Tomasz Koma Grzegorz Kruk MSD Lublin Rok IV Kapłaństwo

Tomasz Koma
Grzegorz Kruk
MSD Lublin
Rok IV
Kapłaństwo służebne
W środowisku, które barwnie jest zwane „kuźnią powołań kapłańskich” (jest nim
rzecz jasna seminarium duchowne) nie da się uniknąć debaty na temat kapłaństwa
służebnego, do którego niewątpliwie wszyscy zmierzamy. Jednakże celem niniejszej pracy
nie będzie ukazanie tego, co w sposób autentyczny przedłożył już Urząd Nauczycielski
Kościoła odnośnie kapłaństwa i jego rysu teologiczno-historycznego, ale charakterystyka
dająca obraz tożsamości, duchowości i formacji stałej prezbiterów jak i kandydatów do
kapłaństwa.
W samym chrześcijaństwie kapłaństwo na wyłączność (w pełni) posiada Jezus
Chrystus, jedyny pośrednik między Bogiem i ludźmi. To w Jego kapłaństwie, poprzez
namaszczenie Duchem Świętym, uczestniczą prezbiterzy oraz biskupi, działając „in persona
Christi”. Chrystus czyni ze wszystkich ludzi przez siebie odkupionych lud kapłański,
powołując niektórych spośród tego ludu do występowania w Jego imieniu. Jest to ta
odrębność wynikająca z mocy sakramentu święceń, której sens doskonale wyraża Dekret o
posłudze i życiu kapłańskim Presbyterorum ordinis Soboru Watykańskiego II: Prezbiterzy
Nowego Testamentu przez swe powołanie i wyświęcenie zostają wydzieleni w jakiś sposób z
Ludu Bożego, jednak nie w celu odłączenia ich od niego lub od jakiegokolwiek człowieka,
lecz by całkowicie poświęcili się dziełu, do którego powołuje ich Pan.1
Kapłaństwo hierarchiczne, czy inaczej mówiąc służebne, swoje podstawy zawdzięcza
nie komu innemu, jak tylko Jezusowi. To On ustanowił swoich uczniów, których powołał z
ludzi, by towarzyszyli mu w czasie Jego ziemskiej misji, im przykazał, by kontynuowali Jego
zadanie po śmierci, im w końcu w dniu Pięćdziesiątnicy posłał swojego Ducha,
uzdalniającego ich do jej wypełnienia. To oni byli i są gwarantem prawości świętej nauki.
Tak więc, mimo ciągłych dyskusji dotyczących kapłaństwa, często zapomina się, iż nie jest to
wymysł ludzki, ale Boży.
Tożsamość kapłańska podobnie jak każda tożsamość chrześcijańska, ma swoje źródło
w Trójcy Przenajświętszej, która się objawia i udziela ludziom w Chrystusie, tworząc w Nim i
za sprawą Ducha Kościół, jako zalążek oraz zaczątek Królestwa. 2 Czytając papieską
adhortację dowiadujemy się, że prezbiter na mocy konsekracji otrzymanej w sakramencie
święceń, zostaje posłany przez Ojca za pośrednictwem Jezusa Chrystusa, Głowy i Pasterza
Ludu Bożego, do którego upodabnia się w sposób szczególny, aby żyć i działać w mocy
Ducha Świętego w służbie Kościoła i zbawienia świata.3 W taki oto sposób przedstawia się
tożsamość prezbitera, którego kapłaństwo wypływa z głębi tajemnicy Boga i który
sakramentalnie włączony jest we wspólnotę z biskupem i prezbiterium.
Bez wątpienia każdy człowiek powołany jest do świętości. Dlatego też nie tyle
obowiązkiem, co pragnieniem kapłanów powinno być dążenie do świętości. To główna cecha
życia duchowego kapłana. Dążyć do świętości znaczy iść drogą Pana, naśladować Go.
Naśladowanie Jezusa Chrystusa oznacza, że musimy i możemy iść drogą, której kierunek jest
przeciwny naturalnej sile ciężkości, sile przyciągania egoizmu, poszukiwania tylko dóbr
Sobór Watykański II, Dekret Presbyterorum ordinis, nr 39.
Jan Paweł II, Adhortacja apostolska Pastores dabo Vobis, nr 12.
3
Tamże.
1
2
1
materialnych i maksimum przyjemności, które mylimy ze szczęściem. 4 W tym syntetycznym
zdaniu zawiera się cała prawda na temat duchowości kapłańskiej. Uwydatnia doskonale sens
kapłańskiej służby. Również życie duchowe powinno być wszczepione w życie każdego
prezbitera przez liturgię, modlitwę osobistą, styl życia i praktykowanie cnót chrześcijańskich,
które przyczyniają się do owocności działania kapłańskiego.5
Uzupełniając dwa powyższe akapity należy stwierdzić, że zarówno kapłańska
tożsamość jak i duchowość powinna wypływać z Eucharystii, będącą główną i centralną racją
bytu kapłaństwa sakramentalnego. Trzeba także pamiętać o tym, iż sakrament zawsze łączy
się ze służbą, gdyż kapłaństwo pozostaje sakramentalne o ile pozostaje służebne. 6 Stąd też
kapłan nie bez powodu nazywany jest „sługą sakramentów”, które mają pomagać ludziom w
osiągnięciu zbawienia. Drugim momentem w jakim uwidocznia się tożsamość i duchowość
kapłana jest sakramentalna moc odpuszczania grzechów i wzywania do nawrócenia. Dlatego
moralnym obowiązkiem w służbie zbawienia jest udzielanie napomnień grzesznikom tak, by
nawrócili się do Boga. Innym wyrazem służebności kapłana wobec Królestwa niebieskiego
jest celibat, o którym nie sposób tutaj nie wspomnieć. Celibat, jako dar i szczególny
charyzmat Boga, wymaga zachowania doskonałej i stałej wstrzemięźliwości dla Królestwa
niebieskiego, by konsekrowani szafarze mogli łatwiej przylgnąć do Chrystusa sercem
niepodzielnym i w sposób wolniejszy poświęcić się służbie Bogu i ludziom.7 Ta definicja
pokazuje jak bardzo ten charyzmat nierozłączny jest z kapłaństwem służebnym.
Warto wspomnieć jeszcze kilka słów na temat formacji alumnów do kapłaństwa jak i
formacji stałej prezbiterów. Dziś w naszym kraju w seminariach duchownych kształci się
około 3 tys. kleryków diecezjalnych i zakonnych. Jest to efekt Bożego działania. Stąd też
każde seminarium w swych różnych formach, podobnie jak dom formacji kapłanów
zakonnych, nie jest tylko miejscem czy materialną przestrzenią, lecz przede wszystkim pewną
przestrzenią duchową, drogą życia, środowiskiem sprzyjającym takiemu procesowi
formacyjnemu, dzięki któremu człowiek powołany przez Boga do kapłaństwa może się stać,
mocą sakramentu święceń, żywym obrazem Jezusa Chrystusa Głowy i Pasterza Kościoła.8
Cała formacja kandydatów do święceń dokonująca się w seminariach duchownych opiera się
na trzech zasadniczych filarach: formacja ludzka jest fundamentem całej formacji kapłańskiej,
dalej formacja duchowa, która ma na celu zjednoczenie z Bogiem i poszukiwanie Chrystusa,
następnie formacja intelektualna dająca zrozumienie wiary. Dodatkowo wymienia się również
formację duszpasterską mającą fundament w miłości Chrystusa Dobrego Pasterza. Z tej racji,
iż znajomość tej formacji w środowisku, w którym się znajdujemy jest stuprocentowa,
słusznym będzie nie rozwijać dalej tej myśli.
Natomiast formacja stała wyświęconych prezbiterów powinna obejmować i
koordynować wszystkie wymiary formacji kapłańskiej: powinna więc zmierzać do tego, by
pomóc każdemu prezbiterowi w rozwoju dojrzałej osobowości ludzkiej w duchu służby
innym, bez względu na rodzaj zleconego mu zadania; by był intelektualnie przygotowany w
naukach teologicznych, a także innych dziedzinach wiedzy, aby mógł skuteczniej wypełniać
swoją funkcję świadka wiary; by posiadał głębokie życie duchowe. 9 Ponadto różne i
wzajemnie się uzupełniające wymiary formacji stałej pozwalają nam dostrzec jej głęboki
sens: pomaga ona kapłanowi być kapłanem i realizować swoje kapłaństwo w duchu i na wzór
Jezusa Dobrego Pasterza. 10
J. Ratzinger, Opera omnia, Głosiciele Słowa i słudzy Waszej radości, Teologia i duchowość sakramentu
święceń, red. K. Góźdź, M. Górecka, Wydawnictwo KUL, Lublin 2012.
5
Kongregacja ds. duchowieństwa, Dyrektorium o posłudze i życiu kapłanów, nr 39.
6
Sobór Watykański II, Konstytucja Dogmatyczna o Kościele Lumen Gentium, nr 24.
7
Kongregacja ds. duchowieństwa, Dyrektorium o posłudze i życiu kapłanów, nr 58.
8
Jan Paweł II, Adhortacja apostolska Pastores dabo Vobis, nr 42.
9
Kongregacja ds. duchowieństwa, Dyrektorium o posłudze i życiu kapłanów, nr 74.
10
Jan Paweł II, Adhortacja apostolska Pastores dabo Vobis, nr 73.
4
2
Temat kapłaństwa jest bardzo szeroki i nie sposób oddać całej jego istoty w kilku
zdaniach. Niewątpliwie bogate jest też nauczanie Kościoła katolickiego w tej dziedzinie.
Niemniej jednak pewne jest to, że mówiąc o kapłaństwie, należy w pierwszej kolejności
podkreślać jego służebny charakter. Zwłaszcza w miejscu jakim jest Seminarium Duchowne
trzeba pamiętać, iż służba ta wymaga solidnego przygotowania i duchowego wyrobienia
każdego, kto zamierza ją pełnić. Ze względu na posługę kandydaci do kapłaństwa winni
wyrabiać w sobie takie cnoty jak: wierność, konsekwencja, mądrość, otwartość na wszystkich
i szacunek dla każdego człowieka… alumni powinni często przypominać sobie słowa Jezusa
Chrystusa, Najwyższego Kapłana: „Syn człowieczy nie przyszedł, aby Mu służono, lecz aby
służyć i dać swoje życie na okup za wielu” (Mk 10,45).11
Tezy do dyskusji
1.
2.
3.
4.
5.
Celibat „obowiązkowy” a celibat „dobrowolny”
Posłuszeństwo, celibat, ubóstwo – czym są dzisiaj?
Czy kapłaństwo jest ograniczeniem prawa naturalnego w życiu mężczyzny?
Urząd czy posługa?
Obraz kapłana w obliczu kwestionowania wiary
Bibliografia
1. Sobór Watykański II, Dekret Presbyterorum ordinis
2. Jan Paweł II, Adhortacja apostolska Pastores dabo Vobis
3. J. Ratzinger, Opera omnia, Głosiciele Słowa i słudzy Waszej radości, Teologia i
duchowość sakramentu święceń, red. K. Góźdź, M. Górecka, Wydawnictwo KUL,
Lublin 2012.
4. Kongregacja ds. duchowieństwa, Dyrektorium o posłudze i życiu kapłanów
5. Sobór Watykański II, Konstytucja Dogmatyczna o Kościele Lumen Gentium
6. Zasady formacji kapłańskiej w Polsce, (Biblioteka „Niedzieli”, t. 78),
Częstochowa 1999, nr 179.
11
Zasady formacji kapłańskiej w Polsce, (Biblioteka „Niedzieli”, t. 78), Częstochowa 1999, nr 179.
3