Podyplomowe Studium „Retoryka praktyczna”

Podyplomowe Studium „Retoryka praktyczna”
na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Łódzkiego
Jednostka organizacyjna:
Katedra Historii Języka Polskiego
Opis studiów:
Studia przeznaczone są dla osób pełniących funkcje publiczne, np.: nauczycieli, prawników,
dziennikarzy, księży, pracowników sfery biznesu, urzędników państwowych
i samorządowych różnego szczebla, rzeczników prasowych różnych firm i instytucji oraz tych
wszystkich, dla których sprawność językowa stanowi ważną umiejętność zawodową.
Słuchacze zapoznają się z podstawowymi zagadnieniami z zakresu retoryki klasycznej
i współczesnej oraz nowoczesnej teorii komunikacji, uczą się zastosowania zdobytej wiedzy
w praktyce. W toku studiów dominują zajęcia kształcące przede wszystkim umiejętności
praktyczne: przygotowywanie i wygłaszanie wystąpień publicznych, umiejętność
prowadzenia dyskusji, sztuka negocjacji i argumentowania, sprawności językowe wymagane
w kontaktach z mediami.
Plan studiów z semestralnym rozkładem zajęć
PRZEDMIOT
semestr I
Podstawy retoryki
Etykieta językowa
Sztuka argumentacji i perswazji
Kompozycja tekstu
Praktyczna stylistyka
semestr II
Etyka przekazu i język wartości
Komunikacja interpersonalna
Sztuka dyskusji i negocjacji
Kultura języka polskiego
Poprawna wymowa i dykcja
Przygotowanie i wygłoszenie tekstu
FORMA
ZAJĘĆ
wykład
wykład
konw.
konw.
konw.
wykład
zs.
konw.
konw.
konw.
zs.
LICZBA
GODZIN
80
20
15
15
15
15
90
10
15
15
20
15
15
Warunki uzyskania świadectwa ukończenia studiów
Ocena na dyplomie ukończenia studiów jest średnią z ocen ze wszystkich przedmiotów
i egzaminów przewidzianych w programie studiów.
Treści programowe poszczególnych przedmiotów nauczania
Podstawy retoryki
Wykład zostanie poświęcony zagadnieniom całościowo ujętej teorii retorycznej, nawiązującej
do podstaw retoryki w ujęciu klasycznym oraz współczesnym. Celem wykładu jest
zapoznanie studentów z najważniejszymi problemami i pojęciami retoryki opisowej.
Kolejność przedstawianych zagadnień odpowiada pięciu etapom postępowania retorycznego.
Studenci poznają więc zagadnienia związane z: inwencją, rozplanowaniem wypowiedzi
(w tym uporządkowaniem argumentów), ukształtowaniem stylistycznym, pamięciowym
opanowaniem tekstu oraz jego wygłoszeniem.
Etykieta językowa
Na zajęciach studenci poznają zasady polskiej grzeczności oraz jej językowe wykładniki.
Nabędą umiejętności stosowania odpowiednich zwrotów adresatywnych i tytulatury
w rozmaitych środowiskach (w świecie nauki, w dyplomacji, wśród duchownych itp.)
i w różnych typach kontaktów (oficjalnych, półoficjalnych, prywatnych). Nauczą się
rozpoznawać i tworzyć teksty o prymarnej funkcji grzecznościowej (życzenia, pozdrowienia,
gratulacje, kondolencje itp.) w formie pisanej i mówionej. Obejmie się refleksją
grzecznościowe teksty w mediach elektronicznych. Nauczą się dostrzegać odrębność
językowych zachowań grzecznościowych w różnych grupach socjalnych (młodzieżowej,
w środowisku wiejskim). Uświadomią sobie swoistość polskiej grzeczności na tle zachowań
przyjętych w innych kulturach.
Etyka przekazu i język wartości
Podczas zajęć studentowi zostaną uświadomione różnice między perswazją a manipulacją.
Student pozna modele uczestnictwa w dyskusji, sposoby zachowania się wobec sytuacji
konfliktowych, a także metody reagowania na manipulację. Podjęte zostaną także tematy
związane z etyką dziennikarską, w tym odpowiedzialność za obiektywne kształtowanie treści
przekazu. W nawiązaniu do retoryki klasycznej zostanie przedstawione studentom pojęcie
etosu mówcy. Przekazana zostanie również wiedza z zakresu prawa autorskiego.
Student pozyska wiedzę na temat języka jako narzędzia służącego wyrażaniu wartości;
uświadomione mu zostanie bogactwo środków tekstowych i systemowych, spełniających
funkcję aksjologiczną.
Komunikacja interpersonalna
Celem zajęć jest zapoznanie studentów z zagadnieniami dotyczącymi zjawisk zachodzących
w procesie komunikacji międzyludzkiej. Zajęcia będą miały przede wszystkim praktyczny
charakter (analiza programów telewizyjnych, wywiadów i wystąpień medialnych itd.).
Wszelkie jednak omawiane zagadnienia oparte będą na podbudowie teoretycznej.
W początkowej fazie zajęć studenci zapoznają się z tradycyjnymi i współczesnymi modelami
komunikacji. Następnie zaś zostaną poruszone problemy: komunikacja międzykulturowa,
strategie i antystrategie konwersacyjne, przestrzeganie i nieprzestrzeganie maksym
konwersacyjnych (Grice’a) w zależności od gatunku tekstu i rodzaju, maksymy w różnego
rodzaju programach emitowanych w mediach, komunikacja synergiczna, płeć
a porozumiewanie się (kobiece i męskie style ekspresji), umiejętność autoprezentacji,
niewerbalne środki ekspresji (język ciała), umiejętność słuchania i zadawania pytań, problem
emocji i konfliktów (jak można sobie radzić z konfliktami), przypadki agresji werbalnej,
bariery w komunikacji.
Przygotowanie i wygłoszenie tekstu
Zajęcia mają charakter warsztatowy i opierać się będą na wiedzy zdobywanej podczas kursu
retoryki. Studenci posiądą wiedzę o funkcjach języka i tekstu, cechach języka mówionego i
pisanego, a także o niezbędnych umiejętnościach potrzebnych mówcy. Nauczą się technik
pamięciowego opanowania przemowy, redagowania wystąpień publicznych, przekształcania
tekstu mówionego w pisany oraz pisanego w mówiony. Ponadto studenci odbędą ćwiczenia w
mówieniu (odtwarzanie treści, relacjonowanie i opiniowanie faktów). Praktyczne
wykorzystanie wiedzy będzie polegało na przygotowaniu i wygłoszeniu prezentacji.
Kompozycja tekstu
Celem zajęć jest przekazanie wiedzy z zakresu metodologii naukowej, klasycznej retoryki
oraz elementów genologii lingwistycznej. Student nauczy się porządkować zebrany materiał
i układać plany ogólne oraz szczegółowe wypowiedzi. Poprzez analizy tekstu student nauczy
się rozpoznawania elementów konstrukcyjnych tekstu, zostanie mu uświadomione znaczenie
przejrzystej budowy i wewnętrznej spójności wypowiedzi dla zrozumiałości komunikatu
językowego. Pozna również cechy konstytutywne poszczególnych gatunków retorycznych
oraz ich plany kompozycyjne (rodzaje wstępów, schematy argumentacyjne, typy zakończeń).
Sztuka argumentacji i perswazji
Celem przedmiotu jest przekazanie wiedzy o podstawowych pojęciach i zjawiskach z zakresu
retoryki, dialektyki oraz logiki. Studentowi zostanie uświadomione znaczenie retoryki jako
umiejętności przekonywania, dialektyki jako umiejętności dyskutowania i logiki jako sztuki
myślenia. Podczas ćwiczeń student pozna techniki argumentacyjne i rodzaje argumentów,
nauczy się dobierania kolejności argumentów w mowie. Pozna też zasady używania form
argumentacyjnych, adekwatnych do określonej sytuacji. Podczas ćwiczeń nauczy się
rozpoznawać chwyty erystyczne, korzystać z narzędzi perswazji i odpierać zarzuty.
Sztuka dyskusji i negocjacji
Celem zajęć jest wykształcenie umiejętności negocjacji i dyskusji w różnych sytuacjach
oficjalnych. W trakcie ich trwania uczestnicy poznają sposoby pokonywania trudności, które
pojawiają się na różnych etapach negocjacji. Zaprezentowane zostaną techniki negocjacyjne
w tym sposoby radzenia sobie z manipulacją i blefem negocjacyjnym. Uczestnicy dowiedzą
się także, jak ocenić potencjał negocjatora oraz doskonalić indywidualny styl negocjacyjny,
który spójny jest z własną osobowością i umiejętnościami.
Kultura języka polskiego
Celem zajęć z kultury języka polskiego jest kształcenie świadomego i celowego posługiwania
się językiem oraz kształcenie praktycznych umiejętności sprawnego i poprawnego
mówienia/pisania. Treść zajęć dotyczy: zagadnień ogólnych z zakresu kultury języka
polskiego (innowacja językowa a błąd językowy, kryteria oceny innowacji językowych,
zróżnicowanie polszczyzny, norma językowa a zwyczaj językowy, poprawność i sprawność
językowa), zagadnień poprawnościowych na poziomie fonetyki, słowotwórstwa, fleksji,
składni, leksyki (w tym frazeologii) oraz na poziomie tekstu.
Poprawna wymowa i dykcja
Celem zajęć jest zaprezentowanie podstawowych ćwiczeń z zakresu dykcji, emisji głosu
i zwrócenie uwagi na zachowanie ludzkiego ciała podczas mówienia. Podczas zajęć
uczestnicy mają za zadanie uświadomić sobie wpływ sposobu mówienia i postawy na to, jak
są odbierani przez osoby słuchające. W trakcie spotkań wykonywane będą ćwiczenia
dykcyjne, oddechowe, artykulacyjne, kształtujące poprawną i płynną wymowę oraz
wzmacniające ekspresję słowa.
Praktyczna stylistyka
Zajęcia mają na celu przedstawienie pojęć z zakresu retorycznej elokucji i typologii stylów.
Zaprezentowane zostaną zagadnienia dotyczące języka i stylu, teorii tropów, figur słów i figur
myśli oraz okresu retorycznego. Studenci będą analizować teksty z różnorodnych obszarów
języka (np. język przemówień, literatury pięknej, mowy potocznej…), powstałe od czasów
starożytnych po współczesność. Podczas praktycznych zajęć nauczą się rozpoznawać i
konstruować figury retoryczne oraz tworzyć wypowiedź wedle podstawowych zalet
stylistycznych: poprawności, jasności, stosowności i ozdobności. Nauczą się również
dostosowywać styl językowy do gatunku, tematyki, adresata wypowiedzi itd.; nauka będzie
odnosić się na klasycznej teorii trzech stylów.