Progran nauczania fizjologii dla studentów I roku

PROGRAM NAUCZANIA FIZJOLOGII CZŁOWIEKA
Wydział Lekarsko-Dentystyczny
Studia dzienne i wieczorowe
w roku akademickim 2009/2010
REGULAMIN
dla studentów II roku Wydziału Lekarsko-Dentystycznego
w roku akademickim 2009/2010
1. Ubranie wierzchnie, obuwie wyjściowe i torebki studenci pozostawiają na czas ćwiczeń w
szafkach ubraniowych lub w szatni. Klucze do szafek wydawane są w portierni po zostawieniu
legitymacji studenckiej. Po zakończeniu zajęć klucze należy oddać i odebrać legitymację. Każda
szafka jest przeznaczona na odzież i torebki dla 1 studenta.
2. Studenci mogą wejść do pracowni ćwiczeniowych w białych, czystych fartuchach i zmienionym
obuwiu lub ochraniaczach na buty. W przeciwnym razie studenci nie będą przyjmowani na
zajęcia. Zalecane jest posiadanie identyfikatora przy fartuchu.
UWAGA! Ochraniacze na buty są dostępne w automacie przy drzwiach wejściowych.
3. W ramach zajęć z fizjologii, studenci odbywają ćwiczenia w czterech pracowniach dydaktycznych
w systemie rotacyjnym: I - fizjologia krwi i nerek; II – fizjologia układu krążenia; III –
fizjologia układu oddechowego i pokarmowego; IV – fizjologia układu nerwowego;
4. Na każdych zajęciach dwie osoby z grupy są dyżurnymi. Do ich obowiązków należy:
 pomoc przy wykonywaniu ćwiczeń demonstrowanych,
 dbanie o porządek na sali w trakcie ćwiczeń;
 sprawdzanie stanu i opieka nad sprzętem używanym do wykonywania ćwiczeń;
 po zakończeniu ćwiczeń zdają uporządkowaną pracownię obsłudze technicznej lub
nauczycielowi akademickiemu. O dostrzeżonych brakach lub uszkodzeniach sprzętu powinni
natychmiast informować prowadzącego ćwiczenia. W przypadku zaginięcia, zniszczenia lub
uszkodzenia narzędzi lub innych przedmiotów, zainteresowani studenci, dyżurni lub cała grupa
obowiązani są dostarczyć zamienne narzędzia lub przedmioty.
5. W czasie wykonywania ćwiczeń obowiązują studentów ogólne zasady porządku i higieny oraz
dyscypliny pracy w zakresie przepisów BHP. Szczególne zasady pracy obowiązują na ćwiczeniach
z fizjologii krwi, które opisane są w oddzielnej instrukcji wyłożonej na pracowni. Przy pracy z
krwią obowiązuje używanie rękawiczek ochronnych, które studenci przynoszą na zajęcia.
6. Każdy student musi wydrukować na zajęcia aktualny „Zeszyt do ćwiczeń z fizjologii”, 2009, który
zawiera opis wykonywanych ćwiczeń, miejsce do zapisania uzyskanych wyników oraz pytania
kontrolne. Na każdych zajęciach laboratoryjnych należy wypełnić objęte harmonogramem tematy
ćwiczeniowe i przedstawić nauczycielowi do zaliczenia. Zaliczenie poszczególnych tematów
oprócz Zeszytu zapisywane jest w indywidualnej karcie ćwiczeniowej, która pozostaje w
Katedrze.
7. Co trzeci tydzień przewidziane jest kolokwium z tematyki dwóch seminariów i materiału
teoretycznego trzech bloków ćwiczeniowych.
8. Na seminariach są omawiane tematy zgodnie z ustalonym planem. Studenci są zobowiązani
przeczytać wybrany materiał teoretyczny i uczestniczyć w dyskusji przewidzianego tematu.
Najlepiej przygotowani studenci mogą uzyskać dodatkowy punkt z każdego seminarium doliczany
do punktacji kolokwiów.
9. Do ćwiczeń należy przygotowywać się z polecanych podręczników oraz Zeszytu do ćwiczeń z
fizjologii.
10. Zasady punktacji i oceny w trakcie zajęć.
a. 4 kolokwia pisemne złożone z 20 krótkich pytań - każda odpowiedź może być punktowana w
następujący sposób:
0 - 2,5 - 5 pkt./ 10. Maksymalna ilość pkt z wszystkich kolokwiów - 40 pkt.
b. Aktywność na seminariach ustnych punktowana zależnie od aktywności i znajomości
polecanego materiału.
c. Oceny uzyskane przy zaliczaniu ćwiczeń (w skali 2 – 3 - 3,5 – 4 - 4,5 - 5).
Nie przewiduje się odrabiania ćwiczeń, poprawiania wyników z kolokwiów i ocen z ćwiczeń.
Wyjątkowe przypadki losowe będą rozpatrywane indywidualnie.
11. Warunkiem zaliczenia ćwiczeń i dopuszczenia do I terminu egzaminu jest:
A. Obecność na wszystkich ćwiczeniach. W ciągu semestru można mieć tylko
1 usprawiedliwioną nieobecność (łącznie z kolokwiami). Za każdą nieobecność poza limitem
będą odejmowane punkty:
5 pkt. za nieobecność na ćwiczeniach
10 pkt. za nieobecność na kolokwium
B. Zaliczenie wszystkich tematów ćwiczeniowych. Dopuszcza się nie zaliczenie tematów
wynikające z nieobecności na jednych ćwiczeniach. Za każde nie zaliczone ćwiczenie będzie
odejmowany 1 pkt.
C. Uzyskanie minimum 30 punktów z kolokwiów (wraz z pkt. dodatkowymi z seminariów).
D. Uzyskanie minimum oceny dostatecznej (3) z ćwiczeń.
E g z a m i n:
Termin „O” - dla studentów, którzy uzyskają min. 38 pkt. i minimum ocenę dobrą z ćwiczeń.
Jeśli wynik tego egzaminu nie jest zadowalający, student może przystąpić do egzaminu w sesji.
I termin - egzamin pisemny testowy (90 pytań z wykładów, seminariów i materiału teoretycznego
do ćwiczeń).
II i III termin – egzamin pisemny (10 pytań opisowych z tego samego zakresu materiału).
Podręczniki
(1) Fizjologia. Podstawy fizjologii lekarskiej. W.F. Ganong, PZWL, 2007
(2) Fizjologia człowieka w zarysie. W.Z. Traczyk, PZWL, Od Wyd. VIII/2005
(3) Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej. Red. W.Z. Traczyk i A. Trzebski,.
PZWL, Od Wyd. III/2001
(4) Zeszyt do ćwiczeń z fizjologii. Red. A. Walczewska (wersja PDF)
2
Sprawy związane z organizacją ćwiczeń z fizjologii:
dr Maria Łuczyńska (pok. 31A)
Kierownik Przedmiotu
dr hab. Anna Walczewska (pok. 32)
Pracownia fizjologii układu nerwowego i narządów zmysłów
Seminaria (sala nr 15)
1. Czynność komórek nerwowych i mięśni szkieletowych.
Mechanizm powstawania potencjału spoczynkowego i czynnościowego w komórkach
pobudliwych. Rola pompy sodowo-potasowej. Postsynaptyczny potencjał pobudzający i
hamujący. Przewodzenie impulsów we włóknach nerwowych, pomiędzy neuronami oraz w
synapsie nerwowo-mięśniowej. Pobudzające i hamujące przekaźniki synaptyczne w układzie
nerwowym, ze szczególnym uwzględnieniem mediatorów aminokwasowych.
(1) Rozdz. 2, 3 (s. 65-76), 4 (s. 84-114)
2. Czucie.
Rodzaje czucia i podział narządów czucia. Czucie skórne, głębokie i trzewne. Fizjologia zmysłów:
wzrok, słuch, równowaga.
(1) Rozdz. 5, 7 (s.139-143), 8, 9
3. Kolokwium pisemne.
Ćwiczenia (sala nr 17)
Zestaw I. (Zespół Praktycznego Nauczania Medycyny Klinicznej, ul. Kopcińskiego 20)
(materiał do seminarium I)
Temat 1: Czynność bioelektryczna mięśnia szkieletowego (symulacja komputerowa)
Temat 5: Czynność mechaniczna mięśnia szkieletowego (symulacja komputerowa)
Temat 2: Czynność bioelektryczna mięśnia szkieletowego – potencjał dwufazowy (film).
Temat 4: Oznaczanie szybkości przewodzenia impulsów w nerwie (film).
Temat 7: Obserwowanie zachowania żaby pod wpływem strychniny (film).
Zestaw II. (materiał do seminarium II)
Temat 13: Badanie ostrości wzroku.
Temat 16: Badanie zdolności widzenia barw.
Temat 18: Badanie szybkości adaptacji siatkówki do ciemności po olśnieniu.
Temat 19: Ocena widzenia stereoskopowego.
Temat 22: Badanie słuchu za pomocą stroików (próba Rinnego i Webera).
Temat 24: Badanie pobudliwości błędników.
Temat 25: Badanie czucia dotyku
Zestaw III. (1) Rozdz. 6 + 16 s. 263--8)
Temat 8 (Zadanie 2): Łuk odruchowy odruchu zginania kończyny.
Temat 10 (Zadanie 2): Mechanizm napięcia mięśniowego.
Temat 11: Badanie monosynaptycznych odruchów na rozciąganie u człowieka.
Temat 12: Badanie odruchu źrenicznego na światło.
3
Temat 27: Badanie czasu reakcji prostej i alternatywnej.
Temat 28: Pomiar precyzji ruchów dowolnych.
Temat 29: Badanie zdolności koordynacji wzrokowo-ruchowej.
Temat 31: Badanie zdolności zapamiętywania.
Pracownia fizjologii układu krążenia
Seminaria (sala nr 15)
1. Czynność bioelektryczna, mechaniczna i akustyczna serca.
Budowa i rola układu przewodzącego serca. Potencjał spoczynkowy i czynnościowy komórek
rozrusznika i kardiomiocytów przedsionków i komór (jonowy mechanizm powstania potencjału
czynnościowego, zmiany pobudliwości komórek w czasie jego trwania). Rodzaje zapisu czynności
bioelektrycznej serca. Elementy krzywej EKG, a czynność bioelektryczna serca.
Charakterystyka faz czynności mechanicznej serca z uwzględnieniem roli zastawek i
zmian ciśnienia w jamach serca. Czynniki regulujące wielkość pojemności minutowej serca
(powrót żylny, objętość wyrzutowa, prawo Starlinga, efekty tropowe serca, opór naczyniowy).
Czynność akustyczna serca (tony i szmery).
(2) s.104-108 + s. 316-336
2. Autonomiczny układ nerwowy. Hormony regulujące ciśnienie tętnicze krwi .Odruch z
baroreceptorów tętniczych
Podział autonomicznego układu nerwowego (organizacja anatomiczna, transmitery, receptory i ich
blokery). Transmisja synaptyczna w zwojach. Wegetatywne unerwienie serca i naczyń. Wpływ
układu autonomicznego i hormonów rdzenia nadnerczy na czynność serca i naczyń krwionośnych.
Odruch z baroreceptorów: charakterystyka baroreceptorów, komponenta sercowa i naczyniowa,
efekty pobudzenia i odbarczenia baroreceptorów, fizjologiczna rola.
(1) s. 351 + (2) s.201 – 208 + (3) rozdz. 17.5.1 + 18.10.1-3 + 18.10.3.4-5
3. Kolokwium pisemne
Ćwiczenia (sala 18)
Zestaw I. (materiał do seminarium I)
Temat 2: Badanie układu przewodzącego serca żaby (film).
Temat 13: Badanie echokardiograficzne przezklatkowe serca (film).
Temat 15: Rejestracja potencjałów czynnościowych serca i analiza wykresu EKG (Zadanie1 i 2)
Temat 22: Wpływ hiperwentylacji na częstość skurczów serca i ciśnienie tętnicze krwi
Temat 14: Osłuchiwanie serca i badanie uderzenia koniuszkowego.
Zestaw II. Zespół Praktycznego Nauczania Medycyny Klinicznej, ul. Kopcińskiego 20)
Symulacje komputerowe (materiał do seminarium II)
Temat 10: Wpływ układu autonomicznego na układ krążenia.
Temat 11: Wpływ hormonów rdzenia nadnerczy i wybranych leków na układ krążenia.
Temat 12: Wpływ acetylocholiny, jej agonistów i antagonistów na ciśnienie tętnicze krwi.
Zestaw III. (materiał do seminarium I i II)
Temat 16: Określenie cech obwodowego tętna.
4
Temat 17: Pomiar ciśnienia tętniczego krwi metodą Korotkowa.*
Temat 18: Próba ortostatyczna.
Temat 19: Próby wysiłkowe sprawności układu krążenia.
Temat 8: Wpływ drażnienia nerwu błędnego na czynność serca żaby – skurcz dodatkowy i pauza
kompensacyjna (film).
Temat 9: Wpływ adrenaliny i acetylocholiny na czynność mechaniczną serca żaby (film).
Pracownia fizjologii układu oddechowego
Seminaria (sala nr 15)
1. Oddychanie zewnętrzne.
Mechanika oddychania. Wentylacja płuc, spirometria: pojemności i objętości powietrza w
płucach. Anatomiczna i fizjologiczna przestrzeń martwa. Wentylacja pęcherzyków. Rola czynnika
powierzchniowego płuc. Czynniki kurczące i rozkurczające oskrzela. Konsekwencje miejscowych
różnic w wentylacji płuc i przepływie krwi przez płuca. Przeciek płucny.
(1) s. 632-640 + (3) rozdz. 20.3.6
2. Czynność ruchowa i zewnątrzwydzielnicza układu pokarmowego.
Skład i wydzielanie śliny, soku żołądkowego, jelitowego, trzustkowego i żółci. Regulacja nerwowa
i humoralna czynności motorycznej i wydzielniczej poszczególnych części przewodu
pokarmowego. Czynność zewnątrzwydzielnicza wątroby i trzustki. Hormony żołądkowo jelitowe.
(2) s. 400 – 428
3. Kolokwium pisemne
Ćwiczenia (sala nr 15)
Zestaw I (materiał do seminarium I + (2) s. 381-5)
Temat 2: Pomiar czasu trwania wdechu i wydechu
Temat 3: Oznaczanie minutowej wentylacji płuc w spoczynku.
Temat 4: Oznaczanie minutowej wentylacji płuc w warunkach zwiększonej przestrzeni martwej.
Temat 15: Wyznaczenie należnej masy ciała i wskaźnika masy ciała (BMI)
Temat 17: Wymiana tlenu i dwutlenku węgla w płucach i tkankach (program komputerowy)
Zestaw II (materiał do seminarium I i II + (1) 287-8 + (2) s.306 )
Temat 5: Wpływ wysiłku fizycznego na wentylację płuc i układ krążenia.
Temat 6: Pomiar dowolnej maksymalnej wentylacji płuc (MVV).
Temat 13: Test tolerancji glukozy.
Temat 14: Pomiar lipidów we krwi
Temat 18: Czynność zewnątrzwydzielnicza wątroby i trzustki (program komputerowy)
Zestaw III (materiał do seminarium I + (2) s.283-5)
Temat 7: Pomiar objętości i pojemności płuc. Spirometria.
Temat 8: Analiza krzywej przepływ – objętość. Spirometria dynamiczna.
Temat 9: Pomiar szczytowego przepływu powietrza wydechowego.
Temat10: Osłuchiwanie płuc.
5
Temat 12: Pomiar wysycenia hemoglobiny tlenem w naczyniach włosowatych i częstości skurczów
serca. Pulsoksymetria.
Pracownia fizjologii krwi i nerek
Seminaria (sala nr 15)
1. Funkcje krwi.
Białka, lipidy i składniki nieorganiczne osocza. Krwinki: ilości, funkcje, powstawanie
(hematopoeza) i czas życia. Transport tlenu i dwutlenku węgla. Wewnątrz- i zewnątrzpochodny
mechanizm krzepnięcia krwi. Fibrynoliza i czynniki antykoagulacyjne. Grupy krwi układu ABO
i Rh.
(1) Rozdz. 27 + (2) s. 261-285; 381-5.
2. Układ hormonalny.
Hormony podwzgórza, przysadki, gruczołu tarczowego, kory nadnerczy i gonad. Funkcje tych
hormonów i regulacja ich uwalniania.
(1) s. 238-46; 311-25; 348-9; 353-72; 386-99; 415-20; 425-29
3. Kolokwium pisemne
Ćwiczenia (sala nr 46)
Przy pracy z krwią obowiązuje używanie rękawiczek jednorazowych, które studenci przynoszą na
zajęcia.
Zestaw I . (materiał do seminarium I)
(indywidualnie z krwi włośniczkowej)
Temat 9: Oznaczanie czasu krzepnięcia.
Temat 10: Oznaczanie czasu krwawienia.
(z krwi żylnej dawcy)
Temat 6: Oznaczenie oporności osmotycznej erytrocytów
Temat 8: Oznaczenie czasu protrombinowego.
Temat 11: Oznaczanie grup krwi układu ABO i Rh (w 4-ch grupach).
Temat 12: Obliczenie składu procentowego i stężenia poszczególnych frakcji białek
osocza oraz film pt. Białka osocza.
Zestaw II (materiał do seminarium + (1) s.691-705)
(z krwi żylnej dawcy)
Temat 1: Podstawowe parametry morfologii krwi
Temat 2: Oznaczanie hematokrytu.
Temat 7: Oznaczenie szybkości opadania erytrocytów (OB).
Temat 19: I. Mechanizmy resorpcji wodorowęglanów; II. Pętla nefronu; III. Procesy resorpcji
i sekrecji w kanalikach nerkowych (symulacje komputerowe).
6
lub
Temat 17: Oznaczanie stężenia wapnia we krwi.
Zestaw III (materiał do seminarium I + (2) s.301-5)
Temat 3: Hematopoeza (film).
Temat 4: Ustalenie proporcji białych i czerwonych krwinek w krwi obwodowej oraz linii
białokrwinkowej i czerwonokrwinkowej w szpiku kostnym.
Temat 5: Oznaczenie składu procentowego leukocytów w krwi.
7