Owady

OWADY
Opracowali:
Adam Nolte,
Michał Pałyga,
Roman Wolf,
Bartłomiej Szajca
GROMADA OWADÓW (INSECTA)





Najliczniejsza a zarazem najbardziej zróżnicowana gromada
typu stawonogi.
Owady to najliczniejsza grupa zwierząt , do tej pory odkryto
ponad milion gatunków.
Poszczególne gatunki mogą mieć duży wpływ na życie i
gospodarkę człowieka (szkodniki, przenoszenie chorób ale
także zapylanie roślin, produkty wytwarzane przez owady)
W Polsce do najliczniej reprezentowanych rzędów owadów
należą: motyle, chrząszcze, błonkówki i muchówki.
Działem zoologii zajmującym się owadami jest entomologia.
ENTOMOLOGIA
•
•
Dział zoologii zajmujący się owadami. Dawniej
używano także terminu owadoznawstwo.
Entomologię można podzielić na:
•
•
Entomologię ogólną, zajmującą się m.in.
systematyką, anatomią, morfologią, fizjologią,
ekologią, ewolucją owadów,
Entomologię stosowaną, zajmującą się badaniem
owadów wpływających na działalność ludzką (np.
rolnictwo, przemysł drzewny, przechowalnictwo,
medycyna), w tym tzw. szkodników
MOTYLE (LEPIDOPTERA)
•
•
•
Jest to rząd owadów, który występuje na wszystkich
kontynentach, oprócz Antarktydy. Na świecie żyje około 150
tys. gatunków motyli, z czego w Polsce 3 tys.
Motyle mają ciało zbudowane z trzech segmentów - głowa,
tułów i odwłok. Ciało jest chronione przez chitynowy oskórek.
Motyle przechodzą przeobrażenie zupełne. Długość ich życia,
w zależności od gatunku, wynosi od kilku godzin do kilku
miesięcy.
Do rzędu motyli należą gatunki, które nie odpowiadają
typowemu wyglądowi motyli np. przeziernikowate
przypominają bardziej osy. Spotykane też formy bezskrzydłe.
CHRZĄSZCZE (COLEOPTERA)
•
Chrząszcze (Coleoptera) to jeden z najliczniejszych rzędów
owadów. Do chrząszczy zaliczanych jest ponad 400 tys.
gatunków. Występują na całym świecie, z wyjątkiem wód słonych.
Gatunki zaliczane do chrząszczy mogą być roślinożerne,
drapieżne, padlinożerne i wszystkożerne.
Chrząszcze to owady, które przechodzą przeobrażenie zupełne.
Ich cechą charakterystyczną jest aparat gębowy typu gryzącego,
który składa się z wargi górnej, dwóch żuwaczek, żuchwy i wargi
dolnej. Narządem dotyku są głaszczki. Grube pokrywy, które są
przekształconą pierwszą parą skrzydeł, nie biorą udziału w locie.
Ze względu na stan wiedzy ciągle są problemy z określeniem
systematyki chrząszczy.
BŁONKÓWKI, BŁONKOSKRZYDŁE

Rząd owadów z podgromady owadów
uskrzydlonych. Błonkówki są rozpowszechnione na
całym świecie. Osiągają długość od ok. 0,2 mm do
5 cm. Większość gatunków ma 2 pary, przeważnie
przezroczystych, żyłkowanych, skrzydeł, których
krawędzie łączą się ze sobą podczas lotu za
pomocą szeregu drobnych haczyków. U niektórych
skrzydła są zredukowane.
MUCHÓWKI (DIPTERA)
•
Muchówki (Diptera), określane także jako dwuskrzydłe, to
rząd owadów zamieszkujący całą kulę ziemską.
Cechą charakterystyczną muchówek jest jedna para cienkich
i przeźroczystych skrzydeł. Druga para, która uległa
uwstecznieniu, występuje jako przezmianki. Występują
gatunki pozbawione skrzydeł. Wszystkie muchówki
przechodzą przeobrażenie zupełne, a larwy niektórych
gatunków są pasożytami.
Wiele gatunków muchówek przenosi groźne choroby, inne są
szkodnikami upraw. Muchówki są owadami zapylającymi
rośliny.
BUDOWA CIAŁA
GŁOWA OWADA – BUDOWA
OKO ZŁOŻONE OWADA
OKO OWADA
BUDOWA OKA ZŁOŻONEGO OWADA
CZUŁKI OWADA
•
•
•
•
Ważnymi elementami znajdującymi się na głowie są
czułki, których kształt jest ważną cechą systematyczną.
Są organami czuciowo-węchowymi.
Czułek składa się z trzonka, zwrotnika oraz biczyka.
Niektóre biczyki zakończone są buławką . Biczyk z reguły
jest wieloczłonowy, natomiast trzonek i nóżka
jednoczłonowe.
Samce mają czułki silniej wykształcone niż samice,
podobnie jak owady nocne w stosunku do dziennych.
BUDOWA CZUŁKÓW

Występują podstawowe dwa typy:



Czułki członiaste
Czułki wiciowe
Czułki zaopatrzone są w receptory dotyku,
węchu i smaku. Mogą mieć różną budowę w
obrębie tego samego gatunku jak i w różnych
fazach rozwojowych.
CZUŁKI (ANTENNAE)
W ZALEŻNOŚCI OD BUDOWY WYRÓŻNIA SIĘ
M.IN. CZUŁKI:
















blaszkowate,
buławkowate,
klamrowe (klamrowate),
łuskowate,
maczugowate,
nitkowate,
orzęsione,
nagie,
Piłkowane czułki u samic Białki Wierzbówki
paciorkowate,
perełkowate,
pierzaste,
piłkowane,
proste,
szczeciniaste, szczecinowate,
ząbkowane,
załamane.
Podwójnie pierzaste czułki u samców Białki wierzbówki
TUŁÓW OWADA
Tułów
składa się z trzech segmentów - podobnie jak w przypadku głowy
zespolonych, z których każdy ma po jednej parze kończyn. Pierwszym
segmentem jest przedtułów, następny to śródtułowie i zatułowie.
Każdy segment tułowia składa się z następujących płytek:
• blaszki grzbietowej,
• brzusznej oraz dwóch bocznych.
Poszczególne pierścienie tułowia są połączone ze sobą za pomocą
błony stawowej. Umożliwia ona poruszanie się.
Blaszka grzbietowa przedtułowia jest określana jako przedplecze,
śródtułowia śródpleczem, a zatułowia zapleczem.
W płytkach brzusznych wyróżniamy odpowiednio: przedpiersie,
śródpiersie i zapiersie.
BUDOWA TUŁOWIA NA PRZYKŁADZIE ŻAGNICY
SINEJ
ODNÓŻA KROCZNE
Owady
posiadają 3 pary
odnóży krocznych,
przyrośniętych do tułowia. U
większości odnóża dzielą
się rolą, wielkością oraz
posiadają wiele modyfikacji.
Części aparatu gębowego
takie jak żuwaczki czy
szczęki to przekształcone
odnóża.
Główne
typy odnóży :
- Kroczne np. Muchy
- Grzebne np. Turkuć
Podjadek
- Pływne np. Pływak
Żółtobrzeżek
- Skoczne np. Pchły
- Bieżne np. Karaczany
- Chwytne np. Modliszki
BUDOWA ODNÓŻA
Po raz pierwszy natura obdarzyła
zwierzęta odnóżami zginającymi
się w stawach.
Pazurki i przylgi ułatwiają
przemieszczanie się w trudnym
terenie oraz zwiększają
przyczepność do powierzchni.
KRÓTKI OPIS POSZCZEGÓLNYCH MODYFIKACJI
ODNÓŻY :
- Kroczne : pomagają zwiększyć
przyczepność do powierzchni
- Grzebne : Pomagają kopać w
glebie
- Pływne : To przystosowanie
pozwalające owadom pływać
- Skoczne : dzięki nim np. konik
polny może skakać
- Bieżne : Służą do szybkiego
poruszania
się, biegania
- Chwytne : Owadom
mięsożernym służą do
chwytania i przytrzymywania
ofiary
APARATY GĘBOWE OWADÓW

Aparaty
gębowe
u
owadów
są
przekształconymi odnóżami znajdującymi się
na głowie.










A- aparat gryzący
B- aparat
gryząco- liżący
C- aparat ssący
D- aparat kłującossący
a- czułki
b- oczy
lr- warga górna
md- żuwaczki
mx- szczęki
lb- warga dolna
APARAT GRYZĄCY



Pierwotny typ aparatu gębowego u owadów, inne są jego
modyfikacją.
Spotykany jest u owadów drapieżnych i roślinożernych.
Pozwala im na rozdrobnienie pokarmu.
Większość larw owadów posiada ten typ aparatu zanim
przekształci się w bardziej wyspecjalizowany.
APARAT GRYZĄCO- LIŻĄCY
Pozwalają na rozdrabnianie pokarmu, ale także
posiadają języczek służący do wysysania
pokarmu płynnego.
 Występuje u różnych gatunków pszczół i
trzmieli.

APARAT SSĄCY
Służy do pobierania pokarmu płynnego.
 Jego głównym elementem jest trąbka ssąca,
której długość
dochodzi
do15 cm.
 Występuje u
motyli.

APARAT LIŻĄCY
Służy do zlizywania pokarmu strawionego na
zewnątrz,
dodatkowo
filtruje go.
 Występuje
u much.

APARAT KŁUJĄCY

Pozwala na wysysanie płynu z tkanek żywiciela.
Zależnie od sposobu odżywiania owada, może
pobierać
pokarm
z tkanek
zwierzęcych
lub roślinnych.
Skrzydło owadów – baldaszkowate, dwuścienne uwypuklenie powłok
ciała (fałdy skórne), wzmocnione żyłkami, pokryte czasami włoskami lub
łuskami służące owadom jako narząd lotu. Zwłaszcza użyłkowanie
skrzydeł lotnych jest bardzo charakterystyczną i ważną cechą
wykorzystywaną w systematyce. U pierwotnych i większości obecnie
istniejących gatunków występują dwie pary lotnych skrzydeł, na drugim i
trzecim segmencie tułowia.
Schemat skrzydła u dwuskrzydłych
U niektórych grup
systematycznych pierwsza
para skrzydeł może ulec
sklerotyzacji i pełnić funkcje
ochronne, a nie lotne (np. u
chrząszczy lub pluskwiaków
różnoskrzydłych). U pewnej
części owadów
przekształceniu uległa druga
para skrzydeł. U muchówek
uległa ona przekształceniu w
przezmianki. Nieliczne
gatunki są pierwotnie
bezskrzydłe, a inne wtórnie
utraciły zdolność lotu.
Przykładowe przemiany skrzydeł u owadów
1. Skrzydła ważek(Odonata)- charakteryzują się bardzo bogatym użyłkowaniem, są
długie, jednakowej wielkości lub tylne nieco szersze.
2. U większości prostoskrzydłych (Orthoptera)-1 para skrzydeł wydłużona i
schitynizowana, tylna para wachlarzowata błoniasta
3. Pluskwiaki równoskrzydłe (Homoptera)- skrzydła 1 pary są normalnie wykształcone,
błoniaste, jednorodne, skrzydeł 2 pary zazwyczaj brak
4. Pluskwiaki różnoskrzydłe (Heteroptera)- wiele jest bezskrzydłych, a inne posiadają
skrzydła 1 pary wykształcone jako półpokrywy, a skrzydła 2 pary są błonaste, w
spoczynku te skrzydła leżą płasko na odwłoku

5. U wojsiłków (Mecoptera)- skrzydła są siateczkowate, 2 para silnie zredukowana.

6.Chruściki (Trichoptera)- mają skrzydłą błoniaste pokryte włoskami lub łuskami.

7. Skrzydła motyli (Lepidoptera)- skrzydła duże, składane nad ciałem, pokryte
dachówkowato ułożonymi łuskami, różnobarwne

8. Muchówki (Diptera)- 1 para skrzydeł błoniasta skąpo użyłkowana, 2 para tworzy

przezmianki
9. Chrząszcze (Coleoptera)- przednie skrzydła tworzą pokrywy, 2 para jest błoniasta

10. Błonkówki (Hymenoptera)- skrzydła są błoniaste, przednie większe od tylnych
CIEKAWE FILMIKI



http://www.youtube.com/watch?v=kyLOI7HrDpk
http://www.youtube.com/watch?v=VcaRSDvWh7Y
http://www.youtube.com/watch?v=bNH8Rtlv3T0&feat
ure=related
ŹRÓDŁA
http://www.wikipedia.pl [dostęp 24.02.2012]
http://www.swiatmakrodotcom.wordpress.com
[dostęp 24.02.2012] Owady- budowa zewnętrzna
http://www.forum.linum.pl [dostęp 24.02.2012] Stawonogi
http://www.robale.pl/ [dostęp 24.02.2012]
http://rosliny-i-zwierzeta.pl [dostęp 24.02.2012]
www.wikibooks.org [dostęp 24.02.2012] Pszczelarstwo, Biologia
Nr Slajdu- link do strony ze zdjęciem:
1, 8, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 30, 31, 32, 33