parametrów.
71
Analiza wyników wykonanych badań w poszczególnych latach okresu pięcioletniego (1999-2003)
wykazuje, że zdecydowanie najgorszą jakość posiadała woda odpływająca z terenu województwa w roku
1999 – 12 wskaźników pozaklasowych. W kolejnych latach (2000-2002) następowała systematyczna poprawa
składu wody, powodująca stopniowe zmniejszanie liczby wskaźników deklasujących (4 w roku 2002). W
roku 2003 nastąpiło nieoczekiwane załamanie tendencji w kierunku poprawy jakości, powodujące w
rezultacie wzrost liczby parametrów pozaklasowych z czterech do siedmiu.
W zdecydowanej większości przypadków na zaklasyfikowanie rzek do nie odpowiadających normom
miało wpływ niedotrzymanie parametrów w zakresie biogenów i miana Coli. Stosunkowo rzadziej
pozaklasowy charakter rzek zależał od zawartości substancji organicznych. Niemniej zdarzały się profile, w
których nie spełnione były warunki klas czystości dla wszystkich grup zanieczyszczeń. Należy tu wymienić
Ner i rzekę Bzurę. Widoczną systematyczną poprawę jakości wód w ostatnich latach zaobserwowano w
Bzurze, co związane jest z uruchomieniem w roku 1996 Miejskiej Oczyszczalni Ścieków w Zgierzu oraz w
Nerze - wskutek likwidacji wylotów nieoczyszczonych ścieków do Neru z Lublinka (1994r.) i do Jasienia w
Łodzi przy ul. Dubois (1995r.).
Rozmieszczenie profili pomiarowo-kontrolnych na terenie powiatu łęczyckiego przedstawiono na
rysunku.
72
3.8.2. Degradacja wód powierzchniowych
Największe zanieczyszczenia kontrolowanych rzek stwierdzono poniżej miast i ujść
dopływów o silnie zdegradowanych wodach głównie w: Bzurze i Nerze. Problem stanowią rolnicze
zanieczyszczenia obszarowe. Są one odprowadzane do wód powierzchniowych w sposób
niekontrolowany i powodują nadmierne wzbogacenie rzek w substancje biogenne.
Podstawowymi źródłami tego typu zanieczyszczeń są mineralne i organiczne nawozy
powszechnie stosowane w rolnictwie, jak również środki ochrony roślin. Transport tych substancji
z powierzchni terenu zlewni do wód odbiorników odbywa się poprzez wody opadowe, roztopowe
i infiltracyjne.
Wyżej przedstawione wyniki badań pozwoliły na sformułowanie następujących wniosków:
1. Na znacznej długości badanych odcinków rzek, znajdujących się w powiecie łęczyckim
o negatywnej ocenie ogólnej decydowały niejednokrotnie pojedyncze wskaźniki
zanieczyszczeń, natomiast wartości stężeń szeregu istotnych, dla oceny jakości wód
parametrów, mieściły się w granicach przewidzianych dla I, II i III klasy czystości wód
powierzchniowych.
Generalnie wskaźnikami, które najczęściej drastycznie obniżały wymagane klasy czystości
kontrolowanych rzek były:
­ miano Coli typu kałowego,
­ związki fosforu i fosforany,
­ azot azotynowy,
­ azot amonowy.
­ zawiesiny.
2. Największe zanieczyszczenia kontrolowanych rzek stwierdzono poniżej miast i ujść dopływów
o silnie zdegradowanych wodach głównie w Bzurze i Nerze (który badano poza granicami powiatu,
niemniej jednak w ujęciu zlewniowym badania te należy przyjąć za reprezentatywne dla całej rzeki).
3. Głównymi przyczynami zanieczyszczeń wód powierzchniowych płynących są:
­ zanieczyszczenia obszarowe odprowadzane do wód powierzchniowych w sposób
niekontrolowany, powodujące nadmierne wzbogacenie rzek w substancje biogenne;
podstawowymi źródłami tego typu zanieczyszczeń są mineralne i organiczne nawozy
powszechnie stosowane w rolnictwie, jak również środki ochrony roślin. Transport tych
substancji z powierzchni terenu zlewni do wód odbiorników odbywa się w charakterystyczny
sposób poprzez wody opadowe, roztopowe i infiltracyjne;
­ zanieczyszczenia punktowe: ścieki gospodarczo-bytowe, gnojowica i inne odchody
zwierzęce, pochodzące przeważnie z gospodarstw wiejskich usytuowanych przy rzekach;,
­ emisje ze składowisk odpadów komunalnych nieurządzonych (dzikich), gromadzących
odpady często w pobliżu koryt rzecznych, skąd w czasie wezbrań unoszone są przez wodę
i deponowane w korytach rzek.
O czystości wód w rzekach decydują głównie zanieczyszczenia obszarowe i nieuporządkowana
gospodarka ściekowa w wiejskich jednostkach osadniczych.
3.8.3. Zagrożenia powodziowe
Na obszarze województwa łódzkiego w większości dolin rzecznych występuje problem
powodzi oraz okresowych podtopień. W granicach powiatu łęczyckiego zjawisko to ma miejsce
w dolinach Bzury i Neru. Charakterystyczną cechą tych dolin rzecznych jest mała ilość wałów
przeciwpowodziowych oraz brak zbiorników retencyjnych, z jednej strony zmniejszających
zagrożenia powodziowe, a z drugiej strony niwelujących deficyt wody.
Poprawa zabezpieczenia przed powodzią i deficytem wody w okresach suszy jest
przewidziana, m.in. w programach regionalnych - „Małej retencji”, „WARTA” i „BZURA”, w które
zaangażowany jest powiat łęczycki.
73
3.8.3.1. Regionalny Program Małej Retencji
Zgodnie z hierarchią potrzeb obszarowych małej retencji w Polsce, województwo łódzkie
zaklasyfikowano do strefy potrzeb najpilniejszych oraz strefy potrzeb dużych.
Potrzeby najpilniejsze (strefa I) występują w północno-zachodniej części województwa,
charakteryzującej się niekorzystnymi warunkami klimatycznymi oraz niedostatecznymi zasobami
wodnymi na obszarach rolniczych. Potrzeby duże (strefa II) obejmują pozostałą część województwa,
charakteryzującą się korzystniejszymi warunkami klimatycznymi oraz dużym zapotrzebowaniem
wody na cele komunalne, przemysłowe i rolnicze. Jednocześnie, z badań zasięgu posuchy występującej w Polsce wynika, że województwo łódzkie znajduje się w grupie II (na 4 wydzielone), gdzie
występuje charakterystyczny deficyt wody w glebie.
W świetle tych argumentów realizacja regionalnego programu małej retencji jest zadaniem
koniecznym i priorytetowym.
Program taki został opracowany w roku 1999 przez zespół specjalistów z Wojewódzkiego
Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi. W Regionalnym Programie Małej Retencji
określono strategie retencjonowania wody w układzie zlewniowym, wskazując zasady
wielokierunkowego wykorzystania zasobów wody. Do 1999 roku na terenie województwa
restytuowano i zbudowano od podstaw ponad 75 zbiorników wodnych.
Proponowane w Programie Małej Retencji rozwiązania pozwalają ściśle powiązać
retencjonowanie wody z działalnością rolniczą i kształtowaniem krajobrazu rolniczego. Celem tych
rozwiązań było zwiększenie składowej podziemnej odpływu całkowitego, obniżenie prędkości
przepływu wody (w ciekach i zbiornikach naturalnych) oraz obniżenie odpływu bezpośredniego
(poprzez spowolnienie reakcji zlewni na zasilanie). Wśród kierunków retencjonowania wody
preferowano gromadzenie wody w glebie i warstwach wodonośnych (dzięki ułatwieniu przesiąkania
wód opadowych i roztopowych) oraz magazynowanie wody w małych zbiornikach i ciekach oraz
obiektach melioracyjnych. W dolinach rzek i cieków zalecane metody regulacji obiegu wody mają
charakter agrotechniczny oraz hydrotechniczny.
W perspektywie do roku 2015 Regionalny Program Małej Retencji wskazuje 278 obiektów
przewidzianych do budowy, odbudowy lub modernizacji. Przewidywany sumaryczny efekt
przyrostu retencji wody wynosi ok. 43 912tys. m3, przy wzroście powierzchni (łącznej) lustra wody
o ok. 2895ha. W programie tym zaproponowano także listę kilkunastu przedsięwzięć priorytetowych
(5 jazów, 8 zbiorników wodnych, 2 zabudowy przeciwerozyjne, modernizację kanału i ekoregulację
rzeki). Dla zmniejszenia niedoborów wody w zlewni Bzury docelowo zaprogramowano przerzut
(kanałem o długości 16km) części wód Neru i Bzury. Koncepcja ta może radykalnie poprawić
stosunki wodne w powiecie łęczyckim.
Regionalny Program Małej Retencji ma charakter otwarty i może być weryfikowany
w związku z konstruowaniem nowych programów sektorowych bądź z powstawaniem nowych
potrzeb i możliwości. Pierwsza weryfikacja została przeprowadzona w związku z pracami nad
przygotowaniem Programów: „Warta”, „Pilica” i „Bzura”. Wynikiem weryfikacji jest propozycja
realizacji w Programie Małej retencji 161 zbiorników o powierzchni powyżej 5ha, z czego 68
w zlewni Warty, 31 w zlewni Pilicy i 62 w zlewni Bzury. Alternatywna wersja zakłada, że do końca
2002 roku będzie 108 zbiorników, a do 2015 roku – w sumie 181 zbiorników. Opisane
w „Programie” zbiorniki małej retencji mają powierzchnie 0,1228,7ha i głębokość 0,572,22m.
Oprócz zaproponowanych zbiorników wskazanym jest docelowo zaplanowanie większej
ilości zbiorników retencyjnych na terenie powiatu łęczyckiego, co jest zgodne z „Programem
ochrony środowiska województwa łódzkiego”, w którym zawarto sugestię, aby w programie małej
retencji od nowa sprecyzować listę zadań priorytetowych, których realizacja jest realna do roku 2006
i wysoce prawdopodobna w latach 2007-2010.
74
W zakresie małej retencji priorytetowym działaniem w gminach powiatu łęczyckiego
powinno być umieszczenie planowanych zbiorników retencyjnych w miejscowych planach
zagospodarowania przestrzennego, a następnie konsekwentna ich realizacja.
3.8.3.2. Program „WARTA”
Program ten jest jedną z form realizacji „Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego”,
w dziale dotyczącym uporządkowania gospodarki przestrzennej, cel: „Całościowe opracowanie
programowe obejmujące gospodarkę wodno-ściekową w zlewni rzeki Warty i jego realizacja”.
Zgodnie ze „Strategią zrównoważonego rozwoju Polski do roku 2025” podstawowym celem
programu „WARTA” jest zrównoważony rozwój.
W dziedzinie ochrony środowiska w zlewni Warty za priorytety uznano:
­ sukcesywną eliminację procesów i działań gospodarczych szkodliwych dla zdrowia ludzi
i środowiska,
­ promocję „przyjaznych” sposobów gospodarowania,
­ przywracanie środowiska do właściwego stanu wszędzie tam, gdzie nastąpiło naruszenie
równowagi przyrodniczej.
Cele podstawowe programu to:
­ ochrona rzeki i doliny Warty oraz zmniejszenie ładunków zanieczyszczeń wprowadzanych
do wód powierzchniowych,
­ rekultywacja rzeki i doliny Neru,
­ stworzenie obszaru o dużych walorach rekreacyjnych.
Podstawowe problemy obszaru objętego programem to:
­ zanieczyszczenie wód powierzchniowych, których stan nie odpowiada normom,
­ zanieczyszczenia wód podziemnych,
­ zanieczyszczenia gleb,
­ zanieczyszczenia powietrza,
­ zagrożenia powodziowe,
­ niedobory wody,
­ zanieczyszczenia odpadami.
Potrzeby powiatu łęczyckiego zgłoszone do programu „Warta” to:
1. w zakresie gospodarki wodno-ściekowej:
­ rozbudowa sieci wodociągowej – 27km,
­ rozbudowa sieci kanalizacyjnej – 459km
­ budowa przepompowni – 4szt.
­ budowa oczyszczalni ścieków – 7szt. o przepustowości 880m3/d,
2. w zakresie gospodarki odpadowej:
­ składowiska do rekultywacji – 2szt.
­ powierzchnia dla nowych składowisk (do 2025r.) – 0,75ha.
3. w zakresie melioracji szczegółowych, małej retencji i ochrony przeciwpowodziowej:
­ zbiorniki retencyjne projektowane 3szt.– powierzchnia 99ha, o pojemności 1855tys. m3,
­ wały przeciwpowodziowe nowe – 27,2km,
­ melioracje szczegółowe: gruntów ornych – 3 441ha, użytków zielonych – 1 735ha, razem
5 176ha.
Potrzeby finansowe związane z realizacją przedmiotowych przedsięwzięć kształtują się
następująco: na gospodarkę wodno-ściekową – 68mln PLN, na gospodarkę odpadową – 9mln PLN.
75
3.8.3.3. Program „BZURA”
W 1999 roku, z inicjatywy samorządów powiatowych: Kutna, Łęczycy, Łowicza, Zgierza,
Skierniewic i Rawy Mazowieckiej, podpisano porozumienie o utworzeniu Stowarzyszenia Powiatów
Dorzecza Bzury.
W obszarze dorzecza Bzury występują zróżnicowania między zlokalizowanymi na tym
obszarze powiatami ziemskimi. Sytuacja taka jest odzwierciedleniem zjawiska w skali makroi mezo-, tj. istniejących zróżnicowań regionalnych i wewnątrzregionalnych w skali kraju.
Zmniejszeniu tych dysproporcji powinna służyć polityka poszczególnych samorządów powiatowych
i gminnych, przy współdziałaniu samorządu regionalnego.
Głównym celem Stowarzyszenia jest budowa wspólnej tożsamości, współpracy, wzajemnego
wspierania inicjatyw, wspólnego zrównoważonego rozwoju, reprezentacji do obrony interesów
mieszkańców północnej części Województwa Łódzkiego, przygotowanie programu rozwoju
w dorzeczu rzeki Bzury.
Stowarzyszenie skupiło większość samorządów powiatowych obszaru zlewni rzeki Bzury
w Województwie Łódzkim, łącznie z nowopowstałym powiatem brzezińskim.
Obecnie trwają prace organizacyjne, aby „PROGRAMEM BZURA” objąć także część
Województwa Mazowieckiego, leżącego w obszarze dorzecza Bzury. Umożliwiłoby to wpisanie
„Programu Bzura” w „Program Wisła”, którego narodowy i międzynarodowy charakter może
spowodować napływ inwestycji ekologicznych na cały obszar.
Tabela nr 26. Udział gmin powiatu łęczyckiego w „Programie Bzura”
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Status administracyjny
Powiat Ziemski
Gmina
Nazwa jednostki
Łęczycki
Daszyna
Grabów
Góra Św. Małgorzaty
Łęczyca
Piątek
Witonia
Przynależność do SPiGDB
+
–
–
–
–
+
–
Gmina Świnice Warckie, z tytułu udziału w „Programie Warta”, nie przystąpiła do
„Programu Bzura”.
Program Bzura 2004-2015r. ma charakter kompleksowy, obejmujący różnorodne zadania
z zakresu ochrony środowiska, rozwoju infrastruktury oraz innych działań stymulujących
aktywizację gospodarczą obszaru. Przyjmując zasadę koncentracji środków na ściśle określonych
projektach, zidentyfikowano listę priorytetów mających najistotniejsze znaczenie dla realizacji misji
programu oraz osiągnięcia przyjętych celów strategicznych w zakresie:
1) ochrony zasobów i czystości wód powierzchniowych i podziemnych,
2) ochrony przed powodzią, retencji,
3) gospodarki odpadami,
4) rozwoju i wykorzystania odnawialnych źródeł energii,
5) zalesień i zadrzewień
6) infrastruktury transportowej,
7) ochrony dziedzictwa kulturowego i zagospodarowania turystycznego.
Program będzie elastycznym narzędziem dopuszczającym zmiany działań w ramach
priorytetów, wynikające ze zmieniających się potrzeb mieszkańców, możliwości finansowych
samorządów i innych jednostek oraz zmian w obowiązujących przepisach.
76
Priorytet 1
OCHRONA ZASOBÓW I CZYSTOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH I PODZIEMNYCH
Stan istniejący. Analizując obszar dorzecza Bzury, stwierdzono, iż w zakresie stopnia
zwodociągowania sytuacja jest korzystna. Systemem wodociągów objęte jest ponad 95% obszarów
miejskich oraz 86% obszarów wiejskich w ramach granic administracyjnych powiatów ziemskich.
Część sieci wodociągowych wymaga jednak wymiany z powodu zastosowanych do ich budowy rur
azbestowych, powszechnie stosowanych w latach 60 i 70. Jednakże biorąc pod uwagę rezerwy
istniejącej sieci wodociągowej dla potrzeb rozwojowych, tj. podłączenia kolejnych użytkowników,
należy stwierdzić, iż jest ona ograniczona. Zarówno w miastach, jak i na obszarach wiejskich
przewidywana jest niewielka liczba inwestycji związanych z rozbudową sieci wodociągowej. Ma
ona być, według ankietowanych samorządów terytorialnych, finansowana ze źródeł własnych,
krajowych jak i UE. Wysoki poziom zwodociągowania gmin i miast, osiągnięty w latach 1989-2002
i niski przewidywany poziom rozwoju sieci wskazuje, że budowa nowych sieci dotyczy tylko
niewielkich miejscowości i wymiany sieci wodociągowej. Istnieją jednak takie obszary, gdzie nie
ma ekonomicznego uzasadnienia budowy sieci wodociągowej, bądź mieszkańcy nie są
zainteresowani tym typem infrastruktury.
Należy jednak zakładać, że brak rezerwy w istniejącej sieci wodociągowej jest poważną
barierą rozwoju całego obszaru dorzecza Bzury, jak i poszczególnych samorządów terytorialnych
wchodzących w jego skład. Rozbudowa i modernizacja stacji uzdatniania wody i zwiększenie
potencjału użytkowego istniejącego systemu wodociągów są istotne dla rozwoju społecznogospodarczego całego obszaru.
Kolejnym ważnym aspektem dla ochrony środowiska i procesów rozwoju społecznogospodarczego, obejmujących także warunki bytowe ludności, jest system kanalizacji
W obszarach miejskich systemem kanalizacji zbiorowej objętych jest 77% ludności,
natomiast w obszarach wiejskich – 26%. Związane jest to zarówno ze zróżnicowanymi
możliwościami finansowymi samorządów gmin miejskich w porównaniu z gminami wiejskimi oraz
parametrami techniczno-technologicznymi sieci kanalizacyjnej w nawiązaniu do gęstości
zaludnienia (tj. liczby potencjalnych użytkowników). Według przeprowadzonych badań, zdolność
zaspokojenia przyszłych potrzeb użytkowników (ludności i jednostek gospodarczych) istniejącej
sieci kanalizacyjnej jest równa zeru. Ogranicza to w sposób bardzo istotny rozwój społecznogospodarczy obszaru dorzecza Bzury. Bardzo ważne jest to, iż wszystkie samorządy terytorialne
deklarują rozbudowę sieci kanalizacyjnej w latach 2006-2014 przy wykorzystaniu środków
własnych, krajowych i UE. Wymagane zatem będzie opracowanie zintegrowanego programu, który
uwzględniał będzie potrzeby poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego, jak i całego
obszaru dorzecza Bzury. Program taki zawierać powinien założenia odnośnie współfinansowania
inwestycji z różnych źródeł.
Analiza stanu wyposażenia jednostek samorządowych w instalacje oczyszczalni ścieków
wykazała, iż w miastach obszaru dorzecza Bzury funkcjonuje 14 oczyszczalni ścieków w obszarach
zurbanizowanych, co oznacza, iż wszystkie miasta dysponują oczyszczalniami ścieków, natomiast
w powiatach ziemskich funkcjonuje ich 35. W przypadku oczyszczalni ścieków miejskich dysponują
one rezerwą zaspokojenia potrzeb użytkownika do roku 2014. W oczyszczalniach zlokalizowanych
na obszarach wiejskich (powiaty ziemskie) zdolności takiej nie odnotowano. Oznacza to, iż
oczyszczalnie ścieków w obszarach wiejskich nie są zdolne ze względów parametrów technicznotechnologicznych do obsłużenia większej ilości użytkowników bez dalszej rozbudowy
i modernizacji. Ważnym dla tworzenia Programu Bzura jest odnotowanie faktu, iż w obszarach
powiatów ziemskich planowana jest budowa oczyszczalni ścieków, przy czym jako źródła
finansowania inwestycji wskazuje się środki własne, krajowe i UE. Badanie samorządów lokalnych
w zakresie planowania rozbudowy i modernizacji istniejących komunalnych oczyszczalni ścieków
wykazało, iż zarówno w miastach jak i powiatach ziemskich deklaruje się chęć podjęcia tego rodzaju
77
inwestycji. We wszystkich przypadkach wskazywano na montaż finansowy środków krajowych, UE
i własnych. Należy zwrócić uwagę, iż decyzja o budowie, modernizacji oczyszczalni ścieków,
zastosowaniu innego systemu oczyszczania ścieków np. małych oczyszczalni kontenerowych dla 510 gospodarstw, indywidualnych przydomowych oczyszczalni ścieków czy tez o zorganizowanym
systemie dowozu ścieków do oczyszczalni gminnych, miejskich musi być poparta analizą
ekonomiczną. Z analiz ekonomicznych musi wynikać fakt podjęcia decyzji o lokalizacji budowy lub
modernizacji oczyszczalni ścieków lub zastosowania innego systemu oczyszczania ścieków,
np. małe oczyszczalnie kontenerowe dla 5 – 10 gospodarstw, zorganizowane systemy dowozu
ścieków do oczyszczalni gminnych – miejskich, przydomowe oczyszczalnie ścieków. Zarysowana
rezerwa możliwości technologicznych istniejących oczyszczalni przy miastach wskazuje
jednoznacznie na konieczność podłączenia do istniejącej sieci kanalizacyjnej miejscowości z gmin
wokół miejskich. Wymaga jednak przygotowania wspólnego wniosku miasta i gminy na realizację
wieloletniego programu inwestycyjnego rozbudowy i modernizacji oczyszczalni ścieków i budowy
sieci kanalizacyjnej. Znamienne jest, że miasta, w których istnieje sieć kanalizacyjna komunalna
mają poważne problemy w swoich oczyszczalniach z uwagi na brak rozdzielenia kanalizacji
sanitarnej od deszczowej, co może być przyczyną trudności w pozyskaniu pomocy finansowej
z funduszy europejskich na modernizację istniejących oczyszczalni. Ma to istotny wpływ na procesy
technologiczne oczyszczalni, ale także ma to również oddźwięk ekonomiczny. Jednak samorządy
nie zgłosiły zbyt dużej ilości inwestycji w tym zakresie. Analiza wielkości miejscowości
w obszarach wiejskich dorzecza Bzury wykazuje jednoznacznie duże rozproszenie miejscowości,
często rozproszoną zabudowę, dużą ilość miejscowości o ilości mieszkańców nieprzekraczającej
100 – 200 osób, tj. 30 – 60 gospodarstw.
System infrastruktury technicznej, kompatybilny jest z siecią wodociągową i kanalizacyjną
oraz z oczyszczalniami ścieków. Największą liczbą oczyszczalni ścieków cechuje się powiat
łęczycki, który nie jest największy pod względem liczby ludności ani nie posiada najwyższego
wskaźnika pod względem gęstości zaludnienia
Oprócz powiatów rawskiego i ziemskiego skierniewickiego wszystkie powiaty ziemskie
deklarują zdolność do zaspokojenia potrzeb przez istniejące komunalne oczyszczalnie ścieków do
roku 2006. Po 2006r. zdolność ta ulegnie wyczerpaniu w przypadku powiatu łęczyckiego. Zatem do
2014 roku cztery powiaty, tj. brzeziński, kutnowski, łowicki i zgierski będą posiadały rezerwę
w zakresie zdolności oczyszczania ścieków przez komunalne oczyszczalnie ścieków. Sytuacja ta
może jednakże ulec zmianie po wdrożeniu planów rozbudowy/modernizacji sieci wodociągowej
i kanalizacyjnej w ww. powiatach. Mimo deklarowanego, różnego stopnia posiadania rezerwy
w możliwościach techniczno-technologicznych zaspokojenia potrzeb przez istniejące komunalne
oczyszczalnie ścieków wszystkie gminy na obszarze powiatów, oprócz gmin położonych na terenie
powiatu łęczyckiego, planują budowę nowych oczyszczalni ścieków do roku 2006, wskazując przy
tym na źródła finansowania krajowe, Unii Europejskiej oraz własne. We wszystkich powiatach
ziemskich dorzecza Bzury wskazano na potrzebę budowania oczyszczalni przydomowych,
stanowiących w istniejących warunkach ekonomicznych, geograficznych, demograficznych
i techniczno-technologicznych alternatywę dla komunalnych oczyszczalni ścieków.
W ramach realizacji tego priorytetu nastąpić powinno rozwiązanie problemów gospodarki
ściekowej. Oznaczać to będzie budowę i rozbudowę sieci kanalizacyjnej przez jednostki samorządu
terytorialnego dorzecza Bzury obejmujące zgrupowania zabudowy mieszkaniowej. Jednocześnie
w obszarach charakteryzujących się niską gęstością zabudowy i ludności dążyć się będzie rozwiązań
lokalnych (przydomowe oczyszczalnie).
Systemy kanalizacji, jak i rozwiązania indywidualne nawiązywać będą zarówno do układu
przestrzennego, istniejących sieci infrastrukturalnych oraz posiadanych przez jednostki samorządu
terytorialnego programów ich rozbudowy.
Realizacja zadań z zakresu gospodarki ściekowej w ramach priorytetu 1 obejmować będzie
opracowanie planów, a następnie budowę nowych lub modernizację istniejących oczyszczalni
78
ścieków, przy uwzględnieniu istniejących kanałów ściekowych i budowy nowych instalacji
kanalizacyjnych.
Ze względu na stosunkowo duży udział ścieków nieoczyszczonych, bądź niespełniających
norm, priorytet 1 obejmuje wyposażenie źródeł zanieczyszczeń w urządzenia redukujące ładunki
zanieczyszczeń przed wprowadzeniem ścieków do odbiornika. Ze względu na skalę zanieczyszczeń
i parametry techniczno-technologiczne urządzeń redukujących ładunki zanieczyszczeń działania
dotyczyć będą obszarów koncentracji ludności i zabudowy.
Przy realizacji zadań z zakresu kanalizacji wskazane jest planowanie i budowanie systemów
zintegrowanych łączących wiejskie ciągi kanalizacyjne z systemami miejskimi i wspólnymi
miejscami ich oczyszczania.
Priorytet 2
OCHRONA PRZED POWODZIĄ, RETENCJA
Działania związane z rozbudową obiektów retencjujących wodę mają duże znaczenie dla
sytuacji hydrologicznej. Mała retencja jest jednym z elementów kształtujących zasoby wodne
w dorzeczach rzek i winna być podstawowym elementem poprawy obiegu wody w środowisku
przyrodniczym. Istotą tych działań jest przede wszystkim dążenie do odtworzenia dawnych układów
wodnych, a także budowa nowych urządzeń o pozytywnych walorach ekologicznych i
gospodarczych. Na terenie obszarów cennych przyrodniczo zakres działań należy dostosować w
sposób umożliwiający osiągnięcie zamierzonego celu (gospodarczy, przeciwpowodziowy,
przeciwpożarowy), w sposób nie powodujący ujemnych skutków dla środowiska naturalnego.
Obiekty małej retencji oprócz funkcji gospodarczych i ekologicznych spełniają również funkcje
przeciwpowodziowe.
Obiekty małej retencji oddziałują korzystnie na środowisko naturalne i przynoszą pozytywne
efekty dla gospodarki, polegające na:
 przejmowaniu części spływających wód i łagodzeniu skutków powodzi,
 oddawaniu w sposób kontrolowany i sukcesywny nagromadzonych nadwyżek wody,
 łagodzeniu skutków suszy poprzez oddawanie zlewni swoich zasobów,
 korzystnym oddziaływaniu na ekosystemy,
 retencjonowaniu wody dla potrzeb gospodarczych (w tym hodowli ryb) i nawadniania użytków
rolnych,
 spełnianiu funkcji rekreacyjne i turystycznych.
Ponadto budowa zbiorników retencyjnych przynosi pozytywne efekty dla priorytetu nr 1,
gdyż umożliwiają one samoistny przebieg procesów biologicznego oczyszczania wód.
Pierwszym zadaniem w ramach realizacji tego priorytetu powinno być opracowanie
programu retencji obejmującego obszar dorzecza Bzury w latach 2004-2015r. Program ten powinien
nawiązywać do zadań realizowanych w ramach „Programu Malej Retencji” dla Województwa
Łódzkiego na lata 1999-2015 (opracowanego w 1999r.), a także do programów realizowanych
w dorzeczu Bzury w sąsiednim województwie mazowieckim.
Niemniej ważne w zakresie realizacji gospodarki wodnej jest magazynowanie wód w naturalnych
zastoiskach wodnych (np. oczkach wodnych, potorfiach, wyrobiskach kopalin) Wykorzystanie
naturalnych zastoisk i zaniżeń terenowych powoduje minimalizowanie nakładów inwestycyjnych a
w efekcie zwiększoną efektywność realizowanego zadania.
Priorytet 3.
GOSPODARKA ODPADAMI
Stan istniejący. Gminy w obszarze powiatów ziemskich dorzecza Bzury cechują się
zróżnicowanym poziomem rozwoju systemu zbiórki odpadów. W powiecie łęczyckim systemem
zbiórki odpadów objętych jest 80% ludności, podczas gdy w powiecie rawskim zaledwie 24%.
W powiatach kutnowskim, łęczyckim, łowickim, rawskim, skierniewickim i zgierskim prowadzona
79
jest selektywna zbiórka odpadów komunalnych, przy czym powiaty te cechują się bardzo
zróżnicowanym poziomem/udziałem mieszkańców objętych systemem zbiórki odpadów w stosunku
do ogólnej liczby ludności. W trzech powiatach, tj. kutnowskim, rawskim i zgierskim gminy
posiadają wdrożone zintegrowane programy gospodarki odpadami. Można stwierdzić, iż potrzeby
w zakresie usprawnienia gospodarki odpadami, rozbudowy towarzyszącej infrastruktury oraz
opracowania i wdrożenia zintegrowanych systemów w ramach „PROGRAMU BZURA” są duże.
Rozwiązanie problemu gospodarki odpadami w kontekście zapisu misji „PROGRAMU
BZURA” 2004-2015r., na obszarze dorzecza Bzury, musi nawiązywać do założeń zawartych
w krajowym i wojewódzkim programie gospodarki odpadami. Przy formułowaniu zadań należy
wykorzystać propozycje dla powiatów i gmin zawarte w programach ochrony środowiska dla
powiatów i gmin, a planach gospodarki odpadami.
Należy zaplanować restrukturyzację istniejących oraz budowę nowych zakładów utylizacji
odpadów, również poza obszarem zlewni Bzury. Lokalizacja zakładów utylizacji odpadów winna
uwzględniać:
 przebieg szlaków komunikacyjnych,
 występowanie obszarów o szczególnej wartości (atrakcyjności przyrodniczej),
 rozważenie lokalizacji zakładów utylizacji odpadów w kontekście funkcji sąsiednich obszarów
zapisanych w miejscowych studiach zagospodarowania przestrzennego w celu uniknięcia
konfliktów przestrzennych (funkcje mieszkaniowe, turystyczno-rekreacyjne, funkcje
składowania i utylizacji odpadów),
 możliwość stworzenia zintegrowanych rozwiązań z obszarem dorzecza Bzury w woj.
mazowieckim,
 rachunek ekonomicznej efektywności inwestycji.
Do zadań o kluczowym znaczeniu należy zaliczyć:
 wybór systemu gospodarki odpadami, wypracowanie założeń logistycznych i przygotowanie
warunków do podjęcia działań o charakterze systemowym,
 wybór miejsc segregacji i recyklingu,
 wybór miejsc kompostowania odpadów organicznych,
 wybór miejsc spalania,
 wybór miejsc składowania odpadów niepalnych i niebezpiecznych oraz procedur postępowania
z odpadami niebezpiecznymi.
Przy realizacji ww. zadań należy rozważyć budowę 2-3 obiektów do składowania i utylizacji
odpadów z całego obszaru dorzecza Bzury oraz stacji segregacji i kompostowni odpadów. Tereny
pod budowę musiałby dysponować odpowiednią siecią komunikacyjną i zapewniać ilości odpadów
spełniających warunki ekonomicznej efektywności inwestycji oraz wymogi technicznotechnologiczne urządzeń, w dostosowaniu do liczby ludności oraz gęstości zaludnienia. Dlatego
lokalizacje takich obiektów należy rozważać w kontekście charakterystyki sieci osadniczej całego
obszaru, a także wytycznych zawartych w powiatowych i gminnych planach gospodarki odpadami.
Priorytet 4
ROZWÓJ I WYKORZYSTANIE ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII
Stan istniejący. We wszystkich powiatach ziemskich dorzecza Bzury udział ludności, objętej
gazociągiem sieciowym, jest bardzo niski. Powiaty: brzeziński, łowicki oraz ziemski skierniewicki
nie dysponują gazociągiem sieciowym. Tylko trzy powiaty: kutnowski, łęczycki i ziemski
skierniewicki planują rozbudowę sieci gazociągowej. Są to powiaty, gdzie występuje sieć
gazociągowa o ograniczonym zakresie. W powiatach, gdzie brak jest sieci gazowej, nie planuje się
jej budowy. Należy tutaj podkreślić, iż władze samorządowe w powiatach nie są gestorami sieci
gazowniczej.
80
Koszty energii pozyskiwanej ze źródeł tradycyjnych stale rosną. Powoduje to konieczność
poszukiwania tańszych, odnawialnych źródeł energii, które pozwolą na uniezależnienie od
wyczerpywanych (a zatem coraz droższych), źródeł energii
W ramach priorytetu 4 zadaniem jest opracowanie systemu pozyskiwania energii cieplnej
i elektrycznej z biomasy w dorzeczu Bzury. Wymagać to będzie:
 opracowania założeń logistycznych w zakresie przygotowania paliwa energetycznego – biomasy,
 przygotowanie rozwiązań organizacyjno- technologicznych związanych z produkcją oraz
dystrybucją paliwa energetycznego-biomasy,
 wyboru technologii oraz zakupu odpowiednich dla tego procesu urządzeń,
 przygotowania obiektów istniejących bądź budowy nowych dla potrzeb technologii produkcji
energii z paliwa energetycznego – biomasy.
Efektem będzie stworzenie ekonomicznego, zintegrowanego systemu energetycznego
obejmującego dorzecze Bzury, opartego na wykorzystaniu biomasy. Są to zadania podstawowe, nie
wyczerpujące wszystkich zadań, jakie mają być podjęte w ramach omawianego priorytetu.
W ramach Programu Bzura 2004-2015+ planuje się także zadania polegające na:
 poszukiwaniu rozwiązań w zakresie budowy i eksploatacji urządzeń związanych
z wykorzystaniem energii wodnej, słonecznej i geotermalnej,
 wspieraniu indywidualnych przedsięwzięć mających na celu instalację urządzeń
wykorzystujących niekonwencjonalne źródła energii.
Priorytet 5
ZALESIENIA I ZADRZEWIENIA
Racjonalizacja zalesień i zadrzewień ma olbrzymi wpływ na tworzenie i funkcjonowanie
ekosystemów w dorzeczu Bzury.
Zadania do realizacji w ramach tego priorytetu mają szczególną wagę nie tylko dla celów
ekologicznych programu, ale także gospodarczych i społecznych. Związane są, bowiem ze zmianą
struktury agrarnej obszarów wiejskich oraz z dochodami ludności je zamieszkującej.
W ramach programu Bzura 2004-2015r. głównymi zadaniami w zakresie tego priorytetu są:
 opracowanie programu zalesień i zadrzewień, uwzględniającego charakterystykę i potrzeby
dorzecza Bzury w nawiązaniu do programów krajowych i wojewódzkich,
 wypracowanie metod łagodzenia/eliminacji konfliktów z właścicielami gruntów przewidzianych
pod zalesienia i zadrzewienia w nawiązaniu do ogólnopolskich zasad prawno-finansowych.
Priorytet 6
INFRASTRUKTURA TRANSPORTOWA
Stan istniejący. „Koncepcja układu dróg powiatowych dla powiatów i gmin dorzecza
Bzury” (wersja październik 2003), zawiera analizę aktualnego stanu w obszarze SPiGDB,
w powiązaniu z aktualnym Planem Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego
z uwzględnieniem głównych rozwiązań komunikacyjnych związanych z budową autostrad A1, A2,
tras ekspresowych typu „S” i innych uwarunkowań. Konieczną wydaje się być modyfikacja
kwalifikacji i oznaczenia dróg powiatowych na terenie powiatów ziemskich i miast. Wymaga to
jednak uregulowania stanu prawnego dróg powiatowych i gminnych. Proces ten ciągle trwa.
W powiatach powyżej 70% dróg ma uregulowany stan prawny. Znacznie gorzej wygląda to na
terenie gmin wiejskich, ponieważ stan prawny dróg gminnych, zgodnie z tym co deklarują gminy
jest uregulowany na poziomie od 5-35% (zał.10.)
Planowana jest także modernizacja tras kolejowych łączących Łódź z Warszawą, (ruch
osobowy, prędkość 160km/h), Łowicz z Pilawą (ruch tranzytowy), przebiegających przez tereny
dorzecza Bzury.
81
Przez obszar dorzecza Bzury przebiega 2 531km dróg powiatowych o nawierzchni twardej,
co stanowi 33,65% dróg powiatowych o nawierzchni twardej w Województwie Łódzkim
Analizy przeprowadzone przez SPiGDB wykazują, iż według zarządców większość dróg
w miastach (65%) jest w gestii samorządu terytorialnego, przy czym w powiatach ziemskich
wskaźnik ten kształtuje się na poziomie 55%. Pozostałe drogi pozostają w gestii władz gminnych,
wojewódzkich i krajowych. Oznacza to konieczność, zgodnie z zasadą komplementarności,
podejmowania działań przez różne szczeble władz publicznych na rzecz poprawy stanu
i zintegrowania sieci drogowej. Działania władz samorządowych szczebla lokalnego (gminy
i powiaty) bez współpracy z władzami wyższych szczebli są nieefektywne z punktu widzenia
ekonomicznego i społecznego.
Sieć drogowa jest elementem wpływającym na stopień integracji terytorialnej, oraz
kształtującym atrakcyjność inwestycyjną obszaru. Jest to także ważny czynnik lokalizacji jednostek
gospodarczych. Zróżnicowany stan własnościowy dróg w ramach powiatów ziemskich dorzecza
Bzury wskazuje na konieczność współpracy publicznych władz różnych szczebli (regionalnych,
powiatowych, gminnych) w zakresie ich rozwoju i utrzymania. Współpraca taka powinna znaleźć
swoje odzwierciedlenie w opracowywaniu wspólnych projektów i wniosków aplikacyjnych o środki
pomocowe do różnych funduszy i organizacji krajowych i Unii Europejskiej. Opracowywanie
i wdrażanie nie zintegrowanych programów rozwoju sieci drogowej w ramach poszczególnych gmin
i powiatów w oderwaniu od koncepcji wojewódzkiej jest mniej efektywne z punktu widzenia
wydatkowania środków publicznych i funkcjonowania całego systemu.
Infrastruktura transportowa, ze względu na funkcje łącznikowe, umożliwiające
wykonywanie pozostałych funkcji o charakterze miejscowym, w „PROGRAMIE BZURA” 20042015r. ma być podporządkowana pozostałym priorytetom. Zadania w ramach priorytetu 6 polegać
będą na:
 bieżących działaniach z zakresu budowy i modernizacji dróg, przy uwzględnieniu istniejących
programów wojewódzkich, powiatowych i gminnych oraz możliwości pozyskania środków ze
źródeł własnych krajowych i zewnętrznych - głównie UE.
Priorytet 7
ZAGOSPODAROWANIE TURYSTYCZNE OBSZARU I OCHRONA DZIEDZICTWA
KULTUROWO-HISTORYCZNEGO
Stan istniejący. Pod kątem geograficznym i historycznym, na obszarze dorzecza Bzury,
wyodrębnić można 4 lub 5 lokalnych regionów turystycznych, jednorodnych pod względem
geograficzno – przyrodniczym, kulturowym lub historycznym. Każdy region powinien mieć
opracowany indywidualny program, uwzględniający miejscowe atrakcje architektoniczne,
kulturowe, przyrodnicze. Wymaga to: utworzenia zintegrowanej sieci oznakowanych tras
rowerowych na całym obszarze dorzecza Bzury, informacji turystycznej, obejmującej cały obszar
dorzecza Bzury, wzajemnego wspierania, podejmowanych inicjatyw i wymiany doświadczeń,
uzgodnienia wspólnej strategii reklamowej, itp.
Wobec rozproszonej i niepełnej informacji o zasobach turystycznych, rekreacyjnych,
historycznych i kulturowych obszaru oraz nikłym stopniu ich wykorzystania dla potrzeb rozwoju
społeczno-gospodarczego, zadaniami w ramach priorytetu nr 7 są:
 inwentaryzacja obszarów o regionalnych i ponadregionalnych walorach turystycznych
dorzecza Bzury,
 inwentaryzacja zasobów dziedzictwa kulturowo-historycznego,
 inwentaryzacja, posiadanych i realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego i inne
organizacje, programów, w zakresie: turystyki, rekreacji i ochrony dziedzictwa kulturowohistorycznego,
82
 opracowanie programu rozwoju obszaru dorzecza Bzury dla potrzeb wykorzystania zasobów
turystycznych, kulturowo-historycznych w celu osiągnięcia wymiernych efektów w sferze
gospodarczej, społecznej i podniesienia pozycji konkurencyjnej w stosunku do obszarów
ościennych,
 stworzenie oferty turystycznej dla całego obszaru dorzecza Bzury.
Program powinien uwzględniać zadania wynikające z pozostałych priorytetów (zwłaszcza priorytetu
„Infrastruktura transportowa”) i uwzględniać dorobek prac instytucji pozarządowych, społecznych
oraz stowarzyszeń działających w zakresie ochrony dorobku kulturowo-historycznego).
Poniżej przedstawiono propozycję utworzenia Łęczyckiego Regionu Turystycznego.
Planuje się utworzenie Łęczyckiego Regionu Turystycznego, obejmującego powiaty:
kutnowski, łęczycki i zgierski, opartego głównie na ośrodkach: Łęczyca-Tum (archikolegiata, zamek
królewski, zabytki sakralne) i Oporów (zamek) oraz innych zabytkach sakralnych (m.in.
Sanktuarium Św. Faustyny w Świnicach Warckich) i świeckich (ruiny zamków, pałace i parki
podworskie, grodziska).
O atrakcyjności tego regionu decydowałyby również tradycyjnie organizowane imprezy
związane z kulturą i etnografią (turnieje rycerskie, „dzień palanta”, itp.) oraz walory przyrodnicze –
ostoje ptaków w Pradolinie Warszawsko-Berlińskiej. Region ten może stanowić korytarz tranzytowy
z możliwością wytyczenia i przedłużenia północnego łuku rowerowej obwodnicy miasta Łódź.
PODSUMOWANIE
Zadania wskazane do realizacji w ramach priorytetów określonych w „Programie Bzura”
2004-2015r. wymagają podjęcia wspólnych, zintegrowanych działań, zarówno przez członków
Stowarzyszenia Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury, jak i jednostek samorządu terytorialnego,
zlokalizowanych w obszarze dorzecza Bzura, ale nie będących członkami Stowarzyszenia. Program
Bzura 2004-2015r. jest ofertą współpracy. Realizacja zadań w ramach zidentyfikowanych
i przyjętych przez Stowarzyszenie priorytetów wymagać będzie opracowania projektów
organizacyjno–finansowo-technologicznych, w które powinny być zaangażowane poszczególne
jednostki samorządu terytorialnego. Każde wskazane do realizacji zadanie wymaga współpracy
i konsultacji dotyczących zakresu terytorialnego, rozwiązań technologicznych/infrastrukturalnych
oraz finansowych ze strony uczestników Programu.
Stowarzyszenie Powiatów i Gmin Dorzecza Bzury pełni funkcje obsługowe, pomocnicze
i inicjujące dla działań władz samorządowych. Jednocześnie jest koordynatorem prac, które mają
doprowadzić do podjęcia działań mających na celu ochronę środowiska oraz odniesienie korzyści
gospodarczych i społecznych przez społeczności lokalne zamieszkujące obszar dorzecza Bzury.
Szeroko zakrojona działalność Stowarzyszenia nie gwarantuje osiągnięcia wszystkich
wskazanych celów w „PROGRAMIE BZURA” 2004-2015r. Obecnie zachodzi potrzeba wykonania
zadań określonych w ramach przyjętych priorytetów. Wymaga to zaangażowania organizacyjnego
i finansowego jednostek samorządu terytorialnego.
Stowarzyszenie jest jednocześnie reprezentantem interesów jednostek samorządu
terytorialnego w obszarze dorzecza Bzury wobec Urzędu Marszałkowskiego (Województwa
Łódzkiego) oraz potencjalnego partnera w woj. mazowieckim.
Program w obecnym stanie zaawansowania prac stwarza przesłanki przejścia od fazy
planistycznej do fazy realizacyjnej. Proponowane jest przeprowadzenie fazy próbnej procesu
wdrożenia w postaci jednego lub kilku projektów pilotażowych.
83
3.9. Gospodarka ściekowa na terenie powiatu łęczyckiego
Przestrzenne rozmieszczenie ilości ścieków wytwarzanych na terenie powiatu łęczyckiego,
na tle województwa łódzkiego, przedstawiono na mapie (z „Programu ochrony środowiska dla
województwa łódzkiego).
3.9.1. Gospodarka ściekowa w mieście Łęczyca i na terenie powiatu łęczyckiego
Mieszkańcy Łęczycy w 99 % korzystają z wodociągu, a w około 86 % z kanalizacji.
Około 10% mieszkańców korzysta ze zbiorników bezodpływowych, z których ścieki
usuwane są wozami asenizacyjnymi i wywożone do oczyszczalni ścieków.
Zrzut ścieków nieoczyszczonych do gleby i cieków powierzchniowych występuje w małej
skali - kilku %.
Długość sieci kanalizacyjnej wynosi 28km.
Na terenie miasta Łęczyca powstają ścieki:
- socjalno-bytowe,
- przemysłowe,
- deszczowe.
W mieście funkcjonuje mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków, zajmująca
powierzchnię 3,14ha, usytuowana we wschodniej części miasta, będąca własnością gminy miejskiej
Łęczyca. Eksploatacją oczyszczalni zajmuje się Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej
i Mieszkaniowej, spółka z o.o. w Łęczycy.
Proces oczyszczania ścieków oparty jest na technologii osadu czynnego z biochemicznym
usuwaniem związków azotu i fosforu.
Oczyszczone ścieki w ilości Qśr.dob. = 3 850,00m3/d, Qmax.dob. = 4 950,00m3/d dla okresu
bezdeszczowego oraz w ilości Qśr.dob. = 4 750,00m3/d, Qmax.dob. = 5 850,00m3/d dla okresu
deszczowego (o parametrach BZT5 = 15mg/lO2, ChZTCr =150mg/lO2, zawiesina = 50 mg/lO2,
azot ogólny = 30mgN/l, fosfor ogólny = 1,50mgP/l, temperatura =26ºC, pH =6,5-9,0, ołów = 0,50mg
Pb/l, nikiel = 2,0mgNi/l, kadm = 0,10mg Cd/l, chrom = 0,20mgCr/l, miedź = 0,50mg Cu/l,
cynk = 2,00mgZn/l, substancje ekstrahujące się eterem naftowym = 50mg/l), odprowadzane są do
rowu otwartego (stare koryto Bzury), a następnie do rzeki Bzury (nowego koryta), na warunkach
84
określonych w pozwoleniu wodnoprawnym, udzielonym przez Starostę Powiatu Łęczyckiego –
decyzja znak ROS.6210-12/99, z dnia 21.12.1999r. Decyzja ta obowiązuje do dnia 31 grudnia
2004r.
W roku 2003 ładunki zanieczyszczeń w ściekach dopływających do oczyszczalni
i w ściekach odprowadzanych do odbiornika (w kg/rok) - przedstawiały się następująco:
Rodzaj zanieczyszczeń
BZT5
ChZT- Cr
Zawiesiny
Azot ogólny
Fosfor ogólny
Ścieki dopływające
do oczyszczalni
444 444
718 530
624 530
118 747
16 912
Ścieki odprowadzane
do odbiornika
6 419
48 066
7 450
12 937
441
W okresie od 01.01.2004r. do 15.04.2004r. z oczyszczalni do odbiornika odprowadzono
402138m3 ścieków.
W okresie od 01.01.2004r. do 15.04.2004r. do oczyszczalni wozami asenizacyjnymi
dowieziono 4 359m3 ścieków.
Ilość ścieków odprowadzanych z oczyszczalni do starego koryta rzeki Bzury za okres od
01.01.2004 r. do 15.04.2004 r. wyniosła 3 793,8m3/d.
Na podstawie wyników analizy fizyko-chemicznej próby ogólnej ścieków oczyszczonych
pobranych w dniu 15.04.2004r. WIOŚ stwierdził, iż obiekty i urządzenia wchodzące w skład
oczyszczalni ścieków zapewniają dotrzymanie wymaganych warunków wprowadzania ścieków do
środowiska określonych w pozwoleniu wodnoprawnym.
Na terenie powiatu łęczyckiego komunalne oczyszczalnie ścieków i kanalizacja
wybudowane zostały głównie w miejscowościach będących siedzibą władz gminy. Przy
oczyszczalniach usytuowane są punkty zlewne, do których przywożone są ścieki z terenów
nieskanalizowanych.
Zróżnicowana jakość ścieków dopływających do oczyszczalni i dowożonych oraz
w indywidualnych przypadkach niedociążenie oczyszczalni (niedostosowanie przepustowości
oczyszczalni do rzeczywistej ilości doprowadzanych ścieków) są przyczynami niedostatecznej
redukcji zanieczyszczeń.
Z tego względu należy w dalszym ciągu podejmować działania związane z wprowadzaniem
nowych technologii unieszkodliwiania ścieków i modernizacją urządzeń eksploatowanych
oczyszczalni.
Przy wyborze technologii oczyszczania ścieków powinny być brane pod uwagę:
­ efektywność oczyszczania ścieków;
­ niezawodność działania, również przy niekorzystnych warunkach atmosferycznych oraz
w sytuacji nierytmicznych dostaw ścieków;
­ ekonomika eksploatacji oczyszczalni;
­ możliwość łączenia ciągów technologicznych w celu zwiększenia przepustowości;
­ przedział wahań obciążenia ścieków ładunkiem zanieczyszczeń,
­ zagospodarowanie osadu nadmiernego, w związku z tym - techniczne rozwiązania dotyczące
fermentacji osadu, zagęszczenia, dosuszania na poletkach osadowych.
Na terenach wiejskich gospodarstwa indywidualne, zwodociagowane, a nieskanalizowane,
posiadają szamba jedno- lub wielokomorowe (często nieszczelne), do gromadzenia ścieków, które
usuwane są często w sposób niekontrolowany (np. wywożone na pola).
Na terenach wiejskich priorytetem w gospodarce ściekowej powinna być budowa
oczyszczalni przydomowych, stanowiących alternatywę dla komunalnych oczyszczalni ścieków.
85
Zróżnicowanie wielkości wsi, gęstość zabudowy, towarzysząca infrastruktura usługowogospodarcza, usytuowanie odbiorników ścieków, ukształtowanie terenu determinują wybór
koncepcji gospodarki ściekowej.
Część gmin wiejskich na terenie powiatu łęczyckiego skłania się ku rozwiązaniom
mieszanym, polegającym na:
­ budowie kilku mniejszych oczyszczalni z punktami zlewnymi dla ścieków dowożonych;
­ budowie oczyszczalni przydomowych o równoważnej liczbie mieszkańców do 20 RLM,
­ budowie szczelnych, bezodpływowych zbiorników na ścieki, wywożonych wozami
asenizacyjnymi do zlewni połączonych z oczyszczalniami ścieków.
Na podstawie przeprowadzanych kontroli WIOŚ w zakresie gospodarki wodno - ściekowej
na terenie powiatu łęczyckiego w 2003r. stwierdza się:
- poprawę stanu gospodarki wodno-ściekowej,
- stopniowy wzrost ilości oczyszczonych ścieków oraz efektywności oczyszczania;
Do zwiększania ilości oczyszczanych ścieków oraz efektywności usuwania zanieczyszczeń
przyczyniają się:
- realizacja urządzeń zabezpieczających wody przed zanieczyszczeniem oraz wprowadzanie
nowych technologii unieszkodliwiania ścieków,
- modernizacja przestarzałych urządzeń ochrony wód,
co przekłada się na powolną poprawę stanu czystości wód powierzchniowych płynących.
Najlepiej funkcjonującą dziedziną objętą kontrolami jest gospodarka wodna.
Prawie wszystkie podmioty korzystające z wody przestrzegają warunków nałożonych
pozwoleniami wodnoprawnymi.
Największym nierozwiązanym problemem na terenie powiatu łęczyckiego jest brak
urządzeń do odbioru i oczyszczania ścieków w jednostkach osadniczych posiadających
wodociągi.
3.9.2. Ważniejsze oczyszczalnie ścieków usytuowane na terenie powiatu łęczyckiego
Poniżej podano wykaz ważniejszych oczyszczalni funkcjonujących na terenie powiatu
łęczyckiego.
Tabela nr 27. Ważniejsze komunalne oczyszczalnie ścieków usytuowane na terenie powiatu
łęczyckiego
Lp.
1.
2.
3.
4.
Obiekt
Lokalizacja
Przepustowość m3/d
Mech. biol. oczyszczalnia
komunalna
Łęczyca
Mech.-biol. ocz. komun.
„HYDROCENTRUM”
Biol. ocz. komun.
„LEMNA”
Biol. (trzcinowa) ocz.
komun.
Piątek
Qmax./d. = 485m3/d
Grabów
Qmax./d. = 180m3/d
Daszyna
Qmax./d. = 183,6m3/d
5.
Biol.ocz.komun. „LEMNA”
6.
Mech.-biol. konten. ocz.
KOS-2, komun.
Qmax./d. = 6000m 3/d
Świnice Warckie
Qmax./d. = 200m3/d
Witonia
3kontenery o
Qmax.dob. = 50m3/d
każdy
86
Oczyszczalnie przemysłowe
1. Oczyszczalnia ścieków Zakładu Metalowo-Elektrycznego „APAREL”
w Topoli Królewskiej 46 E, gm. Łęczyca
Na terenie zakładu istnieje układ sieci kanalizacyjnej odprowadzającej ścieki socjalnobytowe do mechaniczno-biologicznej oczyszczalni typu BIOBLOK-50, o przepustowości
Qdob. = 50,0m3/d oraz układ sieci kanalizacyjnej technologicznej odprowadzającej ścieki z procesu
nakładania powłok galwanicznych do oczyszczalni chemicznej.
Oczyszczalnia ścieków socjalno-bytowych jest niedociążona, w związku z tym mało
efektywna ekonomicznie. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest ograniczony stan zatrudnienia, z czym
wiąże się zmniejszenie wytwarzania ścieków. Mimo to nie występują przekroczenia dopuszczalnych
wskaźników zanieczyszczeń w odprowadzanych ściekach.
Zasadniczymi elementami oczyszczalni chemicznej są: zbiornik reakcyjny, przepływowy,
wyposażony w elektrody pomiarowe sterujące dozowanie reagentów oraz osadnik do neutralizacji
ścieków. W osadniku odbywa się wytrącanie trudno rozpuszczalnych wodorotlenków metali.
Ścieki oczyszczone w oczyszczalni chemicznej i mechaniczno-biologicznej łączą się ze
ściekami deszczowymi i są odprowadzane wspólnym wylotem do rowu otwartego, następnie do
rowu melioracyjnego R-7, w dalszym torze przebiegu do Kanału Łęka - Dobrogosty (ujście w km
5 + 500) i dalej do rzeki Bzury (w km 111 = 250).
Na odprowadzenie ścieków, w ilości Qśr.dob. = 135,70m3/d, Qmax.godz. = 19,25m3/d,
Qmax.dob. = 154,0m3/d, dla okresu bezdeszczowego oraz w ilości Qmax.dob. = 936,70m3/d,
Qmax.godz. = 286,70m3/godz. dla okresu deszczowego (o parametrach BZT5 = 30mg/lO2,
ChZTCr = 150mg/lO2, zawiesina = 50mg/lO2, azot ogólny = 30mgN/l, fosfor ogólny = 5mgP/l,
temperatura = 260C, pH = 6,5-9,0, żelazo ogólne = 10mg Fe/l, ołów = 0,5mg Pb/l,
nikiel = 2,0mgNi/l, miedź = 0,50mg Cu/l, kadm = 0,10mg Cd/l, chrom +3 = 0,50mgCr/l, chrom
+6 = 0,20mgCr/l, substancje ekstrahujące się eterem naftowym = 50mg/l), przez Starostę
Łęczyckiego wydane zostało pozwolenie wodnoprawne znak ROS.6223-II/8/2000 z dnia
31.01.2001r. Decyzja wydana została na czas określony, do dnia 31 stycznia 2006r.
W wyniku kontroli przeprowadzonej w latach 2000-2003 przez Wojewódzki Inspektorat
Ochrony Środowiska w Łodzi, Delegaturę w Skierniewicach, nie stwierdzono przekroczeń
dopuszczalnych ładunków zanieczyszczeń z pozwolenia wodno – prawnego, odprowadzanych do
rzeki Bzury.
Oczyszczalnia jest eksploatowana w sposób prawidłowy, zapewniający uzyskanie
odpowiednich parametrów ścieków oczyszczonych.
2. Oczyszczalnia ścieków Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w Topoli Królewskiej 68,
gm. Łęczyca
OSM w Topoli Królewskiej eksploatuje mechaniczno-biologiczną oczyszczalnię ścieków,
wykonaną w technologii niskoobciążonego osadu czynnego, przy zastosowaniu rowu
cyrkulacyjnego.
Oczyszczone ścieki sanitarne i przemysłowe w ilości: Qśr.dob. = 103,40m3/d,
Qmax.godz. = 33,40m3/d, Qmax.dob. = 125,0m3/d, Qroczne = 37 740,0m3/rok, (o parametrach
BZT5 = 30mg/lO2, ChZTCr = 150mg/lO2, zawiesina = 50mg/lO2, azot ogólny = 30mgN/l, fosfor
ogólny = 5mgP/l, temperatura = 260ºC, pH = 6,5-8,5) odprowadzane są do rowu otwartego,
następnie do rowu melioracyjnego R 7 w km 0 + 960, a w dalszym torze przebiegu do Kanału Łęka Dobrogosty (km 5 + 500) przy rzędnej wylotu kolektora do rowu otwartego wynoszącej 101,14npm.
Oczyszczone ścieki opadowe w ilości: Qśr.dob. = Qmax.dob. = 28,25m3/d,
Qroczne = 3 530,0m3/rok, (o parametrach BZT5 = 30mg/lO2, ChZTCr = 150mg/lO2,
zawiesina = 50mg/lO2, azot ogólny = 30mgN/l, fosfor ogólny = 5mgP/l, temperatura = 260ºC,
pH = 6,5-8,5) odprowadzane są do rowu otwartego, następnie do rowu melioracyjnego R 7 w km
87
0 + 960, a w dalszym torze przebiegu do Kanału Łęka - Dobrogosty (km 5 + 500) przy rzędnej
wylotu kolektora do rowu otwartego wynoszącej 101,14npm.
Ścieki odprowadzane są na warunkach określonych w pozwoleniu wodnoprawnym,
udzielonym użytkownikowi oczyszczalni przez Starostę Powiatu Łęczyckiego – decyzja znak
ROS.6224-Z/2/2002, z dnia 31.07.2002r. (wygaszającym poprzednie pozwolenie Wojewody
Płockiego z dnia 24.07.1997. znak OS.II.6210-1/32/97, na odprowadzanie oczyszczonych ścieków
sanitarnych, przemysłowych i opadowych do rowu melioracyjnego). Pozwolenie udzielone zostało
na czas oznaczony, do 31.07.2012r.
W wyniku kontroli przeprowadzonej w 2002r. przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony
Środowiska w Łodzi, Delegaturę w Skierniewicach nie stwierdzono przekroczenia ładunku
zanieczyszczeń odprowadzanych do odbiornika w stosunku do dopuszczonego w pozwoleniu wodno
- prawnym.
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi - Delegatura w Skierniewicach
przeprowadził dwie kontrole w roku 2003. Podczas pierwszej kontroli stwierdzono przekroczenie
dopuszczalnego ładunku dla wskaźnika fosfor ogólny. Zakład podjął działania zmierzające do
poprawy jakości ścieków odprowadzanych do odbiornika i kolejne wyniki badań wykazały brak
przekroczeń ładunku zanieczyszczeń w stosunku do warunków określonych w pozwoleniu
wodnoprawnym.
Oczyszczalnie komunalne
1. Oczyszczalnia ścieków w Grabowie (dla 1500 RLM)
Urząd Gminy w Grabowie eksploatuje komunalną, mechaniczno-biologiczną oczyszczalnię
ścieków typu „Lemna”, o przepustowości 180m3/dobę. Oczyszczalnia została wybudowana w 1999r.
Oczyszczalnia posiada rezerwę około 40-50%w stosunku do projektowanej przepustowości.
Oczyszczalnia przystosowana jest do oczyszczania ścieków socjalno-bytowych
dopływających siecią kanalizacyjną (aktualnie około 15% ścieków jest dowożonych; są to ścieki
o nieco innych parametrach).
Oczyszczone ścieki w ilości: Qśr.dob. = 180,0m3/d, Qmax.godz. = 16,9m3/h,
Qśr.roczne = 65 700,0m3/rok (o parametrach BZT5 = 25mg/lO2, ChZTCr = 125mg/lO2, zawiesina
= 35mg/lO2) odprowadzane są do rowu melioracyjnego R ¼ w km 1 + 600, a następnie do rowu R1
i w dalszym torze przebiegu do ujścia w Kanał Królewski (km 7 + 200) i do rzeki Ner (km 14 +
900), przy rzędnej wylotu kolektora do rowu melioracyjnego 124,33m npm, na warunkach
określonych w pozwoleniu wodnoprawnym, udzielonym przez Starostę Powiatu Łęczyckiego –
decyzja znak ROS.6224-Z/II/5/2003, z dnia 28.11.2003r. (zmieniającym poprzednie pozwolenie
z dnia 25 stycznia 2002r., znak ROS.6224-Z/II/1/2002, w związku ze zmianą przepisów prawnych,
tj. wejściem w życie rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 29 listopada 2002r.- Dz. U. Nr 212,
poz. 1799, w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do
ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego).
Kontrola przeprowadzona w 2002r. przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska
w Łodzi, Delegaturę w Skierniewicach wykazała przekroczenie warunków zawartych w pozwoleniu
wodnoprawnym z dnia 25 stycznia 2002r., znak ROS.6224-Z/II/1/2002, w zakresie azotu ogólnego.
W 2003 roku oczyszczalnia nie była kontrolowana.
2. Oczyszczalnia ścieków w Piątku
W imieniu Urzędu Gminy w Piątku komunalna, mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia
ścieków typu „HYDROCENTRUM”, obsługiwana jest przez Zakład Gospodarki Komunalnej
i Mieszkaniowej w Piątku, na podstawie umowy dzierżawy z 8.10.1998r. Oczyszczalnia
przystosowana jest do oczyszczania ścieków socjalno-bytowych dopływających siecią kanalizacyjną
z terenu miejscowości Piątek oraz niewielkiej ilości ścieków dowożonych (docelowo ok. 3%
przepustowości). Docelowa długość sieci kanalizacyjnej dostarczającej ścieki wynosić będzie
88
ok. 14km, przy średnicy sieci głównej od 200 do 300mm. Na trasie przebiegu sieci zastosowano
7 lokalnych przepompowni, w tym 2 przy przekroczeniu rzeki Maliny i Moszczenicy oraz 1 główną
tłoczącą ścieki bezpośrednio na oczyszczalnię.
Oczyszczone ścieki bytowe w ilości: Qśr.dob. = 475,0m3/d, (o parametrach BZT5
= 30mg/lO2, ChZTCr = 100mg/lO2, zawiesina = 50mg/lO2, azot ogólny = 30mgN/l, fosfor ogólny =
5mgP/l, temperatura = 26ºC, pH = 6,5-8,5) odprowadzane są do rowu otwartego, a następnie do
rzeki Maliny na warunkach określonych w pozwoleniu wodno-prawnym, udzielonym przez
Starostę Powiatu Łęczyckiego – decyzja znak ROS.6223-II/5/2000, z dnia 25.09.2000r.
Poprzednie pozwolenie Wojewody Płockiego z dnia 28.10.1997. znak OS.II.6210-2/60/97, na
odprowadzanie oczyszczonych ścieków socjalno-bytowych do rzeki Maliny uchylone zostało
decyzją Starosty Łęczyckiego znak ROS.6223-II/5-1/2000/2001 z dnia 10.07.2001r.
W wyniku kontroli przeprowadzonej w 2002r. przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony
Środowiska w Łodzi, Delegaturę w Skierniewicach, stwierdzono przekroczenie warunków
pozwolenia wodnoprawnego w zakresie azotu ogólnego w ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych
do rzeki Maliny, Moszczenicy.
W 2003 roku nie stwierdzono przekroczania dopuszczalnego ładunku zanieczyszczeń
w ściekach oczyszczonych odprowadzanych do rzeki Maliny.
3. Oczyszczalnia ścieków w Daszynie.
Urząd Gminy w Daszynie eksploatuje mechaniczno-biologiczną oczyszczalnię ścieków,
z wykorzystaniem roślinności trzcinowej, jako końcowego elementu doczyszczenia
odprowadzanych ścieków, oddaną do eksploatacji w 1997r. Oczyszczalnia dostosowana jest do
przepustowości maksymalnej 183,6m3/d, która w pełni pokrywa potrzeby bilansowe
odprowadzanych ścieków socjalno-bytowych z terenu Daszyny oraz założoną w bilansie ilość
ścieków dowożonych.
Oczyszczalnia ścieków, będąca własnością Gminy Daszyna, znajduje się na działkach
o nr ewidencyjnych 157/3, 157/5, 156/13, 156/15, położonych w obrębie geodezyjnym Daszyna,
stanowiących mienie komunalne gminy.
Oczyszczone ścieki bytowe w ilości: Qśr.dob. = 120,0m3/d, Qmax.dob. = 140,0m3/d, Qśr.roczne
= 43 800m3/rok, (o parametrach BZT5 = 30mg/lO2, ChZTCr = 150mg/lO2, zawiesina = 50mg/lO2,
azot ogólny = 30mgN/l, fosfor ogólny = 5mgP/l, temperatura = 26ºC, pH = 6,5-8,5) odprowadzane
są do rowu melioracyjnego R-A1 w km 7 + 100, następnie do Kanału „A” Witonia, a w dalszym
torze przebiegu do Kanału Strzegocińskiego i do rzeki Bzury przy rzędnej wylotu kolektora do rowu
melioracyjnego wynoszącej 121,65m npm, na warunkach określonych w pozwoleniu wodnoprawnym, udzielonym przez Starostę Powiatu Łęczyckiego – decyzja znak ROS.6224-Z/4/2002,
z dnia 30.12.2002r. (zmieniającym poprzednie pozwolenie Wojewody Płockiego z dnia 28.10.1997.
znak OS.II.6210-2/54/97, na odprowadzanie oczyszczonych ścieków bytowo-gospodarczych
z terenu Daszyny do rowu melioracyjnego).
Oczyszczalnia była kontrolowana przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska
w Łodzi - Delegaturę w Skierniewicach we wrześniu 2000 roku. W wyniku kontroli nie stwierdzono
naruszenia wymaganych warunków wprowadzania ścieków do odbiornika.
Natomiast w wyniku kontroli w 2002r. stwierdzono naruszenie wymaganych warunków
wprowadzania ścieków do środowiska dla wskaźnika - zawiesina ogólna.
4. Oczyszczalnia ścieków w Świnicach Warckich
Urząd Gminy w Świnicach Warckich eksploatuje mechaniczno-biologiczną oczyszczalnię
ścieków typu LEMNA.
Oczyszczalnia zlokalizowana jest na terenie gruntów stanowiących mienie komunalne. Ścieki
socjalno-bytowe doprowadzane są do oczyszczalni systemem kanalizacji zbiorczej; dopuszcza się
89
również możliwość dowożenia ścieków (odbiór ścieków w oparciu o umowy zawierane pomiędzy
użytkownikiem a dostawcami).
Oczyszczone ścieki w ilości: Qśr.dob. = 200,0m3/d, (o parametrach BZT5 = 25mg/lO2,
ChZTCr = 125mg/lO2, zawiesina og. = 35mg/lO2, azot ogólny = 30mg N/l, fosfor ogólny = 5mg
P/l, detergenty = 15,0mg/l, ekstrakt eterowy = 50mg/l, cynk = 0,2mg Zn/l, ołów = 0,5mg Pb/l,
temperatura = 26ºC), odprowadzane są do rowu otwartego, a następnie do rowu melioracyjnego
(R 105 i R 55), a w dalszym torze przebiegu do Kanału Drozdów w km 10 + 500, Kanału
Zbylczyckiego w km 6 + 250 i do rzeki Ner w km 17 + 970, na warunkach określonych
w pozwoleniu wodnoprawnym, udzielonym przez Starostę Powiatu Łęczyckiego – decyzja
znak ROS.6223-II/2/2000, z dnia 08.05.2000r. Decyzja wydana została na 10 lat, do dnia
22.05.2010r.
Oczyszczalnia była kontrolowana przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska
w Łodzi - Delegaturę w Skierniewicach w 2002r. i 2003r.
W wyniku kontroli nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnego ładunku zanieczyszczeń
w odprowadzanych oczyszczonych ściekach.
5. Oczyszczalnia ścieków w Witoni
Gmina Witonia eksploatuje kontenerową, mechaniczno-biologiczną oczyszczalnię ścieków
typu KOS-2, w skład której wchodzi 3 kontenery o przepustowości 50m3/d każdy.
Oczyszczalnia ścieków, będąca własnością Gminy Witonia, znajduje się na działce Szkoły
Podstawowej w Witoni.
Oczyszczone ścieki bytowe w ilości: Qśr.dob. = 49,20m3/d, Qmax.dob. = 51,80m3/d, Qmax.godz.
= 4,90m3/h, Qśr.godz = 2,15m3/h, Qśr.roczne = 10 430m3/rok, (o parametrach BZT5 = 40mg/lO2,
ChZTCr = 150mg/lO2, zawiesina = 50mg/lO2) odprowadzane są do Kanału Witonia „A” w km 4 +
100, na warunkach określonych w pozwoleniu wodno-prawnym, udzielonym przez Starostę
Powiatu Łęczyckiego – decyzja znak ROS.6223-II/10/2003, z dnia 01.12.2003r. (zmieniającym
poprzednie pozwolenie Wojewody Płockiego z dnia 30.11.1998r. znak OS.6210-2/40/98, na
odprowadzanie oczyszczonych ścieków sanitarnych z terenu Szkoły Podstawowej, Domu
Nauczyciela i części osiedla mieszkaniowego w Witoni do Kanału ”A” Witonia w ilości 50m3/d
w związku ze zmianą przepisów prawnych, tj. wejściem w życie rozporządzenia Ministra
Środowiska z dnia 29 listopada 2002r. - Dz. U. Nr 212, poz. 1799, w sprawie warunków, jakie
należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji
szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego). Decyzja wydana została na czas oznaczony,
do dnia 31.12.2013r.
Aktualnie dopływająca ilość ścieków stwarza znaczną rezerwę w pracy urządzeń
oczyszczalni, co powoduje, że obiekt ten nie jest dociążony hydraulicznie.
W 2002r. w wyniku kontroli WIOŚ nie stwierdził naruszenia wymaganych warunków
wprowadzania ścieków do odbiornika określonych w pozwoleniu wodnoprawnym Wojewody
Płockiego z dnia 30.11.1998r. znak OS.6210-2/40/98.
3.9.3. Kontrolowana ilość ścieków wytwarzanych na terenie powiatu łęczyckiego
Na podstawie danych z kontroli przeprowadzanych w latach 1998, 1999 oraz 2000 roku
przez były Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Płocku oraz Wojewódzki Inspektorat
Ochrony Środowiska w Łodzi, Delegaturę w Skierniewicach ustalono, że z terenu powiatu
łęczyckiego i miasta Łęczyca odpływało średnio na dobę od 4 000 – 4 600m3 ścieków
oczyszczonych. W roku 2001 ilość ta wyniosła 4 085m3/d, a w 2002r. – 4 099m3/d.
Ilość ścieków odprowadzanych z oczyszczalni do starego koryta rzeki Bzury za okres od
01.01.2004r. do 15.04.2004r. wyniosła 3 793,8m3/d.
90
Oprócz wylotów kanalizacji deszczowej na terenie powiatu nie ma usytuowanych wylotów
ścieków nieoczyszczonych znajdujących się w ewidencji Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony
Środowiska w Łodzi - Delegatury w Skierniewicach.
W 2002r., z terenu miasta Łęczycy odprowadzano średnio 3 625m3/d. ścieków, natomiast
z terenów wiejskich 474m3/d.
Ścieki komunalne z oczyszczalni stanowiły 97%, a ścieki przemysłowe 3% ogólnej ilości
odprowadzanych ścieków.
Poniżej przedstawiono wykaz jednostek organizacyjnych, usytuowanych na terenie powiatu
łęczyckiego, posiadających oczyszczalnie ścieków i będących w ewidencji Wojewódzkiego
Inspektoratu Ochrony Środowiska w Łodzi, Delegatura w Skierniewicach, kontrolowanych w latach
1999 – 2003.
Tabela nr 28. Wykaz oczyszczalni ścieków skontrolowanych na terenie powiatu łęczyckiego
w latach 1999 –2002 przez WIOŚ, delegaturę w Skierniewicach
Lp.
Nazwa obiektu
1. Gminny Zakład Gospodarki Komunalnej
w Grabowie
2.
Urząd Gminy
Świnice Warckie
3.
Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska
w Topoli Królewskiej
4.
PGK i M Spółka z o.o. w Łęczycy*
Ilość
ścieków
m3/d
BZT5
mg
O2/dm3
70,8
0,22
85,5
0,33
87,4
ChZT-Cr mg Zawiesiny
O2/dm3
mg /dm3
Azot
ogólny
mg/dm3
Fosfor
ogólny
mg/dm3
3,51
1,06
2,82
0,11
5,92
1,37
2,53
0,18
0,67
5,24
1,92
-
-
3625
36,43
233,43
135,44
32,9
3,80
5.
Urząd Gminy w Piątku ZGKiM*
129
0,87
7,47
2,1
5,44
0,41
6.
Zakład Metalowo-Elektryczny
"APAREL" w Topoli Królewskiej
24,5
0,22
0,89
0,37
0,29
0,03
7.
Urząd Gminy w Daszynie
68,0
0,85
3,69
1,43
0,51
0,11
8.
Urząd Gminy w Witoni
8,5
0,1
0,4
0,13
-
-
* wartości średnie z 2 kontroli przeprowadzonych w 2002r.
Tabela nr 29. Wykaz oczyszczalni ścieków skontrolowanych przez WIOŚ w Łodzi, Delegaturę
w Skierniewicach, w 2003 roku, na terenie powiatu łęczyckiego
Ilość
ścieków
w m3/d
78,4
BZT5
mg
O2/dm3
0,25
Urząd Gminy w Piątku ZGKiM *
129
OSM w Topoli Królewskiej *
Nazwa obiektu
Urząd Gminy Świnice Warckie
PGK i M Łęczyca
1,18
Azot
og.mg/d
m3
-
Fosfor
og.mg/d
m3
-
7,47
2,1
5,44
0,41
0,31
1,42
0,75
0,80
0,19
36,43
233,43
135,44
32,9
3,80
ChZT-Cr
mg O2/dm3
Zawiesiny
mg/dm3
3,92
0,87
48
3625
Zakład Karny w Garbalinie *
87
0,7
4,02
1,74
5,56
ANR Gospodarstwo Mieszk.
3,1
47,8
187,4
77,5
0,3
Oczyszczalnia w Opiesinie
RAZEM
3970,5
86,36
437,66
218,71
45
* wartości średnie z wyników badań ścieków pobranych w OSM w Topoli Królewskiej i Zakładzie
w Garbalinie w 2003 roku.
91
2,43
0,03
6,86
Karnym
Tabela nr 30. Ilość ścieków odprowadzanych do wód powierzchniowych z oczyszczalni ścieków
usytuowanych na terenie powiatu łęczyckiego w latach 1999 –2002, wg danych WIOŚ
Ilość ścieków w m3/d
Nazwa Zakładu
Lp.
Zakład Metalowo -Elektryczny "Aparel"
w Topoli Królewskiej
2. Urząd Gminy w Piątku ZGKiM
3. PGK i M Łęczyca
4. Zakład Karny Garbalin
Administracja Budynków Mieszkalnych AWRSP
5. w Walewicach Gosp. Goślub
6. Urząd Gminy w Daszynie
7. Urząd Gminy w Świnicach Warckich
8. OSM w Topoli Królewskiej
9. UG Witonia
10. Gminny Zakład Gospodarki Komunalnej w Grabowie
Rodzaj oczyszczalni
ścieków
Lata
1999/2000
Lata
2001/2002
50,4 / 22
19,6 / 24,5
129,0 / 131,2
3931,4 / 3444,5
- / 87,2
- /129,0
- / 3625
-/-
Mech-biol.
chemiczna
Mech-biol.
Mech-biol.
Mech-biol.
20,9 / 18,3
-/-
Mech-biol.
- / 68,0
- / 86,1
104,0 / 137
-/- / 85,0
68 / 68
80,2 / 85,5
- / 87,4
- / 8,5
170,8 / 70,8
Mech-biol
Mech-biol
Mech-biol
Mech-biol
Mech-biol
1.
3.9.4. Inwestycje z zakresu ochrony środowiska dotyczące gospodarki ściekowej
W 2001r. roku w powiecie łęczyckim prowadzono prace przy rozbudowie sieci
kanalizacyjnej i modernizacji istniejących oczyszczalni ścieków. W ramach rozbudowy sieci
kanalizacyjnej oddano do eksploatacji sieci kanalizacyjne w Świnicach Warckich - do niedociążonej
hydraulicznie oczyszczalni doprowadzono dodatkowo 35m3 ścieków na dobę.
W 2002r. nie realizowano nowych obiektów związanych z gospodarką ściekową.
Stan skanalizowania gmin powiatu łęczyckiego na koniec 2002r.przedstawia poniższa tabela.
Tabela nr 31. Dane charakteryzujące wodociągi i kanalizację w powiecie łęczyckim (2002r.)
Połączenia prowadzące do
bud. mieszkalnych w szt.
Sieć w km
Gmina/
Miasto
ogółem
m. Łęczyca
Daszyna
Góra Św.
Małgorzaty
Grabów
gmŁęczyca
Piątek
Świnice
Warckie
Witonia
wodociągowa
kanalizacyjna
wodociągowe
941,7
36,7
110,3
stan na 31 XII 2002
91,1
7945
28,0
586
0,9
730
76,3
0,0
206,0
177,0
119,7
Zdroje
uliczne
kanalizacyjne
Zużycie wody
w gospodarstwach
domowych
na 1
w dam3
mieszkańca
w m3
1 829,5
33,3
677,3
42,9
103,6
24,2
1148
542
15
7
0,0
0,0
725
0,0
0,0
84,6
17,9
31,8
0,0
22,0
1 508
1 593
1 023
196
0,0
193
2
24,7
0,0
167,0
334,1
205,7
116,2
8,2
962
198
0,0
115,2
26,6
99,5
0,2
818
4
5
142,0
38,4
30,7
Dane z „Raportu ze spisu powszechnego 2002 Województwo Łódzkie”, Łódź 2003
W roku 2003 oddano do eksploatacji: oczyszczalnię ścieków w miejscowości Opiesin,
gm. Daszyna oraz cztery separatory olejów w ciągu drogi krajowej nr 1 w miejscowości Topola
Królewska.
92
Na oczyszczalni ścieków PGKiM w Łęczycy oddano do eksploatacji stację zlewną ścieków
dowożonych firmy ENKO.
Poniżej zamieszczono tabelę ilustrującą pogłowie zwierząt gospodarskich, w gatunkach,
w powiecie łęczyckim, w aspekcie wytwarzania ścieków i gnojowicy (wymagających
unieszkodliwiania lub zagospodarowania) i ponoszenia odpowiedzialności za postępowanie z nimi.
Tabela nr 32. Zwierzęta gospodarskie w powiecie łęczyckim
Bydło
ogółem
w tym
krowy
Trzoda chlewna
ogółem
w tym
lochy
Owce
Konie
Drób
ogółem
Bydło
ogółem
Trzoda chlewna
w tym
krowy
ogółem
w sztukach
31 815
17 088
34 481
4 192
w tym
lochy
Owce
Konie
Drób
ogółem
0,2
2,4
4,5
w%
41
442
794 106
7,1
6,8
2,5
3,0
Dane z „Raportu ze spisu powszechnego 2002 Województwo Łódzkie”, Łódź 2003
Mimo, że problem oczyszczania ścieków i zagospodarowania gnojowicy spoczywa na
właścicielach gospodarstw, nie można go pominąć ze względu na ochronę wód powierzchniowych
i podziemnych (zwłaszcza w odniesieniu do zaostrzonych wymagań higienicznych i ochrony
środowiska UE).
Należy rozważyć formy i sposób udzielania pomocy tym gospodarstwom, które muszą
w najbliższym czasie wybudować szczelne płyty gnojowe, zbiorniki na gnojowicę, przydomowe
oczyszczalnie ścieków. W szczególności dotyczyć to będzie dużych gospodarstw, specjalizujących
się w produkcji zwierzęcej, o znaczącym wpływie na środowisko, których działania powinny być
objęte monitoringiem sposobu zagospodarowania ścieków, gnojowicy.
Na terenie powiatu łęczyckiego istnieją także przydomowe oczyszczalnie ścieków
w poszczególnych gminach. W gminie Grabów funkcjonuje 78 oczyszczalni, w gminie
Góra Św. Małgorzaty 3, w gminie Łęczyca brak danych ilościowych, w pozostałych gminach
przydomowe oczyszczalnie są na etapie uzgodnień.
93
4. ŹRÓDŁA ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA
4.1. Hałas
4.1.1. Stan istniejący
Badania przeprowadzone w ostatnich latach wskazują na poszerzanie się obszarów
zagrożonych oddziaływaniem hałasu, co prowadzi do zwiększenia części populacji objętej jego
szkodliwym wpływem.
Do głównych źródeł hałasu wpływających na zwiększenie uciążliwości akustycznej dla ludzi
i środowiska, w szczególności w aglomeracjach miejskich należą: ruch drogowy i kolejowy.
Szybki rozwój motoryzacji indywidualnej w ostatnich latach, połączony ze wzrostem
przewozów transportowych oraz opóźnieniami w rozbudowie dróg i ulic przyczyniły się do
znacznego pogorszenia klimatu akustycznego na terenie powiatu łęczyckiego.
Badania hałasu wywołanego ruchem pojazdów samochodowych na obszarze powiatu
wykonywane są w miastach najbardziej narażonych na ujemny wpływ hałasu, jak również na
wybranych ciągach drogowych obciążonych największym ruchem (hałas komunikacyjny), gdzie
zagrożenie środowiska jest wprost proporcjonalne do tzw. wskaźnika presji motoryzacji, który wiąże
gęstość sieci drogowej i natężenia ruchu w tej sieci z potencjalną liczbą ludności, objętej wpływem
uciążliwości powodowanych przez środki transportu.
W 2000r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi, Delegatura
w Skierniewicach, wykonał w ramach realizacji, zatwierdzonego przez Wojewódzkiego Inspektora
Ochrony Środowiska w Łodzi „Programu badań monitoringowych stanu zanieczyszczenia
środowiska w województwie łódzkim w roku 2000”, pomiary poziomu hałasu komunikacyjnego
w porze dziennej i nocnej w wyznaczonych punktach na terenie Łęczycy oraz Piątku.
Na ich podstawie sporządzone zostały plany akustyczne dla Łęczycy i Piątku, odpowiednio
dla pory dziennej i nocnej.
Do źródeł hałasu komunikacyjnego (drogowego) zaliczono:
­ pojazdy samochodowe,
­ inne pojazdy i maszyny poruszające się po drogach za pomocą własnego napędu,
­ drogi jako umowne, liniowe źródła hałasu.
W obliczeniach uwzględniono czynniki mające wpływ na poziom hałasu, związane
z warunkami ruchu, z parametrami drogi oraz jej otoczeniem, tj.:
­ natężenie ruchu,
­ średnią prędkość strumienia pojazdów,
­ strukturę ruchu (udział pojazdów hałaśliwych, tj. samochodów ciężarowych, autobusów itp.),
­ stopień płynności ruchu (częste starty i hamowanie pojazdów),
­ stan techniczny pojazdów,
­ szorstkość nawierzchni drogowej (jej rodzaj i stan),
­ pochylenie podłużne niwelety drogi,
­ rodzaj terenu pomiędzy drogą a odbiorcą (pokrycie i ukształtowanie),
­ ekranowanie akustyczne osłonami przeciwhałasowymi, zabudową, zielenią, itp.
Wyniki pomiarów odniesiono do dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku
określonych w załączniku do rozporządzenia Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych
i Leśnictwa z dnia 13 maja 1998r. (Dz. U. Nr 66, poz. 436) w sprawie dopuszczalnych poziomów
hałasu w środowisku dla do źródeł hałasu wymienionych w rozporządzeniu, z wyłączeniem hałasu
powodowanego przez linie elektromagnetyczne oraz starty, lądowania i przeloty statków
powietrznych.
94
Punkty pomiarowe zostały usytuowane wzdłuż głównych tras komunikacyjnych oraz dróg
wyjazdowych w granicach administracyjnych Łęczycy i Piątku. Pomiary hałasu wykonano przy
ulicach wymienionych w tabelach.
Tabela nr 33. Wyniki pomiarów hałasu drogowego wykonane w Łęczycy w 2000r. - pora dzienna
Średnia ilość pojazdów [h]
razem
osobowe
ciężarowe
autobusy
Poziom hałasu [dBA]
równoważny
LEQ
896
558
317
21
76,4
ul. Belwederska
865
239
551
192
300
45
14
2
78,1
68,1
4.
ul. Kaliska
348
295
51
2
70,3
5.
ul. Sienkiewicza
780
487
278
15
76,4
6.
ul. Belwederską
422
350
69
3
70,4
7.
ul. Zachodnia
163
149
14
-
63,9
8.
ul. Dworcowa - Ozorkowska
254
216
37
1
66,2
9.
ul. Konopnickiej
161
143
17
1
64,7
10.
ul. Kaliska
286
229
55
2
69,3
11.
ul. Kaliska
456
373
81
2
72,2
Nr punktu
Lokalizacja
pomiarowego
skrzyżowanie ul. Sienkiewicza
z ul. Belwederską
ul. Ozork. Przedmieście
1.
2.
3.
Tabela nr 34. Wyniki pomiarów hałasu drogowego wykonane w Piątku w 2000r. - pora dzienna
Nr punktu
pomiarowego
Średnia ilość pojazdów [h]
Lokalizacja
razem
osobowe ciężarowe
autobusy
Poziom hałasu [dBA]
równoważny LEQ
1.
ul. Senatorska
371
257
107
7
69,3
2.
Rynek
323
235
89
5
69,7
3.
ul. Kutnowska
267
182
80
5
70,1
4.
ul. Kutnowska
259
188
68
3
70,1
5.
ul. Łęczycka
177
127
48
2
68,1
Tabela nr 35. Wyniki pomiarów hałasu drogowego wykonane w Łęczycy w 2000r. - pora nocna
Średnia ilość pojazdów [h]
razem
osobowe
ciężarowe
autobusy
Poziom hałasu [dBA]
równoważny
LEQ
314
118
194
2
74,3
292
95
193
4
75,7
1
61,3
Nr punktu
pomiarowego
Lokalizacja
2.
skrzyżowanie
ul. Sienkiewicza
z ul. Belwederską
ul. Ozorkowskie
Przedmieście
3.
ul. Belwederska
29
21
7
4.
ul. Kaliska
33
18
15
1.
95
61,8
Tabela nr 36. Wyniki pomiarów hałasu drogowego wykonane w Piątku w 2000r. - pora nocna
Średnia ilość pojazdów [h]
razem
osobowe
ciężarowe
autobusy
Poziom hałasu[dBA]
równoważny
LEQ
ul. Senatorska
58
29
28
1
69,3
Rynek
55
30
24
1
69,7
Nr punktu
pomiarowego
Lokalizacja
1.
2.
W oparciu o wykonane pomiary wyliczone zostały równoważne poziomy hałasu dla objętych
pomiarami obszarów Łęczycy i Piątku w porze dziennej i nocnej:
- Łęczyca - pora dzienna 72,9dB, pora nocna 72,2dB,
- Piątek -pora dzienna 69,5dB, pora nocna 69,5dB.
Przyjmując dopuszczalny poziom hałasu dla miasta w porze dziennej równy 60dB (A) i 50dB
(A) w porze nocnej, tj. dla terenów zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania
zbiorowego, przekroczenia dopuszczalnych norm wyniosły odpowiednio: 12,9dB (A), 22,2dB (A),
9,5dB (A), 19,5dB (A).
Na podstawie otrzymanych wyników stwierdzono, że:
­ w żadnym punkcie pomiarowym nie występował hałas poniżej 63dB, tj. kwalifikujący ulice do
małej lub średniej uciążliwości;
­ najwyższe wartości hałasu ekwiwalentnego w Łęczycy w porze dziennej i nocnej stwierdzono
przy ulicy Ozorkowskie Przedmieście, co spowodowało jej zakwalifikowanie do bardzo dużej
uciążliwości;
­ najwyższe wartości hałasu ekwiwalentnego w Piątku w porze dziennej stwierdzono przy ulicy
Kutnowskiej, kwalifikujące ulicę do bardzo dużej uciążliwości;
­ najwyższe wartości hałasu ekwiwalentnego w Piątku w porze nocnej stwierdzono przy ulicy
Rynek, co spowodowało zakwalifikowanie tego terenu do dużej uciążliwości;
­ hałas występuje również na terenach wiejskich, ale nie jest monitorowany; dotyczy on
zabudowy przyległej bezpośrednio do dróg.
Hałas komunikacyjny występujący na terenie Łęczycy i Piątku uznano za
ponadnormatywny i kwalifikujący klimat akustyczny obu miast jako uciążliwy dla
mieszkańców.
Niewątpliwie dodatkową uciążliwość stanowi ciągłość jego występowania, zwłaszcza
w ciągu dnia.
Największy udział pojazdów najbardziej hałaśliwych zaobserwowano w Łęczycy, w punkcie
pomiarowym nr l - skrzyżowanie ul. Sienkiewicza z ul. Belwederską (w porze dziennej - 317poj./h,
w porze nocnej 194poj./h).
Największy udział pojazdów najbardziej hałaśliwych zaobserwowano w Piątku, w punkcie
pomiarowym nr l - przy ulicy Senatorskiej (w porze dziennej - 107poj./h, w porze nocnej 28poj./h).
Jednym z rozwiązań ograniczających uciążliwość hałasu komunikacyjnego jest budowa dróg
obwodowych dla miasta.
W 2003r. na terenie powiatu łęczyckiego WIOŚ nie prowadził pomiarów natężenia hałasu
komunikacyjnego.
Poniżej przedstawiono plan centrum Łęczycy (z wydawnictwa PRÓSZYŃSKI I S-KA S.A.,
opracowanie Piotr Bielawski) w celu zobrazowania przebiegu tras komunikacyjnych wywierających
wpływ na klimat akustyczny miasta.
96
Hałas przemysłowy.
Na podstawie przeprowadzonych przez WIOŚ kontroli w 1998 i 1999r. na terenie powiatu
łęczyckiego nie stwierdzono występowania przekroczeń poziomu hałasu emitowanego z obiektów
przemysłowych (w latach 2000-2003 pomiarów hałasu nie prowadzono).
4.1.2. Główne zagrożenia i problemy w dziedzinie hałasu na terenie powiatu
łęczyckiego
Należą do nich:
 rozszerzanie się terenów zagrożonych akustycznie przez hałas komunikacyjny.
Znaczny wzrost ruchu pojazdów, w tym całodobowego ruchu samochodów ciężarowych, nie
zawsze sprawnych technicznie, powoduje poszerzenie się terenów narażonych na
ponadnormatywny hałas.
Na obszarach zagrożonych należy obligować inwestorów do wypełniania zobowiązań
dotyczących eliminacji uciążliwości, poprzez realizację infrastruktury przeciwhałasowej.
Dotyczyć to będzie dróg i ulic objętych modernizacją lub rozbudową.
 brak identyfikacji zagrożeń hałasem pochodzącym z terenów kolejowych (skali i zasięgu
hałasu pociągów), zwłaszcza w porach nocnych.
97
4.1.3. Działania ograniczające negatywne skutki emisji hałasu
Generalnie, przy trasach komunikacji drogowej w miastach i poza nimi występuje stan
wysokiego stopnia degradacji akustycznej wymagający konkretnych działań, takich jak:
­ wyprowadzenie ruchu tranzytowego z miast poprzez budowę obwodnic,
­ rozgęszczenie zwartej zabudowy miast, zwłaszcza zabudowy mieszkalnej,
­ modernizacja nawierzchni ulic i dróg,
­ optymalizacja przebiegu tras komunikacyjnych,
­ optymalizacja ruchu pojazdów mająca na celu zwiększenie płynności przejazdów przez,
budowę skrzyżowań, np. typu rondo, korzystniejszych pod względem akustycznym od
skrzyżowań konwencjonalnych,
­ budowa ekranów akustycznych, bądź zakładanie zwartych pasów zieleni ochronnej
w miejscach zbliżenia ruchliwych tras komunikacyjnych do siedlisk ludzkich, przy czym aby
były one skuteczne muszą posiadać szerokość co najmniej kilkunastu metrów,
­ wyciszanie pojazdów, autobusów komunikacji miejskiej i samochodów ciężarowych,
­ budowa lub wytyczanie atrakcyjnych ciągów pieszych i sieci dróg rowerowych
zachęcających do rezygnacji z poruszania się pojazdami samochodowymi.
4.1.4. Stan prawny (standardy jakości środowiska akustycznego)
Do niedawna oceny stanu klimatu akustycznego i poziomu zagrożenia hałasem dokonywano
na podstawie pomiarów Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska zgodnie z założeniami
systemu kontrolowania i ewidencji obiektów emitujących hałas.
Obecnie, w związku z akcesją Polski do UE trwają prace legislacyjne związane
z przeniesieniem wymogów prawa unijnego środowiskowego do prawa polskiego.
Obowiązek ochrony przed hałasem w Unii Europejskiej wynika z Dyrektywy 2002/49/WE,
która weszła w życie 25 czerwca 2002r. Celem Dyrektywy jest określenie wspólnego postępowania
państw członków UE zmierzającego do ograniczenia negatywnego oddziaływania hałasu na stan
zdrowia człowieka.
Powinno to być realizowane przez opracowanie we wszystkich państwach członkowskich UE
map akustycznych wg wspólnej metody, dla ujednoliconych wskaźników oceny hałasu,
umożliwiających ich porównywanie.
Mapa akustyczna powinna zawierać informacje o stanie środowiska akustycznego, niezbędne
do opracowania programów działań dotyczących redukcji hałasu na poziomie lokalnym, narodowym
oraz UE.
Obowiązująca w Polsce ustawa Prawo ochrony środowiska, która weszła w życie
w październiku 2001r., uwzględnia w większości regulacje zawarte w projekcie powyższej
Dyrektywy (COM(2000)468).
Niemniej jednak występują istotne różnice pomiędzy projektem Dyrektywy, a opublikowaną,
obowiązującą obecnie Dyrektywą. Z tego względu zachodzi konieczność implementacji do
polskiego prawa ochrony środowiska przepisów unijnych hałasowych, a tym samym konieczność
nowelizacji Prawa ochrony środowiska, w szczególności w zakresie ujednolicenia wskaźnika hałasu,
opartego na wartości poziomu równoważnego (ustawa Prawo ochrony środowiska nie wdrożyła
ustaleń dotyczących metod i wskaźników oceny hałasu w środowisku).
Państwa członkowskie UE są obowiązane do zmian w prawie, niezbędnych do zachowania
zgodności z Dyrektywą 2002/49/WE.
Wejście w życie Dyrektywy 2002/49/WE spowodowało zmianę koncepcji wejścia w życie
nowego rozporządzenia w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku.
Wg dyrektywy termin 30 czerwca 2004r. jest terminem transpozycji przepisów dyrektywy do
prawa państw członkowskich, w tym również dotyczących wspólnego wskaźnika oceny.
98
Wobec tego przyjęto, że będzie to zarazem termin obowiązywania dotychczasowego
rozporządzenia MŚ, ZNiL z dnia 13 maja 1998r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu
w środowisku. (Dz. U. Nr 66, poz. 436), co zostało ustalone w ustawie z dnia 19 grudnia 2002r.
o zmianie ustawy o odpadach oraz zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 7, poz. 78).
Prawo ochrony środowiska, aktualnie obowiązujące w Polsce, przewiduje dokonywanie,
w ramach państwowego monitoringu, ocen stanu akustycznego środowiska i śledzenie w nim zmian
obowiązkowo dla aglomeracji o liczbie mieszkańców większej niż 100 000 (ze względu na liczbę
mieszkańców, mniejszą niż 100 000, problem ten nie dotyczy powiatu łęczyckiego) oraz dla
innych terenów, na których eksploatacja dróg, linii kolejowych lub lotnisk może przekraczać
dopuszczalne poziomy hałasu.
Art. 14 ustawy z 27 lipca 2001r. o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy
o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz. 1085, z późniejszymi zmianami)
określa terminy realizacji zadań, wynikających z przepisów ustawy w zakresie tworzenia
programów. Terminy tych zadań przedstawiają się następująco:
­ programy dla terenów poza aglomeracjami poddanych oddziaływaniu hałasu wywołanego
eksploatacją obiektów komunikacyjnych, która może powodować negatywne oddziaływanie
akustyczne na znacznych obszarach – do 30 czerwca 2007r.
Dla terenów, na których poziom hałasu przekracza dopuszczalne wartości, wymagane jest
opracowanie programu działań, którego celem jest dostosowanie poziomu hałasu do wymaganych
standardów jakości środowiska akustycznego (na podstawie wyników krajowych i zagranicznych
badań wpływu hałasu komunikacyjnego na zdrowie i działalność człowieka jako kryterialne
wartości hałasu drogowego, gwarantujące właściwy, z punktu widzenia zdrowia człowieka, klimat
akustyczny przyjmuje się: 60dB w porze dziennej i 50dB w porze nocnej; Światowa Organizacja
Zdrowia (WHO) zaleca przyjęcie ostrzejszych kryteriów, tj. wskaźników równych 55dB dla pory
dziennej i 45dB dla pory nocnej, co pozwala również na zachowanie właściwych warunków), nawet
przy uchylonym oknie.
Do sporządzenia map i programów dla terenów poza aglomeracjami, poddanych
oddziaływaniu hałasu wywołanego eksploatacją obiektów komunikacyjnych, która może
powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach - do 30 czerwca 2007r.
powinni być zobowiązani zarządcy dróg.
4.2. Powietrze atmosferyczne
Powietrze jest niezwykle istotnym elementem środowiska, mającym wpływ na jakość życia
człowieka. Powietrze stanowi dobro powszechne, jest źródłem tlenu oraz ośrodkiem
przemieszczania się różnych substancji, głównie pyłowych i gazowych. Działalność bytowa
i gospodarcza człowieka jest związana z wprowadzeniem do powietrza określonych substancji, które
mogą mieć wpływ na zmianę jego składu. W związku z tym zanieczyszczenie powietrza stanowią
składniki naturalne występujące w ponad normatywnych ilościach w stosunku do składu wzorowego
bądź inne składniki obce.
O jakości i stanie powietrza atmosferycznego decydują emisje gazów, par i pyłów
pochodzące zarówno ze źródeł naturalnych, takich jak: erozja gleb, procesy zachodzące w morzach
i oceanach, procesy gnilne na obszarach bagiennych i torfowiskach, oraz ze źródeł
antropogenicznych, takich jak: procesy technologiczne w przemyśle, transport, spalanie paliw,
emisje z rolnictwa, itp.
Do tzw. charakterystycznych zanieczyszczeń powietrza należą: pyły, tlenki siarki, tlenki
azotu, tlenki węgla.
Główne źródła emisji zanieczyszczeń do powietrza na terenie powiatu łęczyckiego stanowią:
– ciepłownie, kotłownie zakładowe, lokalne kotłownie komunalne, paleniska domowe;
– procesy technologiczne;
99
–
transport samochodowy.
Wielkości emisji zanieczyszczeń do powietrza w latach 1998 - 2003 w powiecie łęczyckim
przedstawiono w tabeli 16. Nie uwzględniono emisji z indywidualnych palenisk domowych
i transportu.
Tabela nr 37. Emisja zanieczyszczeń do powietrza w powiecie łęczyckim*
Rok
Pył ogółem (Mg/rok)
1998
1999
2001
2002
2003
180,169
73,811
73,082
78,028
68,482
SO2
50,98
76,502
66,947
85,974
57,153
Emisja gazów (Mg/rok)
NO2
CO
CO2
17,901 238,885
4 2549,73
21,817 358,118 14 953,778
18,770 499,140 33 575,414
36,919 297,521 25 977,631
20,933 280,806
20 264,39
*dane WIOŚ
Wielkość emisji zanieczyszczeń do powietrza w powiecie łęczyckim w 2002r. przedstawiono
w tabeli 17. Również nie uwzględniono emisji z indywidualnych palenisk domowych i transportu
samochodowego.
Tabela nr 38. Emisja zanieczyszczeń do powietrza na terenie gmin powiatu łęczyckiego w roku 2002*
(nie obejmuje emisji z kotłowni domowych, instalacji rolniczych typu szklarnie, itp.)
Miejscowość
Lp.
Pył ogółem
(Mg/rok)
SO2
Emisja gazów (Mg/rok)
NO2
CO
CO2
1.
Łęczyca – miasto + gm.
49,423
62,845
30,974
185,858
21 285,287
2.
Gm. Daszyna
6,730
4,095
0,780
26,331
1 097,099
3.
Gm. Góra Św. Małgorzaty
0,875
0,643
0,267
2,595
183,500
4.
Gm. Grabów
4,215
6,706
0,371
12,811
621,995
5.
Gm. Piątek
8,689
6,258
3,643
33,574
1 642,735
6.
Gm. Świnice Warckie
4,274
2,807
0,611
24,067
601,015
7.
gm. Witonia
3,822
2,620
0,273
12,285
546,000
78,028
85,974
36,919
2 97,521
25 977,631
OGÓŁEM
*dane WIOŚ
100
Tabela nr 39. Emisja zanieczyszczeń do powietrza na terenie gmin powiatu łęczyckiego w roku 2003*
(nie obejmuje emisji z kotłowni domowych, transportu samochodowego i instalacji rolniczych, np szklarnie, itp.)
Miejscowość
Lp.
Pył ogółem
(Mg/rok)
SO2
Emisja gazów (Mg/rok)
NO2
CO
CO2
1.
Łęczyca – miasto + gm.
44,016
40,227
14,884
184,232
16 065,674
2.
gm. Daszyna
4,563
3,751
0,584
21,019
1 001,543
3.
gm. Góra Św. Małgorzaty
0,876
0,535
0,200
2,668
164,426
4.
gm. Grabów
4,749
3,112
0,392
15,209
693,420
5.
gm. Piątek
9,037
6,168
4,326
33,715
1 603,977
6.
gm. Świnice Warckie
4,121
2,676
0,467
24,363
575,350
7.
gm. Witonia
1,120
0,684
0,080
3,600
160,000
68,482
57,153
20,933
280,806
20 264,39
OGÓŁEM
*dane WIOŚ
W chwili obecnej źródłami emisji technologicznej na terenie powiatu łęczyckiego są
następujące podmioty gospodarcze:
– Zakład Metalowo-Elektryczny „APAREL” w Topoli Królewskiej, gm. Łęczyca;
– Łęczyckie Zakłady Przemysłu Wełnianego „WATINA” w Łęczycy;
– P.P.D. „TOREX” Sp. z o.o. w Piątku;
– inne mniejsze źródła.
Procesy technologiczne nie są podstawowymi źródłami zanieczyszczenia powietrza
w powiecie łęczyckim ze względu na ich niski udział w ogólnej emisji.
Źródła emisji energetycznej
Główne źródła emisji zorganizowanej zanieczyszczeń do powietrza na terenie powiatu
łęczyckiego stanowią procesy spalania paliw w następujących zakładach:
– Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Topoli Królewskiej, gm. Łęczyca;
– Łęczyckie Zakłady Przemysłu Wełnianego „WATINA” w Łęczycy;
– Zakład Metalowo-Elektryczny „APAREL” w Topoli Królewskiej, gm. Łęczyca;
– Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Łęczycy;
– Kotłownie osiedlowe;
– inne mniejsze źródła.
Poniżej przedstawiono szczegółowy wykaz jednostek gospodarczych, które w oparciu
o obowiązujące przepisy uzyskały odpowiednie decyzje administracyjne.
101
Tabela nr 40. Wykaz podmiotów gospodarczych posiadających decyzje w/z emisji substancji
do powietrza, wydane przez Starostę Powiatu Łęczyckiego
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
Podmiot gospodarczy
Rodzaj instalacji
Kotłownia C.O.
Kotłownia technologiczna
Wytwórnia Pasz „KOUDIJS PASZE”
Sp. z o.o., ul. Lotnicza 21B, 99-100 Łęczyca
Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska,
Topola Królewska 68, 99-100 Łęczyca
Spółdz. Mieszkaniowa Lokatorsko - Własnościowa,
ul. Konarskiego 26/13, 99-120 Piątek
Spółdz. Mieszkaniowa „ŁĘCZYCANKA”,
ul. M. Konopnickiej 11a, 99-100 Łęczyca
Przeds. Prod.-Handl.-Usługowe W. Lewiński,
Pl. M. Konopnickiej 2, 99-140 Świnice Warckie
Szklarnia G. Kosiarki, Marynki 7,
gm. Góra Św. Małgorzaty
Gospodarstwo Rolne Gorzelnia Rolnicza Parski,
K. Rygielski, 62-715 Świnice Warckie
Przeds. Energetyki Cieplnej Sp. z o.o.,
ul. Ozorkowskie Przedmieście 73, 99-100 Łęczyca
Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o.,
ul. Ozorkowskie Przedmieście 73, 99-100 Łęczyca
Przeds. Energetyki Cieplnej Sp. z o.o.,
ul. Ozorkowskie Przedmieście 73, 99-100 Łęczyca
Łęczyckie Zakłady Przemysłu Wełnianego
„WATINA” S.A., ul. Lotnicza 4, 99-100 Łęczyca
Zakład Metalowo-Elektryczny „APAREL”,
Topola Królewska 46e, 99-100 Łęczyca
P.P.D. „TOREX” Sp. z o.o., Janowice,
99-120 Piątek
„POLKOMTEL” S.A., Al. Jerozolimskie 81 02-201
Warszawa (stacja bazowa 30-539 Góra Św. Małgorzaty)
Zakład Masarski J. Karolczak,
Topola Szlachecka 5A, 99-100 Łęczyca
Łęczyckie Zakłady Górnicze S.A.,
ul. Kopalniana 9, 99-100 Łęczyca
Kotłownia C.O.
Kotłownia osiedlowa C.O.
Kotłownia osiedlowa C.O.
Piec piekarniczy
Kotłownia ogrzew. szklarnię
Kotłownia ogrzew. gorzelnię
Kotłownia osiedlowa C.O.
Kotłownia Komendy
Rejonowej Policji w Łęczycy
Kotłownia osiedlowa C.O.,
ul. Dworcowa 5e, Łęczyca
Kotłownia C.O.
Kotłownia tecnologiczna
Proces technologiczny
(lakiernia)
Emisja pól
elektromagnetycznych
Kotłownia C.O.
i technologiczna
Proces technologiczny
(lakiernia)
Nr i data decyzji
administracyjnej
ROS.7644-10/2002
07.08.2002r.
ROS.7644-2/2000
01.09.2000r.
ROS.7644-3/2000/2001
25.01.2001r.
ROS.7644-1/2001
15.02.2001r.
ROS.7644-2/2001
(obiekt zwolniony z obowiązku
uzyskania decyzji)
ROS.7644-8/2000/2001
25.01.2001r.
ROS.7644-6/2000
18.12.2000r.
ROS.7644-7/00
18.12.2000r.
ROS.7644-4/2000
12.12.2000r.
ROS.7644-5/2000
12.12.2000r.
ROS.7644-5/2001
19.11.2001r.
ROS.7644-1/2002
16.04.2002r.
ROS.7644-6/2002
30.04.2002r.
ROS.7644-12/2002
30.08.2002r.
ROS.7644-19/02/03
10.02.2003r.
ROS.7644-23/02/03
02.01.2003r.
Jak wynika z powyższego zestawienia, decyzje Starosty Powiatu Łęczyckiego w zakresie
wprowadzenia pyłów i gazów do powietrza uzyskało 15 podmiotów w latach 2000-2003, a jeden
podmiot (piekarnia w Świnicach Warckich) został zwolniony z obowiązku uzyskania decyzji w tym
zakresie (wyrok NSA z dnia 20.04.2000r.). W powyższej liczbie mieszczą się decyzje dla instalacji
grzewczych (10 obiektów) oraz dla instalacji technologicznych (6 obiektów, w tym jeden obiekt
emitujący pola elektromagnetyczne).
W związku z wejściem w życie nowych przepisów z zakresu ochrony powietrza
atmosferycznego niektóre z wyżej wymienionych instalacji energetycznych znalazły się w grupie
obiektów, które nie posiadają obowiązku uzyskania decyzji administracyjnej w zakresie emisji
substancji do powietrza, natomiast posiadają obowiązek zgłoszenia eksploatowanej instalacji.
Na terenie powiatu łęczyckiego funkcjonuje w chwili obecnej szereg obiektów, dla których
zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami nie ma obowiązku uzyskania decyzji w zakresie
emisji do powietrza, a których eksploatacja wymaga zgłoszenia. Obiekty te zostały wymienione
w tabeli 41.
102
Tabela nr 41. Zgłoszone instalacje, z których emisja nie wymaga pozwolenia.
Lp.
Jednostka gospodarcza
1.
Zespół Opieki Zdrowotnej, ul. Zachodnia 6, 99-100
Łęczyca
Polski Koncern Naftowy ORLEN S.A.,
ul. Chemików 7, 09-411 Płock, Stacja Paliw Grabów
Łęczycki, ul. Rynek
Zakład Karny, ul. Pocztowa 12,
99-100 Łęczyca
P.P.D. „TOREX” Sp. z o.o., Janowice,
99-120 Piątek
Zakład Karny w Garbalinie, 99-100 Łęczyca
2.
3.
4.
5.
6.
Rodzaj instalacji
Instalacja energetyczna
Stacja paliw nr 899
Instalacja energetyczna
Instalacja energetyczna (opał:
drewno)
Instalacja energetyczna
Polski Koncern Naftowy ORLEN S.A.,
ul. Chemików 7, 09-411 Płock,
Stacja Paliw nr 367 w Łęczycy
Stacja Paliw nr 1226 w Łęczycy
Stacja Paliw nr 1266 w Piątku
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
Nr i data decyzji
administracyjnej
ROS.7644-2/2002
19.03.2002r.
ROS.7644-3/2002
21.03.2002r.
ROS.7644-4/2002
26.03.2002r.
ROS.7644-5/2002
14.03.2002r.
ROS.7644-7/2002
28.03.2002r.
ROS.7644-8/2002
02.04.2002r.
Stacje paliw
Przeds. Energetyki Cieplnej Sp. z o.o.,
ul. Ozorkowskie Przedmieście 73, 99-100 Łęczyca
Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska,
Topola Królewska 68, 99-100 Łęczyca
Gospodarstwo Rolne Gorzelnia Rolnicza
K. Rygielski, Parski 99-140 Świnice Warckie
Wytwórnia Pasz „KOUDIJS PASZE”
Sp. z o.o., ul. Lotnicza 21B, 99-100 Łęczyca
Spółdz. Mieszkaniowa „ŁĘCZYCANKA”
ul. M. Konopnickiej 11a, 99-100 Łęczyca
„ARONIA” S.A.
ul. Lotnicza 6, 99-100 Łęczyca
Wytwórnia Pasz „KOUDIJS PASZE”
Sp. z o.o., ul. Lotnicza 21B, 99-100 Łęczyca
Zakład Masarski J. Karolczak
Topola Szlachecka 5A, 99-100 Łęczyca
Sp. Pracy „PEZETGES”
ul. Przedrynek 8,99-100 Łęczyca
Młyn, B. Grecki
Topola Królewska 49A, 99-100 Łęczyca
Gorzelnia „STEMPLEW” A. i L. Hajduk, Stemplew
47A, 99-140 Świnice War.
Zakład Metalowo-Elektryczny „APAREL”, Topola
Królewska 46e, 99-100 Łęczyca
Młyn Handlowy, S. Jaroszewicz S. J.,
ul. Tumska 5, 99-100 Łęczyca
Stacja Paliw „EURO-TANK” S. Parczewska, 95-082
Dobroń, ul. Wrocławska 17
Filia: 99-107 Daszyna 24A (zm. PPH „OIL – HURT”)
A. Machudera (Salon i Serwis SKODY)
ul. Ozorkowskie Przedmieście 73, 99-100 Łęczyca
Kurnik J. Kubiak, Boguszyce 17,
99-120 Piątek
„AGROTEX” S.A., ul. Górnicza 4,
99-100 Łęczyca
Stacja Paliw „WIKTORIA” S.J.
62-652 Chodów, Czerwonka
Filia: 99-107 Daszyna
Instalacja energetyczna
(kotłownie osiedlowe – 7 obiektów)
103
Instalacja energetyczna
Instalacja energetyczna
Instalacja energetyczna
Instalacja energetyczna
Instalacja energetyczna
Instalacja technologiczna
Instalacja energetyczna
Stacja paliw
Instalacja technologiczna
Instalacja energetyczna
Instalacja energetyczna
Instalacja technologiczna
Stacja paliw
Instalacja technologiczna
(lakiernia)
Hodowla brojlerów
Instalacja technologiczna
(kabina lakiernicza)
Stacja paliw
ROS.7644-8/2002
02.04.2002r.
ROS.7644-11/2002
16.07.2002r.
ROS.7644-13/2002
11.07.2002r.
ROS.7644-15/2002
11.07.2002r.
ROS.7644-16/2002
11.07.2002r.
ROS.7644-17/2002
11.07.2002r.
ROS.7644-18/2002
11.07.2002r.
ROS.7644-19/2002
09.08.2002r.
ROS.7644-20/2002
25.09.2002r.
ROS.7644-21/2002
29.10.2002r.
ROS.7644-22/2002
18.11.2002r.
ROS.7644-24/2002
23.12.2002r.
ROS.7644-25/2002
31.12.2002r.
ROS.7644-1/03
30.01.2003r.
ROS.7644-5/03
24.03.2003r.
ROS.7644-7/03
27.05.2003r.
ROS.7644-9/03
03.07.2003r.
ROS.7644-10/03
19.12.2002r.
W poniższej tabeli przedstawiono wielkości emisji różnych zanieczyszczeń do powietrza,
pochodzących z procesów grzewczych i technologicznych na terenie powiatu w 1994r.
Tabela nr 42. Emisja zanieczyszczeń do powietrza w powiecie łęczyckim z procesów
grzewczych i technologicznych ogółem w 1994r.*
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
Substancja
Emisja (Mg/rok)
pył
sadza
dwutlenek siarki SO2
dwutlenek azotu NO2
tlenek węgla CO
węglowodory alifatyczne
węglowodory aromatyczne
chlorowodór
ksylen
trójchloroetan
benzyna
glikol
benzo--piren
toluen
alkohol butylowy
octan butylu
ołów
7,122
0,466
29,963
11,543
26,780
1,054
0,447
0,099
0,606
0,544
0,142
0,016
0,007
0,059
0,196
0,034
0,0017
Na stan czystości powietrza w powiecie ma wpływ tzw. emisja niska (często
charakteryzowana jako emisja powierzchniowa) oraz emisja komunikacyjna z tzw. źródeł liniowych.
Niska emisja energetyczna pochodzi z emitorów niskich (od kilku do 40m), występujących licznie
na terenach zurbanizowanych oraz osiedlowych. Duża liczba emitorów i niekorzystne warunki
rozprzestrzeniania zanieczyszczeń na ograniczonym terenie kształtują stan atmosfery w ich
najbliższym otoczeniu. Zjawisko takie ma miejsce na obszarach zwartej zabudowy z dużą ilością
indywidualnych palenisk. Na terenach wiejskich niska emisja stanowi dużo mniejszy problem ze
względu na rozproszoną zabudowę i lepsze warunki przewietrzania. Cechą niskiej emisji jest jej
zmienność sezonowa i nasilenie w okresie jesienno-zimowym.
Obserwuje się tendencję wzrostową emisji komunikacyjnej, w skład której wchodzą: tlenki
azotu, węglowodory aromatyczne i alifatyczne, pyły, tlenek węgla, dwutlenek siarki, aldehydy.
Brak jest obecnie w województwie łódzkim i w Polsce systemu inwentaryzacji źródeł niskiej
emisji energetycznej oraz danych emisji komunikacyjnej, w związku z czym liczna grupa małych
kotłowni, indywidualnych palenisk węglowych i innych pozostaje poza obszarem obserwacji
i badań, a ich udział w ogólnej masie emisji jest nierozpoznany.
Na terenie powiatu występują również źródła powierzchniowe tzw. emisji niezorganizowanej
dozwolonej ustawowo, do których należą:
– obiekty składowania odpadów;
– oczyszczalnie ścieków i poletka osadów;
– częściowo fermy drobiu, trzody chlewnej i inne.
Obliczeniami emisji niezorganizowanej objęto jeden obiekt: składowisko odpadów
komunalnych w miejscowości Borek, gm. Łęczyca. W ramach wykonanego przeglądu
ekologicznego w oparciu o obliczenia stężeń metanu, siarkowodoru i cyjanowodoru stwierdzono, że
na terenie obiektu nie zostały przekroczone dopuszczalne wartości stężeń tych substancji.
Badania stanu zanieczyszczenia powietrza na terenie powiatu łęczyckiego były prowadzone
do 1998r. przez byłą Wojewódzką Stację Sanitarno-Epidemiologiczną w Płocku, a od 1999r. – przez
Wojewódzką Stację Sanitarno-Epidemiologiczną w Łodzi, Oddział Zamiejscowy w Skierniewicach,
104
w stacji pomiarowej zlokalizowanej w Łęczycy. Stacja wykonuje całodobowe pomiary
zanieczyszczeń: dwutlenek siarki, pył zawieszony oraz na trzech stanowiskach pomiary opadu pyłu
i zawartego w nim ołowiu i kadmu.
Stan czystości powietrza w mieście Łęczycy ulega stopniowej poprawie z uwagi na
eliminację lokalnych kotłowni węglowych na rzecz opalanych gazem i lekkim olejem opałowym.
Wskazują na to wyniki pomiarów. W ostatnich latach nie ma przekroczeń dopuszczalnych stężeń
zanieczyszczeń: stężenie średnioroczne dwutlenku siarki SO2 wynosi około 68% dopuszczalnej
normy, stężenie średnioroczne pyłu zawieszonego – około 30%, roczny opad pyłu – 80 – 87% (dane
z 1997r. w stosunku do ówczesnych norm).
W 1999r. emisja zanieczyszczeń pyłowych w Łęczycy wyniosła 28Mg/rok, emisja
zanieczyszczeń gazowych (bez dwutlenku węgla CO2) – 198Mg/rok. Emisje te związane są
z funkcjonowaniem w dalszym ciągu niektórych kotłowni węglowych oraz z zanieczyszczeniami
emitowanymi z procesów technologicznych w zakładach przemysłowych. Na stan czystości
powietrza w mieście Łęczycy oraz w powiecie łęczyckim mają wpływ emisje pochodzące
z sąsiednich, bardziej uprzemysłowionych obszarów, głównie z regionu Konina i Koła.
W strukturze gospodarki cieplnej w Łęczycy nadal dominują źródła konwencjonalne
(kotłownie węglowe), ale istnieją także 4 kotłownie gazowe i 2 kotłownie na olej opałowy.
Z obowiązujących obecnie aktów prawnych (Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. – Prawo
ochrony środowiska i Rozporządzenie Ministra Środowiska wg szczegółowych wymagań, jakim
powinny odpowiadać programy ochrony powietrza) wynika potrzeba dokonania klasyfikacji
powietrza w dziedzinie ochrony zdrowia i w dziedzinie ochrony roślin i ekosystemu. Zgodnie
z wartościami kryterialnymi według wstępnej oceny w latach 1996 – 2000 obszar miasta Łęczyca
klasyfikowano w dziedzinie ochrony zdrowia:
– w klasie III (dobrej) pod względem zawartości dwutlenku azotu, ołowiu, benzenu i tlenku
węgla;
– w klasie II (niezłej) pod względem zawartości dwutlenku siarki;
– w klasie I (złej) pod względem zawartości pyłu zawieszonego i ozonu.
W dziedzinie ochrony roślin i ekosystemu obszar Łęczycy klasyfikuje się w III klasie (tlenki
azotu i dwutlenek siarki) i I klasie (ozon).
Powyższe klasy nie obejmują obszarów w granicach administracyjnych, ale zwykle dotyczą
głównych skupisk ludności w starym budownictwie. Klasy te zatem występują „wyspowo” na tle
miasta lub powiatu oraz liniowo wzdłuż tras komunikacyjnych.
Pomiary stężeń ozonu troposferycznego są prowadzone w stacji monitoringu krajowego
powietrza w Piotrkowie Trybunalskim. Składnik ten powstaje w wyniku reakcji fotochemicznych
w powietrzu, a przekroczenia normy zdarzają się w słonecznej porze roku (w 2001r. w okresie od
kwietnia do sierpnia).
W województwie łódzkim prowadzony jest monitoring chemizmu opadów atmosferycznych
w stacji krajowego pomiaru w Sulejowie. Chemizm opadów jest związany ze stopniem
zanieczyszczeń powietrza na danym obszarze, związanym z emisją ze źródeł lokalnych oraz emisją
napływową. Duża zmienność warunków metorologicznych w skali roku powoduje, że ilości
wprowadzanych z opadami zanieczyszczeń są bardzo zróżnicowane.
W roku 2001 suma opadów wyniosła 724,6mm i była wyższa, niż w latach poprzednich.
Najwyższe opady wystąpiły w miesiącu lipcu (192,2mm) i wyniosły one około 1/3 sumy opadu
rocznego (dane stacji krajowej IMGW w Sulejowie). Odczyn opadów był kwaśny (średnia wartość
roczna pH 4,80), a w największych stężeniach występowały siarczany, azot ogólny i wapń.
Najmniejsze stężenie zanotowano dla metali ciężkich: kadm, ołów, chrom.
Ogólna ocena stanu powietrza w powiecie łęczyckim, dokonana wynikowo na podstawie
serii pomiarów poszczególnych zanieczyszczeń przedstawia się raczej zadowalająco: obszar powiatu
klasyfikuje się w klasie A, tj. najlepszej (poniżej dolnego progu szacowania, co odpowiada klasie
III-dobrej w dziedzinie ochrony zdrowia oraz ochrony roślin i ekosystemu).
105
Tym niemniej należy zauważyć, że znaczny udział w emisji pyłu (oprócz energetycznego
spalania paliw) ma wtórna emisja pyłu związana z jakością nawierzchni drogowych oraz dużym
natężeniem ruchu drogowego (wtórne wzniecanie pyłu z nawierzchni, poboczy i chodników).
W obrębie śródmieście Łęczycy, a także niektórych dróg powiatowych, gdzie występuje znaczne
nasilenie ruchu komunikacyjnego, można oczekiwać znacznych stężeń pyłu zawieszonego.
Zmniejszenie uciążliwości emisji komunikacyjnej można osiągnąć poprzez:
– budowę obwodnicy wokół miasta;
– modernizacja dróg (w tym ekranowanie);
– zmiany organizacji ruchu w mieście i poza nim (w stosunku do dróg stwarzających
uciążliwości i zagrożenia);
– pielęgnacja zieleni poboczy dróg i dalsze zagospodarowanie ich zielenią.
W minionych latach 2000 – 2002 na terenie powiatu łęczyckiego realizowano szereg
przedsięwzięć inwestycyjnych, mających na celu ochronę atmosfery, takich jak: rozbudowa sieci
gazowej w Łęczycy (3,1km), dzięki czemu sukcesywnie likwidowano szereg lokalnych kotłowni
węglowych, termorenowacja budynku Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego
w Stemplewie oraz instalacja kolektorów słonecznych do ogrzewania wody w Ośrodku, wymianę
oraz montaż kotłowni olejowych.
W powiecie łęczyckim generalnie brak jest wykorzystania źródeł odnawialnych do celów
energetycznych.
4.3. Promieniowanie elektromagnetyczne niejonizujące
Podział promieniowania elektromagnetycznego na jonizujące i niejonizujące wynika
z granicznej wielkości energii, która wystarcza do jonizacji cząstek materii.
Z punktu widzenia ochrony środowiska i zdrowia człowieka w zakresie promieniowania
niejonizującego istotne są mikrofale, radiofale oraz fale o bardzo niskiej (VLF) i ekstremalnie niskiej
częstotliwości (FW).
Elementy urządzeń energetycznych znajdujące się pod wysokim napięciem wytwarzają
w otaczającym je środowisku pole elektryczne zmieniające się z częstotliwością tego napięcia.
Natężenie pola elektrycznego jest liniowo zależne od napięcia i odwrotnie proporcjonalne do
odległości od linii wysokiego napięcia.
O rozkładzie pola elektrycznego wokół linii najwyższych napięć, w przekroju poprzecznym
i podłużnym linii decyduje cały szereg dodatkowych czynników. Poza takimi parametrami jak
napięcie fazowe linii, pojemność linii czy wysokość nad ziemią punktu, w którym wyznaczane jest
natężenie, decyduje również roślinność terenu pod i wokół linii.
Dopuszczalne wartości pola elektrycznego ELF według norm polskich i zaleceń
międzynarodowych wynoszą 10kV/m i 1kV/m odpowiednio dla strefy ograniczonej
i nieograniczonej czasowo.
Źródłami pól elektromagnetycznych dużej częstotliwości i o znaczących wartościach
natężenia są przede wszystkim urządzenia radiokomunikacyjne i radiolokacyjne dużych mocy.
Ludzie mogą mieć styczność z masztami antenowymi dużych stacji radiowych
i telewizyjnych (zakres częstotliwości 0,1 do 300MHz, długość fali od 3km do 1m) oraz
urządzeniami telefonii komórkowej i łączności satelitarnej (częstotliwość 300MHz do 300GHz,
długość fali od 1m do 1mm). W przypadku innych źródeł promieniowania takich, jak instalacje
przemysłowe służące do nagrzewania pojemnościowego, indukcyjnego i mikrofalowego oraz
wojskowe instalacje radiolokacyjne, ogół społeczeństwa nie ma do nich dostępu i nie stanowią one
problemu w ochronie środowiska.
W Polsce problem oddziaływań środowiskowych w zakresie fal radiowo-telewizyjnych
rozwiązano poprzez rygorystyczne rozwiązania normalizacyjne, które nie dopuszczają do
występowania w środowisku gęstości mocy promieniowania powyżej 0,1W/m2.
106
Budowane przy takim założeniu maszty stacji nadawczych nie stanowią, według aktualnych
poglądów naukowych, zagrożeń środowiskowych. Dodatkowo niewielkie nasycenie województwa
takimi urządzeniami stanowi o niewielkiej randze problemu.
W zakresie mikrofalowym pola elektromagnetyczne dotyczą telefonii komórkowej,
a zwłaszcza stacji bazowych, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania tego typu
łączności, instalowanych na budynkach, w szczególności w dużych miastach.
Wraz z szybkim wzrostem liczby abonentów tej telefonii zachodzi potrzeba zwiększania
liczby komórek, co prowadzi do podziału większych komórek na mniejsze.
Proces ten jest korzystny z punktu widzenia ochrony środowiska, gdyż efektem jest ogólne
zmniejszenie gęstości strumienia energii. Ze względu na stosowanie mniejszych mocy
wypromieniowywanych w małych komórkach ogólny poziom natężenia pola elektromagnetycznego
w przestrzeni w danym rejonie maleje oraz zmniejsza się zapotrzebowanie mocy do zasilania stacji.
Standard GSM jest obecnie najbardziej rozpowszechnionym na świecie standardem
telefonii komórkowej. Ogólnoeuropejska sieć telefonii komórkowej GSM 900 działa w paśmie
890-960MHz, a transmisja sygnałów jest cyfrowa. Równolegle do standardu GSM 900 funkcjonuje
wersja standardu GSM DSC przeznaczonego do pracy w paśmie 1800MHz, w szczególności na
gęsto zaludnionych terenach miejskich. Obecnie prowadzone są już prace nad trzecią generacją
telefonii komórkowej i jej wprowadzeniem do eksploatacji, pozwalającej na powszechne przesyłanie
pakietów danych i obrazów cyfrowych w skali całego świata. Standard GSM jest rozwiązaniem
nowoczesnym, wykorzystującym najnowsze osiągnięcia technologiczne.
Stacje bazowe GSM są stacjami małej mocy. Są zdefiniowane w ośmiu klasach, ich moce
zawierają się w granicach od 320W (55dBm, klasa 1) do 2,5W (34dBm, klasa 8) i zmieniają się co
3dB. W skład stacji bazowej telefonii komórkowej wchodzą urządzenia zasilające oraz urządzenia
nadawczo-odbiorcze z zespołem anten, które są instalowane w pomieszczeniach urządzeń wewnątrz
budynku oraz na masztach rurowych umieszczonych na dachu budynku w miastach oraz na
ażurowych, wolnostojących, masztach w terenie poza miejskim. Stacja bazowa jest wyposażona
najczęściej w trzy anteny, zawieszone na wysokości na ogół nie mniejszej niż 25 do 30m nad
powierzchnią ziemi, służące do zapewnienia łączności z telefonami komórkowymi
Do realizacji łączności z telefonami komórkowymi stacje bazowe muszą być
wyposażone w anteny nadawczo-odbiorcze, o określonych charakterystykach promieniowania.
Gęstość energii promieniowanej do otoczenia zależy od mocy doprowadzonej do każdej z tych
anten. Typowa wartość mocy w środowiskach miejskich wynosi 25W dla stacji jednosystemowych i
50W dla stacji dwusystemowych. Częstotliwość pracy stacji bazowych wynosi obecnie 900 i
1800MHz.
Zasięg wstępowania obszaru, gdzie gęstość strumienia energii przekracza 0,1W/m2, (wartość
dopuszczalna przez przepisy polskie), dla stosowanych obecnie mocy doprowadzonych do anteny
jest niewielki i wynosi w praktyce od kilku do kilkunastu m od osi anteny. Względne tłumienie
mocy pola elektromagnetycznego w kierunku pionowym, jak wynika z charakterystyk anten, wynosi
ponad 30dB. Natężenie promieniowania w kierunku do ziemi jest znikome, o kilka rzędów mniejsze
od natężenia w kierunku głównym anteny.
Obszar, w którym gęstość mocy przekraczałaby wartości dopuszczalne jest bardzo mały
i występuje w płaszczyźnie poziomej na wysokości zawieszenia anten. Jak wynika z badań
i pomiarów, gęstość mocy dla nadajnika pracującego z mocą 300W wynosi w odległości 1m od osi
głównego promieniowania 0,3W/m2, a w odległości 3m zaledwie 0,05W/m2.
Przy rygorystycznych wymaganiach, w zakresie wartości dopuszczalnych gęstości mocy
promieniowania dla ekspozycji społecznej, wynikających z obowiązujacych przepisów prawnych,
jakie musi spełniać instalacja stacji bazowej telefonii komórkowej w zakresie promieniowania
elektromagnetycznego, przebywanie nawet w pobliżu anteny można uznać za nie mające
wpływu na zdrowie ludzi.
107
Ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zmniejszeniu poziomów pól
elektromagnetycznych do dopuszczalnych i utrzymywaniu ich poniżej poziomów dopuszczalnych
lub na tych poziomach.
Wartości dopuszczalne, zróżnicowane dla terenów przeznaczonych pod zabudowę
mieszkaniową oraz miejsc dostępnych dla ludności, a także sposoby sprawdzania ich dotrzymywania
określone zostały w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003r. w sprawie
dopuszczalnych poziomów pół elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania
dotrzymania tych pól (Dz. U. Nr 192, poz. 1883).
Analizy pracy systemów nadawczo – odbiorczych emitujących promieniowanie
elektromagnetyczne wykazały, iż pola elektromagnetyczne o parametrach wyższych niż
dopuszczalne występują w wolnej, niedostępnej dla ludzi przestrzeni, są niezależne od
parametrów charakteryzujących te pola i nie stanowią zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi
w rozumieniu przepisów ochrony środowiska. W miejscach dostępnych dla ludzi przy
eksploatacji stacji bazowych nie występują przekroczenia wartości gęstości mocy pola
elektromagnetycznego.
Zgodnie z art. 76 ustawy Prawo ochrony środowiska, przedsięwzięcia wprowadzające do
środowiska fale elektromagnetyczne nie mogą być oddane do użytkowania, jeśli nie spełniają
wymogów ochrony środowiska, tzn. nie posiadają wymaganych prawem decyzji określających
zakres i warunki korzystania ze środowiska.
Przepis art. 180, pkt 5 i art. 234, pkt 2 Prawa ochrony środowiska pozwala tylko na taką
eksploatację urządzeń emitujących promieniowanie do środowiska, która nie stanowi zagrożenia dla
środowiska i zdrowia ludzi.
Oceny poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku i obserwacji zmian dokonuje
się w ramach państwowego monitoringu.
Wojewoda prowadzi okresowe badania kontrolne poziomów pól elektromagnetycznych
oraz aktualizowany co roku rejestr zawierający informacje o terenach, na których stwierdzono
przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych.
Na terenie powiatu łęczyckiego nie występują obiekty, w związku z eksploatacją, których
przekraczane byłyby dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych.
4.4. Transport i poważne awarie
4.4.1. Występowanie zdarzeń zagrażających środowisku
Ze względu na położenie powiatu łęczyckiego największym potencjalnym zagrożeniem jest
transport drogowy, gdyż przebiegają tu trasy przewozów kołowych o znaczeniu krajowym
i międzynarodowym.
Szczególnie narażone są tereny miasta Łęczyca z uwagi na przebiegające tu główne szlaki
komunikacyjne i dużą gęstość zaludnienia.
Przez powiat łęczycki przebiega droga krajowa nr 1 i dwie linie kolejowe.
Przez miasto Łęczyca przebiega droga krajowa nr 1 i linia kolejowa Łódź – Gdańsk.
Na tych trasach mogą powstawać zdarzenia posiadające cechy poważnych awarii
(nadzwyczajnych zagrożeń środowiska) podczas transportu ładunków i substancji niebezpiecznych.
Po szlakach komunikacyjnych powiatu łęczyckiego odbywa się transport materiałów
i substancji niebezpiecznych w cysternach przewożących: amoniak, chlor, tlenek etylenu, ługi
posiarczkowe (w przypadku awarii uwalnia się z nich siarkowodór), kwasy nieorganiczne,
substancje ropopochodne i inne związki niebezpieczne dla ludzi i środowiska.
Na drogach dochodzi do wielu kolizji bądź awarii autocystern i samochodów ciężarowych,
w wyniku których niejednokrotnie do gruntu i wód powierzchniowych przedostają się substancje
powodujące ich skażenie.
108
Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej prowadzi ewidencję zdarzeń
w komunikacji drogowej i kolejowej oraz innych spowodowanych działalnością człowieka
stwarzających miejscowe zagrożenia.
Na terenie powiatu łęczyckiego w 2001r. miało miejsce 1 zdarzenie, natomiast w 2002r.
2 zdarzenia związane z uwolnieniem substancji chemicznych, wymagających interwencji
jednostek ratowniczych PSP.
W ostatnich latach nie wystąpiły na terenie powiatu zdarzenia, które można by było zaliczyć
do poważnych awarii.
Awarie mogą występować również w zakładach przemysłowych.
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi prowadzi bazę danych o zakładach
posiadających na swoim terenie substancje niebezpieczne. Na koniec 2002r. w bazie tej widniało
76 zakładów, w tym grupy ZDR (zakłady i obiekty o dużym ryzyku) i ZZR (zakłady i obiekty
o zwiększonym ryzyku).
Na terenie powiatu łęczyckiego nie wyodrębniono żadnego zakładu, który kwalifikowałby
się do którejś z wymienionych grup.
Istnieje natomiast grupa zakładów i obiektów nie zaliczonych do ZDR i ZZR, jednak
stwarzających potencjalne zagrożenia wystąpienia awarii przemysłowej.
Należą do nich zakłady, na terenie których pracują amoniakalne instalacje chłodnicze,
zakłady stosujące w produkcji i magazynujące substancje niebezpieczne oraz obiekty zajmujące się
magazynowaniem i dystrybucją paliwa.
4.4.2. Systemy zapobiegawczo-ochronne oraz ratownicze
Wiodącą rolę w sprawowaniu funkcji zapobiegawczo-ochronnych i ratowniczych pełni
Państwowa Straż Pożarna, a na terenie powiatu łęczyckiego Powiatowa Komenda Państwowej
Straży Pożarnej. Działania zapobiegawczo-ochronne w stosunku do zakładów przemysłowych
określają art. 250254 ustawy Prawo ochrony środowiska z 27.04.2001r.
Zgodnie z nimi zakłady przemysłowe o zwiększonym lub dużym ryzyku muszą być
zgłoszone do właściwego organu Państwowej Straży Pożarnej, ponadto posiadać zatwierdzony
program zapobiegania poważnym awariom przemysłowym, który powinien być przekazany do
wiadomości także wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska.
Zakłady o dużym ryzyku obowiązane są do opracowania wewnętrznego planu operacyjno ratowniczego oraz przedłożenia raportu o bezpieczeństwie. Programy zapobiegania poważnym
awariom, wewnętrzne plany operacyjno-ratownicze, raporty o bezpieczeństwie są elementami, na
bazie których m.in. PSP opracowuje zewnętrzne plany operacyjno - ratownicze. Dla województwa
plan taki istnieje i określa kompetencje i ramy postępowania w zakresie:
­
­
­
­
­
walki z pożarami lub klęskami żywiołowymi,
ratownictwa technicznego,
ratownictwa chemicznego,
ratownictwa ekologicznego
ratownictwa medycznego
Plan wojewódzki aktualizowany jest corocznie i zatwierdzany przez wojewodę.
4.5. Zagrożenia globalne
W ostatnim stuleciu w skali całego globu obserwowane są zmiany klimatu związane z jego
ocieplaniem, czego źródłem jest działalność człowieka. Największą rolę w zmianach klimatu
przypisuje się:
­ wzrostowi emisji CO2 do atmosfery, powstającego w wyniku spalania paliw,
­ wylesianiu terenów, zubożeniu pokrywy roślinnej,
109
­
­
­
­
­
intensyfikacji hodowli,
nieszczelności sieci gazowych,
produkcji przemysłowej chlorowcopochodnych węglowodorów,
emisji NOx,
zmianom w tempie obiegu pary wodnej.
Czynniki te występują także w powiecie łęczyckim, wywołując presję na środowisko
przyrodnicze.
Poważnym problemem w skali globalnej staje się zubożenie warstwy ozonowej, chroniącej
przed szkodliwymi skutkami promieniowania ultrafioletowego. Główną przyczyną zmian
zachodzących w stratosferze jest emisja związków chemicznych, a głównie związków organicznych
chloru i bromu (głównie freonów i halonów), powodujących rozpad ozonu. Związki te były lub są
nadal stosowane w różnego rodzaju urządzeniach technicznych i produktach, zwłaszcza
w przemyśle: chłodniczym, izolacyjnym i kosmetycznym. Ze względu na długą żywotność freonów
i halonów w atmosferze (do kilkuset lat) może dojść do tego, iż stężenie ich będzie rosło, pomimo
działań na rzecz wyeliminowania ich stosowania.
W Polsce, także w województwie łódzkim i powiecie łęczyckim, nadal jeszcze dominuje
energetyka oparta na spalaniu węgla kamiennego, a udział niekonwencjonalnych źródeł energii
(wiatr, woda, energia słoneczna i geotermalna, wykorzystanie biomasy) ma charakter marginalny.
W przypadku powiatu łęczyckiego dodatkowym ograniczeniem w rozwoju energetyki
ekologicznej jest brak sieci gazowej na terenach wiejskich: sieć gazową ma tylko miasto Łęczyca.
Wysokie ceny oleju opałowego podnoszą ogólne koszty funkcjonowania kotłowni olejowych
i również ograniczają rozwój tej energetyki.
Pomimo tych trudności obserwujemy w powiecie łęczyckim powstawanie grzewczych
instalacji gazowych (w Łęczycy 4 obiekty), olejowych (w Łęczycy 2 obiekty, kilka obiektów
w powiecie), na odpady drzewne („TOREX” w gm. Piątek). Istnieją także systemy grzewcze
elektryczne. Na uwagę zasługuje instalacja kolektorów słonecznych do ogrzewania wody użytkowej
w Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Stemplewie, gm. Świnice Warckie. Należy
dodać, że na terenie gminy Łęczyca w Topoli Królewskiej funkcjonuje zakład „APAREL” będący
producentem kolektorów słonecznych.
W przypadku omawianego powiatu istnieją możliwości wykorzystania następujących źródeł
niekonwencjonalnych dla produkcji energii:
– energia słoneczna gromadzona przy pomocy kolektorów słonecznych;
– energia z biomasy: słoma, brykiety, drewno odpadowe, drewno z nasadzeń energetycznych,
np. wierzby wiciowej i innych (np. trawa energetyczna, malwa pensylwańska i in.);
– biogaz ze zbiorników gnojowicy na fermach hodowlanych.
Wydaje się, że na uwagę zasługuje możliwość założenia plantacji energetycznej wierzby
Salix viminalis, która jest gatunkiem szybko rosnącym. W okresie wzrostu plon może wynosić 65 –
100m3 z 1ha rocznie, co odpowiada 10 – 15Mg suchej masy, równoważnej 5000 – 7500l oleju
opałowego. Wydajność taką plantacja osiąga w trzecim roku uprawy, a przeciętny okres
użytkowania plantacji wynosi około 30 lat.
Wierzbę wiciową można wykorzystać na oczyszczalniach ścieków, gdzie stanowi ona filtr
biologiczny pochłaniając przez system korzeniowy substancje pokarmowe z podłoża.
4.6. Odpady
W zakresie gospodarowania odpadami na terenie powiatu łęczyckiego dominuje model
tradycyjny polegający na gromadzeniu odpadów w pojemnikach lub workach foliowych, odbieraniu
ich i wywozie przez firmy transportowe. Unieszkodliwianie odpadów polega głównie na
deponowaniu na składowiskach. W powiecie łęczyckim funkcjonują trzy obiekty składowania
odpadów:
110
–
–
–
składowisko komunalne w m. Borek, gm. Łęczyca;
składowisko gminne w m. Sławęcin, gm. Grabów;
składowisko gminne w m. Świnice Warckie.
Dwa pierwsze obiekty posiadają uregulowania prawne oraz przeglądy ekologiczne,
w których dokonano oceny ich stanu technicznego oraz perspektyw użytkowania. Składowisko
w Świnicach Warckich nie jest zalegalizowane i przeznaczone jest do zamknięcia i rekultywacji.
W powiecie łęczyckim w gospodarstwach domowych powstaje rocznie około 7 500Mg
odpadów komunalnych, natomiast w sektorze przemysłowo-usługowym w ciągu roku generowane
jest około 7 000Mg odpadów podobnych do komunalnych.
Ilość odpadów przemysłowych wytworzonych w ciągu roku na terenie powiatu łęczyckiego
wynosi około 8 000Mg, jak wynika z Programu Ochrony Środowiska Województwa Łódzkiego.
Dominujący udział w generowaniu odpadów przemysłowych, a w tym także niebezpiecznych
mają: miasto i gmina Łęczyca. Odpady przemysłowe powstające w zakładach przemysłowych są
w znacznej części zagospodarowane lub unieszkodliwiane zgodnie z programami, określonymi
w decyzjach Starosty Powiatu Łęczyckiego. Brak jest natomiast systemów działania pozwalających
na wyodrębnienie i odzysk ze strumienia odpadów komunalnych takich rodzajów odpadów, jak:
odpady niebezpieczne powstające w gospodarstwach domowych, pozostałości pestycydów
i opakowań po nich, odpady opakowaniowe, odpady budowlane zawierające azbest, itp. Brak jest
rozwiązań systemowych dotyczących odpadów medycznych, weterynaryjnych, złomowanych
pojazdów i opon, a także programu gospodarki osadami ściekowymi.
W powiecie łęczyckim został uruchomiony program selektywnej zbiórki odpadów w samym
mieście Łęczycy oraz na terenie gmin: Łęczyca, Piątek, Witonia, gdzie odzyskuje się pewne ilości
szkła, makulatury, tworzyw sztucznych i puszek aluminiowych.
Na terenie powiatu funkcjonuje 19 podmiotów gospodarczych świadczących usługi
w zakresie zbiórki i transportu odpadów. Mają one zezwolenia Starosty Powiatu wg właściwości
miejscowej na odbiór takich odpadów, jak:
– odpady komunalne;
– popiół i żużel;
– baterie i akumulatory.
Największe podmioty gospodarcze obsługujące powiat w zakresie wywozu odpadów
komunalnych oraz selektywnej zbiórki to:
– Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o.o. w Łęczycy;
– Przedsiębiorstwo EKO-SERWIS Sp. z o.o. w Kutnie, które odbiera i przewozi odpady
komunalne z części powiatu łęczyckiego na składowisko w miejscowości Krzyżanówek,
gmina Krzyżanów, powiat Kutno.
W Planach Gospodarki Odpadami: Krajowym i Wojewódzkim, przewiduje się około 3-4%
przyrost masy odpadów komunalnych w skali roku w najbliższych 10 latach, a także przyrost masy
takich asortymentów, jak:
– osady ściekowe;
– opony;
– złomowane pojazdy;
– odpady opakowaniowe;
– odpady niebezpieczne.
Szczegółowy opis aktualnego stanu gospodarki odpadami powiatu łęczyckiego zawiera
powiatowy plan gospodarki odpadami
4.7. Wody, gleby, przyroda
Zagrożenia dla wód, gleb i przyrody żywej zostały omówione w rozdziale 3.
111
5. ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM
Reforma administracyjna państwa spowodowała zmiany w strukturze organizacyjnej ochrony
środowiska. Struktura ta generalnie funkcjonuje na 4 poziomach: centralnym, wojewódzkim,
powiatowym i gminnym.
Odrębnie działają sieci branżowe.
Nowy podział kompetencji wprowadzony został z dniem 1 stycznia 1999r., a następnie
zmieniony nowymi regulacjami Prawa ochrony środowiska.
Struktura organizacyjna ochrony środowiska nie ma charakteru hierarchicznego. Składają się
na nią niezależne od siebie organy rządowe i samorządowe, a każdy szczebel administracji realizuje
swoje własne zadania.
Organami ochrony środowiska są:
Wójt, burmistrz, prezydent miasta (rozpatrują sprawy związane z korzystaniem
ze środowiska przez osoby fizyczne nie będące przedsiębiorcami, wycinaniem drzew, krzewów,
utrzymaniem zieleni, realizują uchwały rad gmin w sprawie utrzymania czystości i porządku
w gminach, zaopatrzenia w wodę, ciepło, energię, odprowadzenia ścieków, systemu zbierania
odpadów komunalnych, realizacji postanowień planu zagospodarowania przestrzennego
miasta/gminy),
Starosta, wydający decyzje dla przedsięwzięć, które są klasyfikowane jako planowane
przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko (dla których sporządzenie raportu
o oddziaływaniu na środowisko może być wymagane), sprawujący nadzór nad lasami nie
stanowiącymi własności Skarbu Państwa, spółkami wodnymi, racjonalną gospodarką łowiecką,
ochroną przyrody, realizujący zadania z zakresu edukacji ekologicznej.
Poniżej przedstawiono rodzaje decyzji dot. ochrony środowiska, które wydaje starosta
(generalnie są to pozwolenia reglamentujące korzystanie ze środowiska w poszczególnych jego
elementach):
­ pozwolenie na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza,
­ pozwolenie na emitowanie hałasu do środowiska,
­ pozwolenie na emitowanie pól elektromagnetycznych,
­ decyzja uzgadniająca zakres, sposób i termin zakończenia rekultywacji,
­ pozwolenie zintegrowane,
­ pozwolenie wodnoprawne na szczególne korzystanie z wód,
­ pozwolenie wodnoprawne na wykonanie urządzeń wodnych,
­ pozwolenie wodnoprawne na rolnicze wykorzystanie ścieków, w zakresie nie objętym
zwykłym korzystaniem z wód,
­ pozwolenie wodnoprawne na wprowadzenie do urządzeń kanalizacyjnych ścieków
zawierających substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego,
­ pozwolenie wodnoprawne na długotrwałe obniżenie zwierciadła wody podziemnej,
­ pozwolenie wodnoprawne na odwadnianie obiektów lub wykopów budowlanych oraz
zakładów górniczych,
­ pozwolenie wodnoprawne na wydobywanie kamienia, żwiru, piasku, innych materiałów oraz
ich składowanie,
­ pozwolenie na wytwarzanie odpadów,
­ decyzja zatwierdzająca program gospodarki odpadami niebezpiecznymi,
­ pozwolenie na prowadzenie działalności w zakresie zbierania, odzysku, unieszkodliwiania,
transportu odpadów,
­ koncesje na poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin pospolitych (bez użycia
materiałów wybuchowych i na powierzchni nie przekraczającej 2ha i przewidywanym
rocznym wydobyciu nie przekraczającym 20 000m3,
­ decyzja zatwierdzająca projekt prac geologicznych, których wykonanie nie wymaga koncesji.
112
Wojewoda – wydaje decyzje analogiczne do starosty, ale w odniesieniu do przedsięwzięć
mogących znacząco oddziaływać na środowisko, wymagających obligatoryjnie raportu
o oddziaływaniu na środowisko, obejmuje ochroną konserwatorską cenne formy ochrony przyrody,
realizuje zadania z zakresu łowiectwa, nadzoru nad lasami prywatnymi, sprawuje nadzór nad
WFOŚ i GW.
Minister Środowiska – odpowiedzialny jest za realizację Polityki ekologicznej państwa,
konwencji międzynarodowych, przygotowanie projektów ustaw ekologicznych i rozporządzeń
wykonawczych.
Nowy podział kompetencji w zakresie ochrony środowiska nakłada na wszystkie szczeble
samorządu i organów rządowych obowiązek wzajemnego informowania się i uzgadniania. Oprócz
wyżej wymienionych zadań starosty, określone zadania w zakresie ochrony środowiska należą do
Rady i Zarządu Powiatu.
Jednostki nie będące organami ochrony środowiska:
Marszałek Województwa – zajmuje się egzekwowaniem opłat z tytułu gospodarczego
korzystania ze środowiska i ich redystrybucją na rzecz funduszy ochrony środowiska i gospodarki
wodnej; prowadzi także bazę danych o emisjach substancji, wytwarzanych odpadach, pobranej ilości
wody w województwie. Prowadzi uzgodnienia decyzyjne w zakresie melioracji wodnych, uchwala
wojewódzki plan zagospodarowania przestrzennego, strategię rozwoju województwa i program
ochrony środowiska.
Rada Powiatu:
­ uchwala program ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami,
­ co 2 lata analizuje raporty z realizacji programu ochrony środowiska i planu gospodarki
odpadami,
­ ustanawia obszary ograniczonego użytkowania wokół niektórych instalacji (składowisk
odpadów komunalnych, kompostowni, oczyszczalni ścieków, tras komunikacyjnych, linii
i stacji elektroenergetycznych oraz instalacji radiokomunikacyjnych, radionawigacyjnych
i radiolokacyjnych),
­ wyraża zgodę na powołanie społecznej straży rybackiej.
Ponadto na terenie powiatu łęczyckiego określone zadania z zakresu zarządzania wodami
publicznymi wykonuje Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Poznaniu (w zakresie
wód wchodzących w dorzecze Odry) oraz w Warszawie (w zakresie dotyczącym wód należących do
dorzecza Wisły), lasami Skarbu Państwa zarządzają nadleśniczowie Nadleśnictw: w Poddębicach
i Kutnie z siedzibą w Chrośnie; niektóre zadania Starosty w drodze porozumienia zlecane są
Nadleśnictwom (z zakresu nadzoru nad lasami prywatnymi).
W imieniu Marszałka Województwa Łódzkiego za meliorację podstawową odpowiada
Wojewódzki Zarząd Melioracji Urządzeń i Wodnych O/ Łódź.
W imieniu Starosty Łęczyckiego zadania ochrony środowiska wykonuje głównie Wydział
Rolnictwa i Ochrony Środowiska.
Pozarządowe organizacje ekologiczne działające na terenie powiatu to:
­ Stowarzyszenie Gmin Dorzecza Bzury z siedzibą w Łowiczu,
­ Związek Gmin Regionu Kutnowskiego,
­ Liga Ochrony Przyrody,
­ Polski Związek Łowiecki,
­ Polski Związek Wędkarski,
­ Zieloni RP,
­ Obywatelski Ruch Ekologiczny.
113
6. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU ŁĘCZYCKIEGO
6.1. Wnioski z diagnozy
Mocne i słabe strony, szanse i zagrożenia zostały ocenione na podstawie raportów
i kolejnych informacji o stanie środowiska w powiecie łęczyckim w latach 2000 – 2002 r.,
opracowanych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Delegaturę w Skierniewicach
oraz na podstawie dokumentów planistycznych: miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego, studiów kierunków i uwarunkowań zagospodarowania przestrzennego gmin,
informacji udzielonych przez urzędy gmin i Starostwo Powiatowe w Łęczycy.
6.1.1. Uwarunkowania wewnętrzne
Słabe strony
Mocne strony
Jakość wód
­
dobra jakość wód podziemnych w utworach
starszych od czwartorzędowych
­
­
wysoki stopień zwodociągowania,
­
­
rezerwy terenowe pod realizację różnych funkcji
korzystne warunki budowlane w obrębie
wysoczyzny morenowej z wyjątkiem lokalnych
obniżeń terenowych oraz pagórów o większych
spadkach i skarp, zwłaszcza w strefie
krawędziowej Pradoliny,
przewaga gleb wysokich klas bonitacyjnych
dobre warunki do rozwoju rolnictwa
ekologicznego
zasoby dla przetwórstwa rolno-spożywczego
zła jakość wód powierzchniowych,
Gospodarka wodno - ściekowa
­
­
­
­
niski stopień skanalizowania,
nieprawidłowa gospodarka ściekami i osadami ściekowymi,
niewystarczająca ilość zbiorników retencyjnych
niedostateczne zabezpieczenie przeciwpowodziowe.
Powierzchnia ziemi
­
­
­
­
­
­
wyrobiska po eksploatacji surowców mineralnych,
wymagające rekultywacji,
wyłączenie obniżeń dolinnych z zainwestowania (poza
obszarami dotychczas zainwestowanymi) ze względów
przyrodniczych (doliny stanowiące naturalne korytarze
ekologiczne z zielenią oraz rynny wentylacyjne winny
pozostawać jako tereny otwarte),
ograniczenia wynikające z warunków wodnych na terenach
zmeliorowanych
Zasoby przyrody
­
­
­
­
wysokie walory przyrodnicze i krajobrazowe
Pradoliny Warszawsko-Berlińskiej,
objęcie ochroną prawną Pradoliny jako korytarza
ekologicznego o znaczeniu krajowym, łączącym
ważne obszary węzłowe o znaczeniu
międzynarodowym,
unikalna szata roślinna w obrębie doliny Bzury i
Neru
pasmowy układ korytarzy ekologicznych
w obrębie doliny Bzury i Neru
­
­
mała lesistość i rozdrobnienie lasów,
brak spójnego systemu wykorzystania do celów
turystyczno-edukacyjnych walorów przyrodniczych i
krajobrazowych powiatu łęczyckiego
Powietrze, hałas i elektromagnetyczne promieniowanie niejonizujące
­
poprawiająca się jakość powietrza – sukcesywna
eliminacja kotłowni węglowych i zastępowanie
ich opalanymi gazem i lekkim olejem opałowym
­
­
­
­
­
­
emisje zanieczyszczeń z sąsiednich obszarów (rejonu
Kutna)
brak wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych,
niekorzystna struktura paliw w systemach grzewczych,
brak gazyfikacji części powiatu,
występowanie obszarów zagrożenia hałasem
komunikacyjnym,
brak rozpoznania oddziaływania źródeł promieniowania
elektromagnetycznego.
114
Gospodarka odpadami
­
­
rozwijanie selektywnej zbiórki odpadów
komunalnych,
usuwanie z terenu powiatu odpadów
niebezpiecznych przemysłowych.
­
składowanie jako dominujący sposób unieszkodliwiania
odpadów,
brak systemu zbierania odpadów niebezpiecznych
występujących wśród odpadów komunalnych,
niewłaściwa eksploatacja składowisk funkcjonujących,
niezrealizowana rekultywacja starych składowisk na terenie
Łęczycy i Świnic Warckich
­
­
­
Gospodarowanie zasobami środowiska
­
­
­
kompetentna kadra pracująca w organach
ochrony środowiska,
kształcenie na rzecz zrównoważonego rozwoju
przez profesjonalne ośrodki edukacji
ekologicznej,
zaznaczający się udział części społeczeństwa w
działaniach na rzecz poprawy stanu środowiska.
­
­
­
­
­
ogólnie niski stan świadomości ekologicznej społeczeństwa,
niski stopień pozyskiwania środków z funduszy UE,
niski budżet powiatu,
słabe wyposażenie w odpowiedni sprzęt informacyjny,
niewystarczający stopień zaspokojenia potrzeb kształcenia
kadr w zakresie ochrony środowiska
6.1.2. Uwarunkowania zewnętrzne
Zagrożenia
Szanse
­
­
­
­
­
­
­
­
integracja z UE i możliwości pozyskania
środków pomocowych,
regulacje prawne ogólnokrajowe
i międzynarodowe zobowiązujące do
dotrzymania standardów jakości
środowiska,
decentralizacja zarządzania środowiskiem,
postęp technologiczny,
korzystne warunki do wdrażania
programów rolno-środowiskowych,
wzrastające zainteresowanie obszarami
przyrodniczo cennymi
wzrastający popyt na „zdrową żywność”
produkowaną metodami ekologicznymi,
rosnąca współpraca z sąsiednimi powiatami
­
­
­
­
­
­
­
niedostateczna świadomość ekologiczna
społeczeństwa,
niedostateczne rozwiązania instytucjonalne w
zakresie ochrony środowiska,
niedostateczne doświadczenie w pozyskiwaniu
środków z funduszy UE,
niedoskonałość przepisów prawa ochrony
środowiska, brak spójności z innymi przepisami,
kłopoty z uzyskaniem środków finansowych z
krajowych źródeł,
transport przez teren powiatu materiałów
i substancji niebezpiecznych,
niewystarczające środki po stronie udziału
własnego w planowanych przedsięwzięciach
6.2. Polityka ekologiczna państwa
W 2000r. została opracowana „II Polityka ekologiczna państwa”, która w 2001r. została
przyjęta przez Parlament. Ustala ona cele ekologiczne do 2010 i 2025r.
Opracowany w 2002r. „Program Wykonawczy do II Polityki ekologicznej państwa, na lata
2002 – 2010” jest dokumentem o charakterze operacyjnym, wskazującym adresatów i terminy
realizacji konkretnych zadań lub pakietów zadań, przewidzianych do realizacji, a także szacującym
niezbędne nakłady i źródła ich finansowania.
Aktualna „Polityka ekologiczna państwa na lata 2003-2006, z uwzględnieniem perspektywy
na lata 2007-2010”, przyjęta została Uchwałą Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 maja 2003r.
(M.P. Nr 33, poz. 433) i stanowi uszczegółowienie długookresowej „II Polityki ekologicznej
państwa”, przede wszystkim w nawiązaniu do priorytetowych kierunków działania określonych
w przyjętym VI Programie działań Unii Europejskiej w dziedzinie środowiska, obowiązującym do
2010r.
„Polityka ekologiczna państwa na lata 2003 – 2006, z uwzględnieniem perspektywy na lata
2007 – 2010”, została przygotowana i będzie realizowana równolegle z wielokrotnie
aktualizowanym „Narodowym programem przygotowania do członkostwa”, w szczególności
115
z dokumentem zawierającym końcowe ustalenia i przyjęte przez Polskę zobowiązania członkowskie
(CONF-PL 95/01).
Art. 13 ustawy Prawo ochrony środowiska stanowi, że polityka ekologiczna państwa ma na
celu stworzenie warunków do realizacji ochrony środowiska w warunkach zrównoważonego
rozwoju, w szczególności harmonizowania celów ochrony środowiska z celami gospodarczymi
i społecznymi.
Oznacza to również, że realizacja polityki ekologicznej państwa powinna dokonywać się
poprzez zmianę modelu produkcji i konsumpcji, zmniejszanie materiałochłonności, wodochłonności
i energochłonności gospodarki oraz stosowanie najlepszych dostępnych technik (BAT) i dobrych
praktyk gospodarowania, a dopiero w dalszej kolejności przez konkretne działania odniesione do
poszczególnych komponentów środowiska.
Aspekty ekologiczne powinny być włączane do polityk sektorowych we wszystkich
dziedzinach gospodarowania, do strategii i programów na szczeblu regionalnym i lokalnym.
6.2.1. Zasady polityki ekologicznej państwa
Wiodącą zasadą jest, zgodna z Konstytucją RP, zasada zrównoważonego rozwoju,
traktująca równorzędnie racje społeczne, ekonomiczne i ekologiczne, wraz z zasadami:
­ przezorności (podwojenia działań, gdy pojawia się uzasadnione prawdopodobieństwo
wystąpienia problemu),
­ integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi (traktowania celów
ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi),
­ równego dostępu do środowiska przyrodniczego,
­ uspołecznienia,
­ „zanieczyszczający płaci” (odpowiedzialność za skutki zanieczyszczenia ponosi użytkownik
środowiska),
­ prewencji (podejmowania działań zabezpieczających na wszystkich etapach realizacji
przedsięwzięć),
­ stosowania najlepszych dostępnych technik (BAT),
­ subsydiarności (stopniowego przekazywania kompetencji i uprawnień na niższe szczeble
zarządzania środowiskiem),
­ skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej (minimalizacji nakładów na
jednostkę uzyskanego efektu).
6.2.2. Cele polityki ekologicznej państwa
CEL: ochrona przyrody i racjonalne użytkowanie zasobów przyrody
Poprawa stanu środowiska powinna nastąpić w wyniku następujących działań:
­ wzrostu lesistości na terenie kraju do 30% w roku 2020 i 33% po roku 2050
(wg zaktualizowanego w maju 2003r. „Krajowego programu zwiększania lesistości”),
­ uporządkowania granicy rolno-leśnej z korzyścią dla wartości krajobrazu, funkcjonowania
lasów i rolnictwa,
­ ochrony i zrównoważonego rozwoju lasów,
­ wdrożenia sieci ekologicznej NATURA 2000,
­ ochrony terenów wodno – błotnych,
­ racjonalizacji użytkowania wody,
­ zmniejszenia materiałochłonności, wodochłonności, energochłonności i odpadowości
gospodarki, wzrostu wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych,
­ ochrony gleb,
­ ochrony zasobów kopalin i wód podziemnych,
­ kształtowania stosunków wodnych i ochrony przed powodzią.
116
Ochrona przyrody i krajobrazu:
­ utrzymanie na odpowiednim poziomie różnorodności biologicznej i krajobrazowej,
­ zwiększenie powierzchni obszarów chronionych (do 1/3 terytorium kraju),
­ rekultywacja i renaturalizacja obszarów zdegradowanych,
­ powstrzymywanie procesu degradacji zabytków kultury,
­ zwiększenie skuteczności ochrony obszarów objętych ochroną prawną,
­ renaturalizacja i poprawa stanu najcenniejszych, zniszczonych ekosystemów i siedlisk,
­ restytucja wybranych gatunków,
­ rozwój prac badawczych i inwentaryzacyjnych w zakresie oceny stanu i rozpoznania zagrożeń
bioróżnorodności,
­ utrzymanie krajobrazu rolniczego, zwiększenie wsparcia i rozwoju rolnictwa ekologicznego,
­ zapewnienie ochrony i racjonalnego gospodarowania bioróżnorodnością,
­ wzrost stanu świadomości ekologicznej,
­ zachowanie tradycyjnych praktyk gospodarczych na terenach przyrodniczo cennych,
­ zapewnienie przeciwdziałania wprowadzania obcych gatunków, zagrażających integralności
naturalnych ekosystemów i siedlisk.
Kształtowanie stosunków wodnych i ochrony przed powodzią:
­ racjonalizacja zużycia wody,
­ eliminowanie wykorzystania wód podziemnych na cele przemysłowe,
­ zwiększenie pojemności zbiorników retencyjnych,
­ efektywna ochrona przed powodzią.
Racjonalizacja użytkowania wody:
­ zaniechanie nieuzasadnionego wykorzystania wód podziemnych na cele przemysłowe,
­ zastosowanie najlepszych dostępnych technik produkcji przemysłowej i praktyk rolniczych
w celu zmniejszenia zapotrzebowania na wodę i do ograniczenia ładunków zanieczyszczeń,
odprowadzanych do odbiorników,
­ racjonalizacja zużycia wody w gospodarstwach domowych (ograniczenie marnotrawstwa, strat
w systemach rozprowadzania i odbioru wody).
Zmniejszenie materiałochłonności, wodochłonności, energochłonności, odpadowości
gospodarki i wzrostu wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych:
­ poprawa efektywności ekonomicznej procesów wytwórczych,
­ zasady likwidacji zanieczyszczeń, uciążliwości i zagrożeń u źródła,
­ zmniejszenie energochłonności zarówno w procesach wytwórczych, w sferze usług oraz
konsumpcji,
­ wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych do 7,5% w 2010r.,
­ wzrost udziału w produkcji energii elektrycznej i cieplnej energii ze źródeł odnawialnych
(energia wody i wiatru, energia geotermalna, energia słoneczna, energia z biomasy) oraz
z odpadów.
Ochrona gleb:
­ przeciwdziałanie przejmowaniu gleb nadających się do wykorzystania rolniczego lub leśnego
na inne cele, zwłaszcza inwestycyjne,
­ podniesienie poziomu wiedzy użytkowników gleb i gruntów w zakresie możliwości
eksploatacji gleb,
­ doskonalenie struktur organizacyjnych zajmujących się problematyką ochrony gleb,
racjonalnego ich użytkowania, przygotowania programów działań w tym zakresie,
­ wprowadzenie w rolnictwie sposobu produkcji zgodnego z ustawą o rolnictwie ekologicznym,
­ objęcie gleb monitoringiem,
117
­
­
­
eliminacja produkcji rolniczej lub odpowiednia zmiana struktury upraw na glebach
zanieczyszczonych substancjami niebezpiecznymi tam, gdzie stopień zanieczyszczenia
przekracza dopuszczalne standardy jakości,
przywracanie wartości użytkowej glebom, które uległy degradacji (oczyszczanie, rekultywacja,
odbudowa właściwych stosunków wodnych),
dostosowanie do naturalnego, biologicznego potencjału gleb formy ich zagospodarowania rolniczego lub leśnego.
Wzrost lesistości, wzbogacenia i racjonalnej eksploatacji zasobów leśnych:
­ dalsze zwiększanie lesistości,
­ rozszerzanie zasięgu renaturalizacji obszarów leśnych,
­ kształtowanie lasu wielofunkcyjnego (poprawa funkcji wodochronnej, klimatotwórczej,
gleboochronnej),
­ wdrożenie zasad ochrony i powiększenie różnorodności biologicznej w lasach na poziomie
genetycznym, gatunkowym i ekosystemowym,
­ zachowanie zdrowotności i żywotności ekosystemów leśnych,
­ zapewnienie ochrony leśnych zasobów genowych,
­ racjonalne, zgodne z zasadami przyrody, użytkowanie zasobów leśnych,
­ zachowanie w stanie zbliżonym do naturalnego lub odtworzenie śródleśnych zbiorników
wodnych,
­ utrzymanie i wzmacnianie społeczno – ekonomicznej funkcji lasów,
­ ochrona gleb leśnych,
­ wprowadzanie zadrzewień i zakrzewień jako czynnika ochrony różnorodności biologicznej
i krajobrazowej oraz racjonalnego użytkowania przestrzeni przyrodniczej,
­ zapewnienie lasom i zadrzewieniom właściwego znaczenia w planowaniu przestrzennym,
­ poprawa stanu i produkcyjności lasów prywatnych.
Ochrona zasobów kopalin i wód podziemnych:
­ ograniczenie wydobycia kopalin, jeśli możliwe jest znalezienie substytutu danego surowca,
­ zwiększenie efektywności wykorzystania rozpoznawanych i eksploatowanych złóż,
­ objęcie ochroną wód podziemnych, zwłaszcza głównych zbiorników wód,
­ kontynuowanie prac w zakresie poszukiwania, rozpoznawania i dokumentowania nowych złóż,
­ ograniczanie naruszeń środowiska towarzyszących eksploatacji kopalin i pracom
geologicznym.
CEL: Poprawa jakości środowiska i wzrost bezpieczeństwa ekologicznego
Poprawa jakości środowiska i wzrost bezpieczeństwa ekologicznego ma nastąpić wskutek
podjęcia działań dotyczących:
­ gospodarowania odpadami,
­ jakości
wód,
jakości
powietrza,
oddziaływania
hałasu
i
promieniowania
elektromagnetycznego,
­ poważnych awarii przemysłowych.
Gospodarowanie odpadami:
­ zapobieganie powstawania odpadów, przy rozwiązywaniu problemu odpadów „u źródła”,
­ zwiększenie poziomu odzysku odpadów,
­ bezpieczne dla środowiska unieszkodliwianie odpadów niewykorzystanych,
­ stwarzanie podstaw dla nowoczesnego gospodarowania odpadami komunalnymi,
­ zbudowanie krajowego systemu unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych.
118
Jakość wód:
­ osiągnięcie dobrego stanu ekologicznego wód pod względem jakościowym i ilościowym,
­ zapobieganie zanieczyszczeniom wód powierzchniowych i podziemnych ze szczególnym
uwzględnieniem zapobiegania „u źródła”,
­ przywracanie wodom podziemnym i powierzchniowym właściwego stanu ekologicznego,
a przez to zapewnienie odpowiednich źródeł poboru wody do picia,
­ zlewniowe zarządzanie gospodarką wodną.
Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniem:
­ poprawa stanu czystości powietrza,
­ dotrzymywanie norm emisyjnych wymaganych przez przepisy UE,
­ konsekwentne przechodzenie na likwidację zanieczyszczeń „u źródła”.
Hałas i promieniowanie elektromagnetyczne:
­ ograniczanie ponadnormatywnego poziomu hałasu,
­ kontrolowanie emisji promieniowania elektromagnetycznego niejonizującego (w procedurze
uzgadniania planowanych przedsięwzięć znacząco oddziaływujących na stan środowiska)
­ kształtowanie zieleni zorganizowanej pełniącej funkcje ochronne,
­ poprawa systemu transportu zbiorowego.
Poważne awarie:
­ eliminowanie lub zmniejszenie skutków dla środowiska z tytułu poważnych awarii,
­ doskonalenie istniejącego systemu ratowniczego na wypadek zaistnienia awarii i klęsk
żywiołowych.
Przeciwdziałanie zmianom klimatu:
­ zapewnienie realizacji polityki ochrony klimatu na poziomie przedsiębiorstw.
6.2.3. Limity krajowe
W II Polityce ekologicznej państwa ustalone zostały ważniejsze limity krajowe, związane
z racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych i poprawą stanu środowiska. Limity te mają
być osiągnięte do 2010r. Są to:
­ zmniejszenie wodochłonności produkcji o 50% w stosunku do stanu w 1990r. (w przeliczeniu
na PKB i wartość sprzedaną w przemyśle),
­ ograniczenie materiałochłonności produkcji o 50% w stosunku do 1990r., w taki sposób, aby
uzyskać co najmniej średnie wielkości dla państwa OECD (w przeliczeniu na jednostkę
produkcji, wartość produkcji lub PKB),
­ ograniczenie zużycia energii o 50% w stosunku do 1990r. i 25% w stosunku do 2000r. również
w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PBK),
­ dwukrotne zwiększenie udziału odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych odpadów
przemysłowych w procesach produkcyjnych w porównaniu ze stanem z 1990r.,
­ odzyskanie i powtórne wykorzystanie co najmniej 50% papieru i szkła z odpadów
komunalnych,
­ pełna (100%) likwidacja zrzutów ścieków nieoczyszczonych z miast i zakładów
przemysłowych,
­ zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych w stosunku
do stanu z 1990r., z przemysłu o 50%, z gospodarki komunalnej (na terenie miast i osiedli
wiejskich) o 30% i ze spływu powierzchniowego – również o 30%,
­ ograniczenie emisji pyłów o 75%, dwutlenku siarki o 56%, tlenków azotu o 31%,
niemetanowych lotnych związków organicznych o 4% i amoniaku o 8% w stosunku do stanu
w 1990r.,
119
­
wycofanie z użytkowania etyliny do końca 2005r. i przejście wyłącznie na stosowanie benzyny
bezołowiowej.
Tabela nr 43. Limity określone w Polityce ekologicznej państwa na lata 2003 – 2006
z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010
Lp.
Limity
1. Wzrost lesistości do 30% w 2020r., zgodnie z krajowym programem zwiększenia lesistości
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
(aktualizacja maj 2003).
Europejska sieć ekologiczna NATURA 2000, średnio 15%
Rekultywacja starych składowisk od 2003r.
Osiągnięcie dobrego stanu ekologicznego wód powierzchniowych
(zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną) do 2015r.
Redukcja biogenów w dorzeczu Wisły i Odry ze ścieków komunalnych o 75% do 2015r.
Zaprzestanie odprowadzania do Bałtyku substancji niebezpiecznych do 2006r.
Wyposażenie aglomeracji liczących powyżej 15tys. mieszkańców w oczyszczalnie ścieków do 2015r.
Wyposażenie aglomeracji liczących 2 - 15tys. mieszkańców w oczyszczalnie ścieków do 2010r.
Ograniczenie zanieczyszczeń azotowych pochodzących z rolnictwa (budowa nowoczesnych stanowisk
do składowania obornika i zbiorników na gnojówkę w gospodarstwach rolnych) do 2010r.
Udział energii odnawialnej – 7,5% do 2010r., zgodnie ze Strategią rozwoju energetyki odnawialnej
i rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 15 grudnia 2000r.
Opracowanie programów naprawczych ochrony powietrza (dla obszarów, gdzie występuje przekroczenie
poziomów odniesienia jakości powietrza) do 2003r.
Wzrost odzysku odpadów komunalnych o 30% do 2006r. i 75% do 2010r. (w stosunku do 2000r.)
Sporządzenie wojewódzkich planów zarządzania ryzykiem oraz powiatowych, gdy występuje więcej niż 5
obiektów niebezpiecznych do 2010r.
Sporządzenie dla wszystkich aglomeracji powyżej 100tys. mieszkańców map akustycznych do 2012r.
6.3. Polityka ekologiczna Województwa Łódzkiego
Polityka Ekologiczna Województwa Łódzkiego wynika z przyjętego przez Sejmik
województwa Programu ochrony środowiska.
Program ochrony środowiska Województwa Łódzkiego opracowany został na lata 2003 –
2010.
Zagadnienie limitów krajowych i regionalnych.
Wszystkie limity (wskaźniki), przyjęte w Polityce Ekologicznej Państwa, zostały
uwzględnione w wojewódzkim programie ochrony środowiska.
Cele i kierunki działań w sferze racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych wynikają z
ustaleń zawartych w II Polityce Ekologicznej Państwa i dotyczą:
 racjonalizacji zużycia wody,
 zmniejszenia materiałochłonności i odpadowości produkcji,
 zmniejszenia energochłonności gospodarki i wzrostu wykorzystania energii ze źródeł
odnawialnych,
 wzbogacenia i racjonalnej eksploatacji zasobów leśnych.
Racjonalizacja zużycia wody
W perspektywie do roku 2010 zmniejszenie wodochłonności produkcji przemysłowej
o 50% w porównaniu z rokiem 1990 (wg wskaźników jednostkowych odniesionych do PKB
i wartości sprzedanej).
120
Zmniejszenie materiałochłonności i odpadowości produkcji
 ograniczenie do roku 2010 materiałochłonności produkcji 50% w stosunku do roku 1990;
(sukcesywnie, w poszczególnych rodzajach działalności, aż do uzyskania przynajmniej
średnich wielkości, jak w państwach OECD w odniesieniu do jednostki produkcji, wartości
produkcji lub PKB)
 wycofanie z produkcji i użytkowania, bądź ograniczenie użytkowania substancji i materiałów
niebezpiecznych (reglamentowanych przez dyrektywy UE i przepisy prawa
międzynarodowego); dotyczy substancji zawierających metale ciężkie, trwałych
zanieczyszczeń organicznych oraz substancji niszczących warstwę ozonową).
Zmniejszenie energochłonności gospodarki i wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych
 ograniczenie do roku 2010 zużycia energii (na jednostkę PKB) o 25% w stosunku do roku
2000 i o 50% w stosunku do roku 1990,
 zwiększenie do roku 2010 udziału źródeł odnawialnych w produkcji energii do 3,1% w roku
2005, 3,65% w roku 2006 i systematyczny wzrost do 7,5% w roku 2010.(rozporządzenie
Ministerstwa Gospodarki z 15 grudnia 2000r.),
 zwiększenie do roku 2010 wykorzystania energii z regionalnych źródeł odnawialnych
o 100% w stosunku do roku 2000.
W województwie łódzkim istnieją potencjalne możliwości szerszego wykorzystania biopaliw
(słoma, odpady drzewne) i zasobów wód geotermalnych, w mniejszym stopniu biogazu oraz energii
słonecznej, wiatrowej i wodnej. Osiągnięcie celu (podwojenie udziału źródeł odnawialnych) jest
realne ze względu na bardzo niski próg wyjściowy. Jednakże, osiągnięcie do roku 2010 istotnego
zwiększenia udziału tych źródeł w bilansie energetycznym województwa (a lokalnie uzyskanie
dominującej roli tych źródeł w bilansach energetycznych powiatów i gmin) będzie trudne. Wynika
to z bardzo wysokich kosztów inwestycyjnych i trudności w pełnym zabezpieczeniu potrzeb
energetycznych (mała wydajność, niestabilność poziomu produkcji energii, a w konsekwencji
konieczność współdziałania z systemami konwencjonalnymi). Istotną barierą rozwoju energetyki
odnawialnej jest system taryf i cen dyskryminujący producentów wykorzystujących odnawialne
źródła energii.
Wzbogacenie i racjonalna eksploatacja zasobów leśnych.
 wzrost lesistości do 30% w roku 2020 i do 33% w roku 2050,
 zapewnienie trwałości i wielofunkcyjności lasów.
Wskaźnik lesistości województwa łódzkiego – wynoszący 20,5% - należy do najniższych
w kraju. Biorąc pod uwagę wysoce niewystarczające zasoby wody i możliwości jej retencji, w także
relatywnie dużą powierzchnię gruntów mało przydatnych do prowadzenia efektywnej gospodarki
rolnej, należy przyjąć, że możliwości i potrzeby wzbogacenia zasobów leśnych regionu są znacznie
większe od przeciętnych w kraju. Intensywny wzrost lesistości województwa łódzkiego powinien
stanowić jeden z zasadniczych kierunków zrównoważonego rozwoju gospodarczego oraz
restrukturyzacji zagospodarowania przestrzennego, przyczyniając się równocześnie do zwiększenia
zasobów różnorodności przyrodniczej i atrakcyjności regionu.
Realizacja wskazanych celów wzbogacania i racjonalizacji gospodarowania zasobami
leśnymi dotyczy wszystkich właścicieli, niezależnie od form własności. Ok. 66% lasów
województwa łódzkiego jest zarządzanych – w imieniu Skarbu Państwa – przez Regionalne
Dyrekcje Lasów Państwowych w Łodzi, Katowicach, Poznaniu i Radomiu. Administrowanie
i nadzór nad pozostałymi formami własności (lasy prywatne, gminne i inne) sprawuje Wojewoda
Łódzki i Starostowie.
Program zwiększenia lesistości w województwie łódzkim nie został jeszcze opracowany,
prowadzone są wstępne bilanse i dyskusje. Wynika z nich, że realny – ze względów finansowych –
sumaryczny zakres przyrostu wartości wskaźnika lesistości może wynosić ok. 3% w perspektywie
20 lat. Biorąc pod uwagę aktualną lesistość regionu i znaczenie lasów dla osiągnięcia innych,
121
kluczowych celów ekologicznych (retencja wody, ochrona gleb przed erozją, ochrona krajobrazu
i bioróżnorodności) skala planowanych zalesień jest wysoce niewystarczająca.
Cele i kierunki działań regionalnej polityki ekologicznej w sferze jakości środowiska zostały
określone w odniesieniu do:
 gospodarowania odpadami,
 jakości powietrza i zmian klimatu,
 stosunków wodnych i jakości wód,
 hałasu,
 stresu miejskiego,
 bezpieczeństwa chemicznego i biologicznego,
 nadzwyczajnych zagrożeń środowiska,
 różnorodności biologicznej.
Jakość powietrza. Zmiany klimatyczne
W ciągu 10 ubiegłych lat w regionie łódzkim nastąpiła bardzo znacząca poprawa stanu
zanieczyszczenia powietrza, w tym także w miastach o złym stanie czystości atmosfery. Poprawa ta
wynikła z wielokierunkowych działań ograniczających wielkość emisji lub poprzez likwidację
źródeł emisji zanieczyszczeń powietrza.
Mimo tego aktualny stanu czystości powietrza jest jeszcze wciąż daleki od zadowalającego.
Z przeprowadzonej przez WIOŚ oceny warunków aerosanitarnych (w odniesieniu do
zagrożeń zdrowia ludzi) za lata 1996-2000 wynika, że warunki te są niezadowalające. Na 24 strefy
(powiaty i aglomeracja łódzka), wydzielonych w województwie łódzkim, do klasy I (przekroczenie
górnej klasy oszacowania) zaliczono:
­ 24 strefy ze względu na stężenia ozonu
­ 9 stref ze względu na stężenia dwutlenku siarki
­ 10 stref ze względu na stężenia dwutlenku azotu
­ 18 stref ze względu na stężenia pyłu zawieszonego
­ 2 strefy ze względu na stężenia tlenku węgla;
o do klasy II (stopień zanieczyszczenia mieści się między dolnym i górnym progiem
oszacowania) zaliczono:
­ 8 stref ze względu na stężenia dwutlenku siarki
­ 7 stref ze względu na stężenia dwutlenku azotu
­ 2 strefy ze względu na stężenia pyłu zawieszonego
­ 7 strefy ze względu na stężenia tlenku węgla;
­ 9 stref ze względu na stężenia benzenu;
o do klasy III (wartości poniżej dolnego progu oszacowania, sytuacja zadawalająca)
zaliczono:
­ 6 stref ze względu na stężenia dwutlenku siarki
­ 7 stref ze względu na stężenia dwutlenku azotu
­ 4 strefy ze względu na stężenia pyłu zawieszonego
­ 15 stref ze względu na stężenia tlenku węgla;
­ 15 stref ze względu na stężenia benzenu
­ 24 strefy ze względu na stężenie ołowiu.
 relatywnie najgorsze warunki aerosanitarne występują w większych miastach. Wynika to
z funkcjonowania większości źródeł niskiej emisji (węglowe piece domowe). Istotną rolę
w kształtowaniu wysokich poziomów emisji zanieczyszczeń atmosfery w miastach odgrywa
gęsta zabudowa centralnych części, co przy niekorzystnych warunkach meteorologicznych
przyczynia się do występowania smogu;
122

na obszarze całego województwa, szczególnie w większych miastach, wzrasta emisja i imisja
zanieczyszczeń ze źródeł ruchomych, co wynika z szybko wzrastającej liczby pojazdów oraz
drastycznego spadku transportu szynowego.
6.3.1. Zasadnicze cele Polityki Ekologicznej Województwa Łódzkiego w zakresie
jakości powietrza i zmian klimatu do 2010r.

dostosowanie strategii oraz programów wojewódzkich dotyczących ochrony jakości
powietrza do szczegółowych aktów prawnych wynikających z ustawy „Prawo ochrony
środowiska” i prawa międzynarodowego,
 wprowadzenie zintegrowanych pozwoleń na emisję z instalacji,
 uwzględnienie w procedurach ocen oddziaływania na środowisko norm emisyjnych dla
12 dziedzin działalności przemysłowej (zgodnie z wymogami protokołów z Aarhus
w sprawie metali ciężkich oraz trwałych zanieczyszczeń organicznych),
 ograniczenie – zgodnie z II Polityką Ekologiczną Państwa – emisji pyłów o 75%, dwutlenku
siarki o 56%, tlenków azotu o 31%, niemetanowych, lotnych związków organicznych (poza
metanem) o 4% i amoniaku o 8% (w stosunku do stanu z roku 1990),
 wprowadzenie do roku 2005 zakazu użytkowania benzyn innych niż bezołowiowe.
Osiąganiu ww celów i generalnej poprawie jakości powietrza sprzyjać będzie realizacja
Polityki Ekologicznej Państwa w zakresie ograniczenia energochłonności, materiałochłonności
i wodochłonności, a także rozszerzenie zakresu użytkowania odnawialnych źródeł energii.
6.3.2. Stosunki wodne i jakość wód
Do podstawowych cech stanu stosunków wodnych i jakości wód na terenie województwa
łódzkiego należą:
­ funkcjonowanie systemów masowego przerzutu wody do obszarów szczególnie deficytowych,
­ niedostateczna retencja wody (leśna, gruntowa, w zbiornikach małej retencji,
­ okresowe występowanie powodzi w kilkunastu dolinach rzecznych,
­ niedostateczna ilość i efektywność systemów oczyszczania ścieków (zrzuty ścieków
niedoczyszczonych i nieoczyszczonych),
­ brak rozwiniętego systemu sanitacji wsi,
­ wody powierzchniowe w zdecydowanej większości rzek i zbiorników nie dotrzymują
standardów jakości,
­ systematyczny spadek zapotrzebowania na wodę w związku z redukcją przemysłu.
6.3.3. Priorytetowe cele Polityki Ekologicznej Województwa Łódzkiego w zakresie
poprawy stosunków wodnych i jakości wód do 2010r.







zaspokojenie zapotrzebowania mieszkańców w dobrą jakościowo wodę do picia,
radykalne ograniczenie poboru tych wód przez przemysł,
wprowadzenie systemu pozwoleń zintegrowanych,
ograniczenia zrzutu (do kanalizacji) substancji niebezpiecznych (w tym zrzutów
incydentalnych związanych z awariami przemysłowymi),
ograniczenie zagrożeń wynikających z przenikania zanieczyszczeń z mogilników i składowisk
odpadów
wdrożenie zmodernizowanego systemu monitoringu zrzutu zanieczyszczeń i jakości wód
(zgodnie ze standardami UE),
przygotowanie programów kompleksowej gospodarki wodnej i poprawy jakości wód.
123
6.3.4. Hałas
Hałas stał się powszechną uciążliwością dla mieszkańców miast oraz dla osób mieszkających
w pobliżu tras komunikacyjnych (drogowych i szynowych) oraz zakładów produkcyjnych.
–
Monitoring hałasu realizowany był dotychczas w wymiarze ograniczonym. Pomiary
wykonywano okresowo w niewielkiej ilości punktów zlokalizowanych przy głównych
ulicach i skrzyżowaniach. Ze względów metodycznych wykonywane dotychczas mapy
akustyczne nie mogą stanowić bazy wyjściowej do programów ochrony przed hałasem. Są
one jedynie elementem diagnozy stanu klimatu akustycznego.
–
Szczególnie wysokie natężenie hałasu występuje przy węzłach komunikacyjnych i przy
arteriach o dużym natężeniu ruchu samochodów ciężarowych i autobusów.
–
Natężenie hałasu komunikacyjnego drogowego wzrasta ze względu na zwiększającą się
ilość pojazdów i większe natężenie ruchu (zwłaszcza samochodów ciężarowych). Wzrasta
jednocześnie udział samochodów osobowych nowoczesnych, spełniających standardy
akustyczne obowiązujące w Unii Europejskiej.
–
Ze względu na likwidację lub ograniczenie produkcji w wielu zakładach przemysłowych
zmniejszyło się zagrożenie hałasem przemysłowym. Wzrasta jednak liczba źródeł hałasu
przemysłowego z mniejszych jednostek gospodarczych (warsztaty, małe fabryczki,
przetwórnie itp.), często lokowane w sąsiedztwie lub w obrębie osiedli mieszkaniowych.
6.3.5. Ograniczenia hałasu do 2010r.


spełnienie obowiązujących standardów w zakresie poziomu hałasu (cel strategiczny)
radykalne ograniczenie poziomu hałasu emitowanego przez środki transportu w obszarach
miejskich i wzdłuż głównych dróg (cel priorytetowy).
6.3.6. Promieniowanie niejonizujące
W województwie łódzkim głównymi źródłami emisji promieniowania elektromagnetycznego
niejonizującego są linie i stacje elektromagnetyczne o napięciach znamionowych co najmniej
110KV oraz obiekty radiokomunikacyjne (nieliczne stacje nadawcze radiowo-telewizyjne oraz
bardzo liczne stacje bazowe telefonii komórkowej).
Aktualnie w miejscach dostępnych dla ludności nie występują w województwie łódzkim pola
elektromagnetyczne o natężeniach wyższych od dopuszczalnych.
6.3.7. Bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne oraz przeciwdziałanie nadzwyczajnym
zagrożeniom środowiska
Zasadnicze cele Polityki Ekologicznej Województwa Łódzkiego do 2010r.:
 zmniejszenie ryzyka występowania nadzwyczajnych zagrożeń dla środowiska,
 zwiększenie możliwości działań ograniczających skutki ewentualnego występowania
nadzwyczajnych zagrożeń dla środowiska,
 zorganizowanie systemu bezpiecznego obrotu substancjami niebezpiecznymi i innymi
chemikaliami.
6.3.8. Różnorodność biologiczna i krajobrazowa
W różnorodności biologicznej i krajobrazowej powstały szkody na skutek:
­ nadmiernej ekspansji rolnictwa,
­ silnej deforestacji,
­ zmian warunków hydrogeologicznych i stosunków wodnych,
124
­
­
­
­
zanieczyszczenia środowiska (gleb, wód, powietrza),
rozwoju struktur zurbanizowanych i transportowych,
fragmentacji ekosystemów i antropogenicznego kształtowania ekosystemów,
bezpośredniego niszczenia środowiska przez mieszkańców (w tym niszczenie roślin
i zwierząt chronionych),
­ kłusownictwa, pożarów, wycinki drzew,
­ niedorozwoju infrastruktury technicznej (komunalnej i ochronnej),
­ niedostatków w zarządzaniu przestrzenią oraz w zarządzaniu ochroną środowiska,
­ wcześniejszego rozwoju przemysłu (z równoczesnym zaniedbaniem ochrony środowiska).
W relatywnie lepszej sytuacji znajdują się ekosystemy objęte prawnym systemem ochrony.
Szczególnie ważną rolę w zakresie ochrony różnorodności biologicznej i krajobrazowej w powiecie
łęczyckim stanowi obszar chronionego krajobrazu.
Ww. zespół obszarowych form ochrony przyrody w powiecie pozwolił zachować, m in.:
­ pozostałości naturalnych ekosystemów leśnych,
­ starordrzewia,
­ stanowiska drzew rosnących na granicy geograficznego zasięgu gatunku (jodła, buk),
­ rzadkie gatunki roślin,
­ obszary torfowiskowe,
­ roślinność halofilną,
­ liczne gatunki ptaków.
W części obszarów chronionych występują konflikty funkcjonalno-przestrzenne, głównie
w związku z eksploatacją zasobów naturalnych.
System obszarów chronionych w powiecie wymaga wzmocnienia poprzez rozwój obszarowy
oraz integrację wewnętrzną i zewnętrzną (powiązanie ze strukturami krajowymi i europejskimi).
6.3.9. Zasadnicze cele ochrony różnorodności biologicznej i krajobrazowej do 2011r.




stworzenie warunków do realizacji strategii zrównoważonego rozwoju społecznogospodarczego,
poprawa stanu środowiska poprzez usunięcie lub ograniczenie zagrożeń dla zachowania
różnorodności biologicznej i krajobrazowej,
zachowanie, odtworzenie i wzbogacenie regionalnych zasobów przyrody,
osiągniecie społecznej akceptacji dla zachowania całości spuścizny przyrodniczej
i kulturowej.
6.4. Najważniejsze problemy i zagrożenia ekologiczne na terenie powiatu łęczyckiego
6.4.1.
Niedostateczna infrastruktura oczyszczania
uporządkowania gospodarki ściekowej
ścieków,
konieczność
Zwodociągowanie terenu powiatu łęczyckiego jest wielokrotnie wyższe od skanalizowania,
a pobór wody do celów bytowych wciąż rośnie, co przekłada się na coraz większą ilość
wytwarzanych ścieków. Zdecydowana przewaga zwodociągowania nad kanalizacją powoduje
nieuporządkowaną gospodarkę ściekową i zanieczyszczenia obszarowe.
Gminy w pierwszej kolejności wyposażają w oczyszczalnie biologiczne większe
miejscowości, będące głównie siedzibami gmin. Nie prowadzi się w chwili obecnej inwestycji
polegających na budowie kanalizacji dla całych wsi.
Na terenach o zabudowie rozproszonej ścieki gromadzone są w zbiornikach
bezodpływowych, często nieszczelnych, studniach kopanych, aktualnie nieeksploatowanych
(z uwagi na zwodociągowanie) lub w dołach chłonnych. Nieoczyszczone lub niedoczyszczone ścieki
125
odprowadzane są do cieków powierzchniowych, rowów melioracyjnych, wylewane na pola i do
lasów.
Efektem tak prowadzonej gospodarki ściekowej jest przede wszystkim niewłaściwy stan
czystości wód powierzchniowych, chociaż w paru ostatnich latach obserwuje się nieznaczną
poprawę jakości wód płynących.
Poprawa tej sytuacji może nastąpić w wyniku:
– oszczędniejszego gospodarowania wodą w mieście i na terenach wiejskich,
– sanitacji wsi poprzez skanalizowanie zwartych zespołów wiejskich,
– uruchamiania biologicznych oczyszczalni ścieków powodujących zmniejszenia ładunku
zanieczyszczeń odprowadzanych do cieków, ze szczególnym uwzględnieniem oczyszczalni
grupowych dla większych jednostek osiedleńczych,
– przestrzegania właściwej eksploatacji oczyszczalni,
– wyposażenia oczyszczalni ścieków w punkty zlewne przyjmujące ścieki ze zbiorników
bezodpływowych,
– likwidacji dzikich wysypisk lokalizowanych w zlewniach i korytach cieków,
– stosowaniu zasad dobrej praktyki rolniczej, w szczególności w zakresie: przestrzegania
prawidłowego postępowania ze środkami ochrony roślin podczas ich transportu,
deponowania, stosowania i likwidowania (środków przeterminowanych), właściwego
stosowania obornika i gnojowicy.
Priorytetem powinno być wyposażanie w sieci kanalizacyjne terenów już
zwodociągowanych.
6.4.2. Racjonalna gospodarka zasobami wód powierzchniowych
Powiat łęczycki charakteryzuje się niekorzystnymi warunkami klimatycznymi
i niedostatecznymi zasobami wodnymi na obszarach rolniczych. Okresowo w dolinach Bzury i Neru
występuje problem zalewów powodziowych i podtopień. Wezbrania rzek mają miejsce głównie
w marcu i kwietniu, co ma związek z topnieniem pokrywy śnieżnej oraz w lipcu i sierpniu,
w okresie intensywnych opadów atmosferycznych, często o charakterze nawalnym. Natomiast
w okresach suchych występuje deficyt wody.
Poprawa bezpieczeństwa przed powodziami na terenie powiatu oraz odbudowa zasobów
wodnych i racjonalna gospodarka nimi stanowią podstawowe cele programów „Warta” i „Bzura”
oraz „Regionalnego programu małej retencji”.
„Program małej retencji dla województwa płockiego” przewidywał budowę kanału
przerzutowego Ner-Bzura, o podstawowej funkcji – gromadzenie wody dla potrzeb rolnictwa,
odciążenie dolnego odcinka Neru w okresach deszczowych. Realizacja tej inwestycji
umożliwiałaby zasilanie górnych odcinków cieku Łęka-Dobrogosty, zarówno w zlewni Bzury
i Neru, co posiadałoby kapitalne znaczenie dla ochrony terenów torfowych i bagiennych
w Pradolinie przed nadmiernym wysuszaniem i samozapłonami (co jest problemem na skutek
zaburzania stosunków wodnych w wyniku niekontrolowanej działalności człowieka).
Rozwiązania proponowane w programie małej retencji, polegające, m.in. na gromadzeniu
wody w glebie i warstwach wodonośnych oraz magazynowaniu wody w małych zbiornikach, na
bazie istniejących oczek wodnych i zagłębień: dołów potorfowych i zapadlisk pokopalnianych,
ciekach oraz obiektach melioracyjnych (w dolinach rzek i cieków, mające charakter agrotechniczny
oraz hydrotechniczny) pozwalają powiązać retencjonowanie wody z działalnością rolniczą
i kształtowaniem krajobrazu rolniczego.
Wobec braku realizacji tych rozwiązań na terenie powiatu łęczyckiego występuje pilna
potrzeba ich wdrażania. Równocześnie powinny być realizowane inne programy i kontynuowane
działania zwiększające zasoby wodne powiatu. Do najważniejszych należy program zwiększania
lesistości i powiększania obszarów zadrzewionych w aspekcie zwiększania retencji leśnej.
126
Problemem jest osuszanie mokradeł, bagien i torfowisk w dolinach Bzury i Neru na skutek
zaburzania stosunków wodnych w wyniku niekontrolowanej działalności człowieka.
Tereny zmeliorowane powinny być chronione jako tereny rolne i wyłączone z zabudowy.
6.4.3. Racjonalna gospodarka odpadami komunalnymi, niebezpiecznymi i innymi niż
niebezpieczne
Na terenach wiejskich wytwarzana jest coraz większa ilość odpadów.
W większości gmin powiatu łęczyckiego prowadzona jest segregacja odpadów.
Mimo stworzenia podstaw zbiórki odpadów niebezpiecznych występujących w strumieniu
odpadów komunalnych, odpady niebezpieczne nadal zbierane są łącznie z komunalnymi.
Najpowszechniejszą formą jest unieszkodliwianie odpadów komunalnych poprzez
składowanie. Istniejące składowiska odpadów nie spełniają warunków technicznych
i organizacyjnych przewidzianych w aktualnych, wykonawczych przepisach ochrony środowiska.
Powiat łęczycki nie posiada zakładu unieszkodliwiania i utylizacji odpadów niebezpiecznych.
6.4.4. Niska lesistość powiatu, inne formy zieleni
Powiat łęczycki jest powiatem typowo rolniczym
Wskaźnik lesistości powiatu łęczyckiego – wynoszący 5,2% - należy do najniższych
w województwie na tle i tak najniższej lesistości województwa łódzkiego - 20,5%.
Intensywny wzrost lesistości powiatu, w aspekcie przywrócenia równowagi przyrodniczej
jest jednym z głównych priorytetów decydujących o zrównoważonym rozwoju powiatu i wzroście
jego atrakcyjności i powinien dotyczyć wszystkich właścicieli, niezależnie od form własności.
Program zwiększenia lesistości w powiecie powinien nawiązywać do programu
wojewódzkiego, który jeszcze nie został opracowany - prowadzone są wstępne bilanse i dyskusje.
Wynika z nich, że realny – ze względów finansowych – sumaryczny zakres przyrostu wartości
wskaźnika lesistości na terenie województwa łódzkiego może wynosić ok. 3% w perspektywie 20
lat, co jest niewystarczające przy aktualnej lesistości regionu i znaczeniu lasów w retencji wody,
ochronie gleb przed erozją, ochronie krajobrazu i bioróżnorodności.
Rozwiązaniem jest zalesianie gruntów niepaństwowych, najsłabszych gleb - klas
bonitacyjnych V, VI, VIz, na których produkcja rolnicza staje się nieopłacalna. W ramach realizacji
„Krajowego programu zwiększania lesistości” istnieje możliwość pozyskania sadzonek, których
koszty pokrywane będą ze środków budżetu państwa.
Należy dążyć do zalesiania gruntów przylegających do już istniejących lasów. Wszystkie
lasy mają dokumentację urządzeniową. Gospodarkę leśną należy prowadzić zgodnie z planami
urządzania lasów. Nadzór w tym zakresie prowadzi Starosta.
Osobnym problemem są zadrzewienia śródpolne i przydrożne oraz zadrzewienia wokół
gospodarstw, a w szczególności dobór właściwych gatunków drzew do tych celów. Dotychczasowe
doświadczenie wykazuje, że należy zrezygnować z nasadzeń topoli w pobliżu dróg, linii
energetycznych, telefonicznych oraz budynków z uwagi na podatność tych drzew na złamania.
Drzewa te można sadzić wśród pól i łąk, z dala od obiektów budowlanych. Do nasadzeń
przydrożnych powinno się przeznaczać gatunki odporne na złamania: jesiony, klony, grochodrzewy,
dęby, a pod liniami energetycznymi i telefonicznymi realizować zakrzewienia. Szczególną uwagę
należy zwrócić na konieczność uzupełniania i nowych nasadzeń żywopłotów przy ruchliwych
trasach komunikacyjnych w celu zmniejszania zanieczyszczeń komunikacyjnych dla otaczających
terenów oraz stwarzania naturalnych ekranów izolacyjnych przed oddziaływaniem hałasu.
Przy wydawaniu zezwoleń na wycinkę drzew nadal należy respektować zasadę kompensacji
przyrodniczej – uzupełniania zadrzewienia.
W dolinach rzek, stanowiących korytarze ekologiczne, należy dbać o ciągłość stref zieleni.
127
Głównym zadaniem Starostwa Powiatowego jest stymulowanie działań zalesieniowych
poprzez działania organizacyjne, rozdział dotacji, środków pomocowych.
6.4.5. Ochrona przyrody, krajobrazu
Z uwagi na niewielkie zasoby przyrodnicze i krajobrazowe w powiecie łęczyckim zachodzi
potrzeba szczególnej ochrony terenów cennych przyrodniczo i przywracania walorów
przyrodniczych terenom zdegradowanym dotychczasowym sposobem użytkowania.
Należy dążyć do objęcia ochroną prawną Pradoliny Warszawsko-Berlińskiej jako
korytarza ekologicznego o znaczeniu krajowym, łączącym ważne obszary węzłowe o znaczeniu
międzynarodowym.
Konieczna jest współpraca z Wojewodą Łódzkim i funduszami ochrony środowiska,
z samorządami gmin, administracją lasów państwowych w celu właściwego funkcjonowania
obszarów przyrodniczych prawnie chronionych.
6.4.6. Hałas. Uciążliwości komunikacyjne
Potencjalnym źródłem zagrożeń dla powiatu jest transport - głównie drogowy, w mniejszym
stopniu kolejowy, związany z ruchem tranzytowym – przewozem substancji i materiałów
niebezpiecznych i możliwość wystąpienia awarii. Na ryzyko wystąpienia skażenia chemicznego
w wyniku awarii podczas transportu składa się: stan techniczny pojazdów przewożących substancje
niebezpieczne, nieprzewidywalność miejsca awarii, brak wydzielonych i oznakowanych tras
przewozu materiałów niebezpiecznych i skutecznej kontroli, duże ilości kolizji drogowych i duża
ilość transportowanych substancji.
Złe rozwiązania tras komunikacyjnych stwarzają zagrożenie dla otaczającego środowiska
z uwagi na pogarszanie klimatu akustycznego (hałas), zanieczyszczenia powietrza.
6.5. Problemy ekologiczne wykraczające poza teren powiatu łęczyckiego
Głównym problemem, wymagającym rozwiązań ponadpowiatowych, jest poprawa czystości
wód powierzchniowych. Bzura, Ner i Moszczenica, przepływające przez teren powiatu łęczyckiego,
prowadzą wody pozaklasowe, zanieczyszczone już wcześniej, głównie związkami biogennymi, poza
terenem powiatu łęczyckiego.
Właściwe zagospodarowanie dolin tych rzek (zanieczyszczonych prawie od źródeł) stanowi
problem wykraczający poza teren powiatu, a tym bardziej jego możliwości finansowe. Konieczne
jest więc prowadzenie wspólnych, konsekwentnych działań w regionie łódzkim, dla ochrony wód
rzek w ich zlewniach.
Niezbędna jest pomoc dla samorządów gminnych przy budowie infrastruktury chroniącej
wody powierzchniowe przed zanieczyszczeniem.
Problem ten może być rozwiązany przy wykorzystaniu środków UE.
6.6. Istotne dane charakteryzujące powiat łęczycki
Na podstawie oceny istniejącego stanu środowiska w powiecie łęczyckim określono cele
i priorytety ekologiczne.
Przystępując do realizacji zadań, należy odnieść się do istotnych danych charakteryzujących
powiat łęczycki na koniec 2003r., których lista jest otwarta.
128
Tabela nr 44. Istotne dane charakteryzujące powiat łęczycki
Lp.
Istotne dane charakteryzujące powiat łęczycki
Wielkość
1.
Ilość mieszkańców powiatu
2.
Powierzchnia powiatu
77 596ha
3.
Zużycie wody w przeliczeniu na 1 mieszkańca/rok
44,95m3
4.
Suma zasobów eksploatacyjnych ujęć z utworów czwartorzędowych
1 415m3/h
5.
Suma zasobów eksploatacyjnych ujęć z utworów trzeciorzędowych
371,2m3/h
6.
Suma zasobów eksploatacyjnych ujęć z utworów kredowych
505m3/h
7.
Suma zasobów eksploatacyjnych ujęć z utworów jurajskich
2 708m3/h
8.
Zasoby bilansowe kruszywa naturalnego eksploatowane
1 169,3Mg
9.
Zasoby bilansowe piasku kwarcowego nieeksploatowane
2 249Mg
54 482
10. Ilość ścieków oczyszczanych w oczyszczalniach komunalnych na 1
mieszkańca
11. Ilość oczyszczonych ścieków przemysłowych
12. Ilość ścieków odprowadzanych do wód powierzchniowych
z oczyszczalni ścieków
13. Stosunek ścieków oczyszczonych w oczyszczalniach komunalnych
do całkowitej ilości powstałych ścieków komunalnych
14. Stopień zwodociągowania powiatu /stopień skanalizowania powiatu
26m3/rok
40 843m3/rok
14 96026m3/rok
0,56
80,4% / 16,5%*
15. Powierzchnia lasów ogółem
- lasy państwowe
- lasy prywatne
16. Zalesienie powiatu
4946ha
3928ha
1018ha
5,2%
17. Powierzchnia powiatu objęta konserwatorską ochroną przyrody
20,74ha
18. Wskaźnik bonitacyjny gleb
1,06
19. Wskaźnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej
76,4pkt.
(przy średniej dla Woj.
Łódzkiego 62,4pkt.)
20. Ilość odpadów innych niż niebezpieczne na mieszkańca /rok
21
Ilość odpadów niebezpiecznych wytworzonych w ciągu roku
22
Ilość odpadów innych niż niebezpieczne składowanych w ciągu roku
Ilość odpadów innych niż niebezpieczne wykorzystanych w ciągu
roku
24. Ilość przedsiębiorstw z certyfikatem ISO 14001
23
26. Ilość organizacji pozarządowych działających w powiecie
32,98kg / mieszkańca
/rok
31,971Mg
1 178,112Mg
707,62Mg
0
6
* z uwzględnieniem skanalizowania m. Łęczycy - w 90%, bez m. Łęczyca wskaźnik ten wynosi 5,25%
129
6.7. Cele i priorytety ekologiczne w ochronie środowiska Powiatu Łęczyckiego
Na podstawie wszystkich edycji „Polityki ekologicznej państwa”, „Programu wykonawczego
do II Polityki ekologicznej państwa”, „Programu ochrony środowiska Województwa Łódzkiego”,
raportów WIOŚ o stanie środowiska w Powiecie Łęczyckim w latach 2000 – 2002” oraz
zidentyfikowanych mocnych i słabych stron, szans i zagrożeń wynikających z diagnozy ekologicznej
w Powiecie, zdefiniowano podstawowy cel, którym jest: „Poprawa jakości życia mieszkańców
Powiatu Łęczyckiego realizowana poprzez poprawę stanu środowiska przyrodniczego i ochronę jego
zasobów”.
Cele szczegółowe:
1. Ograniczenie emisji substancji i energii.
2. Ochrona zasobów środowiska przyrodniczego i krajobrazu.
3. Racjonalne gospodarowanie środowiskiem.
6.8. Zwiększenie aktywności obywatelskiej na rzecz ochrony środowiska
Problematyka ochrony środowiska jest złożona i wielowątkowa. Procesy inwestycyjne
powinny wyprzedzać niekorzystny wpływ działalności człowieka na jego otoczenie zarówno bliższe
jak i dalsze. Podejmujący decyzję powinni być przekonani, że działają na rzecz swoich
mieszkańców. Winni więc przeprowadzić konsultacje, które pozwolą na wybór optymalnych
rozwiązań i uzyskania dla nich społecznego poparcia.
Sposoby pozyskiwania informacji od mieszkańców i ich opinii na etapie podejmowanych
decyzji są różne. Może to być forma ankiety lub zebrań poświęconych ściśle określonej tematyce.
Skuteczną formą jest powoływanie społecznych komitetów ekorozwoju, które stanowią otwarte
forum dyskusyjne a także opiniotwórcze. Kontakty ze społecznościami lokalnymi powinny być
poprzedzone edukacją ekologiczną zarówno mieszkańców jak władz samorządowych. Szczególną
rolę w tym procesie powinny odgrywać szkoły a także placówki oświatowe specjalizujące się
w problematyce z zakresu ochrony środowiska. Edukacja powinna mieć charakter permanentny
i obejmować zarówno dzieci, młodzież jak i osoby dorosłe. W wyniku działań oświatowych
powinna wyłonić się grupa liderów, którzy będą chcieli poświęcić swój czas na prace społeczną, na
współdziałanie z samorządami. Przepływ informacji między mieszkańcami a władzami
samorządowymi powinien być dwustronny. Wyniki sondażu opinii mieszkańców, po ich
podsumowaniu, stanowią ogólnodostępny dokument. Z drugiej strony rzetelne raporty dotyczące
stanu środowiska są udostępnione mieszkańcom.
Współdziałanie lokalnych środowisk powinno obejmować wszystkie aspekty życia
społecznego, w szczególności:
– turystyki i wypoczynku;
– zagospodarowania przestrzennego;
– gospodarki odpadami;
– finansowania przedsięwzięć proekologicznych;
– edukacji ekologicznej.
Poszczególne wymienione grupy problemów są wzajemnie ze sobą powiązane.
Turystyka i wypoczynek
Turystyka i wypoczynek należą do sfery usług, które generują miejsca pracy i względnie
szybki zwrot zainwestowanych pieniędzy. Podstawowym zadaniem jest wytypowanie potencjalnych
miejsc oraz przystosowanie niezbędnej infrastruktury. Tereny turystyczne powinny charakteryzować
się walorami krajobrazowymi, przyrodniczymi i historycznymi. Atrakcje turystyczne można
podkreślić np. przez przygotowanie ścieżek dydaktycznych z opisem poszczególnych
„przystanków”. Popularna staje się turystyka piesza i rowerowa. Dla niej powinny być
130
przygotowane odpowiednie, bezpieczne ścieżki. Obiekty te winny być także wykorzystane przez
miejscową ludność.
Przecinające powiat drogi tranzytowe powinny stać się także przedmiotem zainteresowania
władz. Turystom zmotoryzowanym należy zapewnić właśnie miejsca odpoczynku, rekreacji
i konsumpcji. Stanowić je mogą miejsca campingowe, parkingi, restauracje.
Atrakcyjną alternatywą, dla form masowego wypoczynku, może być agroturystyka, która
umożliwia bezpośredni kontakt z przyrodą i środowiskiem małych miasteczek i wsi. W celu
zapewnienia odpowiedniego standardu przedsięwzięcia te związane są z nakładami finansowymi.
Władze powinny informować i szkolić mieszkańców zarówno w prowadzeniu działalności
agroturystycznej jak też w produkcji zdrowej żywności. Turystom powinny być zagwarantowane:
bezpieczeństwo sanitarne, możliwość profilaktyki, ochrony biologicznej, uprawiania sportu.
Sukces w turystyce wymaga nakładów inwestycyjnych i czasu. Ważnymi elementami
decydującymi o powodzeniu jest właściwa informacja turystyczna, wykwalifikowani pracownicy,
odpowiednie opracowania, mapy, pocztówki, charakterystyczne dla regionu wyroby.
Zagospodarowanie przestrzenne
W planie zagospodarowania powinny być przewidziane elementy infrastruktury, które
dotyczą także turystyki i wypoczynku. Zostały one zasygnalizowane w poprzednim rozdziale
i należą do nich: ścieżki rowerowe, piesze, do uprawiania biegów, miejsca parkingowe, restauracje,
obiekty sportowe. Obiekty turystyczne oraz użyteczności publicznej powinny być przyjazne
w stosunku do osób niepełnosprawnych i starszych; powinny posiadać odpowiednie rozwiązania
techniczne.
W zagospodarowaniu terenem należy przewidzieć zwiększenie areału lasów, zieleni, parków,
miejsca do zabaw dzieci i odpoczynku dorosłych. Niezmiernie ważne jest uzbrojenie terenu
w instalacje proekologiczne takie jak: oczyszczalnie, składowiska, systemy zabezpieczenia czystości
i porządku.
Gospodarka odpadami
Problematyka ta wymaga szczególnie aktywnej współpracy między władzami
samorządowymi a mieszkańcami. Budowa oczyszczalni, instalacji do segregacji, składowania
i utylizacji odpadów budzi wiele kontrowersji. Dlatego też tej problematyce poświęcone zostanie
więcej miejsca w następnym rozdziale.
Finansowanie przedsięwzięć proekologicznych
Praktycznie we wszystkich państwach stosowany jest system finansowania dowolnych
przedsięwzięć ze środków osób, podmiotów gospodarczych, instytucji lub urzędów, które korzystają
ze środowiska. Inwestycja powinna być dobrze przygotowana pod względem finansowym tzn.
powinna być w całości zabezpieczona w środki. Inwestycje, które nie mają pełnych zabezpieczeń są
realizowane w znacznie wydłużonym czasie i często przekraczane są przewidywane nakłady.
Uproszczenie realizacji inwestycji lub niepełne wykonawstwo powoduje, że nie zostanie osiągnięty
efekt ekologiczny. Niektóre ze źle przygotowanych inwestycji nie są w ogóle wykonane a środki
zmarnotrawione. Możliwe jest łączenie środków z różnych źródeł.
Inwestycje proekologiczne mogą być finansowane ze środków gminnych przewidzianych na
usługi i infrastrukturę publiczną, w ramach zadań własnych. Środki te przekazane są w formie
dotacji i winny one być zaplanowane w budżecie gminy. Gmina może także dysponować środkami
Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska (GFOŚ) ma następujące cele:
– edukację ekologiczną,
– monitoring środowiska,
– działania inwestycyjne i modernizacyjne ochrony środowiska i gospodarki wodnej,
urządzenie i utrzymanie terenów zielonych,
– gospodarcze wykorzystanie odpadów i ich składowanie,
– inne cele służące ochronie środowiska uchwalone przez Radę Gminy.
131
Zasady podziału środków z Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska (PFOŚ) są
zbliżone do zasad podziału funduszu gminnego.
Środki z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Narodowego Funduszu Ochrony
Środowiska są udzielane zazwyczaj w postaci nisko oprocentowanej pożyczki, która może być
częściowo umorzona. Dotacje udzielane są rzadko jedynie dla określonych przez te instytucje zadań.
Środki z organizacji międzynarodowych, z Unii Europejskiej są na niskim poziomie ale ich udział
po przystąpieniu Polski do tej organizacji powinien wzrastać. Odpowiednie fundusze europejskie
mają swoje regulaminy i zakres udzielania środków finansowych.
Istnieją także inne formy pozyskiwania środków jak: kredyty bankowe na zasadach
komercyjnych, emisja obligacji poprzez kapitał inwestycyjny.
Edukacja ekologiczna
Jest nieodzownym czynnikiem wszystkich działań ekologicznych. Podstawowym jej celem
jest wskazanie zagrożeń oraz sposobów ich przeciwdziałania. Ma także za zadanie promowanie
ekologicznego trybu życia, które polega m.in. na:
– dbałości o zmniejszenie ilości odpadów;
– świadome dokonywanie zakupów;
– wybór opakowań zwrotnych, wielorazowego użytku, zdolnych do utylizacji;
– oszczędność w zużywaniu naturalnego surowca, w tym wody;
– oszczędność nośników energii i propagowanie źródeł energii ze źródeł odnawialnych;
– promowanie zdrowej żywności, wyrobów z surowców naturalnych;
– dbałość o stan przyrody, zarówno o florę jak i faunę.
Edukacja ekologiczna powinna być przeznaczona dla różnych grup wiekowych i prowadzona
przez placówki szkolne, urzędy a także wyspecjalizowane instytucje. Szczególną rolę powinny tu
odgrywać, powołane przed wielu laty Centra Edukacji Ekologicznej i ich agendy. Dużą rolę należy
przywiązywać do zajęć praktycznych, często prowadzonych w terenie: ścieżki dydaktyczne, zielone
szkoły. Winno się promować te placówki oświatowe, tych pedagogów, prelegentów, którzy
aktywnie włączają się w nurt edukacji ekologicznej.
6.9. Aktywność społeczności lokalnej w realizacji planuu gospodarki odpadami
Plan gospodarki odpadami ma na celu:
 zmniejszenie ilości powstających odpadów
 zmniejszenie ilości odpadów poprzez ich selektywną zbiórkę i wykorzystanie części odpadów
jako surowców wtórnych
 zbiórka odpadów problemowych takich jak: świetlówki, baterie, akumulatory, opakowania po
środkach ochrony roślin. Nie powinny one znaleźć się na wysypisku, a jedynie winny być one
czasowo składowane i odbierane przez zakłady utylizujące.
 zapewnienie bezpiecznego składowania odpadów na wysypisku odpadów wymieszanych.
Systemy odzysku surowców wtórnych
Z punktu widzenia organizacyjnego najprostszym systemem jest zbiórka odpadów
wymieszanych z późniejszym ich sortowaniem. Sposób ten uważa się obecnie za niewłaściwy
i praktycznie został on w wielu krajach zaniechany. Podstawowym jego mankamentem jest brak
czystości rodzajowej oraz wysoki stopień zanieczyszczenia ograniczający możliwości zbytu.
Według obecnego stanu wiedzy najbardziej efektowny jest system selektywnej zbiórki odpadów.
Należy w nim jednak uwzględnić wysoki poziom motywacji społeczeństwa. Wiążą się z tym
wysokie nakłady związane z informacją, które powinny być włączone do kosztów funkcjonowania
planu.
132
Systemy selektywnej zbiórki powinny ewoluować od prostych do coraz bardziej
skomplikowanych.
Proponuje się systemy mieszany polegający na:
 systemie trójpojemnikowym (worki),
 punktów zbiórki surowców wtórnych,
 zbiórkach ulicznych,
 kompostowaniu odpadów organicznych.
System ten powinien być sukcesywnie wdrażany w ciągu kilku lat.
System trójpojemnikowy (workowy)
Polega on na zbieraniu odpadów w trzy pojemniki lub worki. Wybór rodzaju pojemników lub
worków jest uzależniony od przewidywanej ilości i rodzaju odzyskanych surowców wtórnych. W
zabudowie zwartej (bloki, osiedla mieszkaniowe) proponuje się pojemniki większe, w indywidualnej
zabudowie mniejsze. Np. mieszkańcy domków jednorodzinnych zbierają odpady w kolorowych,
przeźroczystych workach i w wyznaczone dni wystawiane są przed posesją. Bez opłaty odbierane są
tylko worki z jednorodnymi odpadami a w miejscach ich dostarczane nowe. Mieszkańcy domów
wielorodzinnych zbierają wyselekcjonowane odpady w pojemnikach dostosowanych swą budową do
odpadów.
Pojemniki, worki, powinny być różnego koloru, lub opisane dla jakiego rodzaju odpadu są
przeznaczone. Zbiórką należy rozpocząć od jednego asortymentu a po uzyskaniu pozytywnych
rezultatów wprowadzić drugi i trzeci asortyment. Oprócz pojemników przeznaczonych do
selektywnej zbiórki odpadów należy przewidzieć pojemniki o pojemności większej na odpady
wymieszane.
Selektywna zbiórka odpadów powinna być poprzedzona szeroką akcją informacyjną
i szkoleniową, zorganizowaną i koordynowaną przez utworzone Powiatowe Centrum Edukacji
(PCEE) w Łęczycy, współdziałające z Centrum Edukacji Ekologicznej (CEE) w Łodzi.
Punkty zbiórki surowców wtórnych.
Koncepcja punktów polega na urządzeniu miejsca, w których mieszkańcy mogą dostarczać
surowce wtórne. Jeden punkt zbiórki odpadów powinien przypadać na około 5 tys. mieszkańców.
Punkty takie mogą pracować co dwa tygodnie zbierając w jednym wyznaczonym dniu określony
rodzaj odpadów. Nie należy spodziewać się w tym przypadku pozyskania wielkich ilości surowców
wtórnych, jednak jak wykazuje doświadczenie, ten sposób charakteryzuje się wysoką czystością
surowców i względnie niskimi kosztami. Punkty te w wyznaczonym dniu będą mieć stałą obsługę.
Najdogodniejszym dniem byłaby sobota. Punktem zbiórki odpadów takich jak: papier, tekstylia
mogą być szkoły, PCEE w Łęczycy. Zbiórka może być wspomagana przez konkursy np. pod nazwą
„gałganek”, „papierek”.
Zbiórki uliczne
Są jednym z najstarszych systemów odzysku surowców wtórnych. Szczególnie dobre efekty
obserwuje się przy odzysku takich asortymentów jak: papier, tekstylia, tworzywa sztuczne i złom. W
tym przypadku producent odpadów przygotowuje wyselekcjonowany odpad przed swoim blokiem,
posesją. Podczas tego sposobu selektywnej zbiórki odpadów ważne jest, aby wcześniej
rozpowszechnić informację, aby terminy zbiórki były dotrzymane. Informacja powinna być
możliwie jak najszersza: prasa, ogłoszenia, w szkole, ulotki. Terminy zbiórki powinny być
bezwzględnie dotrzymane, gdyż w przeciwnym przypadku można zniechęcić zbierających. Szacuje
się, że w ten sposób można zebrać ok. 50% uzyskanych odpadów domowych.
Kompostowanie odpadów organicznych.
W początkowej fazie nie należy przewidywać selektywnej zbiórki odpadów organicznych z
gospodarstw domowych. Ze względu na procesy gnilne wymagane jest zachowanie odpowiednich
warunków zbiórki. Proponujemy natomiast usytuowanie kompostu na miejscu jego wytwarzania.
133
Jest to możliwe i względnie proste w przypadku zabudowy jednorodzinnej. W tym celu można
przeznaczyć niewielką część ogródka, działki na przydomowy kompostownik. CEE będzie
promowało liczne materiały informacyjne dotyczące kompostowania.
Innym problemem są odpady organiczne z przetwórstwa spożywczego oraz „masa zielona”
z zieleni miejskiej. Do zagospodarowania tych odpadów można zbudować kompostownik np. na
terenie wysypiska.
Odpady problemowe.
Szereg odpadów z gospodarstw domowych takich jak:
 zużyte akumulatory i baterie,
 świetlówki,
 przeterminowane leki,
 resztki rozpuszczalników, farb i lakierów,
 opakowania po środkach ochrony roślin,
 odpadowe tworzywa sztuczne, głównie pcv,
 powinny być wyodrębnione ze strumienia odpadów ponieważ są groźne dla środowiska
i zdrowia mieszkańców i nie należy składować ich na wysypiskach.
Baterie i świetlówki zawierają rtęć, która kumuluje się w glebie, roślinach, organizmach
ludzkich i zwierzęcych. Rtęć w organizmie człowieka odkłada się w mózgu, w centralnym ośrodku
nerwowym powodując min. porażenie układu nerwowego, zaburzenia psychiczne. Niektóre baterie
tzw „guzikowe” zawierają do 30% rtęci.
Środki ochrony roślin, pozostawione w opakowaniach, po przyjściu do wody, mogą
niekorzystnie wpływać na organizmy żywe. Atakują one układ nerwowy powodując jego
uszkodzenia.
Odpady „problemowe”, jeśli znajdą się na wysypisku, mogą powodować niekorzystny
przebieg reakcji biochemicznych, które prowadzą do tworzenia się substancji toksycznych. Dlatego
ich selektywna zbiórka jest nieodzowna. Musi być ona jednak poprzedzona znalezieniem zakładu
utylizującego tego rodzaju odpady. Sytuacja w tym względzie poprawia się. Istnieją zakłady
utylizujące świetlówki, akumulatory, oleje przepracowane, błony i płyny fotograficzne.
Poszczególne systemy zbiórki będą wprowadzane sukcesywnie. Zastosowanie różnych
systemów zbiórki odpadów jest najbardziej efektywne i prowadzi do minimalizacji kosztów.
Postępowanie z odpadami niebezpiecznymi określają szczegółowo przepisy. Powinny być
one utylizowane lub przetwarzane według określonych procedur. Jest to zadanie dla producentów
odpadów oraz własnych organów samorządowych.
Realizacja programu gospodarki odpadami.
System selektywnej zbiórki odpadów będzie wprowadzany stopniowo i musi być
poprzedzony wykonaniem zadań organizacyjnych:
 wyznaczanie miejscowości i gospodarstw domowych do pilotowania selektywnej zbiórki
odpadów.
 zakup i rozmieszczenie kontenerów do selektywnej zbiórki odpadów.
 zakup i rozmieszczenie worków do selektywnej zbiórki odpadów u źródła (określona liczba
wytypowanych gospodarstw indywidualnych).
 ewidencja i dokumentacja na mapie: istniejących kontenerów na odpady wymieszane,
kontenerów planowanych do selektywnej zbiórki odpadów, miejscowości (gospodarstwa) objęte
planowanym systemem workowym.
Akcja informacyjna powinna obejmować:
 przygotowanie i rozpropagowanie materiałów informacyjno szkoleniowych,
 przeprowadzenie konkursów o tematyce odpadowej,
 lekcje w szkołach na tematy odpadów,
134

wycieczki.
W trakcie realizacji programu pilotażowego powinny być prowadzone badania ilości
i jakości odpadów oraz dokonywana analiza uzyskanych wyników.
Główne zadania w realizacji pilotażowej, selektywnej zbiórki odpadów.
1. Wyposażenie techniczne
 Wyposażenie wysypiska w urządzenia i sprzęt specjalistyczny do selektywnej zbiórki
odpadów
 Przygotowanie boksów do selektywnej zbiórki odpadów
 Zakup pojemników, kontenerów i worków
 Zakup pojemników do odpadów niebezpiecznych
 Zabezpieczenie transportu wyselekcjonowanych odpadów
2. Edukacja ekologiczna
 Konkursy: z zakresu selektywnej zbiórki, przyrodnicze typu: „poznaj swoje najbliższe
otoczenie”, z zakresu wiedzy o gospodarce odpadami, plastyczne z zakresu
gospodarki odpadami i inne.
 Ankiety dotyczące selektywnej zbiórki odpadów
 Przygotowanie i rozpropagowanie materiałów propagandowych (ulotki, plakaty, kalendarze)
 Udział w akcji masowych: sprzątanie świata, Dzień Ochrony Środowiska, Dzień Ziemi
3. Przeprowadzenie selektywnej zbiórki odpadów.
Dotychczas nie był prowadzony program selektywnej zbiórki odpadów na terenach gmin
powiatu łęczyckiego. Podstawowym obiektem do selektywnej zbiórki jest odpowiednio
zmodernizowane wysypisko odpadów komunalnych. Dotychczasowy system zbiórki odpadów
dotyczył odpadów wymieszanych. Do tego celu służył system kontenerów i pojemników znajdujący
się na terenie gmin. Rozpoczęcie selektywnej zbiórki odpadów winno być poprzedzone działaniami
organizacyjnymi i informacyjnymi oraz technicznymi. Pilotażowo, system selektywnej zbiórki
odpadów może być prowadzony dla wybranych mniejszych jednostek o charakterystycznych
strukturach.
Wyniki działania systemu należy przeanalizować i na ich podstawie rozszerzyć zakres
terytorialny. Zadania koordynatora można powierzyć Centrum Edukacji Ekologicznej (CEE).
135
7. PROGRAM ZADANIOWY (ZAŁ. 1 JEST ROZWINIĘCIEM DZIAŁU)
7.1. Cel szczegółowy: Ograniczenie emisji substancji i energii
7.1.1. Cel operacyjny: Poprawa jakości wód podziemnych i powierzchniowych
Działania:
Lata 2004 – 2007:
­ inwentaryzacja emisji zanieczyszczeń do wód podziemnych i powierzchniowych
z oczyszczalni ścieków (2005r.),
­ rozpoznanie skali i miejsc emisji zanieczyszczeń ze źródeł punktowych do wód (2007r.)
Lata 2004 – 2011:
­ opracowanie schematu działań w celu ograniczenia zanieczyszczeń obszarowych ze
źródeł rolniczych: stanowisk do składowania obornika, magazynowania gnojowicy, z
rolniczego wykorzystania ścieków i osadów, środków ochrony roślin (2004 - 2008),
­ przygotowanie schematu działań na rzecz ograniczenia zanieczyszczeń wprowadzanych
do środowiska z wodami opadowymi (2004 – 2011),
­ przygotowanie i wdrożenie systemu indywidualnego oczyszczania ścieków na terenach
o rozproszonej zabudowie (2004 - 2011),
­ rozbudowa i budowa nowych systemów kanalizacji zbiorczej i zbiorczych oczyszczalni
ścieków dla skupisk o łącznej RLM powyżej 2000 (2004 - 2011),
­ stosowanie „najlepszych dostępnych technik” (BAT) w podlegających instalacjach, a w
pozostałych instalacjach - nowoczesnych rozwiązań technicznych i technologicznych
(2004 - 2011),
­ budowa wodociągów równoległa z budową kanalizacji i oczyszczalni ścieków (2004 2011).
7.1.2. Cel operacyjny: Osiągnięcie lepszej jakości powietrza atmosferycznego
Działania:
Lata 2004 – 2007:
­ inwentaryzacja zorganizowanych źródeł emisji substancji do powietrza (2004).
Lata 2004 – 2011:
­ ograniczanie odorów z ferm hodowlanych, składowisk odpadów, oczyszczalni ścieków
(2004 - 2011),
­ modernizacje w kotłowniach opalanych węglem i paliwami wysokoemisyjnymi na inne
źródła energii: gaz, lekki olej opałowy, pelety, brykiety, słoma, pozostałe materiały
wytworzone z biomasy oraz inne paliwa czyste ekologicznie (2004 - 2011),
­ rozszerzenie gazyfikacji gospodarstw domowych (2004 - 2011),
­ zwiększenie skali wykorzystania i zastosowania energii odnawialnej: en. słoneczna,
biomasa (drewno, słoma, wierzba wiciowa, miskant olbrzymi, ślazowiec pensylwański,
en. wody, wiatru, en. geotermalna (2004 - 2011),
­ wprowadzanie
nowoczesnych
technik
i
technologii
energooszczędnych,
termomodernizacje obiektów i instalacji (2004 - 2011).
136
7.1.3. Cel operacyjny: Ograniczenie hałasu i niejonizującego promieniowania
elektromagnetycznego
Działania:
Lata 2004 – 2007:
­ inwentaryzacja źródeł uciążliwości akustycznej (2005r.),
­ ocena stanu akustycznego środowiska dla terenów zagrożonych hałasem; opracowanie
map akustycznych dla obszarów położonych wzdłuż dróg (2005/2006),
­ inwentaryzacja źródeł emisji pól elektromagnetycznych i obszarów objętych
oddziaływaniem tych pól (2004r.).
Lata 2004 – 2011:
­ wprowadzanie zagadnień akustycznych do miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego (2004 - 2011),
­ wdrożenie i realizacja budowy zabezpieczeń przeciwhałasowych: ekranów, osłon, okien
o zwiększonej izolacyjności akustycznej (2004 - 2011),
­ analiza oddziaływania na środowisko występujących źródeł pól elektromagnetycznych
i ich wpływu na zdrowie ludzi (2005 - 2009).
7.1.4. Cel operacyjny: Osiągnięcie maksymalnych poziomów odzysku odpadów,
minimalizacja ich wytwarzania i unieszkodliwiania przez składowanie
Działania:
Lata 2004 – 2007:
­ inwentaryzacja emisji odpadów – gospodarstwa domowe, oczyszczalnie ścieków,
działalność gospodarcza (2004r.),
­ osiągnięcie zakładanych limitów odzysku i recyklingu odpadów: tworzyw – 22%, drewno
– 15%, szkła – 35%, papieru – 45%, wielomateriałowe – 25%, odpadów
wielkogabarytowych – 26%, odpadów budowlanych – 20%, odpadów niebezpiecznych –
22% (2007r.),
­ sukcesywne ograniczanie masy odpadów opakowaniowych deponowanych na
składowiskach (2004 – 2007),
­ opracowanie i wdrożenie systemów zbierania odpadów wielkogabarytowych,
budowlanych i urządzeń elektronicznych (2007r.),
­ deponowanie na składowiskach nie więcej niż 75% masy wytwarzanych odpadów
komunalnych (2007r.),
­ objęcie zorganizowaną zbiórką odpadów wszystkich mieszkańców powiatu,
upowszechnienie selektywnej zbiórki odpadów (2007r.).
Lata 2004 – 2011:
­ wdrożenie systemu segregacji odpadów, z uwzględnieniem odpadów opakowaniowych
(2011),
­ wdrożenie obowiązków w zakresie gospodarowania odpadami (2011r.),
­ opracowanie i wdrożenie systemu gospodarowania odpadami niebezpiecznymi
występującymi w strumieniu odpadów komunalnych (2004 - 2011),
­ wdrażanie nowoczesnych technologii odzysku i unieszkodliwiania odpadów (2004 –
2011),
­ zamknięcie i rekultywacja składowisk odpadów nie spełniających wymogów ochrony
środowiska (2009r.),
­ deponowanie na składowiskach nie więcej niż 60% masy wytwarzanych odpadów
komunalnych i nie więcej niż 75% odpadów ulegających biodegradacji (2011r.).
137
Całościowo rozwiązania w zakresie gospodarki odpadami ujęte zostały
w „Planie Gospodarki Odpadami Powiatu Łęczyckiego”
7.1.5. Cel operacyjny: Zapobieganie skutkom awarii przemysłowych i klęsk
żywiołowych
Działania:
Lata 2004 – 2011:
­ identyfikacja instalacji, obiektów stanowiących potencjalne zagrożenia dla środowiska i
życia ludzi (2004r.),
­ przygotowanie i weryfikacja istniejących procedur postępowania na wypadek
wystąpienia poważnych awarii przemysłowych (2004-2011r.).
­ informowanie społeczeństwa o wystąpieniu poważnych awarii (2004 -2011) - praca
ciągła,
­ realizacja przedsięwzięć zabezpieczenia przeciwpowodziowego (2004 - 2011),
­ wytypowanie i uwzględnienie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego
tras przewozu substancji i materiałów niebezpiecznych w celu zapobiegania poważnym
awariom z udziałem środków transportu (2004 - 2011),
­ uwzględnienie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego terenów
zalewowych i wymogów ochrony przeciwpowodziowej, zagospodarowania dolin
rzecznych (2004 - 2011).
7.2. Ochrona zasobów środowiska przyrodniczego i krajobrazu
7.2.1. Cel operacyjny: Ochrona przyrody i krajobrazu z uwzględnieniem wymogów
UE
Działania:
Lata 2007 – 2011:
­ objęcie ochroną terenów cennych przyrodniczo w ramach programu NATURA 2000 (do
roku 2011),
­ wyposażenie w infrastrukturę ochrony środowiska obszarów cennych przyrodniczo (lata
2007 - 2011).
Lata 2004 - 2011:
­ przestrzeganie respektowania zasad ekorozwoju przez użytkowników środowiska na
terenach cennych przyrodniczo i krajobrazowo – praca ciągła (2004 - 2011),
­ wspieranie przez samorząd powiatu inicjatyw dotyczących tworzenia obszarów
i obiektów chronionych (2004 - 2011),
­ ochrona starodrzewia, parków podworskich i wiejskich (2004 - 2011),
­ motywowania społeczności lokalnych do działań na rzecz utrzymania walorów
przyrodniczych terenów (2004 - 2011),
­ wykonanie opracowań ekofizjograficznych gmin jako podstawy do sporządzania
miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (2004 - 2011),
­ wdrażanie programów rolnośrodowiskowych na terenach cennych przyrodniczo (2004 2011).
138
7.2.2. Cel operacyjny: Zwiększanie lesistości
Działania:
Lata 2004 - 2011:
­ aktualizacja ewidencji gruntów rolnych możliwych do zalesienia (2011),
­ opracowanie powiatowego programu zwiększania lesistości (2005 – 2007),
­ inwentaryzacja lasów prywatnych (lata 2004 - 2005).
­ restrukturyzacja terenów wiejskich poprzez zalesienia i zadrzewienia (2004 - 2011),
­ ochrona istniejących lasów, poprawa ich produkcyjności (2004 - 2011),
­ utrzymanie wielofunkcyjności lasów, poprawa ich funkcji wodochronnej,
klimatotwórczej, glebochronnej (2004 – 2011),
­ ochrona istniejących zadrzewień (2004 – 2011),
­ uwzględnienie pozytywnej roli lasów i zadrzewień w planach zagospodarowania
przestrzennego (2004 - 2011),
­ zapewnienie dokumentacji urządzeniowej dla lasów (lata 2004 – 2011).
7.2.3. Cel operacyjny: Ochrona gleb i terenów zdegradowanych
Działania:
Lata 2004 - 2007:
­ tworzenie bazy danych o terenach zdegradowanych (2004 - 2007).
Lata 2004 - 2011:
­ monitoring gleb - zmian fizycznych, chemicznych, biologicznych wynikających z rodzaju
i intensywności eksploatacji gleb oraz oddziaływania negatywnych czynników (lata 2004
- 2011),
­ wprowadzanie na terenach chronionych i preferowanych produkcji rolnej zgodnie z
ustawą o rolnictwie ekologicznym (2004 - 2011),
­ realizacja rekultywacji zdegradowanych gleb, wyrobisk, terenów poprzemysłowych
(2005 - 2011).
7.2.4. Cel operacyjny: Ochrona zasobów kopalin i wód podziemnych
Działania:
Lata 2004 - 2011:
­ zagospodarowanie wyrobisk poeksploatacyjnych dla potrzeb małej retencji, zalesienia,
zadrzewienia i inne cele zgodne z mpzp (2004 - 2011),
­ ograniczanie naruszeń środowiska towarzyszących eksploatacji kopalin (2004 - 2011),
­ ochrona wód podziemnych (2004 - 2011); monitoring ujęć służących do zbiorowego
zaopatrzenia ludności w wodę.
7.3. Racjonalne gospodarowanie środowiskiem
7.3.1.
Cel operacyjny: Ograniczenie materiałochłonności, wodochłonności,
energochłonności i odpadowości gospodarki, zatrzymanie wody w środowisku
Działania:
Lata 2004 - 2011:
­ egzekwowanie obowiązku rejestracji zużycia wody do celów działalności gospodarczej
(od 2005r.),
­ preferowanie stosowania zamkniętych obiegów wody i wtórnego wykorzystania ścieków
(od 2004r.),
139
­
­
­
­
­
­
budowa obiektów małej retencji (od 2005r.),
zapewnienie prawidłowego funkcjonowania urządzeń retencji wodnej (2004 - 2011),
stosowanie energooszczędnych technik i technologii (od 2005r.),
wprowadzanie technologii małoopadowych (2004 - 2011),
rozwijanie stosowania zasady recyklingu wraków samochodowych (2004 - 2011),
ograniczanie zużycia wody podziemnej w indywidualnych gospodarstwach i w sferze
usług, produkcji (od 2004r.).
7.3.2. Cel operacyjny: Wykorzystanie energii odnawialnej do 7,5% ogółu energii
zużywanej
Działania:
Lata 2004 - 2011:
­ preferowanie produkcji energii ze źródeł odnawialnych (biomasy, energii słońca, wody,
wiatru (2004 - 2011)
7.3.3. Cel operacyjny: Usprawnienie zarządzania środowiskiem
Działania:
Lata 2004 - 2007:
­ wzmocnienie kadrowe służb ochrony środowiska w gminach i powiecie (lata 2004 2005),
­ wprowadzenie regularnego szkolenia kadr pod kątem stosowania zmienionych i
aktualizowanych przepisów oraz wiedzy o technologii (od 2004r.),
­ przygotowanie kadry ochrony środowiska do prowadzenia procedury IPPC (2004 –
2006),
­ realizacja systemu udostępniania informacji o środowisku (lata 2004 – 2007).
Lata 2004 - 2011:
­ przygotowanie
danych o istotnym znaczeniu dla powiatu, np. dotyczących
przeciwdziałania i łagodzenia skutków suszy, powodzi, dolin rzecznych (lata 2004 2011),
­ przygotowanie służb do wykorzystywania środków finansowych UE (2004 - 2011),
­ doskonalenie współpracy z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi, uczelniami
(2004 - 2011),
­ opracowanie nowych planów zagospodarowania przestrzennego gmin (2004 – 2011),
­ weryfikacja wydanych pozwoleń ekologicznych i przestrzegania nałożonych
obowiązków (2004 - 2011).
7.4. Zwiększenie aktywności obywatelskiej i wyższy stan świadomości ekologicznej
społeczeństwa
7.4.1. Cel operacyjny: Większa aktywność społeczeństwa na rzecz ochrony
środowiska
Działania:
Lata 2004 - 2011:
­
­
tworzenie partnerstwa publiczno - prywatnego na rzecz rozwiązywania problemów
ochrony środowiska (lata 2004 - 2011).
przygotowanie programu wspierania rozwoju usług turystycznych na obszarach cennych
przyrodniczo i krajobrazowo (2005r.),
140
­
­
­
­
­
­
­
­
wspieranie powstawania tzw. „zielonych miejsc pracy”, w szczególności w rolnictwie
ekologicznym, eko- i agroturystyce, leśnictwie, ochronie przyrody, gospodarce wodnej,
odnawialnych źródłach energii, odzysku odpadów (2004 - 2011),
wspieranie przedsięwzięć na rzecz rolnictwa ekologicznego, budowy zbiorników
retencyjnych, odnawialnych źródeł energii, odzysku odpadów (2004 – 2011),
zalesienia i zadrzewienia, inne tereny zieleni realizowane przez mieszkańców powiatu we
własnym zakresie i z własnych środków oraz z udziałem środków pomocowych (lata
2004 – 2011),
organizowanie imprez aktywizujących społeczeństwo do troski o środowisko (lata 2004 –
2010),
promowanie podmiotów gospodarczych posiadających certyfikaty ekologiczne,
wspieranie działań zmierzających do osiągnięcia certyfikatów (2004 - 2011),
promowanie wszelkich przykładów osiągania znacznych efektów ekologicznych (od
2004r.),
aktywizacja społeczeństwa do działań na rzecz ochrony przyrody (lata 2004 – 2011),
propagowanie najlepszych dostępnych technik BAT (lata 2004 - 2011).
7.4.2. Cel operacyjny: Wyższa świadomość ekologiczna społeczeństwa
Działania:
Lata 2004 - 2011:
­ udostępnianie społeczeństwu możliwości udziału w postępowaniach w sprawach ochrony
środowiska (2004 - 2011).
­ praktyczny wpływ na kształtowanie postaw konsumentów – użytkowników środowiska,
ich zachowań proekologicznych (2004 - 2011),
­ szkolenia urzędników, radnych, nauczycieli, sołtysów (2004 - 2011),
­ wprowadzanie i rozwijanie programów edukacyjnych dla uczniów (2004 - 2011),
­ wprowadzanie i rozwijanie programów edukacyjnych dla rolników, przedsiębiorców
(2004 - 2011),
­ prezentacja treści ekologicznych w środkach masowego przekazu (2004 - 2011),
­ organizacja imprez masowych o tematyce ekologicznej – np. Sprzątanie świata (2004 –
2011),
­ organizacja seminariów, konferencji z zakresu ekologii (2004 - 2011),
141
8. UWARUNKOWANIA REALIZACYJNE PROGRAMU
Na realizację Programu będą wpływały instrumenty prawne, ekonomiczne, społeczne oraz
związane z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej..
8.1. Uwarunkowania prawne
Program realizowany będzie w oparciu o polskie prawo, uwzględniające przepisy UE.
Realizacja Programu odbywać się będzie zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, przy
udziale kompetentnych organów zarządzających środowiskiem (rozdział 5), przy użyciu
instrumentów prawnych, na które składają się:
­ decyzje określające warunki korzystania ze środowiska – pozwolenia: zintegrowane, na
wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, emitowanie hałasu do środowiska,
emitowanie pól elektromagnetycznych, wytwarzanie odpadów, wprowadzanie ścieków do
wód lub do ziemi,
­ zezwolenia na gospodarowanie odpadami,
­ pozwolenia wodno-prawne na szczególne korzystanie z wód, wykonywanie urządzeń
wodnych, wykonywanie innych czynności i robót, budowli, które mają znaczenie
w gospodarowaniu wodami lub w korzystaniu z wód,
­ koncesje wydane na podstawie Prawa geologicznego i górniczego,
­ decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu przedsięwzięć znacząco
oddziaływujących na środowisko,
­ decyzje o pozwoleniu na budowę, rozbiórkę obiektu budowlanego, decyzji o pozwoleniu
na zmianę sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części przedsięwzięć j.w.,
­ decyzje o cofnięciu lub ograniczeniu zezwoleń na korzystanie ze środowiska,
­ decyzje o usunięciu przez jednostki organizacyjne lub osoby fizyczne korzystające ze
środowiska przyczyn negatywnego oddziaływania na środowisko i przywrócenia
środowiska do stanu właściwego,
­ opłaty za korzystanie ze środowiska,
­ kary pieniężne za naruszenie wymagań ochrony środowiska,
­ decyzje na usuwanie drzew i krzewów,
­ decyzje dotyczące przywracania standardów jakości środowiska,
­ decyzje wstrzymujące oddanie do użytku instalacji lub obiektu, a także wstrzymujące
użytkowanie instalacji lub obiektu bez wymaganych prawem zabezpieczeń środowiska,
­ kontrole przestrzegania prawa ochrony środowiska i zobowiązań wynikających z decyzji.
Wymienione instrumenty prawne będą stosowane przez Wojewodę Łódzkiego, Marszałka
Województwa Łódzkiego, Starostę Łęczyckiego, Burmistrza Łęczycy, wójtów gmin
Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska, Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki
Wodnej zgodnie z kompetencjami wymienionych organów.
Przestrzegane będą przepisy prawa miejscowego, wydane:
­ przez Wojewodę Łódzkiego, dotyczące ochrony cennych obiektów przyrodniczych,
­ rad gmin w sprawie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, zasad
utrzymania czystości i porządku w gminach, zasad zbiorowego zaopatrzenia w wodę
i odprowadzania ścieków, ochrony niektórych obiektów cennych przyrodniczo
ustalonych przez radę gminy.
Poszczególne stopnie samorządu terytorialnego będą działały przy wykorzystaniu
programów ochrony środowiska, stanowiących polityki ekologiczne, kompatybilne z polityką
ekologiczną państwa.
Programom tym będą towarzyszyć plany gospodarki odpadami.
142
Przy niedotrzymywaniu standardów jakości środowiska będą wymagane programy
naprawcze (programy ochrony powietrza, ochrony środowiska przed hałasem, program działań
mających na celu ograniczenie odpływu związków azotu ze źródeł rolniczych).
Program nawiązuje do założeń polityki ekologicznej państwa i województwa łódzkiego.
Z kolei zakłada się, że:
­ gminy powiatu, opracowując swoje programy ochrony środowiska, uwzględnią Program
ochrony środowiska w powiecie łęczyckim i dowiążą się do jego założeń,
­ Wojewoda Łódzki, Marszałek Województwa, Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska,
będą wspierać realizację Programu w ramach posiadanych kompetencji.
8.2. Uwarunkowania finansowe
Realizacja zadań zawartych w programie wymaga środków finansowych, do pozyskania
których służą, m.in. :
­ opłaty za korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian (zanieczyszczeń do
powietrza, pobór wód, wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, składowanie
odpadów, wycięcie drzew i krzewów), w tym opłaty podwyższone płacone przy braku
pozwoleń,
­ administracyjne kary pieniężne wymierzane za niedotrzymanie warunków określonych
decyzjami administracyjnymi,
­ opłaty koncesyjne za eksploatację kopalin,
­ grzywny,
­ pożyczki i dotacje z funduszy celowych ochrony środowiska i gospodarki wodnej,
­ dotacje i pożyczki z Ekofunduszu,
­ kredyty bankowe, np. z Banku Ochrony Środowiska,
­ środki Unii Europejskiej,
­ budżet samorządów,
­ budżet państwa,
­ środki mieszkańców i przedsiębiorców.
Opłaty za korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian oraz kary za naruszenia
wymagań ochrony środowiska są zasadniczymi dochodami funduszy ochrony środowiska
i gospodarki wodnej: narodowego, wojewódzkiego, powiatowego i gminnych.
Polityka ekologiczna państwa jest wiążąca przy uchwalaniu przez Radę Nadzorczą
NFOŚiGW strategii działania oraz przy zatwierdzaniu list priorytetowych programów Narodowego
Funduszu (art. 414 ust. 2 Prawa ochrony środowiska).
Analogicznie Rada Nadzorcza WFOŚiGW w oparciu o Politykę ekologiczną państwa
i wojewódzki program ochrony środowiska uchwala plan działalności Wojewódzkiego Funduszu.
Takie same zależności dotyczą powiatowego programu ochrony środowiska i priorytetów
PFOŚiGW.
Zasadniczym celem NFOŚiGW jest wspieranie finansowe przedsięwzięć podejmowanych dla
poprawy jakości środowiska w Polsce w dziedzinie: ochrony wód, gospodarki wodnej, ochrony
powietrza, ochrony powierzchni ziemi, leśnictwa, ochrony przyrody i krajobrazu, geologii,
górnictwa, edukacji ekologicznej.
Rolą WFOŚiGW jest wspieranie finansowe przedsięwzięć proekologicznych o zasięgu
regionalnym.
Narodowy i Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej udzielają
pomocy w postaci dotacji i niskoprocentowych pożyczek, które mogą być umarzane do 50%.
Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej dofinansowuje
przedsięwzięcia o charakterze proekologicznym na poziomie powiatu.
Znaczenie w udzielaniu dotacji lub pożyczek ma Fundacja „Ekofundusz”.
143
Priorytetowe kierunki pomocy finansowej Ekofunduszu to: ochrona różnorodności
biologicznej, gospodarka odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych, ograniczenie emisji
gazów szklarniowych oraz eliminacja stosowania substancji niszczących warstwę ozonową i innych.
Źródłem finansowania przedsięwzięć ekologicznych mogą być kredyty udzielane, np. przez Bank
Ochrony Środowiska z dopłatami do oprocentowania przez fundusze ochrony środowiska, kredyty
komercyjne, kredyty konsorcjalne, kredyty międzynarodowych instytucji finansowych, np. Banku
Światowego, Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju.
8.3. Fundusze i programy funkcjonujące w zakresie ochrony środowiska, rozwoju
regionalnego i rozwoju wsi
W zakresie ochrony środowiska, rozwoju regionalnego i rozwoju wsi wsparcie finansowe
oferują poniższe organizacje i fundusze:
1. NARODOWY FUNDUSZ OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ,
2. WOJEWÓDZKI FUNDUSZ OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ
dofinansowujący zadania z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej w skali
województw,
3. GLOBAL ENVIRONMENTAL FACILITY (Program Małych Dotacji GEF/SGP oraz
Średnich i Dużych Dotacji GEF/MSP), światowa organizacja o charakterze kapitałowego
funduszu celowego na rzecz ochrony środowiska, zarządzany przez 3 agendy ONZ: Bank
światowy, UNEP oraz UNDP; celem Funduszu jest osiągnięcie poprawy stanu
środowiska naturalnego poprzez programy i projekty przyczyniające się do
rozwiązywania problemów o charakterze globalnym w dziedzinach: ochrona
bioróżnorodności, ochrona wód międzynarodowych, zapobieganie zmianom
klimatycznym, ochrona gruntów przed degradacją.
4. PROGRAM WWF DLA POLSKI, przedstawicielstwo międzynarodowej organizacji
World Wild Fund,
5. NARODOWA
FUNDACJA
OCHRONY
ŚRODOWISKA,
zajmująca
się
opracowywaniem ekspertyz w zakresie ochrony środowiska oraz edukacją ekologiczną,
6. FUNDACJA PARTNERSTWO DLA ŚRODOWISKA promująca działania na rzecz
ekorozwoju,
7. REGIONALNE CENTRUM EKOLOGICZNE NA EUROPĘ ŚRODKOWĄ
i WSCHODNIĄ wspomagające swobodną wymianę informacji oraz udział
społeczeństwa w podejmowaniu decyzji dotyczących ochrony środowiska.
8.4. Programy i fundusze w obszarze UE. Programy rozwoju regionalnego.
8.4.1. Program INTERREG III.
Celem programu jest wzmocnienie współpracy transgranicznej, międzyregionalnej
i międzynarodowej. Współpraca między graniczącymi ze sobą regionami krajów członkowskich ma
na celu tworzenie wspólnych strategii rozwoju.
Priorytetami są:
- rozwój obszarów wiejskich i miejskich;
- rozwój małych i średnich przedsiębiorstw (m.in. w sektorze turystycznym);
- wspomaganie inicjatyw lokalnych służących tworzeniu nowych miejsc pracy;
- pomoc w reintegracji regionów z rynkiem pracy;
- ochrona środowiska;
- poprawa infrastruktury transportowej;
- rozbudowa systemów wodnych i energetycznych;
144
-
współpraca w dziedzinie sprawiedliwości i administracji;
badania i rozwój, szkolnictwo, kultura, komunikacja, zdrowie, ochrona cywilna.
8.4.2. Program LIFE
Program LIFE jest instrumentem finansowym wspierającym politykę ochrony środowiska
Wspólnoty.
Etap III, aktualnie realizowany, kończy się w 2004r.
Program ten składa się z programów cząstkowych:
- LIFE - Nature,
- LIFE - Środowisko
- LIFE - Kraje Trzecie.
Środki dostępne w ramach Programu LIFE - Nature przeznaczone są na finansowanie
działań w zakresie ochrony przyrody dla zachowania lub odtworzenia naturalnych siedlisk
i populacji gatunków dzikiej fauny i flory (wdrażanie Dyrektywy Ptasiej 79/409/EEC i Dyrektywy
Siedliskowej 92/43/EEC Wspólnoty oraz tworzenie sieci specjalnych obszarów ochrony - NATURA
2000).
Środki dostępne w ramach Programu LIFE - Środowisko przeznaczone są na
finansowanie innowacyjnych działań o charakterze pilotażowym i demonstracyjnym, których celem
jest:
- włączenie zagadnień środowiskowych w planowanie przestrzenne i rozwój gospodarczy,
m.in. w obszarach zurbanizowanych ;
- promowanie zrównoważonego zarządzania zasobami wód podziemnych i powierzchniowych;
- zminimalizowanie wpływu działalności gospodarczej na środowisko;
- zapobieganie, recykling i racjonalna gospodarka odpadam.
8.4.3. Fundusze strukturalne
8.4.3.1.Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (European Regional Development
Fund – ERDF).
Głównym zadaniem funduszu jest niwelowanie dysproporcji w rozwoju regionalnym krajów
UE. Zadania dotyczące ochrony środowiska, dofinansowane z ERDF, będą realizowane na
podstawie dwóch programów operacyjnych, przygotowanych przez rząd Polski w ramach
Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006, tj:
- -Sektorowego Programu Operacyjnego „Wzrost Konkurencyjności Gospodarki”;
- -Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego – ZPORR,
zarządzanego na poziomie krajowym, ale wdrażanego w systemie zdecentralizowanym, na
poziomie wojewódzkim.
Celem głównym ZPORR jest zapewnienie wszystkim regionom w Polsce, w powiązaniu
z działaniami podejmowanymi w ramach innych programów operacyjnych, udziału w procesach
rozwojowych i modernizacyjnych gospodarki poprzez tworzenie warunków wzrostu
konkurencyjności regionów oraz przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów. Program
będzie finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (ERDF)
i Europejskiego Funduszu Społecznego (ESF) oraz ze środków krajowych. Beneficjantami
końcowymi są: samorządy województw, powiatów i gmin, stowarzyszenia oraz związki gmin
i powiatów, instytucje naukowe, instytucje rynku pracy, agencje rozwoju regionalnego i instytucje
wspierania przedsiębiorczości, a za ich pośrednictwem przedsiębiorstwa, w tym małe i średnie.
W ramach ZPORR o dofinansowanie mogą ubiegać się projekty, które ze względu na mniejszą skalę
oddziaływania nie kwalifikują się do Funduszu Spójności. (projekty gminne).
145
8.4.3.2. Projekty kwalifikujące się do dofinansowania z ERDF w ramach ZPORR.
Działanie - INFRASTRUKTURA OCHRONY ŚRODOWISKA.
W ramach tego działania realizowane będą duże projekty o znaczeniu regionalnym, służące
wzmacnianiu konkurencyjności regionów w niżej wymienionych dziedzinach.
Dziedzina - zaopatrzenie w wodę i oczyszczanie ścieków:
- budowa i modernizacja sieci wodociągowych,
- budowa i modernizacja sieci kanalizacyjnych,
- budowa i modernizacja stacji uzdatniania wody,
- budowa i modernizacja oczyszczalni ścieków,
- budowa zbiorników umożliwiających pozyskanie wody pitnej.
Dziedzina - zagospodarowanie odpadów:
- organizacja i wdrażanie systemów selektywnej zbiórki odpadów i recyklingu,
- wdrażanie systemowej gospodarki odpadami komunalnymi (m.in. budowa sortowni,
kompostowni, obiektów termicznej, termiczno-chemicznej i fizycznej (mechanicznej)
utylizacji odpadów; budowa nowych, modernizacja istniejących i rekultywacja nieczynnych
składowisk; likwidacja „dzikich” składowisk)
- budowa i modernizacja spalarni odpadów niebezpiecznych
Dziedzina - poprawa jakości powietrza:
- modernizacja i rozbudowa miejskich systemów ciepłowniczych i wyposażenie ich
w instalacje ograniczające emisje zanieczyszczeń pyłowych i gazowych do powietrza,
- przekształcenie istniejących systemów ogrzewania obiektów publicznych w systemy bardziej
przyjazne dla środowiska, w szczególności ograniczenie "niskiej emisji".
Dziedzina - zapobieganie powodziom:
- regulacja cieków wodnych (pogłębianie, zapory, stabilizacja brzegów, prace remontowe
w korytach rzek, itp.),
- tworzenie polderów,
- budowa i modernizacja wałów przeciwpowodziowych wraz z drogami dojazdowymi,
- budowa i modernizacja małych zbiorników retencyjnych i stopni wodnych w ramach małej
retencji.
Dziedzina - wsparcie zarządzania ochroną środowiska:
- opracowanie baz danych dotyczących lasów, jakości gleb, wód, powietrza,
- tworzenie systemów pomiaru zanieczyszczeń powietrza w miastach oraz systemów
informowania mieszkańców o poziomie zanieczyszczeń powietrza,
- utworzenie sieci stacji kontrolnych i ostrzegawczych w zakresie jakości wód,
- tworzenie map terenów zalewowych.
Dziedzina - wykorzystanie odnawialnych źródeł energii:
- budowa, rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej do produkcji i przesyłu energii
odnawialnej (energia wiatrowa, wodna, geotermalna, ogniwa słoneczne, biomasa).
Przy realizacji wyżej wymienionych projektów do wydatków kwalifikowanych mogą być
zaliczone: roboty budowlano-montażowe, zakup wyposażenia, roboty wykończeniowe, nadzór
inżynierski, przygotowanie dokumentacji technicznej, wykup gruntów (maksymalnie do 10%
wartości projektów).
146
8.4.3.3. Działanie INFRASTRUKTURA LOKALNA.
W ramach tego działania realizowane będą projekty niedużych inwestycji o oddziaływaniu
lokalnym, w małych miastach (do 25 tyś. mieszkańców) oraz na terenach wiejskich:
Dziedzina - budowa lub modernizacja urządzeń do odprowadzania i oczyszczania ścieków:
- sieci kanalizacyjne, w tym podłączenie do sieci indywidualnych użytkowników,
- oczyszczalnie ścieków,
- inne urządzenia do oczyszczania, gromadzenia, odprowadzania i przesyłania ścieków.
Dziedzina - budowa lub modernizacja urządzeń do zaopatrzenia w wodę:
- sieci wodociągowe,
- ujęcia wody (w tym ochrona ujęć i źródeł wody pitnej),
- urządzenia służące do gromadzenia, przechowywania i uzdatniania wody,
- urządzenia regulujące ciśnienie wody.
Dziedzina - budowa lub modernizacja urządzeń do zaopatrzenia w energię:
- urządzenia zaopatrzenia w energię,
- lokalne systemy pozyskiwania energii z alternatywnych źródeł (energia, wiatrowa,
wodna, słoneczna, energia uzyskiwana z wykorzystania biomasy),
- lokalne sieci elektroenergetyczne,
- gminne systemy oświetlenia ulic.
Dziedzina- gospodarka odpadami stałymi:
- budowa, modernizacja i rekultywacja składowisk odpadów stałych,
- budowa lub modernizacja instalacji do utylizacji opakowań i unieszkodliwiania
przeterminowanych środków ochrony roślin,
- likwidacja dzikich wysypisk,
- realizacja kompleksowych systemów zagospodarowania odpadów na poziomie lokalnym,
obejmujących, m.in. odbiór posegregowanych odpadów od mieszkańców, odzyskiwanie
surowców wtórnych, recykling, kompostowanie odpadów organicznych, itp.
8.5. Fundusz Spójności - Fundusze Kohezji lub Europejski Fundusz Kohezji.
Fundusz ten stanowi czasowe wsparcie finansowe dla krajów UE, w których PKB na
mieszkańca nie przekracza 90 % średniej dla wszystkich państw członkowskich.
Fundusz Spójności nie należy do funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, ale jest elementem
polityki strukturalnej.
Różnice pomiędzy Funduszem Spójności, a funduszami strukturalnymi polegają na:
- skali pomocy (zasięg krajowy, a nie regionalny),
- podejmowaniu ostatecznej decyzji o przyznaniu środków na dofinansowanie przez Komisję
Europejską, a nie indywidualnie przez państwo członkowskie.
Głównym celem strategii środowiskowej Funduszu Spójności jest wsparcie dla realizacji zadań
publicznych w zakresie ochrony środowiska, wynikających z wdrażania prawa Unii Europejskiej.
Środki z Funduszu Spójności przeznaczane są na projekty w ochronie środowiska związane z:
- poprawą jakości wód powierzchniowych,
- polepszeniem jakości i dystrybucji wody przeznaczonej do spożycia,
- poprawą jakości powietrza,
- racjonalizacją gospodarki odpadami,
- ochroną powierzchni ziemi,
- zapewnieniem bezpieczeństwa przeciwpowodziowego.
147
Odbiorcami pomocy, tj. beneficjantami końcowymi, są samorządy terytorialne (gminy,
związki gmin) i przedsiębiorstwa komunalne.
Instytucjami wdrażającymi i zarządzającymi Funduszem Spójności są:
- Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, odpowiedzialne za ogólne zarządzanie
i koordynację działań i projektów,
- Ministerstwo Środowiska, ustalające priorytety i zarządzające projektami w sektorze ochrony
środowiska,
- Ministerstwo Finansów,
- NFOŚiGW wraz z WFOŚiGW, pośredniczące w zarządzaniu Funduszem Spójności
(instytucje, do których składane są projekty).
8.6. Programy rolnośrodowiskowe
Programy te są najważniejszym instrumentem finansowania ochrony przyrody i walorów
krajobrazowych na terenach wiejskich, ekologizacji rolnictwa, w ramach II filaru Wspólnej
Polityki Rolnej (WPR).
Zasady finansowania tych przedsięwzięć są regulowane rozporządzeniem Unii Europejskiej
(WE 1257/99).
Ich realizacja w Polsce opierać się będzie na Planie Rozwoju Obszarów Wiejskich
(PROW), który zawiera działania takie jak: wsparcie gospodarstw na obszarach o niekorzystnych
warunkach gospodarowania (ONW), renty strukturalne, programy rolnośrodowiskowe, zalesianie
gruntów rolnych, wsparcie gospodarstw niskotowarowych, dostosowanie do standardów Unii
Europejskiej.
Działania te mają być spójne z Sektorowym Programem Operacyjnym (SOP)
"Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich" dającym
szereg możliwości w zakresie: przeprowadzania inwestycji w gospodarstwach rolnych, poprawy
przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych, pomocy dla młodych rolników, szkoleń, scalania
gruntów, gospodarowania rolniczymi zasobami wodnymi, wsparcia doradztwa rolniczego czy też
różnicowania działalności rolniczej.
8.6.1. Krajowy Program Rolnośrodowiskowy
Program ten obejmuje przedsięwzięcia rolnośrodowiskowe, dobrowolnie realizowane przez
rolnika w zakresie wieloletniego planu działalności rolnośrodowiskowej, związane
z gospodarowaniem rolniczym, służące ochronie środowiska oraz zachowaniu dziedzictwa
przyrodniczego wsi. Zalecenia zawarte w planie działalności rolnośrodowiskowej wykraczają poza
zwykłą dobrą praktykę rolniczą obowiązującą w naszym kraju i nie będą pokrywać się z innymi
instrumentami KPR.
Przedsięwzięcia rolnośrodowiskowe obejmują:
- stosowanie metod przyjaznych dla środowiska bądź metod ekologicznych w produkcji
rolniczej w rozumieniu ustawy o rolnictwie ekologicznym;
- utrzymanie niskoproduktywnych łąk i pastwisk o wysokich walorach przyrodniczych;
- utrzymanie siedlisk stanowiących ostoje dzikiej przyrody;
- zmianę form użytkowania gruntów rolnych na mniej dochodową;
- zagospodarowanie gruntów zaniedbanych i odłogowanych;
- stosowanie zabiegów w celu ochrony gleby i zmniejszenia strat azotu;
- tworzenie stref buforowych na granicy użytków rolnych z obszarami zadrzewionymi
i zbiornikami wód otwartych;
- tworzenie zadrzewień śródpolnych;
- zachowanie rodzimych ras zwierząt i miejscowych odmian roślin uprawnych.
148
Realizacja programów rolnośrodowiskowych ma przyczyniać się przede wszystkim do:
- gospodarowania na terenach rolniczych w sposób zgodny z wymogami ochrony środowiska
(przeciwdziałanie zanieczyszczeniom wód, erozji gleb) – poprzez stosowanie dobrej praktyki
rolniczej jako podstawy działań i poprzez podnoszenie świadomości ekologicznej
społeczności wiejskich w wyniku szkoleń i ich kontaktów z doradcami,
- zmniejszenia szkodliwych dla środowiska skutków intensywnego i niezrównoważonego
rolnictwa lub wieloletniego odłogowania użytków rolnych,
- ochrony i kształtowania krajobrazu oraz ochrony zagrożonych wyginięciem gatunków
dzikiej fauny i flory oraz ich siedlisk,
- zachowania agrocenoz o wysokich walorach przyrodniczych wraz z tradycyjnymi formami
ich użytkowania, o ile jest to uzasadnione ze względu na cele przyrodnicze,
- zachowania tradycyjnych odmian roślin uprawnych i sadów ze starymi odmianami drzew
owocowych oraz starych ras zwierząt hodowlanych (zasoby genetyczne).
W zależności od głównych celów ochronnych i od rodzaju siedliska w ramach konkretnych
projektów oczekuje się od rolników między innymi następujących działań:
- rezygnacji ze stosowania chemicznych środków ochrony roślin w pasach brzeżnych pól przy
zadrzewieniach lub zakrzewieniach, aby poprawić warunki żerowania gatunków mających
swe remizy w tych miejscach,
- opóźniania prac polowych – szczególnie koszenia użytków zielonych do czasu
wyprowadzenia lęgów wiosennych,
- zmniejszania obsady zwierząt hodowlanych i opóźniania pierwszego wyprowadzania
zwierząt na pastwiska również do czasu zakończenia lęgów wiosennych,
- pozostawiania fragmentów odłogowanych pól, aby ptaki i inne grupy zwierząt miały więcej
pożywienia,
- koszenia minimum jeden raz w roku lub raz na dwa lata na terenach opuszczonych i nie
użytkowanych łąk w celu przeciwdziałania naturalnej sukcesji i zamianie tych otwartych
siedlisk na lasy,
- zamiany pól uprawnych na trwale użytki zielone – szczególnie na terenach narażonych na
erozję i spływ zanieczyszczeń do wód powierzchniowych,
- zakładania miedz, wprowadzania zieleni buforowej wzdłuż cieków wodnych, pasów
zadrzewień lub zakrzaczeń śródpolnych i przydrożnych oraz ich pielęgnacji,
- odtwarzania dawnych oczek wodnych i mokradeł śródpolnych w celu poprawy stosunków
wodnych i nie nawożenia ich najbliższego otoczenia,
- ograniczania intensywności nawożenia i wykorzystywania chemicznych środków ochrony
roślin do poziomu nie powodującego zagrożenia skażeniem wód powierzchniowych
i gruntowych.
- w ramach projektów nastawionych na ochronę walorów krajobrazowych i historycznych
terenów wiejskich będzie się oczekiwało od rolników m.in. utrzymywania mozaikowej
struktury pól, rewaloryzacji zabytkowej zabudowy wiejskiej, ochrony zabytków
historycznych i archeologicznych, udostępniania terenów gospodarstw turystom.
Po przyjęciu programu krajowego ogłasza się konkursy dla rolników na składanie projektów,
poprzez które rolnicy zobowiązują się na okres co najmniej 5 lat, ale na ogół nie dłużej niż 10 lat,
realizować przyjęte programy i wykonywać określone prace, za które otrzymują premie, jako
rekompensatę (dodatek wyrównawczy) za dodatkową pracę lub potencjalnie utracone dochody.
Programy rolnośrodowiskowe, zalesienia gruntów porolnych, subsydia kompensacyjne dla obszarów
o niekorzystnych warunkach gospodarowania, są współfinansowane przez Unię Europejską w 75%
na obszarach tzw. Celu 1. (tj. charakteryzujących się dochodem krajowym brutto poniżej 75%
średniej Wspólnoty), do których Polska została zaliczona. Pozostałe 25% wykłada budżet danego
kraju.
149
8.6.2. Obszary o Niekorzystnych Warunkach Gospodarowania – ONW (LFA)
System płatności kompensacyjnych dla obszarów o niekorzystnych warunkach
gospodarowania (tzw. LFA) umożliwia państwom członkowskim stosowanie na obszarach
wyznaczonych jako obszary o niekorzystnych warunkach UE wprowadzenie współfinansowanego
z Sekcji Gwarancji EAGGF, systemu płatności wyrównawczych dla rolników gospodarujących na
tych obszarach.
Płatności wyrównawcze przyznawane są na hektar użytków rolnych tym rolnikom, którzy
spełniają określone warunki, jak: (a) minimalna wielkość gospodarstwa (określona przez państwo
członkowskie), (b) stosowanie powszechnych zasad dobrej praktyki rolniczej, (c) przestrzeganie
zakazu stosowania niedozwolonych środków w hodowli zwierząt, (d) zapewnienie, że rolnik będzie
kontynuował swoją działalność przez co najmniej pięć lat..
Wyznaczanie obszarów ONW przeprowadzane jest w trzech kategoriach:
- tradycyjne LFA - obszary górskie i podgórskie, gdzie warunki klimatyczne, wysokość n.p.m.
lub stromizna zboczy ogranicza sezon wegetacyjny lub możliwości stosowania mechanizacji;
- proste LFA, obszary o bardzo słabych gleb, trudnych w uprawie i niskiej produktywności lub
obszary bardzo niskich dochodów rolniczych, które są zagrożone zaprzestaniem użytkowania
ziemi lub wyludnieniem;
- specjalne LFA, gdzie występują prawne ograniczenia w możliwościach prowadzenia
gospodarki rolnej ze względu na wymogi (przepisów prawnych UE) dotyczące ochrony
środowiska i zasobów przyrody (np. obszary sieci NATURA 2000); w tej kategorii można
ująć najwyżej 10% powierzchni LFA w danym państwie członkowskim.
Szczegółowe warunki i tryb udzielania pomocy finansowej na wspieranie działalności
rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania objętej planem rozwoju
obszarów wiejskich określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 kwietnia 2004 r. (Dz. U. Nr
73, poz. 657).
Programy mające na celu upowszechnienie metod produkcji rolniczej, zgodnej
z wymaganiami ochrony środowiska przyrodniczego (programy rolnośrodowiskowe i zalesienia),
mają rangę priorytetu średniookresowego. Utworzenie sieci NATURA 2000 (priorytet w obszarze
ochrony środowiska) jest ściśle powiązane z programami rolnośrodowiskowymi, poprzez które
można rekompensować rolnikom straty dochodów i dodatkowo poniesionych kosztów na rzecz
ochrony, np. łąk i pastwisk będących równocześnie ostoją ptaków o znaczeniu dla Wspólnoty.
Uzyskiwanie dodatkowych dochodów przez rolników za świadczenie usług na rzecz ochrony
środowiska i dbanie o walory turystyczne obszarów wiejskich może być istotnym elementem
rozwoju regionów wrażliwych na zagrożenia środowiskowe i dotkniętych bezrobociem.
Strukturą instytucjonalną odpowiedzialną za wdrożenie programów będą jednostki
podlegające obecnie restrukturyzacji, takie jak: Agencja Płatnicza, która powstaje na bazie Agencji
Modernizacji i Restrukturyzacji Rolnictwa, Krajowe Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa
i Obszarów Wiejskich nadzorowane przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Istotną rolę promocyjno-doradczą powinny odegrać zarządy Parków Narodowych i Parków
Krajobrazowych, podległe Ministerstwu Środowiska, zwłaszcza tych obszarów chronionych, na
terenie których będą wdrażane programy.
Na realizację zadań wyszczególnionych w niniejszym programie ochrony środowiska
powiatu łęczyckiego potrzebne są znaczące środki finansowe, których nie dało się dokładnie
określić ze względu na to, że nie wszystkie przedsięwzięcia są przygotowane do realizacji, a ponadto
brakuje szczegółowych rozwiązań prawnych.
150
Dla przygotowanych przedsięwzięć można oszacować, iż potrzebne są środki w wysokości
co najmniej 143 194 000 zł (+.50 000zł rocznie na edukację ekologiczną), w tym:
-
na ochronę wód
na ochronę powietrza
inne przedsięwzięcia (zapobieganie awariom, promocja
nowoczesnych technologii, itp.)
ochrona przyrody, zalesianie możliwe do określenia po
ukazaniu się szczegółowych rozwiązań prawnych
­
­
101 571 000 zł,
17 986 000 zł,
-
23 637 000 zł,
Środki te będą pochodziły z funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej
(narodowego, wojewódzkiego, powiatowego i gminnych), budżetów: gmin, powiatu,
przedsiębiorstw i budżetu państwa, środków własnych ludności. Inwestorzy będą też występować
o środki UE, kredyty Banku Ochrony Środowiska. Przy dobrym przygotowaniu projektów
przedsięwzięć proekologicznych istnieje możliwość pozyskania środków finansowych wyżej
omówionych instytucji.
8.7. Uwarunkowania przestrzenne
Planowanie przestrzenne jest istotnym instrumentem gospodarowania przestrzenią. Polityka
ekologiczna państwa wśród celów i zadań o charakterze systemowym zawiera ekologizację
planowania przestrzennego i racjonalizację użytkowania terenów. Obowiązująca od 11 lipca 2003r.
ustawa z dnia 13 lutego 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym stawia określone
zadania przed powiatami, dotyczące:
­ opiniowania rozwiązań przyjętych w studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin,
­ uzgadniania z zarządem powiatu zadań samorządowych w projekcie miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego, a z administracją geologiczną i górniczą problemów
zagospodarowania terenów górniczych i zagrożonych osuwiskami.
Jednocześnie ustawa wprowadza zmiany ułatwiające realizację polityki ekologicznej, dotyczące:
­ bardziej jednoznacznego określenia roli i treści studium gminy, między innymi
w zakresie ustaleń ochrony środowiska,
­ uspołeczniania procedury sporządzania studium gminy, dające większe możliwości
ustalania jego treści przez społeczności lokalne i organizacje ekologiczne,
­ uszczegółowiania skali miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, dzięki
czemu plany będą mogły stanowić wystarczającą podstawę decyzji budowlanych, bez
konieczności określania warunków zabudowy.
Zagrożenie realizacji powiatowej polityki ekologicznej może wynikać z zapisów nowej ustawy w
zakresie:
­ odejścia od sporządzania miejscowych planów ogólnych zagospodarowania
przestrzennego, w wyniku czego gminy będą pozbawione instrumentu pozwalającego na
kompleksową realizację polityki przestrzennej i ochrony środowiska,
­ utrzymania nieobligatoryjności sporządzania miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego, co wobec utraty ważności do końca 2003r. miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego pochodzących sprzed 1995r. może doprowadzić do
tego, że znaczna część powiatu będzie pozbawiona powszechnie obowiązującego prawa
określającego sposób zagospodarowania terenów i warunki ich zabudowy,
­
rozszerzenia możliwości decydowania o lokalizacji przedsięwzięć na podstawie decyzji
administracyjnych wydawanych bez planu miejscowego, co może prowadzić do przewagi
interesów prywatnych nad interesem ochrony środowiska.
151
8.8. Uwarunkowania społeczne
Konwencja o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz
o dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska podpisana w 1999r. w Aarhus
została ratyfikowana przez Polskę, a jej tekst został ogłoszony w Dz.U. Nr 78 z 2003r., co oznacza,
że stanowi ona przepis prawa.
Art. 7 Konwencji nakazuje zagwarantowanie społeczeństwu udziału w przygotowaniu
planów i programów mających znaczenie dla środowiska, przez co należy rozumieć również
powiatowy program ochrony środowiska, jak również określa obowiązki organów ochrony
środowiska w zakresie udziału społeczeństwa w postępowaniu związanym z:
­ ustalaniem zakresu podmiotowego konsultacji,
­ ustalaniem norm czasowych na poszczególne etapy konsultacji,
­ przeprowadzeniem konsultacji odpowiednio wcześnie, przed podjęciem decyzji, kiedy
udział społeczeństwa może być jeszcze skuteczny,
­ uwzględnianiem wyników konsultacji społecznych przy wydawaniu decyzji.
Organy mają swobodę co do sposobów powiadamiania społeczeństwa, metod zbierania uwag
i wniosków, czasu trwania konsultacji.
Jednym z celów operacyjnych jest zwiększenie udziału społeczeństwa w ochronie
środowiska. Informacja o realizacji Programu będzie systematycznie przedstawiana w Biuletynie
Informacji Publicznej powiatu łęczyckiego, na stronie internetowej powiatu.
8.9. Uwarunkowania unijne
Do realizacji celów ekologicznych wynikających z przepisów unijnych środowiskowych
Polska zobowiązała się podpisując z Unią Europejską Traktat Akcesyjny.
16 grudnia 1991r. nasz kraj zobowiązał się, iż z dniem 1 lutego 1994r. będzie stopniowo
dostosowywał istniejące i przyszłe ustawodawstwo do systemu prawnego UE. W okresie od grudnia
1999r. do 25 listopada 2002r. trwały negocjacje akcesyjne w obszarze „środowisko”. Dokonano
przeglądu aktów prawnych Polski i UE, wynegocjowano terminy, w których Polska wdroży
rozwiązania unijne. W stanowisku negocjacyjnym przekazanym w 1999r. UE Polska odnosiła się do
przepisów w zakresie:
­ prawa horyzontalnego,
­ ochrony przyrody,
­ jakości wód,
­ ograniczenia zanieczyszczeń przemysłowych i oceny ryzyka,
­ jakości powietrza,
­ hałasu przemysłowego,
­ substancji chemicznych i organizmów zmodyfikowanych genetycznie zmodyfikowanych,
­ gospodarki odpadami,
­ bezpieczeństwa jądrowego i ochrony przed promieniowaniem.
Negocjacje zakończono 25 listopada 2002r. Unia zaakceptowała okresy przejściowe
w 9 aktach prawnych. Ustalenia stały się wiążące dla obu stron: Polski i Unii Europejskiej w dniu
podpisania Traktatu Akcesyjnego, tj 16 kwietnia 2003r.
Szczególną uwagę UE przykłada do:
­ udziału społeczeństwa w procedurach ochrony środowiska,
­ udzielania informacji o środowisku i jego ochronie,
­ gospodarki wodno-ściekowej,
­ ochrony przyrody,
­ gospodarki odpadami.
Wdrażanie unijnych wymagań w zakresie ochrony środowiska wiąże się ze znacznymi
kosztami realizacji przedsięwzięć proekologicznych.
152
Podstawowe źródła finansowania wyszczególniono wyżej.
Podstawą polityki ekologicznej UE jest zasada „zanieczyszczający płaci”, co oznacza, że
realizacja przedsięwzięć z dziedziny ochrony środowiska powinna się opierać na pomocy państwa
tylko w wyjątkowych, uzasadnionych przypadkach.
Przy finansowaniu przedsięwzięć ochrony środowiska trzeba głównie brać pod uwagę konieczność
finansowania tych przedsięwzięć przez przyszłych użytkowników.
Jest to uzasadnione tym, że sukcesywnie, na skutek stosowania urządzeń i technologii
chroniących środowisko oraz egzekwowania obowiązków wynikających z Prawa ochrony
środowiska, spada emisja zanieczyszczeń do środowiska, co przekłada się na wielkość opłat i kar za
korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian, a co za tym idzie maleją środki zasilające
fundusze i możliwości dofinansowywania przez nie przedsięwzięć.
W wyniku wdrażania unijnych wymagań Polska powinna odnieść korzyści na skutek:
­ poprawy międzynarodowego wizerunku, co powinno przełożyć się na zwiększone
zainteresowanie inwestowaniem, a w konsekwencji na poprawę infrastruktury wodnościekowej, gospodarki odpadami, jakości powietrza,
­ zwiększenia atrakcyjności turystycznej terenów z kompleksową infrastrukturą ochrony
środowiska, a w perspektywie zwiększenia ilości miejsc pracy.
Wprowadzenie wymagań prawa horyzontalnego powinno przynieść korzyści inwestorom
i społeczeństwu już na etapie projektowania, w związku z planowanymi przedsięwzięciami
budzącymi niepokoje społeczne, których lokalizacja zostanie rozstrzygnięta w wyniku konsultacji
społecznych.
Powinien poprawić się stan sanitarny wsi. Mieszkańcy powinni odnieść korzyści z budowy lub
przebudowy przestarzałej infrastruktury wodno-ściekowej, budowy płyt gnojowych i zbiorników na
gnojowicę.
Wprowadzenie nowych regulacji prawnych w zakresie ochrony przyrody spowoduje wypłatę
rekompensat tym rolnikom, którzy będą prowadzili uprawy w sposób sprzyjający ochronie
różnorodności biologicznej, w tym w ramach europejskiej Sieci Natura 2000, co pozwoli na
zmniejszenie ilości konfliktów dotyczących gospodarowania na terenach cennych przyrodniczo.
(Projektuje się włączenie Pradoliny Warszawsko – Berlińskiej na terenie powiatu łęczyckiego
do Sieci Natura 2000).
Realizacja nowych przedsięwzięć i ich obsługa stworzy nowe miejsca pracy.
153
ZAŁĄCZNIK DO ROZDZIAŁU 7
7. PROGRAM ZADANIOWY
7.1. CEL SZCZEGÓŁOWY: Ograniczenie emisji substancji i energii
7.1.1. CEL OPERACYJNY: Osiągnięcie lepszej jakości wód w zakresie badanych
parametrów
Zadania powiatu
L.p
Zadanie
Termin
realizacji
Realizatorzy
Źródła
finansowania
Efekty
Uwagi
Szacunkowy koszt
Budżet
własny
Wskazanie do reorganizacji
modernizacji, rozbudowy,
nieefektywnych i wadliwie
funkcjonujących oczyszczalni
ścieków
3 000,-
Starostwo
Powiatowe, WIOŚ
Budżety
instytucji
realizujących
Wskazanie jednostek
zrzucających ścieki,
wyegzekwowanie
przestrzegania warunków
właściwego odprowadzania
ścieków przez ich wytwórców
do ziemi i wód
(powierzchniowych,
podziemnych)
Zadanie realizowane
we współpracy
z WIOŚ Delegatura
w Skierniewicach i
gminami
10 000,-
Starostwo
- Powiatowe,
WODR
Budżety
instytucji
realizujących
Ograniczenie ilości związków
biogennych i pestycydów
odprowadzanych do ziemi
i wód (powierzchniowych,
podziemnych)
Zadanie realizowane
we współpracy
z WODR
12 000,-
Lata 2004 – 2007
1
Inwentaryzacja oczyszczalni
ścieków pod kątem
dotrzymywania warunków
jakościowych i ilościowych
zrzutu ścieków, awaryjności,
zagospodarowania osadów
ściekowych
2005
2
Rozpoznanie skali i miejsc emisji
zanieczyszczeń ze źródeł
punktowych do wód
3
Opracowanie schematu działań
dotyczącego ograniczania
zanieczyszczeń obszarowych ze
źródeł rolniczych (składowisk
obornika, miejsc magazynowania 2004
gnojowicy, wykorzystania
2008
rolniczego ścieków i osadów,
nadmiernego i niewłaściwego
stosowania środków ochrony
roślin)
2006 –
2007
Starostwo
Powiatowe
Lata 2004 – 2011
4
5
6
Opracowanie schematu i
realizacja postępowania na rzecz
ograniczenia zanieczyszczeń
wprowadzanych do środowiska z
wodami opadowymi, ściekami
bytowymi i technologicznymi
Stosowanie najlepszych
dostępnych technik (BAT) we
właściwych instalacjach
produkcyjnych i komunalnych
wytwarzających ścieki
Rozszerzenie działań poza ww.
w zakresie projektowania i
realizacji inwestycji służących
poprawie gospodarki wodnościekowej
2004 –
2011
Starostwo
Powiatowe,
Budżet
własny
Ograniczenie zanieczyszczeń
odprowadzanych do
środowiska z wodami
opadowymi
20 000,-
2004 2011
Starostwo
Powiatowe,
Budżet
własny
Zapobieganie powstawaniu
zanieczyszczeń lub ich
ograniczanie
10 000,-
2004 2011
Starostwo
Powiatowe,
Poprawa stanu i ochrona wód
powierzchniowych i
podziemnych
b.d.
FOŚ i GW
budżet
państwa
śr.własne
UE, kredyty
154
Zadania innych organów i jednostek
Lp.
Zadanie
Termin
realizacji
Realizatorzy
Źródła
finansowania
Efekty
Uwagi
Szacunkowy
koszt
Lata 2004 – 2011
WZMiUW w Łodzi,
1
2
3
Sukcesywna poprawa
jakości wód
powierzchniowych
płynących
Działania organizacyjne i
inwestycyjne celem
ograniczania emisji
zanieczyszczeń obszarowych ze źródeł rolniczych (składowisk
obornika, miejsc magazynowania gnojowicy,
wykorzystania rolniczego
ścieków i osadów, nadmiernego i niewłaściwego
stosowania środków
ochrony roślin)
Rozszerzenie działań poza
ww. w zakresie
projektowania i realizacji
inwestycji służących
poprawie gospodarki
wodno-ściekowej
2004 2011
organy ochrony
środowiska
Wojewoda,
Starosta, Wójtowie,
przedsiębiorcy,
realizujący zadania
z zakresu
gospodarki wodnościekowej
Budżet
województwa,
Poprawa stanu wód
budż. państwa,
powierzchniowych
FOŚiGW, środki płynących
UE
30.000.000,-
10.000.000,-
2007 2011
Przedsiębiorcy,
rolnicy, gminy
Mniejsze stężenia
związków
Środki, rolników, biogennych
przedsiębiorców, i pozostałości
gmin, FOŚiGW, pestycydów w
budż. państwa
wodach
środki UE
powierzchniowych,
ochrona wód
podziemnych
2007 2011
Przedsiębiorcy,
inwestorzy
indywidualni
Środki, ,
przedsiębiorców,
gmin, FOŚiGW,
budż. państwa
środki UE
Zgodnie
z
Poprawa stanu i
uzgodnieniam
ochrona wód
i z organami
powierzchniowych i
ochrony środ.
podziemnych
Zalecenia dla gmin i zadania gmin
Lp.
Zadanie
Efekty
Uwagi
Szacunkowy
koszt
Informacja o ilości ścieków gromadzonych
w zbiornikach bezodpływowych oraz
nielegalnych źródłach odprowadzania
ścieków, podjęcie działań celem
przeciwdziałania zrzutowi,
-
Termin
realizacji
Lata 2004 – 2007
1
Rozpoznanie skali i miejsc emisji zanieczyszczeń
ze źródeł punktowych z uwzględnieniem
zbiorników bezodpływowych na ścieki bytowe i
gnojowicę oraz innych punktowych źródeł
odprowadzania ścieków
2
Budowa kanalizacji i przyłączy w Daszynie,
gm. Daszyna:
–
sieci 2000 mb
–
przyłączy 600 mb
3
Budowa kanalizacji i przyłączy w gm. Daszyna:
–
sieci 3378,5 mb
–
przyłączy 863,5 mb
–
przepompownia – 1 szt.
2004 –
2007
2004
Likwidacja nielegalnych odprowadzeń
ścieków do gruntu
2005-2007
Likwidacja nielegalnych odprowadzeń
ścieków do gruntu
FOŚ i GW
budżet państwa
śr.własne
UE, kredyty
400.000,FOŚ i GW
budżet państwa
śr.własne
UE, kredyty
700 000,-
Lata 2004 – 2011
4
Budowa oczyszczalni ścieków w Mazewie, gm.
Daszyna
2007-2008
155
Ograniczenie zrzutu ścieków
nieoczyszczonych
FOŚ i GW
budżet państwa
śr.własne
UE, kredyty
1.000.000,-
5
6
7
8
9
Budowa przepompowni, kanalizacji i przyłączy
w Mazewie, gm. Daszyna:
–
sieci 3000 mb,
–
przyłączy 600 mb,
–
przepompowni –1 szt.
Budowa 20 szt. rocznie (łącznie 140 szt. do
2010r)
przyzagrodowych oczyszczalni ścieków w gm.
Łęczyca
Realizacja programu ogólnego sieci kanalizacji
deszczowej w mieście Łęczyca:
–
opracowanie programu,
–
budowa nowych sieci kanalizacji,
–
modernizacja istniejących sieci kanalizacji
deszczowej, w tym rowów otwartych
Realizacja programu ogólnego sieci kanalizacji
sanitarnej w mieście Łęczyca:
–
budowa i modernizacja sieci sanitarnej na
terenie miasta
–
budowa nowych pompowni,
–
modernizacja istniejącej przepompowni
ścieków,
–
budowa kolektorów,
–
wyposażenie istniejącej oczyszczalni
w nowoczesny punkt zlewny ścieków
Realizacja programu ogólnego wodociągowania
miasta Łęczyca:
–
budowa nowych sieci wodociągowych,
–
modernizacja istniejących sieci
wodociągowych,
–
wprowadzenie drugiego stopnia tłoczenia wody
–
–
–
budowa nowego ujęcia wody,
rozbudowa istniejącej SUW,
budowa rurociągu przemysłowego
2009 –
2011
Ograniczenie zrzutu ścieków
nieoczyszczonych
2004 2011
Oczyszczanie ścieków komunalnych
w gospodarstwach domowych w celu
ograniczenia zrzutu ścieków
nieoczyszczonych
2004 2011
Uporządkowanie gospodarki wodnościekowej - rozdział kanalizacji
ogólnospławnej na kanalizację sanitarną
i deszczową, poprawa stanu
zanieczyszczenia Bzury i cieków
melioracyjnych
2004 2011
2004 2011
5 000 000.-
Rozdział kanalizacji ogólnospławnej na
kanalizacje sanitarną i kanalizację
deszczową, likwidacja szamb, skierowanie
wszystkich ścieków sanitarnych do
oczyszczalni ścieków
FOŚ i GW
budżet państwa
śr.własne
UE, kredyty
9.000.000,-
Zapewnienie bezawaryjnego dostarczania
wody dla miasta
FOŚ i GW
budżet państwa
śr.własne
UE, kredyty
11 500.000,-
10
Budowa oczyszczalni zbiorczej w Sobótce Starej
i Kotkowie, gm. Grabów (zadanie realizowane
w horyzoncie 2003-2015)
2004 –
2011+
Ograniczenie zrzutu ścieków
nieoczyszczonych – ograniczenie
zanieczyszczeń wód podziemnych i gleby
11
Budowa indywidualnych oczyszczalni ścieków
(przydomowych) w gm. Grabów
(zadanie realizowane
w horyzoncie 2003-2015)
2004 –
2011
Ograniczenie zrzutu ścieków
nieoczyszczonych – ograniczenie
zanieczyszczeń wód podziemnych i gleby
12
Rozbudowa sieci kanalizacyjnej w Grabowie,
gm. Grabów w celu dociążenia istniejącej
kanalizacji
(zadanie realizowane
w horyzoncie 2003-2015)
2004 2011
Ograniczenie zrzutu ścieków
nieoczyszczonych – ograniczenie
zanieczyszczeń wód podziemnych i gleby
13
Budowa kanalizacji w Tumie, gm. Góra Św.
Małgorzaty
2007 2011
Ograniczenie zrzutu ścieków
nieoczyszczonych - uregulowanie
gospodarki wodno-ściekowej i eliminacja
zanieczyszczeń gleb i wód
14
Budowa kanalizacji sanitarnej, gm. Piątek
2004 –
2011
Ograniczenie zrzutu ścieków
nieoczyszczonych – poprawa warunków
sanitarnych gospodarstw domowych
156
FOŚ i GW
budżet państwa
śr.własne
UE, kredyty
750.000,FOŚ i GW
budżet państwa
śr.własne
UE, kredyty
630 000.FOŚ i GW
budżet państwa
śr.własne
UE, kredyty
FOŚ i GW
budżet państwa
śr.własne
UE, kredyty
Udział własny
rolników
11.640.000,FOŚ i GW
budżet państwa
śr.własne
UE, kredyty
Udział własny
rolników
6.000.000,FOŚ i GW
budżet państwa
śr.własne
UE, kredyty
Udział własny
rolników
10 500 000,FOŚ i GW
budżet państwa
śr.własne
UE, kredyty
2 500 000,FOŚ i GW
budżet państwa
śr.własne
UE, kredyty
700.000,-
Modernizacja stacji uzdatniania wody wraz z siecią
wodociągową na terenie gm. Piątek:
15
–
budowa zbiorników wyrównawczych,
–
budowa sieci wodociągowej
2004 – Poprawa zaopatrzenia ludności w
2011 wodę
Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków
w gm. Witonia
2005 – Ograniczenie zrzutu ścieków
2011 nieoczyszczonych – ochrona wód
16
Sanitacja wsi w gm. Witonia:
17 –
budowa sieci kanalizacji sanitarnej,
–
budowa oczyszczalni ścieków
2005 –
Ochrona wód
2011
Rozszerzenie działań poza ww. w zakresie projektowania
2005 –
18 i realizacji inwestycji służących poprawie gospodarki
Ochrona wód
2011
wodno-ściekowej
FOŚ i GW
budżet państwa
śr.własne
UE, kredyty
220.000,Związek Gmin
Powiatu
Kutnowskiego
FOŚ i GW
budżet państwa
śr.własne
UE, kredyty
200.000,FOŚ i GW
budżet państwa
UE, kredyty. śr.własne
800.000,FOŚ i GW
budżet państwa
UE, kredyty, śr.własne
- dane na podstawie ankiet z gmin oraz informacji przekazanych przez gminy do „Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków
Komunalnych”
Mierniki efektów:
–
–
–
–
–
–
–
Zrealizowane oczyszczalnie ścieków (liczba, przepustowość potencjalna i wykorzystywana).
Wielkość ładunków zanieczyszczeń w odprowadzanych ściekach.
Długość sieci kanalizacyjnej, ilość przyłączeń kan., ilość urządzeń oczyszczających wody opadowe.
Liczba uzgodnionych przedsięwzięć ochrony wód.
Liczba wydanych pozwoleń wodnoprawnych.
Parametry jakości wody do picia.
Poprawa klasy wód powierzchniowych
7.1.2. CEL OPERACYJNY: Osiągnięcie lepszej jakości powietrza
Zadania powiatu
Lp.
Zadanie
Termin
realizacji
Realizatorzy
Źródła
finansowania
Efekty
FOŚ i GW
budżet państwa
UE, kredyty.
śr.własne
Ograniczenie emisji
gazów i pyłów;
oszczędność
energii
FOŚ i GW
budżet państwa
UE, kredyty.
śr.własne
Ograniczenie emisji
gazów i pyłów;
oszczędność energii
Uwagi
Szacunkowy
koszt
Lata 2004 – 2007
1.
Budynek Bursy Szkolnej w Łęczycy:
–
termomodernizacja,
–
modernizacja kotłowni
2.
Zespół Szkół Zawodowych nr 2
w Łęczycy:
–
termodernizacja,
–
modernizacja kotłowni
3.
Zespół Szkół Mechanicznych
w Piątku:
–
termomodernizacja,
–
modernizacja kotłowni
2004 - 2007
Zarząd Powiatu
Łęczyckiego
2004 - 2007
Zarząd Powiatu
Łęczyckiego
2004 - 2007
Zarząd Powiatu
Łęczyckiego
157
FOŚ i GW
budżet państwa
UE, kredyty.
śr.własne
Ograniczenie emisji
gazów i pyłów;
oszczędność energii
650.000,-
350 000,-
1 300 000,-
4.
Wykonanie bazy informacyjnej o
zorganizowanych źródłach emisji
technologicznej i energetycznej oraz
jej aktualizacja
5.
Wspomaganie promocji
oszczędzania energii
2004-2011
Starostwo
Powiato-we
Budżet powiatu
PFOŚ i GW
Informacja
do powiatowej bazy
danych o źródłach
emisji
2006
Starostwo
Powiato-we
Budżet powiatu
PFOŚ i GW
Zmniejszenie
zużycia energii
cieplnej i
elektrycznej.
Budżet powiatu
PFOŚ i GW
Ograniczenie emisji
odorów do
powietrza.
1000,-
Zmniejszenie
uciążliwości
odorowych,
zmniejszenie emisji
gazów
Praca bieżąca
5.000,-
2 000,-
Lata 2004 – 2011
6.
Opracowanie wykazu danych nt.
istniejących ferm na terenie powiatu
i ocena ich wpływu na stan czystości
powietrza, zobowiązanie do działań
naprawczych.
7.
Wymaganie stosowania
nowoczesnych technologii w
projektowanych fermach i innych
instalacjach.
8.
Rozszerzenie działań poza ww. w
zakresie projektowania i realizacji
inwestycji służących ochronie
powietrza i oszczędności energii
2005 - 2007
Starostwo
Powiatowe
2004 - 2011
Starostwo
Powiatowe
2007 - 2011
Zarząd Powiatu
Łęczyckiego
Budżet powiatu
FOŚ i GW
budżet państwa
UE, kredyty.
śr.własne
Ograniczenie emisji
gazów i pyłów;
Poprawa stanu i
oszczędność energii ochrona powietrza
Zadania innych organów i jednostek
Lp.
Termin
realizacji
Zadanie
Realizatorzy
Źródło
finansowania
Efekty
Uwagi
Szacunkowy koszt
Lata 2004 – 2011
1.
Realizacja działań w zakresie
projektowania i realizacji
inwestycji służących ochronie
powietrza i oszczędności
energii
2007 2011
FOŚ i GW
Ograniczenie emisji Zgodnie z
budżet państwa
gazów i pyłów;
uzgodnieniami z
Przedsiębiorstwa UE, kredyty.
oszczędność energii organami ochrony
śr.własne
środowiska
Zalecenia i zadania gmin
Lp.
1.
Zadanie
Termomodernizacja budynków komunalnych w gm. Świnice
Warckie
Termin
realizacji
Efekty
2004 –
2005
Zmniejszenie emisji
zanieczyszczeń
Uwagi
Szacunkowy
koszt
FOŚ i GW
budżet państwa
UE, kredyty.
śr.własne
902.000,-
Lata 2004 – 2011
1.
Uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego
gmin zapisów dotyczących zamiany tradycyjnych kotłowni
opalanych węglem na kotłownie ekologiczne.
158
2004 2011
Ograniczenie emisji pyłu,
SO2,NO2, CO2.
FOŚ i GW
budżet państwa
UE, kredyty.
śr.własne
2.
Koncepcja budowy dużych kotłowni opalanych, np. olejem
opałowym, gazem lub z wykorzystaniem energii odnawialnej
dla zgrupowań domków jednorodzinnych, obiektów
użyteczności publicznej.
2004 2011
3.
Utrzymanie dobrego stanu powietrza na terenach wiejskich
poprzez wymianę palenisk węglowych na gazowe i olejowe,
gazyfikację gospodarstw domowych.
2004 2011
4.
Opracowanie planów zaopatrzenia w ciepło, energię
elektryczną i gaz.
2004 2011
Określenie sposobu
rozwiązania ogrzewania
i zasilania w ciepłą wodę
użytkową.
6
Budowa dróg gminnych utwardzonych dł. 14 km w gm.
Łęczyca
2004 2010
Ograniczenie emisji spalin
i zapylenia powietrza
7
Termomodernizacja budynków komunalnych
w gm. Łęczyca, modernizacja kotłowni
2004 2011
Zmniejszenie emisji
zanieczyszczeń
8
Realizacja koncepcji uciepłownienia i gazyfikacji miasta:
–
modernizacja istniejących kotłowni,
–
termomodenizacje budynków komunalnych,
–
rozbudowa sieci gazowej i ciepłowniczej
2004 2011
Zmniejszenie emisji
zanieczyszczeń:
CO2 o 7 %,
SO2 o 17%,
CO o 40 %
9
Zmiana rodzaju paliwa - bud gm. Witonia
2005 2011
Ograniczenie emisji - ochrona
atmosfery
10
Rozszerzenie działań poza ww. w zakresie projektowania i
realizacji inwestycji służących ochronie powietrza i
oszczędności energii
2005 –
2011
Ograniczenie emisji - ochrona
atmosfery
Ograniczenie emisji pyłu,
SO2,NO2, CO2.
Ograniczenie emisji pyłu,
SO2,NO2, CO2.
dane na podstawie ankiet nadesłanych przez gminy.
Mierniki efektów:
–
–
–
–
–
Liczba zakładów, które dostosowały instalacje do norm
Liczba zmodernizowanych kotłowni energetycznych
Liczba zakładów, które zastosowały urządzenia redukujące emisję.
Liczba kotłowni ekologicznych.
Zmniejszenie udziału gospodarstw i zakładów korzystających z palenisk węglowych.
159
FOŚ i GW
budżet państwa
UE, kredyty.
śr.własne
FOŚ i GW
budżet państwa
UE, kredyty.
śr.własne
FOŚ i GW
budżet państwa
UE, kredyty.
śr.własne
FOŚ i GW
budżet państwa
UE, kredyty.
śr.własne
4 000 000,FOŚ i GW
budżet państwa
UE, kredyty.
śr.własne
902.000,FOŚ i GW
budżet państwa
UE, kredyty.
śr.własne
6 000 000,FOŚ i GW
budżet państwa
UE, kredyty.
śr.własne
90 000
FOŚ i GW
budżet państwa
UE, kredyty,
śr.własne
7. 1. 3. CEL OPERACYJNY: Ograniczenie hałasu i promieniowania elektromagnetycznego
niejonizującego do obowiązujących norm
Zadania powiatu
L.p.
Zadanie
1.
Rozpoznanie źródeł
uciążliwości akustycznej.
2.
Utworzenie bazy informacji o
źródłach promieniowania
niejonizującego.
Termin
Źródło
Realizatorzy
realizacji
finansowania
Lata 2004 –2007
WIOŚ,PSSE
Starostwo
2005
2004/2005
Budżety
realizatorów
Budżet własny
PFOSiGW
Starostwo
Efekty
Baza danych o
źródłach uciążliwości
akustycznej.
Baza danych o
źródłach pn
Uwagi
Szacunkowy koszt
Zadanie
realizowane przy
współpracy
z WIOŚ, PSEE
Zadanie
realizowane przy
współpracy
z WIOŚ, PSEE
Zadania innych organów i jednostek
L.p.
Zadanie
1.
Opracowanie map
akustycznych dla
obszarów położonych
wzdłuż dróg, których
eksploatacja może
powodować
negatywne oddziaływanie na środowisko,
określonych
przepisami prawa.
1
Wdrożenie i realizacja
zabezpieczeń
przeciwhałasowych:
ekranów,osłon, okien
o zwiększonej
izolacyjności
akustycznej,
odciążenie drogi
Krajowej Nr 1 przez
budowę obwodnicy
miasta Łęczyca
Termin
realizacji
Realizatorzy
Źródło
finansowania
Efekty
Uwagi
Szacunkowy
koszt
Dane na temat stanu
akustycznego
środowiska.
70 000,-
Zmniejszenie
uciążliwości hałasu
drogowego, emisji
zanieczyszczeń i
zagrożeń awariami
komunikacyjnymi
b.d.
Lata 2004 – 2007
2205/
2006
Generalna
Dyrekcja Dróg
Krajowych
Łódzki
Zarząd Dróg
Wojewódzkich
Budżet
Generalnej
Dyrekcji Dróg
Krajowych
i Autostrad,
Wojewoda
Łódzki
Lata 2004 – 2011
20042011
Zarządy drog,
Srodki
inwestorów
Zalecenia dla gmin
Lp.
Zadanie
1.
Uwzględnienie w mpzp danych o: dopuszczalnym
poziomie hałasu w środowisku na terenach
chronionych akustycznie, źródłach promieniowania
elektromagnetycznego, obszarach ograniczonego
użytkowania
Termin
realizacji
2004 –
2011
Mierniki efektów:
­
Redukcja oddziaływania hałasu na mieszkańców.
160
Efekty
Zapobieganie lokalizacji inwestycji
uciążliwych akustycznie i emitujących
promieniowanie elektromagnetyczne
przekraczające dopuszczalne normy na
terenach chronionych
Uwagi
Szacunkowy
koszt
-
7.1.4. Cel operacyjny: osiągnięcie maksymalnych poziomów odzysku odpadów i minimalizacja
ich składowania oraz wytwarzania
L.p.
1.
2
Zadanie
Rozwijanie wspierania
form edukacji
ekologicznej ( w razie
potrzeby – utworzenie
lokalnych Centrów
Edukacji Ekologicznej
(CEE).
Doskonalenie techniczne, edukacyjne i organizacyjne selektywnej
zbiórki odpadów
Termin
realizacji
2004 –
2007
Realizatorzy
­
4
Sposoby postępowania
z odpadami
niebezpiecznymi –
doradztwo, szkolenia
2004 –
2011
5
Dostosowanie gospodarki rolnej do wymogów
Unii Europejskiej
2004 –
2011
7
Wdrażanie systemów zarządzania środowiskiem
Szkolenia w zakresie pozwoleń zintegrowanych
2004 –
2011
8
Organizacja imprez masowych m.in. z okazji:
­ Dnia Ziemi
­ Dnia Ochrony
Środowiska
­ Sprzątania Świata
­ Uroczystości lokalnych
i regionalnych
2004 –
2011
9
Seminaria i szkolenia
dotyczące:
­ zalesień i zadrzewień,
­ odnawialnych źródeł
energii,
­ żywności ekologicznej
2004 –
2007
Efekty
Uwagi
Szacunkowy
koszt
­ Starostwo Po- Wyzsza świadomość ekol.wiatowe
wyzszy pozim ochrony
środowiska – wyzszy poziom
­ gminy
FOSiGW odzysku odpadów w
­ organizacje
Ekofundu selektywnej zbiórce
10 000,proekolog.
­ instytucje
oświatowe
­ szkoły
­ CEE w Łodzi
2004 2007
Źródło
finansowania
sz, UE
- Platforma dyskusji,
konsultacji
­ Koordynacja działań proekologicznych
­ Przygotowanie podstaw do
objęcia wysokowydajną
selektywną zbiórką całego
­ lokalne CEE
FOSiGW
powiatu
­ CEE w Łodzi
UE
­ Zwiększenie czystości i po­ Firmy zajmująFirmy
rządku
40 000,ce się odpadami zajmują- ­ nauka zasad selektywnej
­ gminy
ce się od- zbiórki odpadów
padami ­ Poprawa stanu środowiska
­ Starostwo
­ Zwiększenie okresu
użytkowania składowisk
odpadów
­
­
­ UW w Łodzi
­ PCEE
Budżety
­ CEE w Łodzi
­ Zmniejszenie zagrożenia
jedn.,UE,
­ Uczelnie
środowiska
­ Starostwo Po- FOŚiGW ­ Identyfikacja odpadów nie- 10 000,Podmioty
bezpiecznych i sposoby
wiatowe
gospopostępowania
­ Gminy
darcze
­ firmy,
organizacje
Środki ­ Przygotowanie procesu reUE
strukturyzacji rolnictwa
b.d.
­ WODR
Budżet ­ Zwiększenie stopnia wykorzystanie funduszy UE
WODR
­ Zgodne z prawem działania
­ firmy
FOŚiGW
gospodarcze
specjalistyczne,
20 000,UE, inne ­ Poznanie nowych form
inne jednostki
zarządzania środowiskiem
­ Szkoły
­ Wzrost świadomości
­ Instytucje
ekologicznej
pozarządowe
­ Wzrost zainteresowania
­ Instytucje zwiąśrodowiskiem i przyrodą
FOŚiGW
zane z ochroną
­ Wiedza dotycząca
40 000,UE, inne
środowiska,
czystości i porządku
­ inst.
w najbliższym otoczeniusamorządowe
­ kształtowanie modeli
­ CEE
postepowania
­ Poprawa struktury upraw
­ WOŚUW
i lasów
­ PCEE
FOŚiGW ­ Poprawa konkurencyjności
20 000,­ CEE w Łodzi
UE, inne na rynku żywności
­ Zmniejszenie zużycia
­ Szkoły
surowców
161
10
11
Przygotowanie materiałów informacyjnych
i propagandowych z zakresu ochrony środowiska i turystyki:
­ ulotki i broszury,
­ opracowania,
­ audycje
Opracowanie programu
zagospodarowania sozologicznego (szlaki turystyczne, ścieżki edukacyjne, ścieżki rowerowe
i piesze, campingi,
parkingi)
2004 –
2011
2004 –
2011
13
Doradztwo techniczne
i organizacyjne dla rolników i przedsiębiorców
2004 –
2011
16
Organizacja szkoleń dla
władz samorządowych
i państwowych
2004 –
2011
­ CEE w Łodzi
­ Szkoły
­ Instytucje
pozarządowe
­ samorządy
FOŚiGW ­ Wzrost świadomości
UE, inne ekologicznej
30 000,-
­ gminy, powiat
­ Instytucje związane z ochroną
­ Zwiększenie aktywności
FOŚiGW
środowiska
turystycznej
UE, inne
­ Stworzenie miejsc pracy
turystyką,
aktywizacja
bezrobotnych
­ Zwiększenie efektywności
działania przedsiębiorstw
­ CEE
i gospodarstw rolnych
­ WyspecjalizoFOŚiGW ­ Działania podmiotów
wane firmy
UE, inne gospodarczych zgodnie
­ WODR
z przepisami prawa
­ Instytucje
­ Wdrażanie przemysłowych
rozwiązań zgodnych z oś
­ Firmy komerc,
instytucje
20 000,-
25 000,-
FOŚiGW ­ Własne przygotowanie
UE, inne kadry urzędniczej
b.d.
7.1.5. Cel operacyjny: Zapobieganie awariom przemysłowym
Zadania powiatu
Lp.
Zadanie
1.
Usprawnienie
procedur
informowania
społeczeństwa i
jednostek
o wystąpieniu
poważnych awarii
przemysłowych i
koordynacji działań
przez modernizację
usprzętowienia i
doskonalenie
organizacyjne
Termin
Źródło
Realizarealizafinansotorzy
cji
wania
Efekty
Uwagi
Szacunkowy
koszt
Lata 2004 – 2011
­
2004 2011
Starostwo
­
Powiato- Budżet
we/
Powiatu
Starosta
­
162
szybki przepływ
informacji
minimalizacja
skutków awarii
(ochrona ludności,
mienia, środowiska)
poprawa stanu
bezpieczeństwa
b.d.
­
­
2.
Przygotowanie/weryfikacja procedur
postępowania
w przypadku
wystąpienia klęsk
żywiołowych.
20042011
Starostw
Budżet
PowiatoPowiatu
we
­
­
3.
Ochrona przed
powodzią terenów
gmin położonych
w dolinach Bzury
i Neru
praca
ciągła
WZM
Budżet
i UW
Wojewó
w Łodzi
dztwa
monitorowanie
podstawowych
zagrożeń,
określenie odpowiedzialnych i obowiązków organów administracji, instytucji
i osób fizycznych,
zapewnienie współdziałania i współpracy jednostek ratowniczych, specjalistów i ekspertów
poprawa stanu
Poprawa ochrony przed
powodzią terenów gmin
położonych w dolinach
rzek (działanie
inwestycyjne)
Praca bieżąca
Współdziałający
organizacyjnie:
Powiat, Gminy
Powiatu,
Regionalne
Zarządy
Gospodarki
Wodnej,
Państwowa Straż
Pożarna, Policja
Koszty - b.d.
Zalecenia dla gmin
Lp.
1.
Zadanie
Aktualizacja wykazu podmiotów
gospodarczych posiadających
substancje niebezpieczne i materiały,
instalacje stanowiące potencjalne
zagrożenie dla środowiska i życia
ludzi, transport,
Termin
realizacji
2004
Efekty
Uwagi
Rozpoznanie aktualnych zagrożeń oraz
możliwość ustalenia najskuteczniejszych
zasad postępowania w przypadku
wystąpienia awarii, stworzenie bazy
danych o instalacjach na terenie gminy
mogących stanowić zagrożenie.
-
2.
Informowanie społeczeństwa o
wystąpieniu poważnych awarii
2004 2011
Szybkie reagowanie - minimalizacja
zagrożenia i strat
-
3.
Ochrona przed powodzią terenów
gmin położonych w dolinach Neru i
Bzury
2004 2011
Poprawa stanu bezpieczeństwa
powodziowego mieszkańców gminy.
-
4.
Aktualizacja w miejscowych planach
zagospodarowania przestrzennego
tras przewozu substancji i
materiałów niebezpiecznych.
2004 2011
Zapobieganie i minimalizacja skutków
awarii z udziałem środków transportu.
-
5.
Uwzględnianie w miejscowych
planach zagospodarowania
przestrzennego terenów zalewowych
i wymogów ochrony
przeciwpowodziowej
2004 2011
Wyeliminowanie zagrożenia ludności,
uniknięcie strat i zniszczeń
-
163
7.2.
CEL
SZCZEGÓŁOWY:
Ochrona
zasobów
środowiska
przyrodniczego
i krajobrazu
7.2.1. CEL OPERACYJNY: Ochrona przyrody i krajobrazu z uwzględnieniem
wymogów UE
Zadania powiatu
Lp.
Termin
realizaRealizatorzy
cji
Lata 2004-2011
Zadanie
1.
Współdziałanie z Wojewodą
Łódzkim na rzecz wykorzystania
funduszy UE na ochronę obszarów
NATURA 2000.
2004 2011
2.
Współpraca z Wojewódzkim
Konserwatorem Zabytków w
zakresie ochrony starodrzewia,
parków podworskich i wiejskich.
Źródło
finansowania
Efekty
Szczególna ochrona obszarów
cennych przyrodniczo przez
efektywne wykorzystanie
środków finansowych
Ochrona starodrzewia,
pomników przyrody, parków
zabytkowych, które ze względu
na wiek i war-tości
przyrodnicze objęte są opieką
konserwatorską.
Starostwo
Powiatowe
Budżet
Starostwa
20042011
Starostwo
Powiatowe
Budżet
Starostwa
4.
Współpraca z ARiMR, nadleśnictwami, WODR i gminami
w zakresie realizacji programów
rolnośrodowiskowych i innych
zwłaszcza w sprawach zadrzewiania
i zalesiania gruntów rolnych.
2004 2011
Starostwo
Powiatowe
Budżet
Starostwa
Poprawa lesistości powiatu,
poprawa walorów terenów
zieleni.
4.
Prowadzenie postępowań ooś oraz pe
w stosunku do obiektów
zlokalizowanych na terenach o
wyższej wartości przyrodniczej
2004 2011
Starostwo
Powiatowe
Budżet
Starostwa
Ochrona walorów
przyrodniczych i zdrowia ludzi
Zadania innych organów i jednostek
Lp.
Zadanie
Termin
realizacji
Realizatorzy
Źródło
finansowania
Efekty
Uwagi
Szacunkowy koszt
Lata 2004 - 2007
1.
Opracowanie ostatecznej
listy obszarów proponowanych do włączenia
do sieci NATURA 2000.
do
2005 r.
Wojewoda
Łódzki
Fundusze
strukt. UE,
budżet
Państwa.
Ochrona
obszarów
cennych
przyrodniczo
Konieczna
ścisła
współpraca
z
samorząda
mi
Lata 2004 - 2007
1.
Realizacja programów
rolnośrodowiskowych.
2004 2011
ARiMR
164
Fundusze UE,
śr. własne
Lepsze warunki
życia
mieszkańców,
poprawa stanu
środowiska
b.d.
2.
Promowanie ekologicznego gospodarowania na
gruntach rolnych położonych na terenach objętych ochroną prawną;
promocja żywności
ekologicznej
2004 2011
WODR
3.
Rozwijanie hodowli i
reintrodukcji zwierzyny
dziko żyjącej (zwł.
bażantów, kuropatw i
innych gat. zagrożonych
liczebnie bądź
zdrowotnie).
2004 2011
koła
łowieckie
Ochrona
Środki
przyrody, wzrost
promotorów,
zdrowotności
fundusze UE, społeczeństwa
śr. własne,
wzrost
FOŚiGW
atrakcyjności
regionu
Utrwalanie
czystości i
Środki kół
odporności
łowieckich,
genetycznej,
inne środki
właściwa
pomocowe
liczebność i
zdrowotność
zwierzyny,
b.d.
b.d.
Zalecenia dla gmin
Lp.
1.
Zadanie
Termin
realizacji
Lata 2004 – 2007
Pełna diagnoza środowiska przyrodniczego w gminach, identyfikacja obszarów, siedlisk, gaOpracowanie dokumentacji ekofizjograficznej
tunków roślin i zwierząt zasługmin jako podstawy sporządzania miejscowych
2004
gujących na ochronę. Uzyskanie
planów zagospodarowania przestrzennego.
danych i wskazań potrzebnych
do kreowania zrównoważonego
rozwoju gminy
2.
Wspomaganie, inicjowanie działań przeciwko
wypalaniu roślinności i podpalaniu torfowisk
20042007
3.
Rozwiązanie problemu bezpańskich psów i
kotów
20042007
1.
2.
3.
Efekty
Poprawa i utrzymanie kondycji
ekosystemów, zapobieganie
pożarom i degradacji gleby.
Zmniejszenie szkód wśród
zwierzyny łownej i zagrożeń
chorobami odzwierzęcymi
Lata 2004 – 2011
Określanie w studium uwarunkowań i kierunków
2004 rozwoju przestrzennego gminy obszarów
Zrównoważony rozwój gmin.
2011
cennych przyrodniczo i krajobrazowo.
Ład przestrzenny
i zrównoważony rozwój gmin,
Uwzględnienie obszarów proponowanych do
2004 - zapewnienie integralności
sieci NATURA 2000 w miejscowych planach
2011
planowanych działań
zagospodarowania przestrzennego.
z wymogami ochrony przyrody.
Dokonywanie oceny skutków oddziaływania
planów i przedsięwzięć na walory przyrodnicze
obszarów kandydujących do sieci NATURA
2000.
2004 –
2011
165
Zapobieganie degradacji
środowiska przyrodniczego.
Uwagi
Szacunkowy
koszt
b.d.
Współpraca z
PSP, OSP,
Policją,
Starostwem,
organizacjami
Współpraca z
Policją, kołami
łoiwieckimi,
Starostwem
b.d.
b.d.
b.d.
4.
Bieżące uwzględnianie w miejscowych planach
zagospodarowania przestrzennego nowo
stanowionych na terenie gmin prawnych form
ochrony przyrody.
2004 2011
Bieżące dane o stanie
środowiska przyrodniczego
gmin.
b.d.
5.
Ustanawianie na terenie gminy nowych form
ochrony przyrody.
2004 2011
Ochrona obszarów o wyjątkowej
wartości przyrodniczej.
b.d.
Informacja o hodowli psów rasy
chart, ich mieszańcach.
Współpraca
z ZO PZŁ,
Polskim
Związkiem
Kynologicznym
6.
Inwentaryzacja chartów rasowych i ich
mieszańców.
2004 2011
:
Mierniki efektów:
­ Ilość terenów objętych ochroną według sieci NATURA 2000.
­ Liczba opracowań ekofizjograficznych gmin.
­ Liczba inwestycji, inicjatyw proekologicznych na terenach cennych przyrodniczo.
­ Liczba planowanych przedsięwzięć spełniających wymogi ochrony środowiska objętych procedurą ooś.
­ Ilość przeglądów ekologicznych nakazanych do wykonania przedsiębiorcom działającym na terenach cennych
przyrodniczo.
­ Ilość rolników korzystających z programów rolno-środowiskowych oraz wielkość wypłaconych im środków
finansowych z tego tytułu.
7.2.2. CEL OPERACYJNY: Zwiększanie lesistości w powiecie
Zadania powiatu
Lp.
Zadanie
Termin
realizacji
Realizatorzy
Efekty
Uwagi
Szacunkow
y koszt
Budżet
własny
Zaktualizowana
baza danych gruntów możliwych do
zalesienia
b.d.
3000,-
40000,-
Źródło
finansowania
Lata 2004-2011
1.
2.
3.
4.
Aktualizacja
ewidencji gruntów
Opracowanie i
aktualizacja powiatowego programu
zwiększania
lesistości
Dokonywanie
przeglądów lasów
prywatnych pod
kątem ich stanu,
instruktaż dot.
pielęgnacji lasu
Dokonanie zmian
klasyfikacyjnych
gruntów rolnych na
grunty leśne zalesionych w ramach ustawy o przeznaczeniu
gruntów rolnych do
zalesienia
Praca
ciągła
Starostwo
Powiatowe
20052011
Starostwo
Powiatowe
Budżet
powiatu
Powiatowy program zwiększania
lesistości –
narzędzie i
podstawa prawna
20042011
Starostwo
Powiatowe
Budżet
powiatu
stan lasów
prywatnych
20062011
Starostwo
Powiatowe
Budżet
powiatu
Aktualny stan
klasyfikacji
gruntów
166
b.d.
5.
6.
Opracowanie
dokumentacji
urządzeniowej dla
lasów
niepaństwowych:
Zalesianie gruntów
nieprzydatnych
rolniczo
Budżet
państwa
WFOŚiGW
Starostwo
Powiatowe
20042007
Budżet
państwa
Fundusz
Wzrost lesistości,
Leśny
WFOŚiGW
środki własne
rolników
Starostwo
Powiatowe
20042011
uproszczone plany
urządzenia lasu dla
lasów niepaństwowych,
zapewnienie
podstaw
prowadzenia
racjonalnej
gospodarki leśnej
w lasach
niepaństwowych
b.d.
współdziała
nie z:
Nadleśnictwami,
gminami
.:
b.d.
Zadania innych organów i jednostek
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
Zadanie
Realizacja programów
ochrony przyrody
będących częścią planów
urządzenia lasów dla
Nadleśnictw.
Zalesienia gruntów
Skarbu Państwa
wyłączonych z
użytkowania rolniczego
Opracowanie programu
edukacji leśnej Zarządzenie Dyrektora
Generalnego lasów
Państwowych z dnia
09.05.2003r. Nr 57.
Prowadzenie stałego
biologicznego
monitoringu
ekosystemów leśnych
Zalesianie gruntów
rolniczych
Termin
Źródło
Realizatorzy
realizacji
finansowania
Lata 2004-2011
Efekty
Uwagi
Szacunkowy koszt
20042011
Nadleśnictwa
Budżet
Nadleśnictw
- racjonalna
gospodarka w
ekosystemach
leśnych objętych
ochroną;
20042011
Nadleśnictwa
Budżet
państwa
- wzrost lesistości
w powiecie
b.d.
- wzrost
świadomości
ekologicznej
społeczeństwa
b.d.
- informacja o stanie
zdro-wotności lasów
w powiecie
b.d.
20042008
Nadleśnictwa
Budżet
Nadleśnictw
20042011
Instytut
Badawczy
Leśnictwa
DGLP
20042011
ARiMR
Wzrost lesistości,
popularyzacja
środki UE,
zalesień porzez
budżet państwa uzyskanie dochodu
dla właścicieli
167
b.d.
współdziałanie ze
Starostwem,
gminami,
nadleśnictwami
Zalecenia dla gmin
Lp.
Termin
realizacji
Zadanie
Uwagi
Szacunkowy
koszt
Efekty
Lata 2004-2011
1.
2.
Uwzględnienie w miejscowych
planach zagospodarowania
przestrzennego terenów
przeznaczonych do zalesienia
Bieżące informowanie Starosty
Łęczyckiego
o zmianach dotyczących
przeznaczania lasów na inne cele
2004-2011
Możliwość prowadzenia planowej
polityki zagospodarowania
przestrzennego z uwzględnienien
zalesień
b.d.
2004-2011
Aktualizacja danych o obszarze
nadzorowanym przez Starostę
b.d.
Mierniki efektów.
­
­
­
­
­
­
­
­
­
­
Powierzchnia gruntów rolnych planowanych do zalesienia i zalesionych
Powierzchnia gruntów rolnych zalesionych przez właścicieli we własnym zakresie, a następnie
przekwalifikowanych na wniosek.
Powierzchnia lasów i gruntów leśnych stanowiących własność Skarbu Państwa objęta dokumentacją
urządzeniową.
Powierzchnia lasów i gruntów leśnych nie stanowiących własności Skarbu państwa objętych dokumentacją
urządzeniową.
Powierzchnia lasów i gruntów leśnych Skarbu Państwa objętych ochroną.
Wskaźnik lesistości.
Liczba rolników biorących udział w szkoleniach; liczba szkoleń.
Powierzchnia zalesionych gruntów rolnych wyłączonych z użytkowania rolniczego.
Stopień uszkodzenia lasów.
Powierzchnia zadrzewień i zakrzewień.
7.2.3. Cel operacyjny: Ochrona gleb i terenów zdegradowanych
Zadania powiatu
L.p.
1.
.
Zadanie
Tworzenie zbioru
danych o terenach
zdegradowanych i
rekultywowanych
Analiza wydanych
decyzji
rekultywacyjnych,
pozwoleń ekologicznych i przestrzegania
nałożonych
obowiązków.
Termin
realizacji
Realizatorzy
Źródło
finansowania
Efekty
Uwagi
Szacunkowy koszt
2004 –
2011 r.
Starostwo
Powiatowe
budżet
powiatu,
FOGR,
FOŚiGW
Baza danych
o terenach
Zdegradowanych i
rekultywowanych
12000,-
2004 –
2011 r.
Starostwo
Powiatowe
przy
współpracy z
PIOŚ
168
egzekwowanie
budżet
nałożonych
powiatu, PIOŚ
obowiązków.
Praca
bieżąca
Zadania innych organów i jednostek
L.p.
Zadanie
1.
Wspieranie organizacyjne i
doradcze tworzenia gos-podarstw
produkujących metodami
ekologicznymi, zintegrowanej
produkcji, racjonalizacji
stosowania środków do prod.
Rolnej
Termin
realizacji
2004 2011 r.
Źródło
finansowania
Realizatorzy
Uwagi
Szacunkowy
koszt
Efekty
Zmniejszenie
obciążenia
środowiska
środkami
budżet WODR
chemicznymi i
nawozami
sztucznymi oraz
gnojowicą.
WODR,
b.d.
Zalecenia dla gmin
L.p.
1.
Zadanie
Termin realizacji
Egzekwowanie likwidacji składowisk
nielegalnych, dostosowanie do norm
składowisk zatwierdzonych
2004-2011 r.
Efekty
Eliminacja procesu stałego
przenikania do gruntu
zanieczyszczeń ze
składowisk ( w tym
związków toksycznych)
Uwagi
Szacunkowy
koszt
b.d.
Mierniki efektów:
­
­
­
Udział powierzchni terenów o glebach przydatnych do produkcji zdrowej żywności.
Wzrost powierzchni terenów zrekultywowanych.
Ilość i wielkość zlikwidowanych składowisk nielegalnych.
7.2.4. Cel operacyjny: Ochrona zasobów kopalin i wód podziemnych
Zadania powiatu
L.p.
1.
Zadanie
Ograniczanie naruszeń
środowiska, towarzyszących
eksploatacji kopalin przez:
­
prowadzenie kontroli
w zakładach górniczych,
­
przestrzeganie realizacji
obowiązków wynikających
z koncesji,
­
zapobieganie i usuwanie
szkód górniczych.
Termin
realizacji
2004 –
2011
Realizatorzy
Starostwo
Administracja,
nadzór górniczy
169
Źródło
finansowania
Efekty
Uwagi
Szacunkowy
koszt
przedsiębiorcy
Zmniejszenie
naruszeń
środowiska
powstałych na
skutek
działalności
górniczej.
współdziałanie
z Okręgowym
Urzędem
Górniczym oraz
Wojewodą
Łódzkim
-
Zadania innych organów i jednostek
L.p
1.
2.
3.
4.
Zadanie
Termin
realizacji
Zwiększenie efektywności
wykorzystania udokumentowanych
i eksploatowanych złóż kopalin
przez:
­
stosowanie sprawnego sprzętu
urabiającego,
­
wdrażanie linii
technologicznych do
uszlachetniania kopaliny,
­
wybieranie kopaliny do spągu
złoża, zgodnie z wyliczonym
wskaźnikiem wykorzystania
złoża.
Zagospodarowanie wyrobisk
poeksploatacyjnych dla potrzeb
małej retencji.
Ograniczanie wykorzystania wód
podziemnych dla celów
przemysłowych przez:
­
oszczędne gospodarowanie
wodą,
­
zamykanie obiegów wód
­
wykorzystywanie wód gorszej
jakości, np. wód
powierzchniowych,
Ochrona wód podziemnych przed
degradacją - jakościową i ilościową
przez:
-wyznaczanie stref ochronnych
wokół ujęć oraz ujmowanie ich
w mpzp
-rozwój rolnictwa ekologicznego
w obrębie GZWP.
2004 –
2011
2004 –
2011
Realizatorzy
przedsiębiorcy,
przedsiębiorcy
Źródło
finansowania
Efekty
Uwagi
Szacunkowy
koszt
przedsiębiorcy
Efektywne
wykorzystanie
zasobów
surowcowych,
b.d.
przedsiębiorcy
Zwiększenie
powierzchni
terenów na cele
rekreacyjne,
retencyjne,
zalesieniowe
b.d.
b.d.
b.d.
2004 –
2007
użytkownicy
ujęć
użytkownicy
ujęć
Zmniejszenie
ilości
wykorzystania
wód
podziemnych,
dobrej jakości
2004 –
2011
użytkownicy
ujęć oraz
Dyrektor
RZGW,
użytkownicy
ujęć
Wysoka jakość
wód
podziemnych,
Wytyczne dla gmin
L.p.
1.
Zadanie
Uwzględnianie w miejscowych planach
zagospodarowania przestrzennego ochrony
GZWP oraz terenów planowanej eksploatacji
kopalin z uwzględnieniem potrzeb
materiałowych na budowę autostrad
Termin
realizacji
2004 –
2011
Efekty
Podstawa do prawidłowej eksploatacji złóż,
zmniejszenie tendencji na ter. wiejskich do
nielegalnej eksploatacji kopalin, zmniejszenie
obciążenia dróg i środowiska transportem (w
przypadku przewozów z zewnątrz gminy)
Mierniki efektów:
­
­
Powierzchnia terenów szkód górniczych.
Ilość wód podziemnych, dobrej jakości, zużyta na cele produkcyjne.
170
Uwagi
Szacunkowy
koszt
b.d.
7.3 CEL SZCZEGÓŁOWY: Racjonalne gospodarowanie środowiskiem
7.3.1 CEL OPERACYJNY: Ograniczenie materiałochłonności, wodochłonności,
energochłonności i odpadowości gospodarki, retencja wodna
Zadania powiatu
L.p.
1.
2.
3
Zadanie
Egzekwowanie
technologii
energooszczędnych,
wodooszczędnych
małoodpadowych
w realizowaniu
przedsięwzięć.
Wprowadzanie zasady
recyklingu materiałów
z wraków
samochodowych
Wspieranie doradztwa
technicznego
i organizacyjnego dla
rolników i
przedsiębiorców
Źródło
finansowania
Lata 2004 –2011
Efekty
Termin
Realizatorzy
realizacji
Uwagi
Szacunkowy
koszt
Starostwo
Powiatowe
Instalacje spełniające
warunki czystej produkcji.
W uzgodnieniach
procesów
inwestycyjnych i
eksploatacyjnych
20042011
Starostwo
Powiatowe
Zapewnienie bieżącego
zarządzania strumieniami
odpadów (uzgodnienia dla
stacji demontażu pojazdów)
Maksymalizacja recyklingu
materiałów pozwalających
na odzyskanie z nich
materiałów użytecznych.
Praca bieżąca
2004 –
2011
­ CEE w
­ Zwiększenie efektywności
Łodzi,
działania przedsiębiorstw
­ lokalne
PFOSiGW,
i gospodarstw rolnych
CEE
pozostałe
­ Działania podmiotów
FOŚiGW,
­ Wyspecjagospodarczych zgodnie
budżet
lizowane
z przepisami prawa
państwa,
firmy
­ Wdrażanie
inne źródła
­ WODR
przemysłowych rozwiązań
­
20042011
Budżet
powiatu
25 000,-
Zadania innych organów i jednostek
L.p.
Zadanie
Termin
realizacji
Źródło
finansowania
Realizatorzy
Efekty
Uwagi
Szacunkowy
koszt
Przyspieszenie
realizacji
planowanych zadań
i funkcjonowania
systemów
melioracyjnych.
b.d.
Informacja o ilości
zużytej wody do
celów działalności
gospodarczych.
b.d.
Lata 2004 –2007
1.
Maksymalizacja
wykorzystanie środków
pomocowych na remont
modernizację obiektów
melioracyjnych.
2004 2007
Spółki
wodne,
WZMiUW
UE
Środki
wojewódzkie,
budżet państwa,
FOŚiGW
2.
Rejestracja poziomu
zużycia wody
podziemnej dla celów
działalności
gospodarczej
2004 2007
Prowadzący
działalność
Środki
przedsiębiorców
1.
Realizacja regionalnego
programu małej retencji
2004 2011
2.
Odbudowa
zniszczonych obiektów
retencyjnych, budowa
nowych zbiorników,
stawów do hodowli ryb.
2004 2011
Lata 2004 –2011
Budżet
województwa,
Zwiększenie małej
WZMiUW
FOŚiGW,
retencji w powiecie
Ekofundusz, Srodki
UE
Prywatni
inwestorzy
Środki inwestorów,
FOŚiGW,
Zwiększenie małej
Ekofundusz, środki retencji w powiecie
UE
171
b.d.
b.d.
3.
Wzmocnienie nadzoru
nad utrzymaniem urządzeń melioracyjnych –
przeciwdziałanie
samowoli regulowania
urządzeń i niszczenia ,
ich konserwacja i
modernizacja
2004 2011
WZMiUW
Spółki Wod.
Starostwo,
organy
ścigania
Budżet
uczestników
działania
Prawidłowe
funkcjonowania
systemów
melioracyjnych
,właściwa
gospodarka wodna
b.d.
Zalecenia dla gmin i zadania
Lp
1.
2
3.
1
Termin
realizacji
Zadanie
Efekty
Lata 2004 –2007
Analiza zużycia wody podziemnej przez
Podstawa do zastosowania
mieszkańców, działalność gospodarczą, straty
2004 mechanizmów zmierzających do
wody
2006
oszczędzania wody podziemnej
Budowa zbiorników retencyjnych na terenie
Zwiększenie odbioru wód
miasta Łęczyca
opadowych z terenów
­
Odmulenie i pogłębienie istniejących
inwestycyjnych i terenów upraw
2004zbiorników (roboty czerpalne,
rolnych.
2005
refulacyjne, umacnianie brzegów,
Zmniejszenie skutków powodzi oraz
­
uporządkowanie i zagospodarowanie
zalewania terenów upraw rolnych
z terenu miasta i gminy Łęczyca.
­ terenów wokół zbiorników)
Edukacja ekologiczna społeczeństwa na rzecz
2004 Mniej wytwarzanych odpadów
ograniczenia ilości wytwarzanych odpadów
2007
Lata 2004 –2011
Baza informacyjna o miejscach
Włączenie programu budowy małych
2004 r - gdzie występują korzystne warunki
zbiorników retencyjnych w miejscowe plany
2011
do budowy małych zbiorników
zagospodarowania przestrzennego gmin
retencyjnych, podstawa prawna
Uwagi
Szacunkow
y koszt
b.d.
2 000 000,-
b.d.
b.d.
Mierniki efektów:
­
­
­
Liczba zmodernizowanych obiektów melioracyjnych.
Liczba obiektów retencyjnych wymagających odbudowy.
Długość rowów melioracyjnych poddanych konserwacji.
7.3.2. CEL OPERACYJNY: Wykorzystanie energii odnawialnej do 7,5 % ogółu
energii
Lp.
Zadanie
1.
Zebranie dostepnych
informacji dot. wód
geotermalnych,
udostepnienie ich do
wykorzystania
2.
Rozwijanie programów
rozwoju energetyki , w tym
energetyki skojarzonej,
wykorzystania źródeł
odnawialnej
Termin
realizacji
2004/
2005
20052011
Źródło
finansowania
Lata 2004 – 2011
Realizatorzy
Efekty
Uwagi
Szacunkowy koszt
Starostwo
Budżet
powiatu
Ułatwienie procesu
potencjalnym inwestorom
200,-
ZEP
ZEP,
środki
pomocowe
Wprowadzanie technologii
związanych z energetyką
odnawialną i skojarzoną na
terenach powiatu
łęczyckiego
b.d.
172
Zalecenia dla gmin i zadania
Termin
realizacji
Lata 2004 –2011
Lp.
Zadanie
1.
Uwzględnienie w miejscowych planach
zagospodarowania przestrzennego terenów pod
lokalizację elektrowni wodnych, wiatrowych i
innych obiektów energii odnawialnej
2
Promowanie wśród mieszkańców działań
zmierzających do budowy obiektów
produkcji energii odnawialnej: upraw
energetycznych, kolektorów słonecznych,
siłowni wiatrowych, wodnych, itp.
Uwagi
Szacunkowy koszt
Efekty
2004 -2011
Wyznaczenie terenów o
dogodnej lokalizacji
b.d.
2004-2011
Zmniejszenie emisji gazów i
pyłów do atmosfery,
wykorzystanie potencjału
gruntów rolnych i nieużytków
do prod. biomasy i
oczyszczania gruntów
zanieszczyszczonych
b.d.
Mierniki efektów:
­
­
­
Liczba obiektów wykorzystujących energię odnawialną
Liczba gospodarstw wykorzystujących energię odnawialną
Wskaźniki wykorzystania en. odnawialnej
7.4. CEL OPERACYJNY: Zwiększenie aktywności obywatelskiej i wyższy stan świadomości
ekologicznej społeczeństwa
L.p.
Zadanie
1.
Szkolenia mieszkańców
w zakresie:
­ turystyki i agroturystyki,
­ zalesiania gruntów
i sposobów utrzymania
lasów,
­ prowadzenia gospodarstw ekologicznych
­ pozyskiwania energii
ze źródeł odnawialnych ze szczególnym
uwzg\ędnieniem
produkcji i
wykorzystania
biomasy
2.
Rozwijanie wspierania
form edukacji
ekologicznej ( w razie
potrzeby – utworzenie
lokalnych Centrów
Edukacji Ekologicznej
(CEE).
3
Dostosowanie gospodarki rolnej do wymogów
Unii Europejskiej
Termin
realizacji
Realizatorzy
2004 –
2007
2004 –
2011
Efekty
Uwagi
Szacunkowy
koszt
­ Uzyskanie kwalifikacji
zawodowych lub
dodatkowych umiejętności
­ Rozszerzenie zakresu usług
Powiaprodukcji i zysków/
towy
poprawa poziomu życia w
Urząd
powiązaniu z lokalnym
Pracy, UE, podnoszeniem poziomu oś
FOSiGW ­ Produkcja zdrowej
Inne źródła żywności
­ Ograniczenie zużycia
surowców – energii
nieodnawialnej
40 000,-
­ Starostwo
- Wyzsza świadomość ekol.Powiatowe
wyzszy pozim ochrony
­ gminy
środowiska – wyzszy
­ organizacje
FOSiGW,
poziom odzysku odpadów
proekolog.
Ekofundus w selektywnej zbiórce
­ instytucje
- Platforma dyskusji,
z, UE
oświatowe
konsultacji
­ szkoły
­ Koordynacja działań proe­ CEE w
kologicznych
Łodzi
Ujęte w
działaniu 7.1.4
­ Powiatowy
Urząd
Pracy
2004 –
2011
Źródło
finansowania
­ Nadleśnictw
o
­ WODR
­ PCEE
­ Starostwo,
gminy
­ inne org.
Środki UE ­ Przygotowanie procesu restrukturyzacji rolnictwa
Budżet
­ Zwiększenie stopnia wykoWODR
rzystanie funduszy UE
­ WODR
173
b.d.
4
Organizacja imprez masowych m.in. z okazji:
­ Dnia Ziemi
­ Dnia Ochrony
Środowiska
­ Sprzątania Świata
­ Uroczystości lokalnych
i regionalnych
5
Seminaria i szkolenia
dotyczące:
­ zalesień i zadrzewień,
­ odnawialnych źródeł
energii,
­ żywności ekologicznej
6
Przygotowanie materiałów informacyjnych
i propagandowych z zakresu ochrony środowiska i turystyki:
­ ulotki i broszury,
­ opracowania,
­ audycje
7
Opracowanie programu
zagospodarowania sozologicznego (szlaki turystyczne, ścieżki edukacyjne, ścieżki rowerowe
i piesze, campingi,
parkingi)
8
Doradztwo techniczne
i organizacyjne dla rolników i przedsiębiorców
9
Organizacja szkoleń dla
władz samorządowych
i państwowych,
wyposażenie techniczne,
rozbudowa kadr
­ Szkoły
­ Instytucje
pozarządo
we
­ Instytucje
zwią-zane z
ochroną
środowiska
,
­ inst.
samorządo
we
­ CEE
FOŚiGW
UE, inne
­ Wzrost świadomości
ekologicznej
­ Wzrost zainteresowania
środowiskiem i przyrodą
­ Wiedza dotycząca
czystości i porządku
w najbliższym otoczeniu­ kształtowanie modeli
postepowania
40 000,-
FOŚiGW
UE, inne
­ Poprawa struktury upraw
i lasów
­ Poprawa konkurencyjności
na rynku żywności
­ Zmniejszenie zużycia
surowców
20 000,-
2004 –
2011
­ CEE
­ Szkoły
­ Instytucje
pozarządo
we
­ samorządy
FOŚiGW
UE, inne
­ Wzrost świadomości
ekologicznej
30 000,-
2004 –
2011
­ gminy,
powiat
­ Instytucje
zwią-zane z
ochroną
środowiska
turystyką,
aktywizacj
a
bezrobotny
ch
FOŚiGW
UE, inne
­ Zwiększenie aktywności
turystycznej
­ Stworzenie miejsc pracy
20 000,-
2004 –
2011
­ CEE
­ Wyspecjali
zo-wane
firmy
­ WODR
­ Instytucje
FOŚiGW
UE, inne
­ Zwiększenie efektywności
działania przedsiębiorstw
i gospodarstw rolnych
­ Działania podmiotów
gospodarczych zgodnie
z przepisami prawa
­ Wdrażanie przemysłowych
rozwiązań zgodnych z oś
25 000,-
2004 –
2011
­ Firmy
komerc,
instytucje
Budżety
własne
jednostek
FOŚiGW
UE, inne
­ przygotowanie kadry
urzędniczej do pracy
35 000,-
2004 –
2011
2004 –
2007
- ARiMR
- ODR
­ CEE
­ admistracja
lasów i
adm.
samorządo
wa
­ szkoły
POZOSTAŁE DZIAŁANIA OKREŚLONE
7 - PROGRAM ZADANIOWY
174
ZOSTAŁY
W
CZĘŚCI:
Ważniejsze stosowane skróty:
WIOŚ
FOŚiGW
BOŚ
FOGR
ISO
UE
ARiMR
WODR
PSP
OSP
DGLP
ZEP
mpzp
ooś
pe
oś
b.d.
- Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska
- fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej:
NFOŚiGW - Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
WFOŚiGW - Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
PFOŚiGW
- Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
GFOŚiGW - Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
- Bank Ochrony Środowiska
- Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych
- Międzynarodowa Organizacja Normalizacji
- Unia Europejska
- Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
- Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego
- Państwowa Straż Pożarna
- Ochotnicza Straż Pożarna
- Dyrekcja Regionalna Lasów Państwowych
- Zakład Energetyczny
- miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego
- ocena oddziaływania na środowisko (raport)
- przegląd ekologiczny
- ochrona środowiska
- brak danych
175
SPIS TABEL
Tabela nr 1. Ruch ludności w mieście Łęczyca ................................................................................................ 11
Tabela nr 2. Powierzchnia powiatu łęczyckiego oraz liczba ludności .............................................................. 13
Tabela nr 3. Podmioty gospodarcze zarejestrowane w rejestrze REGON w 2002r. na terenie powiatu
łęczyckiego ........................................................................................................................................................ 18
Tabela nr 4. Liczba gospodarstw rolnych i działek rolnych według prowadzonej działalności rolniczej w
powiecie łęczyckim ........................................................................................................................................... 19
Tabela nr 5. Liczba gospodarstw rolnych i działek rolnych według grup obszarowych powierzchni użytków
rolnych w powiecie łęczyckim .......................................................................................................................... 19
Tabela nr 6. Użytkowanie gruntów w gospodarstwach rolnych w powiecie łęczyckim w ha Error! Bookmark
not defined.
Tabela nr 7. Użytkowanie gruntów w gospodarstwach rolnych w powiecie łęczyckim w % Error! Bookmark
not defined.
Tabela nr 8. Struktura użytków rolnych w powiecie łęczyckim ........................ Error! Bookmark not defined.
Tabela nr 9. Wykaz Kół Łowieckich działających w powiecie łęczyckim - 2004r. ......................................... 32
Tabela nr 10. Wykaz parków i ogrodów na terenie powiatu łęczyckiego ......................................................... 33
Tabela nr 11. Rejestr pomników przyrody na terenie powiatu łęczyckiego ..................................................... 47
Tabela nr 12. Lista proponowanych obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 w gminach powiatu
łęczyckiego - PLB100001 Pradolina Warszawsko-Berlińska ........................................................................... 53
Tabela nr 13. Lista proponowanych specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000 w gminach powiatu
łęczyckiego - PLB100006 PRADOLINA BZURY-NERU .............................................................................. 54
Tabela nr 14. Złoża udokumentowane (1998-2003r.) ....................................................................................... 58
Tabela nr 15. Pozostałe złoża ............................................................................................................................ 58
Tabela nr 16. Zestawienie studni oraz punktowo zatwierdzonych zasobów wód podziemnych w gminach
powiatu łęczyckiego - stan na koniec 2002r. .................................................................................................... 62
Tabela nr 17. Największe ujęcia wodociągowe powiatu łęczyckiego .............................................................. 62
Tabela nr 18. Ilość wody podziemnej pobranej na cele socjalne i produkcyjne w poszczególnych gminach
powiatu łęczyckiego w 2002 roku ..................................................................................................................... 62
Tabela nr 19. Ilość wody podziemnej pobranej na cele socjalne i produkcyjne w poszczególnych gminach
powiatu łęczyckiego w 2003 roku. .................................................................................................................... 63
Tabela nr 20. Gospodarstwa domowe wg źródła zaopatrywania w wodę ........................................................ 64
Tabela nr 21. Klasyfikacja jakości wód podziemnych w punktach sieci monitoringu krajowego na terenie
powiatu łęczyckiego, odniesiona do wskazówek PIOŚ z 1995r. ...................................................................... 64
Tabela nr 22. Klasyfikacja jakości wód podziemnych w punktach sieci monitoringu regionalnego na terenie
powiatu łęczyckiego, odniesiona do wskazówek PIOŚ z 1995r. ...................................................................... 64
Tabela nr 23. Lokalizacja punktów pomiarowo kontrolnych obsługiwanych przez Wojewódzki Inspektorat
Ochrony Środowiska w Łodzi Delegaturę w Skierniewicach na terenie powiatu łęczyckiego ........................ 67
Tabela nr 24. Wykaz wskaźników decydujących o klasyfikacji rzek w zlewni Bzury w roku 2003 ................ 69
Tabela nr 25. Wykaz wskaźników decydujących o klasyfikacji Moszczenicy w roku 2003 ............................ 71
Tabela nr 26. Udział gmin powiatu łęczyckiego w „Programie Bzura” ........................................................... 76
Tabela nr 27. Ważniejsze komunalne oczyszczalnie ścieków usytuowane na terenie powiatu łęczyckiego .... 86
176
Tabela nr 28. Wykaz oczyszczalni ścieków skontrolowanych na terenie powiatu łęczyckiego w latach 1999 –
2002 przez WIOŚ, delegaturę w Skierniewicach .............................................................................................. 91
Tabela nr 29. Wykaz oczyszczalni ścieków skontrolowanych przez WIOŚ w Łodzi, Delegaturę w
Skierniewicach, w 2003 roku, na terenie powiatu łęczyckiego......................................................................... 91
Tabela nr 30. Ilość ścieków odprowadzanych do wód powierzchniowych z oczyszczalni ścieków
usytuowanych na terenie powiatu łęczyckiego w latach 1999 –2002, wg danych WIOŚ ................................ 92
Tabela nr 31. Dane charakteryzujące wodociągi i kanalizację w powiecie łęczyckim (2002r.) ....................... 92
Tabela nr 32. Zwierzęta gospodarskie w powiecie łęczyckim .......................................................................... 93
Tabela nr 33. Wyniki pomiarów hałasu drogowego wykonane w Łęczycy w 2000r. - pora dzienna............... 95
Tabela nr 34. Wyniki pomiarów hałasu drogowego wykonane w Piątku w 2000r. - pora dzienna .................. 95
Tabela nr 35. Wyniki pomiarów hałasu drogowego wykonane w Łęczycy w 2000r. - pora nocna.................. 95
Tabela nr 36. Wyniki pomiarów hałasu drogowego wykonane w Piątku w 2000r. - pora nocna ..................... 96
Tabela nr 37. Emisja zanieczyszczeń do powietrza w powiecie łęczyckim* .................................................. 100
Tabela nr 38. Emisja zanieczyszczeń do powietrza na terenie gmin powiatu łęczyckiego w roku 2002* ..... 100
Tabela nr 39. Emisja zanieczyszczeń do powietrza na terenie gmin powiatu łęczyckiego w roku 2003* ..... 101
Tabela nr 40. Wykaz podmiotów gospodarczych posiadających decyzje w/z emisji substancji do powietrza,
wydane przez Starostę Powiatu Łęczyckiego ................................................................................................. 102
Tabela nr 41. Wykaz jednostek objętych obowiązkiem zgłoszenia instalacji ................................................. 103
Tabela nr 42. Emisja zanieczyszczeń do powietrza w powiecie łęczyckim z procesów grzewczych i
technologicznych ogółem w 1994r.* .............................................................................................................. 104
Tabela nr 43. Limity określone w Polityce ekologicznej państwa na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem
perspektywy na lata 2007 – 2010 .................................................................................................................... 120
Tabela nr 44. Istotne dane charakteryzujące powiat łęczycki ......................................................................... 129
177