Instytut Kulturoznawstwa Uniwersytetu Wrocławskiego

Instytut Kulturoznawstwa Uniwersytetu Wrocławskiego
Kulturoznawstwo
Przedmiot: Aksjologia
Prowadzący: mgr Katarzyna Liszka
Studia niestacjonarne: 30 godz. ćwiczeń w semestrze zimowym
Założenia i cele: (1) Celem zajęć jest wprowadzenie w podstawowe pojęcia i nurty aksjologii;
(2) proponowane zajęcia łączą w sobie zarówno ujęcie problemowe, jak i historyczne, stąd
(3) oprócz ogólnej znajomości różnych tradycji myślenia o wartościach, nacisk będzie również
położony na umiejętność analizy wybranych problemów i zagadnień w ich aspekcie
aksjologicznym.
Metody dydaktyczne wykorzystywane na ćwiczeniach: analiza problemowa tekstów,
dyskusja.
Zaliczenie odbywa się na podstawie: obecności i aktywnego uczestniczenia w zajęciach.
Kolokwium sprawdzającego znajomość i rozumienie tekstów omawianych na zajęciach.
Przygotowanie jednostronicowych komentarzy dotyczących wybranych kwestii poruszonych
w artykułach czytanych na zajęciach. Ilość i jakość komentarzy sprzyja zyskaniu wyższej
oceny z zajęć. Jest to zatem forma nadobowiązkowa zaliczenia.
Treści programowe: absolutyzm aksjologiczny, relatywizm aksjologiczny, fenomenologia
wartości; obszary problemowe: ontologia, epistemologia, etyka, estetyka; zagadnienia
szczegółowe: europejski uniwersalizm, aksjologiczny potencjał Praw Człowieka, źródła
sporów o wartości we współczesnym świecie, rodzaje i typy dyskursów moralnych.
Semestr zimowy:
1. Wprowadzenie
2. Absolutyzm aksjologiczny. Wprowadzenie
Krytyka relatywizmu aksjologicznego, świadomość wartości/świadomość aksjologiczna, etos,
obiektywne państwo wartości, obowiązywanie wartości, ograniczona pojemność
świadomości aksjologicznej, wędrówka horyzontu aksjologicznego.
N. Hartmann, Problem wartości w filozofii współczesnej, [w:] W. Galewicz, Hartmann,
Warszawa 1987, s. 299-308.
M. Scheler, Zmiany etosu, [w:] A. Węgrzycki, Scheler, Warszawa 1975, s. 180-188.
3. Fenomenologia wartości M. Schelera
Akty preferowania wartości, koncepcja miłości i nienawiści, hierarchia wartości, tragiczny
konflikt wartości.
M. Scheler, O zjawisku tragiczności, przekł. R. Ingarden
M. Scheler, Aprioryczne powiązania o charakterze starszeństwa między modalnościami
wartości, [w:] A. Węgrzycki, Scheler, Warszawa 1975, s. 180-188.
P. Orlik, Fenomenologia świadomości aksjologicznej, Poznań 1995, s. 51-64.
4. Rickerta nauka o wartościach i kulturze
Neokantyzm badeński, idea transcendentalizmu, wartości właściwe a wartości względne,
dobra kulturowe, podział bytów, wartości jako beztreściowe kategorie transcendentalne.
H. Rickert, Tezy do systemu filozofii, [w:] Neokantyzm, (red.) B. Borowicz-Sierocka, Cz.
Karkowski, Wrocław 1984, s. 45-54.
A. Zachariasz, Wartości i kultura w filozofii Rickerta, [w:] Perspektywy historiofizyczne, (red.)
J. Litwin, Wrocław 1979, s. 187-198.
5. Absolutyzm aksjologiczny. Podsumowanie
Charakterystyka stanowiska absolutystycznego w dziedzinie aksjologii: sposób istnienia
wartości, sposób poznawania, antyrelatywizm, aprioryzm.
B. Trochimska-Kubacka, Absolutyzm aksjologiczny. Rekonstrukcja oparta na aksjologii
Rickerta, Schelera, Hartmanna, Wrocław 1999, s. 81-83, 87-88, 92-104, 107-120.
6. F. Nietzsche jako aksjolog
Przewartościowanie wszystkich wartości, nihilizm, wola mocy, krytyka metafizyki.
Z. Kuderowicz, Poszukiwanie podstaw istnienia wartości, [w:] tegoż, Nietzsche, Warszawa
1979, s. 57-79.
Z. Nietzsche, Nihilizm europejski, [w:] tegoż, Wola mocy, przekł. S. Frycz, K. Drzewiecki,
Kraków 2004, 9-27.
7. Różne tradycje myślenia aksjologicznego
Metafora jaskini, platońska koncepcja idei, Walzera droga interpretacji.
Platon, Państwo, przekł. W. Witwicki, Kęty 2003, s. 220-224.
M. Walzer, Trzy drogi w filozofii moralności, [w:] tegoż, Interpretacja i krytyka społeczna,
przekł. M. Rakusa-Suszczewski, M. Szuster, s. 7-43.
8. Współczesne krytyki fundacjonalizmu
Relatywizm, fundacjonalizm, moralność gęsta i rozrzedzona (thick and thin), przesilenie
postmodernistycznej krytyki.
R. Rorty, Odnajdowanie i tworzenie, [w:] Habermas. Rorty. Kołakowski. Stan filozofii
współczesnej, przekł. J. Niżnik, Warszawa 1996, s. 49-69.
S. Sim, Postmodernizm i filozofia, przekł. K. Liszka, R. Włodarczyk, [w:] Lektury
postrukturalistyczne, (red.) K. Liszka, R. Włodarczyk, s. 85-94.
9. Czy zło jest (anty-)wartością? Czy relatywista potrafi odróżnić dobro od zła?
Różne rozumienia relatywizmu, relatywizm a możliwość dostrzeżenia i rekcji na zło, sposób
istnienia zła u M. Gołaszewskiej.
M. Gołaszewska, Fascynacja złem, Warszawa 1994, s. 63-86, 191-200.
W. Burszta, Antropologia kultury, Poznań 1998, s. 83-99.
10. Czy uniwersalizm jest możliwy?
Krytyka uniwersalizmu europejskiego, relacja między tym, co uniwersalne i partykularne.
I. Wallerstein, Europejski uniwersalizm. Retoryka władzy, przekł. A. Ostolski, Warszawa 2007,
s. 15-44, 45-65.
11. Prawa człowieka – minimalny kodeks moralny?
Aksjologiczne podstawy i potencjał praw człowieka – na przykładzie tekstu Rorty’ego
R. Richard, Prawa człowieka, rozum i uczucia, przekl. W. Jach, „Odra” 2 (2005), s. 53-62.
M. Freeman, Po roku 1945: nowa era praw, [w:] tegoż, Prawa Człowieka, przekł. M. Fronia,
Warszawa 2007.
Literatura uzupełniająca:
A. Niemczuk, Stosunek wartości do bytu. Dociekania metafizyczne, Lublin 2005.
J. Lipiec, Świat wartości, Kraków 2001.
J Galarowicz, W drodze do etyki odpowiedzialności. Fenomenologiczna etyka wartości. T. I.
M. Scheler, N. Hartmann, D. Von Hindebrand, Kraków 1997.
aksjologiczny. Rekonstrukcja oparta na aksjologii Rickerta, Schelera, Hartmanna, Wrocław
1999.
H. Buczyńska-Garewicz, Uczucia i rozum w świecie wartości, Warszawa 2003.
S. Dziamski, O świadomości aksjologicznej podmiotu, Poznań 2002.
S. Dziamski, Aksjologia. Wstęp do filozofii wartości, Poznań 1997.
Instytut Kulturoznawstwa Uniwersytetu Wrocławskiego
Kulturoznawstwo
Przedmiot: Aksjologia
Prowadzący: mgr Katarzyna Liszka
Studia niestacjonarne: 10 godz. ćwiczeń w semestrze zimowym
Założenia i cele: (1) Celem zajęć jest wprowadzenie w podstawowe pojęcia i nurty aksjologii;
(2) proponowane zajęcia łączą w sobie zarówno ujęcie problemowe, jak i historyczne, stąd
(3) oprócz ogólnej znajomości różnych tradycji myślenia o wartościach, nacisk będzie również
położony na umiejętność analizy wybranych problemów i zagadnień w ich aspekcie
aksjologicznym.
Metody dydaktyczne wykorzystywane na ćwiczeniach: analiza problemowa tekstów,
dyskusja.
Zaliczenie odbywa się na podstawie: obecności i aktywnego uczestniczenia w zajęciach.
Kolokwium sprawdzającego znajomość i rozumienie tekstów omawianych na zajęciach.
Treści programowe: absolutyzm aksjologiczny, relatywizm aksjologiczny, fenomenologia
wartości, sposoby istnienia i poznawania wartości.
Semestr zimowy:
1. Wprowadzenie
2. Absolutyzm aksjologiczny. Wprowadzenie
Krytyka relatywizmu aksjologicznego, świadomość wartości/świadomość aksjologiczna, etos,
obiektywne państwo wartości, obowiązywanie wartości, ograniczona pojemność
świadomości aksjologicznej, wędrówka horyzontu aksjologicznego, hierarchie wartości.
N. Hartmann, Problem wartości w filozofii współczesnej, [w:] W. Galewicz, Hartmann,
Warszawa 1987, s. 299-308.
M. Scheler, Zmiany etosu, [w:] A. Węgrzycki, Scheler, Warszawa 1975, s. 180-188.
M. Scheler, Aprioryczne powiązania o charakterze starszeństwa między modalnościami
wartości, [w:] A. Węgrzycki, Scheler, Warszawa 1975, s. 180-188.
3. Fenomenologia wartości M. Schelera
Akty preferowania wartości, koncepcja miłości i nienawiści, hierarchia wartości, tragiczny
konflikt wartości.
M. Scheler, O zjawisku tragiczności, przekł. R. Ingarden
P. Orlik, Fenomenologia świadomości aksjologicznej, Poznań 1995, s. 51-64.
4. Rickerta nauka o wartościach i kulturze
Neokantyzm badeński, idea transcendentalizmu, wartości właściwe a wartości względne,
dobra kulturowe podział bytów, wartości jako beztreściowe kategorie transcendentalne.
Charakterystyka stanowiska absolutystycznego w dziedzinie aksjologii: sposób istnienia
wartości, sposób poznawania, antyrelatywizm, aprioryzm.
H. Rickert, Tezy do systemu filozofii, [w:] Neokantyzm, (red.) B. Borowicz-Sierocka, Cz.
Karkowski, Wrocław 1984, s. 45-54.
B. Trochimska-Kubacka, Absolutyzm aksjologiczny. Rekonstrukcja oparta na aksjologii
Rickerta, Schelera, Hartmanna, Wrocław 1999, s. 81-83, 87-88, 92-104, 107-120.
5. F. Nietzsche jako aksjolog
Przewartościowanie wszystkich wartości, nihilizm, wola mocy, krytyka metafizyki.
Z. Kuderowicz, Poszukiwanie podstaw istnienia wartości, [w:] tegoż, Nietzsche, Warszawa
1979, s. 57-79.
Z. Nietzsche, Nihilizm europejski, [w:] tegoż, Wola mocy, przekł. S. Frycz, K. Drzewiecki,
Kraków 2004, 9-27.