Ts 114/08 - 24 marca 2010 r.

88/2/B/2010
POSTANOWIENIE
z dnia 24 marca 2010 r.
Sygn. akt Ts 114/08
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Wojciech Hermeliński – przewodniczący
Zbigniew Cieślak – sprawozdawca
Stanisław Biernat,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 28 sierpnia 2009 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze
konstytucyjnej BALTCHEM Spółka Akcyjna Zakłady Chemiczne w Szczecinie,
p o s t a n a w i a:
nie uwzględnić zażalenia.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 16 kwietnia 2008 r. zarzucono, że § 3 rozporządzenia
Ministra Infrastruktury z dnia 3 marca 2005 r. w sprawie określenia akwenów portowych
oraz ogólnodostępnych obiektów, urządzeń i instalacji wchodzących w skład infrastruktury
portowej dla portów o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej (Dz. U. Nr 42,
poz. 407; dalej: rozporządzenie) jest niezgodny z art. 2, art. 7, art. 31 ust. 2 i 3, art. 20, art.
22, art. 64 ust. 2 i 3 oraz art. 92 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Ponadto
zarzucono, że § 3 tegoż rozporządzenia jest niezgodny również z art. 2 pkt 4, art. 5 ust. 1,
art. 5 ust. 2a, art. 7 ust. 1 pkt 3 oraz art. 9 ust. 1 pkt 2 i art. 9 ust. 2 pkt 1 w związku z art. 8
ust. 2, art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o portach i przystaniach morskich
(Dz. U. z 2002 r. Nr 110, poz. 967, ze zm.; dalej: u.p.p.m.). Jednocześnie, alternatywnie,
skarżący wniósł o wydanie przez Trybunał Konstytucyjny wyroku określającego
wykładnię przepisów powyższego rozporządzenia.
Kwestionowany przepis rozporządzenia wraz z jego załącznikiem, przez wadliwe –
zdaniem skarżącej – określenie składu infrastruktury portów Szczecin i Świnoujście,
wyłączając z jej zakresu niektóre części akwenów portowych, względnie pomijając
niektóre akweny portowe usytuowane w granicach tych portów, stanowi naruszenie praw
skarżącej wskazanych w petitum skargi.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 2 listopada 2008 r.
pełnomocnik skarżącej został wezwany do usunięcia braków skargi konstytucyjnej przez:
dokładne określenie przedmiotu skargi konstytucyjnej zgodnie z przesłankami
warunkującymi jej dopuszczenie do rozpoznania wyrażonymi w art. 79 ust. 1 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej oraz w art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o
Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK);
wskazanie ostatecznego orzeczenia, w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji, z którym
skarżąca wiąże naruszenie wolności lub praw oraz daty jego doręczenia wraz z
uzasadnieniem skarżącej; wskazanie, jakie wolności lub prawa – zdaniem skarżącej –
zostały naruszone oraz wskazanie sposobu ich naruszenia. Pismami z 13 i 14 listopada
2008 r. pełnomocnik skarżącej odniósł się do powyższych braków.
Skarga konstytucyjna została wniesiona na podstawie następującego stanu
faktycznego. Skarżąca prowadzi działalność gospodarczą w zakresie usług
przeładunkowych na terenie portu morskiego w Szczecinie. W związku z decyzją Urzędu
Morskiego w Szczecinie z 25 maja 2005 r. w przedmiocie ograniczenia głębokości
użytkowej podejścia statków do nabrzeża skarżącej do zanurzenia 5,8 m i 6,1 m z
dotychczasowego zanurzenia 6,5 m, skarżąca wystąpiła do Zarządu Portu Szczecin i
Świnoujście S.A. o pilne doprowadzenie infrastruktury portowej w zakresie m.in. pasa 40
m kanału Wrocławskiego, przy jej nabrzeżu, do właściwych parametrów eksploatacyjnych.
Inwestycja ta miała umożliwić podejście statków do tego nabrzeża o dotychczasowym
zanurzeniu 6,5 m, albowiem na mocy przepisów u.p.p.m. jest to obowiązkiem organu
zarządzającego portem, zobowiązanego do utrzymania we właściwym stanie infrastruktury
tego portu, w tym również Kanału Wrocławskiego, w pasie przyległym do nabrzeża
skarżącej. Pismem z 8 lipca 2005 r. Zarząd Portu Szczecin i Świnoujście S.A. odmówił
pogłębienia tej części Kanału Wrocławskiego, przyjmując, że powierzchnia akwenu pod
nazwą Kanał Wrocławski, wskazana w rozporządzeniu będącym przedmiotem złożonej do
Trybunału skargi konstytucyjnej, nie obejmuje pasa o szerokości 40 m, przylegającego do
nabrzeża skarżącej, a także że pogłębienie tej powierzchni w każdym przypadku obciąża
właściciela nabrzeża. W związku z powyższym skarżąca zmuszona była do pogłębienia
wyżej wskazanej części akwenu portowego na własny koszt, a zwrotu wydatkowanej na
ten cel kwoty starała się dochodzić przed sądem.
Wyrokiem z 17 sierpnia 2007 r. (sygn. akt XI GC 301/06) Sąd Rejonowy w
Szczecinie – Wydział XI Gospodarczy oddalił powództwo skarżącej. Apelacja w tej
sprawie została 14 grudnia 2007 r. oddalona przez Sąd Okręgowy w Szczecinie – VIII
Wydział Gospodarczy (sygn. akt VIII Ga 243/07). Rozstrzygnięcie to, wraz z
uzasadnieniem, zostało doręczone skarżącej 17 stycznia 2008 r.
Postanowieniem z 28 sierpnia 2009 r. (doręczonym 3 września 2009 r.) Trybunał
Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. W uzasadnieniu
wskazał, że skarżąca powołała niewłaściwe wzorce dla jej kontroli. Skarżąca zarzucała
miedzy innymi niezgodność § 3 rozporządzenia z postanowieniami Konstytucji
niewyrażającymi praw podmiotowych, jak również z przepisami u.p.p.m. W odniesieniu
do pozostałych wzorców (art. 20, art. 22, art. 31 ust. 2 i 3 oraz art. 64 ust. 2 i 3) – w ocenie
Trybunału – zarzut koncentrował się na pozostawieniu luki w unormowaniu, a skarżąca nie
wskazała sposobu naruszenia wolności lub praw.
Na powyższe postanowienie zażalenie złożył pełnomocnik skarżącej. W piśmie z
10 września 2009 r. wniósł o nadanie skardze dalszego biegu. W uzasadnieniu wskazał, na
naruszenie art. 36 ust. 3 ustawy o TK, gdyż – w ocenie skarżącej – skarga nie wykazuje
braków i nie jest oczywiście bezzasadna.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
W trakcie wstępnego rozpoznania badaniu podlega kwestia spełnienia przez
wniesioną skargę konstytucyjną wymagań określonych w art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak
również w art. 47 ustawy o TK. W razie stwierdzenia istnienia przesłanek odmowy,
Trybunał wydaje postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu. Trybunał
Konstytucyjny w obecnym składzie uznaje, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe,
zaś zarzuty zażalenia nie zasługują na uwzględnienie.
Jak to już wielokrotnie uzasadniał Trybunał Konstytucyjny (zob. np. postanowienie
z 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225), zgodnie z art. 79 ust. 1
Konstytucji skargę konstytucyjną może wnieść „każdy, czyje konstytucyjne wolności lub
prawa zostały naruszone”, co oznacza, że przesłanką dopuszczalności złożenia skargi
2
konstytucyjnej nie jest każda ingerencja w postanowienia Konstytucji, ale tylko godząca w
wolności lub prawa w niej określone. Zatem skarga konstytucyjna musi zawierać zarówno
wskazanie konkretnej osoby, której wolności lub prawa doznały uszczerbku, jak i
wskazanie, które z określonych (poręczonych, zapewnionych, gwarantowanych,
chronionych) w Konstytucji wolności lub praw doznały niedozwolonej ingerencji.
Obowiązkiem skarżącego jest również określenie sposobu naruszenia wolności lub praw.
Oznacza to, że wydanie wyroku przez Trybunał Konstytucyjny – w postępowaniu
skargowym – jest dopuszczalne tylko w sytuacji, gdy w konkretnym przypadku doszło do
naruszenia bezpośrednio wskazanych konstytucyjnych wolności lub praw, a podmiot
wnoszący skargę konstytucyjną oparł ją na twierdzeniu, iż nastąpiło naruszenie takich
przysługujących mu wolności lub praw. Chodzi tu tylko o naruszenie dokonane w sposób
kwalifikowany – mianowicie przez ostateczne orzeczenie sądu lub organu administracji
publicznej, które to orzeczenie rozstrzyga o konstytucyjnych wolnościach, prawach lub
obowiązkach skarżącego. Ten drugi aspekt został wyrażony w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o
TK. Wynika stąd, że zarzut ingerencji w konstytucyjne wolności lub prawa winien być w
odpowiedni sposób skonkretyzowany przez skarżącego zarówno pod kątem
podmiotowym, jak i przedmiotowym (zob. postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z
25 października 1999 r., SK 22/98, OTK ZU nr 6/1999, poz. 122).
Istotną cechą przyjętej w prawie polskim koncepcji postępowania skargowego
przed Trybunałem Konstytucyjnym jest to, że realizowana w tym postępowaniu kontrola
zakwestionowanych przez skarżącego przepisów dokonywana jest wyłącznie z punktu
widzenia wskazanego przez niego tzw. wzorca konstytucyjnego, który normuje określoną
wolność lub prawo (podmiotowe). Z tego względu określenie w tekście skargi
konstytucyjnej wzorca konstytucyjnego ma istotne materialnoprawne i procesowe
znaczenie. Brzmienie końcowej części art. 79 ust. 1 Konstytucji uzasadnia tezę, że
wzorcem konstytucyjnym może być przepis będący podstawą tych wolności lub praw,
które były przedmiotem ostatecznego rozstrzygnięcia, wydanego w sprawie skarżącego
przez sąd lub organ administracji publicznej. Powyższe wymogi mają swoje źródło w
charakterze skargi konstytucyjnej jako nadzwyczajnego, a przez to sformalizowanego
środka ochrony konstytucyjnych wolności lub praw. Oznacza to, że nie każdy przepis
Konstytucji może stanowić wzorzec w postępowaniu skargowym, dlatego wskazany w
skardze art. 2, a w szczególności art. 7 oraz art. 92 ust. 1 jako podstawa do wniesienia
skargi konstytucyjnej, nie są właściwymi wzorcami kontroli – nie są bowiem dla skarżącej
źródłem przysługujących jej praw podmiotowych. Należy podkreślić, że takie określenie
wzorca dla kontroli skargi nie może mieć miejsca nawet – jak określa skarżąca –
„równolegle”, gdyż w tym wypadku skarga konstytucyjna nabiera cech wniosku
określonego w art. 191 Konstytucji. Podobny zarzut należy podnieść w odniesieniu do
oceny niezgodności kwestionowanej regulacji rozporządzenia z przepisami u.p.p.m. Z
wyraźnego brzmienia art. 79 ust. 1 Konstytucji wynika, że skarga konstytucyjna służy
wyłącznie ochronie wolności lub praw określonych w Konstytucji, dlatego w
postępowaniu zainicjowanym wniesieniem skargi, niedopuszczalne jest dokonywanie
analiz przepisów rozporządzenia z aktami stojącymi w hierarchii źródeł prawa poniżej
Konstytucji, tj. ustawami i ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi. Trybunał w
postępowaniu skargowym nie może zatem odnosić się do hierarchicznej zgodności
przepisów rozporządzenia i ustawy.
Zażalenie nie podważa również ustaleń Trybunału dotyczących kontroli skargi
konstytucyjnej z pozostałymi wzorcami, tj. art. 20, art. 22, art. 31 ust. 2 i 3 oraz art. 64 ust.
2 i 3 Konstytucji. W zaskarżonym postanowieniu Trybunał uznał, że skarga w tym
zakresie zmierza do wykazania niekonstytucyjności rozporządzenia nie przez wadliwość
jego treści, lecz przez pozostawienie luki w jego unormowaniu. Należy zatem zauważyć,
3
że zaskarżone postanowienie – wbrew zarzutom podniesionym w zażaleniu – odnosi się
także do pozostałych wzorców dla kontroli skargi konstytucyjnej. Przywołanie zatem w
uzasadnieniu zażalenia wyroku TK z 27 marca 2008 r., w sprawie SK 17/05, odnoszącego
się między innymi do możliwości oceny przez Trybunał pozostałych (niepodlegających
umorzeniu) zarzutów skargi, należy w niniejszej sprawie uznać za nietrafny. W ocenie
Trybunału, istota zarzutu niekonstytucyjności rozporządzenia sprowadza się do
twierdzenia, że poprzez brak odpowiednich regulacji dotyczących, ogólnie rzecz ujmując,
infrastruktury portowej skarżąca została zobowiązana do poniesienia nakładów
związanych z należytym utrzymaniem tej infrastruktury, czym nieproporcjonalnie zostały
naruszone jej prawa określone w art. 20, art. 22 oraz art. 64 ust. 2 i 3 Konstytucji. Nie
podważa ustaleń Trybunału przyjętych w zaskarżonym postanowieniu ogólnikowe
stwierdzenie, że niekonstytucyjność rozporządzenia w zakresie, w jakim dotyczy
wadliwego uregulowania w załączniku infrastruktury portowej, polegającego na zaliczeniu
do składu tej infrastruktury akwenów portowych jedynie w granicach wyznaczonych
wielkością powierzchni ustalonej tym załącznikiem, zmierza do wykazania nie luki, lecz
wadliwości treści regulacji. Zdaniem Trybunału skarżąca nie uprawdopodobniła
naruszenia swych praw, a wyraźne unormowanie art. 66 ustawy o TK nie pozwala
rozpoznać skargi w zakresie naruszenia tych praw z urzędu.
Przywołane w zażaleniu orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego świadczy, że
skarżąca wnosi również – w razie niestwierdzenia niekonstytucyjności zaskarżonego
rozporządzenia – o ewentualne wydanie wyroku interpretacyjnego. Wobec powyższego,
Trybunał jedynie stwierdza, że w niniejszej sprawie brak jest podstaw do wydania takiego
rozstrzygnięcia, gdyż leży ono w gestii Trybunału Konstytucyjnego rozpoznającego
wyłącznie merytorycznie sprawę, które to rozpoznanie uzależnione jest jednak od
wcześniejszego stwierdzenia, że wniesiona skarga spełnia wszystkie przewidziane prawem
przesłanki.
W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny uznał, że odmowa nadania dalszego
biegu niniejszej skardze konstytucyjnej postanowieniem z 28 sierpnia 2009 r. była
uzasadniona i nie uwzględnił zażalenia złożonego na to postanowienie.
4