Socjolingwistyka

Rozwój socjolingwistyki (gł. USA, lata 60.-70. XX w.):
D. Hymes, Cz. Ferguson, W. Labov, J.A. Fishman
Niemiecki uczony W. von Humboldt (XIX w.), uznany za
prekursora współczesnego językoznawstwa: języko
rozwijają się tylko w społeczeństwie.
Lingwistyka: gł. Ferdinand de Saussure – język jest
zjawiskiem społecznym
Labov: język jest zawsze fenomenem społecznym, bez
społeczeństwa nie może istnieć; lingwistyka ma w
swojej istocie charakter społeczny (czyżby zatem
termin „socjolingwistyka” był zbędny?)
Także: inne dyscypliny lingwistyczne (dialektologia, stylistyka,
pragmatyka, leksykologia etc).
Duży wpływ etnografii, antropologii kultury, psychologii,
filozofii, historii.
W wyniku nakładania się zjawisk:
Socjologia języka
Socjolingwistyka
Pragmalingwistyka
Etnolingwistyka
Antropolingwistyka
Lingwistyka antropologiczna
Lingwistyka kulturowa
Socjolingwistyka jako odrębna dziedzina
nauki – specyficzny przedmiot badań:
mówienie jako reprezentacja języka w
określonej ludzkiej społeczności
Mowa odzwierciedla indywidualność
jednostki, poziom jej kultury, sferę
działalności, zainteresowania; a także
osobliwość językowej komunikacji jednostki
w zależności od jej wieku, wykształcenia,
zawodu, warstwy społecznej, płci itp.
Podejście synchroniczne i diachroniczne.
Badanie
określonych zjawisk
w jednej określonej
epoce; w statyce;
w określonym
czasie i miejscu
Badanie procesów
w rozwoju historycznym;
dynamicznie; pokrywa
się z obszarem badań
historii języka
literackiego. S.D. bada
historię powstawania
języka w relacji do
rozwoju społeczeństwa,
zmian społecznoekonomicznych,
zmieniającej się sytuacji
politycznej, historycznej,
kulturowej narodu
Sytuacja językowa- całokształt istnienia
jednego języka (formy literackiej,
społecznych
i terytorialnych dialektów)
Style funkcjonalne (naukowy,
publicystyczny, urzędowy, mowa
potoczna etc.)
Żargon (także grypsera), dialektyzmy,
socjolekt, profesjolekt, gwara, slang,
surżyk
Kod językowy
Dyglosja, bilingwizm,
Przełączanie kodów
Wspólnota językowa
Środowisko językowe
Socjogrupa
Norma językowa
Uzus języka
Odmiana języka (warianty językowe)
Polityka językowa jest częścią polityki
narodowej i jest związana ze świadomym
wpływem władzy i grup nacisku na język
(porównaj: propaganda; program
działania naukowców, dziennikarzy, pisarzy)
Planowanie językowe
Pakiety praw, postanowień, rozporządzeń
odnoszących się do problematyki
stosowania języka/ów w sferze kultury,
nauki, wykształcenia itp.
regulowanie języka
Regulowanie języka w celu podtrzymania
stabilności w społeczeństwie, sprzyja
zachowaniu narodowo-kulturowych
wartości. Unikanie „egoizmu
językowego” (może doprowadzić do
politycznego podziału państwa, por.
francuskojęzyczny Quebec w
anglojęzycznej Kanadzie).
Noam Chomsky:
Wiedza językowa (competence) – znajomość
gramatyki; wrodzone schematy, struktury
Stosowanie języka/wykonanie (performance)
Chomsky nie uwzględnił procesów socjalizacji,
społecznych czynników determinujących
formowanie się osobowości jako członka
społeczności.
D. Hymes: władanie językiem to nie tylko
gramatyka, ale znajomość warunków, w jakich
odbywa się komunikacja
Kompetencja komunikacyjna
Na podstawie dowolnych materiałów,
proszę przygotować praktyczne
przykłady dla pojęć omówionych
w prezentacji (slajdy 6-9).