Ts 277/13 - z 9 października 2014 r.

453/5/B/2014
POSTANOWIENIE
z dnia 9 października 2014 r.
Sygn. akt Ts 277/13
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Piotr Tuleja – przewodniczący
Zbigniew Cieślak – sprawozdawca
Andrzej Rzepliński,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 26 marca 2014 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze
konstytucyjnej C.P. Sp. z o.o.,
p o s t a n a w i a:
nie uwzględnić zażalenia.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 15 października 2013 r. (data nadania) C.P. Sp. z o.o.
(dalej: skarżąca) wniosła o stwierdzenie przez Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie, że
art. 3989 § 1 oraz art. 39810 zdanie drugie ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks
postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r., poz. 101; dalej: k.p.c.) są niezgodne z art. 2 w
związku z art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 2, art. 175 ust. 1, art. 176 ust. 1 oraz art. 183 ust. 1
Konstytucji.
Skarżąca twierdzi, że zakwestionowane przepisy naruszają wskazane przez nią wzorce
kontroli dlatego, że pozwalają na to, by Sąd Najwyższy, w składzie jednego sędziego,
podejmował arbitralne decyzje, które nie mieszczą się w ramach konstytucyjnie określonych
zadań tego sądu. W przekonaniu skarżącej Sąd Najwyższy, rozstrzygając o przyjęciu skargi
kasacyjnej do rozpoznania, sprawuje bowiem nadzór nie nad orzecznictwem sądów
powszechnych, lecz nad stronami postępowania. Skarżąca podkreśla również, że przesłanki
przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania zawierają zwroty niedookreślone, a sposób
sformułowania tych przesłanek prowadzi do tego, że nad interesem prywatnym strony dążącej
do uzyskania sprawiedliwego orzeczenia przeważa interes publiczny polegający na wyborze
jedynie spraw najpoważniejszych lub precedensowych. Zdaniem skarżącej wprowadzenie
instytucji przedsądu kasacyjnego bezzasadnie ogranicza równy dostęp do skargi kasacyjnej,
dlatego też nie mieści się w porządku konstytucyjnym.
Skarżąca nie zgadza się z przyjętym w orzecznictwie Trybunału stanowiskiem,
zgodnie z którym art. 2, art. 31 ust. 3 oraz art. 32 ust. 2 Konstytucji nie mogą być
samodzielnymi wzorcami kontroli przepisów zaskarżonych w trybie skargi konstytucyjnej. Jej
zdaniem regulacje te wyrażają konstytucyjne prawa i wolności. Świadczy o tym ich
umiejscowienie w rozdziale II Konstytucji, a także to, że Konstytucja została przyjęta w
referendum. Jak twierdzi skarżąca, wskazane unormowania są źródłem konstytucyjnych
wolności i praw z woli Narodu. Skarżąca powołuje się też – w odniesieniu do każdego z
wymienionych wyżej postanowień Konstytucji – na wiele judykatów mających świadczyć o
tym, że w swoim orzecznictwie Trybunał uwzględniał te unormowania jako konstytucyjne
wzorce kontroli. Skarżąca twierdzi również, że pogląd prawny wyrażony przez pełny skład
Trybunału nie jest źródłem prawa. Zarzuca ponadto, że „Trybunał nie jest związany
jakimikolwiek poglądami prawnymi wyrażonymi w przeszłości i stąd możliwym jest
»nieuwzględnienie« tez zawartych [w postanowieniach z 12 grudnia 2000 r. i 23 stycznia
2002 r. (Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 59 i 60) oraz 24 października 2001 r. (SK
10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225)] (…) bez konieczności »odejścia« od poglądu
prawnego”.
Postanowieniem z 26 marca 2014 r. Trybunał Konstytucyjny, stwierdziwszy, że
skarżąca nie wskazała konstytucyjnych wolności lub praw, a w konsekwencji nie określiła
sposobu ich naruszenia, odmówił nadania analizowanej skardze dalszego biegu. W ocenie
Trybunału „[ż]adne z przywołanych w skardze postanowień Konstytucji nie ma (…) postaci
(…) wolności lub prawa [chronionego za pomocą skargi konstytucyjnej]”. Trybunał nie
uwzględnił przy tym wniosku skarżącej o rozpoznanie jej skargi w pełnym składzie.
W zażaleniu z 7 kwietnia 2014 r. skarżąca wniosła o „uchylenie postanowienia w
całości i przekazanie skargi do merytorycznego rozpoznania”. Zarzuciła w nim Trybunałowi,
że błędnie przyjął, iż wskazane przez nią postanowienia Konstytucji nie mogą być podstawą
skargi konstytucyjnej. Jak podkreśliła, zarzut naruszenia art. 2 Konstytucji (tj. zasad
wynikających z zasady państwa prawnego) połączyła z art. 176 ust. 1 w związku z art. 175
ust. 1, art. 183 Konstytucji, a także art. 32 oraz art. 31 ust. 3 Konstytucji. Jej zdaniem
Trybunał błędnie uznał, że powyższe unormowania są przepisami o charakterze ustrojowokompetencyjnym. W przekonaniu skarżącej art. 176 ust. 1 Konstytucji jest „rozwinięciem i
uszczegółowieniem »prawa do sądu« wyrażonego w art. 45 ust. 1 Konstytucji i określa prawo
do odwołania się od orzeczenia sądu do sądu wyższej instancji z ewentualną możliwością
dalszego odwołania do następnych wyższych instancji. Natomiast wiążąc art. 176 ust. 1 z art.
175 ust. 1 i art. 183 ust. 1 ustrojodawca gwarantuje uszczegółowione prawo podmiotowe do
postępowań sądowych, w których Sąd Najwyższy wymierza sprawiedliwość”. Także art. 32
oraz art. 31 ust. 3 Konstytucji są unormowaniami, które – jak podkreśliła – „z woli Narodu”
wyrażają konstytucyjne wolności i prawa jednostki. Z treści obu norm wynikają prawa
podmiotowe, tj. prawo do równego traktowania i zakaz dyskryminacji.
W dalszej części zażalenia skarżąca, powoławszy się na wyrok Trybunału z 12 grudnia
2001 r. (SK 26/01, OTK ZU nr 8/2001, poz. 258), powtórzyła wywód przedstawiony w
skardze konstytucyjnej.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
1. W myśl art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o
Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarżącemu
przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o
odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał, w składzie trzech
sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b w związku
z art. 36 ust. 6-7 i w związku z art. 49 ustawy o TK). Bada przede wszystkim, czy w
zaskarżonym postanowieniu prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania
skardze dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje
przede wszystkim te zarzuty, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę
zaskarżonego rozstrzygnięcia.
2. Trybunał stwierdza, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a zarzuty
sformułowane w zażaleniu nie podważają podstaw odmowy nadania dalszego biegu skardze
konstytucyjnej.
2
3. Skarżąca twierdzi, że w postanowieniu z 26 marca 2014 r. Trybunał błędnie uznał,
iż wskazane przez nią postanowienia Konstytucji (tj. art. 31 ust. 3 oraz art. 32 Konstytucji, a
także art. 176 ust. 1 w związku z art. 175 ust. 1 i art. 183 ust. 1 Konstytucji) nie mają
charakteru praw podmiotowych chronionych za pomocą skargi konstytucyjnej. Argumenty
przedstawione w zażaleniu nie podważają jednak stanowiska zajętego przez Trybunał.
3.1. W złożonym środku odwoławczym skarżąca nie uwzględniła tego, że stanowisko,
zgodnie z którym zasady określone w art. 32 nie są źródłem wolności i praw, Trybunał
wyraził w postanowieniu pełnego składu z 24 października 2001 r. (SK 10/01, OTK ZU nr
7/2001, poz. 225). Orzeczenie to wyraża pogląd prawny, którym są związane pozostałe składy
orzekające. Odstąpić od tego poglądu – w myśl art. 25 ust. 1 pkt 1 lit. e ustawy o TK –
Trybunał może wyłącznie w pełnym składzie. Postanowienie w sprawie o sygn. SK 10/01
kształtuje orzecznictwo Trybunału w sprawach zainicjowanych wniesieniem skargi
konstytucyjnej (zob. postanowienia TK z: 28 sierpnia 2002 r., Ts 57/02, OTK ZU nr
4/B/2002, poz. 285; 20 lipca 2004 r., Ts 62/04, OTK ZU nr 5/B/2004, poz. 301; 27 czerwca
2007 r., Ts 80/07, OTK ZU nr 5/B/2007, poz. 250).
3.2. W odniesieniu do art. 176 ust. 1 Konstytucji skarżąca nie wzięła pod uwagę tego,
że – jak orzekł Trybunał w postanowieniu z 8 czerwca 2009 r. – przepis ten „należy
interpretować w powiązaniu z innymi przepisami konstytucyjnymi, określającymi prawa
jednostki, w szczególności w powiązaniu z art. 78 Konstytucji, zawierającym »ogólne
wyrażenie zasady dwuinstancyjności«, odnoszonej do wszelkich procedur (także
pozasądowych), w których podejmowane są orzeczenia lub decyzje w sprawach
indywidualnych. Art. 78 Konstytucji ustanawia prawo podmiotowe (na rzecz »każdego«),
podlegające ochronie w procedurze skargi konstytucyjnej, niemające jednak charakteru
absolutnego, dopuszczające na określenie wyjątków od zasady dwuinstancyjności przez
ustawodawcę. Natomiast art. 176 ust. 1 Konstytucji wyklucza także wyjątki w odniesieniu do
postępowania sądowego. Posiada on »samoistne znaczenie prawne«, konkretyzując i
dopełniając ogólną zasadę zawartą w art. 78 Konstytucji” (SK 26/07, OTK ZU nr 6/A/2009,
poz. 92).
3.3. Twierdząc, że art. 176 ust. 1 w związku z art. 175 ust. 1 i art. 183 Konstytucji
tworzy „prawo podmiotowe do postępowań sądowych, w których Sąd Najwyższy wymierza
sprawiedliwość”, skarżąca de facto formułuje prawo do rozpoznania każdej sprawy w trzeciej
instancji. Tymczasem w swoim orzecznictwie Trybunał wyraził pogląd, zgodnie z którym
prawo to nie ma charakteru konstytucyjnego – wynika ono wyłącznie z ustawy zwykłej (zob.
wyrok TK z 10 lipca 2000 r., SK 12/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 143 oraz 6 października
2004 r., SK 23/02, OTK ZU nr 9A/2004, poz. 89).
4. W związku z tym Trybunał stwierdza, że w postanowieniu z 26 marca 2014 r.
prawidłowo uznał, iż skarżąca nie wskazała konstytucyjnych wolności lub praw. Zatem –
wbrew temu co twierdzi w zażaleniu – nie powiązała zarzutów naruszenia art. 2 Konstytucji z
prawami chronionymi za pomocą skargi konstytucyjnej.
Rozpatrywane zażalenie nie podważa podstaw odmowy nadania skardze
konstytucyjnej dalszego biegu, więc Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 49 w
związku z art. 36 ust. 7 ustawy o TK – postanowił jak w sentencji.
3