Wyzwania XXI wieku czyli jak w realnym świecie radzić sobie z

Wyzwania XXI wieku czyli
jak w realnym świecie
radzić sobie z wirtualnymi
zagrożeniami
Majewska Olga
mgr psychologii, logopeda,
trener
Rozpoczynając pisanie tekstu zastanawiam się przede wszystkim jak przykuć uwagę
odbiorcy. Gdybym skoncentrowała sie na młodzieży od razu wiedziałabym co robić. Na
pewno dotrę dużo szybciej do młodych pisząc na jakimś portalu społecznościowym.
Szybkość i zakres zasięgu informacji robią piorunujące wrażenie. Niestety rozwój przestrzeni
wirtualnej pociąga za sobą negatywne konsekwencja np. cyberprzemoc. Jak wyglądają cyber
zagrożenia? Podstawowe formy cyberprzemocy to nękanie, straszenie, szantażowanie
z użyciem sieci, publikowanie lub rozsyłanie ośmieszających, kompromitujących informacji,
zdjęć, filmów z użyciem sieci oraz podszywanie się w sieci pod kogoś wbrew jego woli. Na
korzyść sprawcy działa wysoki stopień anonimowości. Na niekorzyść ofiary to, że nie może
się ukryć: niezależnie od miejsca pobytu Internet będzie żył własnym życiem. W XXI
niezbędna jest nie tylko umiejętność obsługi komputera, ale również kompetencje
w zakresie bronienia się przed elektroniczną przemocą. W poniższym artykule przedstawię
formy cyberprzemocy, przyczyny występowania tego zjawiska, wskazówki jak zapobiegać
cyberprzemocy i co zrobić, jeśli padliśmy jej ofiarą.
Formy cyberprzemocy
Cyberstalking
Używanie Internetu i mediów elektronicznych do nękania drugiej osoby np. poprzez
wysyłanie maili, zamieszczanie komentarzy na forach internetowych, podszywanie się pod
nękaną osobę i rozsyłanie wiadomości w jej imieniu.
Grooming
Uwodzenie niepełnoletnich (dzieci i młodzieży) przy pomocy sieci. Przestępca stopniowo
nawiązuje więź emocjonalną i dąży do tego by wykorzystać seksualnie drugą stronę (np.
pornografia dziecięca).
Happy slapping
Umieszczanie w sieci zdjęć lub filmów przedstawiających dane osoby w upokarzających
sytuacjach bez ich zgody lub wbrew ich woli.
Mowa nienawiści
Znieważenie, pomówienie albo nawoływanie do nienawiści wobec pojedynczej osoby albo
grupy społecznej.
Cyberstalking
Śledzenie innej osoby elektronicznie i kierowanie pod jej adresem wrogich komunikatów.
Jakie są przyczyny tego zjawiska? W wypadku ludzi młodych można wskazać na nie
w pełni ukształtowaną zdolność do refleksji nad sobą i swoim postępowaniem, trudności
w przyjmowaniu perspektywy drugiej osoby czy relatywizm moralny. Poza tym
w cyberprzestrzeni brak dorosłych, którzy mogliby w odpowiednim momencie zareagować.
Pamiętajmy także o charakterze świata internetowgo. Tutaj wcale nie musimy korzystać
z naszego prawdziwego wizerunku, przecież możemy wygenerować nowy, lepszy,
udoskonalony przez photo shop. Każdy z nas może zostać ekspertem w jakiejś dziedzinie.
Przecież nic (może z wyjątkiem zdrowego rozsądku) nie powstrzyma nas od nagrania filmu,
gdzie będziemy pełnić rolę eksperta, dajmy na to w dziedzinie wiązania szalika na szyi albo
smażenia naleśników. Nie liczą się prawdziwe kwalifikacje (choć z tym wiązaniem szalika to
bez specjalnych kwalifikacji można sobie poradzić), liczą się tylko lajki, uniesione w górę
łapki pod naszym postem. Nie mam też wątpliwości co do tego, że dużo łatwiej napisać
złośliwy komentarz w Internecie niż zakomunikować go prosto w twarz. Siła fizyczna nie ma
już żadnego znaczenia: liczy się umiejętność obsługi urządzeń elektronicznych podłączonych
do sieci.
Podstawą do przeciwdziałania cyberprzemocy jest zrozumienie jej specyfiki.
Wyróżniają ją cechy takie jak:
- anonimowość
- ciągłość oddziaływania
- nieograniczona tzw. niewidzialna publiczność
- łatwość atakowania nieznajomych ofiar
- efekt kabiny pilota (Internetowy hejter porównywany jest do pilota bombowca, który
bombardował miasta, ale nie był bezpośrednim świadkiem cierpienia swoich ofiar.
W wypadku cyberprzestrzeni działa podobny mechanizm: łatwiej wyrządzić komuś krzywdę
jeśli nie widzimy reakcji emocjonalnej ofiary).
- każda aktywność w Internecie pozostawia jakiś ślad
- łatwość atakowania nieznajomych ofiar.
Kluczem do rozwiązania problemu cyberprzemocy jest świadomość, że jej świadek
może podjąć działania. Czasem obawa o własne bezpieczeństwo albo brak wiedzy powoduje,
że obserwator nie robi nic. Właśnie jego reakcja może zatrzymać agresora i tym samym
uchronić ofiarę przed dalszym doświadczaniem przemocy. Z kolei wyrażając własną aprobatę
dla kompromitujących materiałów lub obelżywych komentarzy świadek błyskawicznie
zmieni się w sprawcę.
Przeciwdziałanie cyberprzemocy
Najważniejszym aspektem przeciwdziałanie jest obecność osoby dorosłej,
uświadomienie, że pozornie niegroźny wygłup wyrządza krzywdę drugiej osobie. Ponieważ
problem przez ostatnie lata narastał, szkoły podjęły działania profilaktyczne, nauczyciele
coraz częściej poruszają ten temat, policjanci uświadamiają młodzież wskazując
konsekwencje prawne. Innym sposobem prowadzenia działań interwencyjnych jest
kształtowanie umiejętności społecznych, gdyż sprawcami są zwykle osoby, które nimi nie
dysponują. Jeśli nie potrafią zyskać zainteresowania w powszechnie akceptowany sposób
korzystają z cyberprzestrzeni.
Co powinieneś zrobić jeśli jestem świadkiem cyberprzemocy?
Działaj!
- zgłoś obserwowany problem w szkole, porozmawiaj z nauczycielem, wychowawcą,
psychologiem, pedagogiem
- skontaktuj się z policją
- skorzystaj z pomocy jednego z portali:
www.116111.pl
www.dyżurnet.pl
- zadzwoń pod numer telefonu 0 800 100 100 (bezpłatna infolinia)
Co zrobić jeśli do cyberprzemocy już doszło?
Istnieją dwie drogi ochrony prawnej: cywilna i karna. Niestety różnorodność działań
przemocowych powoduje, że nie wszystkie zostały ujęte w Kodeksie Karnym. Dlatego
w niektórych przypadkach niemożliwe jest zgłoszenie przestępstwa. Jeśli cyberprzemocy
doświadczają osoby poniżej 18 roku życia wszystkie działania prawne realizują rodzice lub
opiekunowie prawni. Gdy sprawca jest poniżej 17 roku życia działanie realizuje sąd rodzinny
i nieletnich, właściwy ze względu na miejsce pobytu. To właśnie tam musi trafić informacja
o doświadczanej przez dziecko cyberprzemocy. Po zgłoszeniu przestępstwa policja
i prokuratura rozpoczyna postępowanie. Pokrzywdzone dziecko jest jednocześnie świadkiem,
dlatego będzie przesłuchiwane.
Konsekwencje prawne
Uwodzenie nieletnich, propagowanie zachowań pedofilskich, włamania i groźby są
przestępstwami ściganymi z urzędu. Nieuprawnione wykorzystanie wizerunku czy
zniesławienie wymaga dochodzenia swoich praw na drodze cywilnoprawnej. W Kodeksie
Karnym odnajdziemy artykuły:
Art. 190.a § 1. Kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza
u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia lub istotnie narusza jej prywatność,
podlega karze pozbawienia wolności do lat trzech.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto, podszywając się pod inną osobę wykorzystuje jej
wizerunek lub inne jej dane osobowe w celu wyrządzenia jej szkody majątkowej lub
osobistej.
§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na
własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do 10 lat.
§ 4. Ściganie przestępstwa określonego w §1 lub 2 następuje na wniosek pokrzywdzonego.
Porady dla rodziców i opiekunów
1) Uświadamiaj dzieciom czym jest cyberprzemoc i jakie są konsekwencje prawne jej
stosowania. Zachęcaj by rozmawiało z Tobą o tym, co wydaje mu się w sieci groźne,
niebezpieczne.
2) Nie bagatelizuj problemu: niezależnie od tego czy Twoje dziecko jest ofiarą czy świadkiem
cyberprzemocy podejmij odpowiednie działania.
3) Akcentuj rolę świadków cyberprzemocy, podkreślaj, iż poinformowanie osoby dorosłej
o zaistniałej sytuacji może ocalić ofiarę przed dalszymi atakami.
4) Poruszaj temat ochrony danych osobowych, aby dzieci wiedziały jak chronić swoją
prywatność i szanować prywatność innych.
5) Zapisuj obraźliwe wiadomości, gdyż mogą one stanowić dowód w sprawie.
6) Stosuj filtry i zapory internetowe na komputerze dziecka. Ustal jasne zasady dotyczące
korzystania z Internetu: z których portali można korzystać, z których nie. Wyjaśnij dziecku
z czego wynikają takie ograniczenia. Najważniejsze jest by zrozumiało dlaczego zwracamy
uwagę na niebezpieczeństwa wiążące się z korzystaniem z Internetu. Pamiętajmy o tym, że
możemy zainstalować filtry na urządzeniach mobilnych.
7) Poznaj środowisko rówieśnicze własnego dziecka, poświęcaj szczególną uwagę nowym
kolegom, znajomym.
8) Staraj się dowiedzieć w jaki sposób dziecko wykorzystuje czas spędzany
w cyberprzestrzeni: z jakich portali społecznościowych korzysta, z kim koresponduje, czy
planuje spotkanie z nowopoznaną osobą w świecie realnym. Zdarza się, iż młode osoby
bezgranicznie ufają znajomym, z którymi nigdy nie spotkali się oko w oko. Uważają, że duża
ilość przekazywanych informacji potwierdza ich prawdziwość. Uczul dziecko by nie
przekazywało wszystkich treści, o które prosi rozmówca. Uwrażliwiaj na uleganie namowom
do podejmowania zachowań zachowań sugerowanych przez rozmówcę (np.rozbieranie się
przed kamerą internetową).
9) Porozmawiaj z dzieckiem na temat aplikacji, które warto pobrać i na co powinny zwrócić
uwagę podczas korzystania z nich.
10) "Dbaj o real" - spędzaj czas wspólnie z dzieckiem, pokaż, że świat realny ma wiele do
zaoferowania (np. poprzez rozwijanie zainteresowań).
Jak zarejestrować dowody ceberprzemocy?


Telefon komórkowy
Nie usuwaj wiadomości. Zapisuj tekstowe, zdjęcia, nagrania na pocztę głosową.
Komunikatory


Zapisuj rozmowy. Możesz skorzystać z programu Word, skopiować rozmowę i wkleić
ją do dokumentu.
Serwisy społecznościowe
Zachowasz materiał widziany na ekranie jeśli jednocześnie naciśniesz klawisze
Control i Print Screen, a potem wkleisz materiał do dowolnego pliku tekstowego.
E- mail
Wydrukuj wiadomość. Zwróć uwagę na adres nadawcy, bo dzięki temu będziesz miał
większe szanse żeby go zlokalizować.
Co pomoże w identyfikacji sprawcy?
 Świadkowie
Inni uczniowie korzystający z danych portali mogą posiadać informacje na temat
autora albo rozpoznać nick, login, numer telefonu.
 Kontakt z dostawcą usługi internetowej
Dostawca może zablokować konto agresora, usunąć szkodliwe treści, ułatwić
odszukanie cyberagresora. Jako osoba prywatna nie otrzymasz jego danych dlatego
wcześniej konieczny jest kontakt z policją.
 Kontakt z operatorem sieci komórkowej
Również w tym wypadku dane agresora mogą być podane wyłącznie policji.
Dziękuję za zapoznanie się z tekstem. Został opracowany w oparciu o informacje
dostępne na stronach:
http://www.kuratorium.lodz.pl/data/other/poradnik-jak_reagowac_na_cyberprzemoc.pdf
https://plblog.kaspersky.com/stop-cyberprzemocy-8-porad-dla-rodzicow/1532/
http://www.saferinternet.pl/images/artykuly/materialy/Kompendium/Bezpieczestwo%20dziec
i%20online.%20Kompendium%20dla%20rodzicw%20i%20profesjonalistw.pdf
http://www.fundacjapozaschematami.pl/