Budowa i eksploatacja pojazdów samochodowych
advertisement
Program nauczania dla zawodu MECHANIK POJAZDÓW SAMOCHODOWYCH Symbol cyfrowy 723103 na podstawie Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach Zatwierdzam:…………………… Poznań 2012 Zespół Szkół Zawodowych im. Janusza Korczaka, ul. Żniwna 1, 61-663 Poznań 1 2 SPIS TREŚCI 1. PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE 2. AUTORZY PROGRAMU 10 3. RAMOWY PLAN NAUCZANIA 3.1 Zasadnicza szkoła zawodowa 4. 4 11 11 PODZIAŁ EFEKTÓW KSZTAŁCENIA 13 5. PROGRAMY NAUCZANIA DLA PRZEDMIOTÓW : 5.1 Język angielski zawodowy 5.2 Budowa i eksploatacja pojazdów samochodowych 5.3 Mechanika techniczna 5.4 Podstawy konstrukcji maszyn 5.5 Techniki komputerowe 5.6 Podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej 25 25 31 71 83 97 103 KSZTAŁCENIE ZAWODOWE PRAKTYCZNE : ZAJĘCIA PRAKTYCZNE/PRAKTYCZNA NAUKA ZAWODU 108 6. 7. WYKAZ PODRĘCZNIKÓW DLA UCZNIÓW 3 125 1. Podstawa programowa kształcenia w zawodzie MECHANIK POJAZDÓW SAMOCHODOWYCH 723103 Opracowano na podstawie dokumentu z dnia 7 lutego 2012 r. Celem kształcenia zawodowego jest przygotowanie uczących się do życia w warunkach współczesnego świata, wykonywania pracy zawodowej i aktywnego funkcjonowania na zmieniającym się rynku pracy. Zadania szkoły i innych podmiotów prowadzących kształcenie zawodowe oraz sposób ich realizacji są uwarunkowane zmianami zachodzącymi w otoczeniu gospodarczo-społecznym, na które wpływają w szczególności: idea gospodarki opartej na wiedzy , globalizacja procesów gospodarczych i społecznych , rosnący udział handlu międzynarodowego , mobilność geograficzna i zawodowa, nowe techniki i technologie, a także wzrost oczekiwań pracodawców w zakresie poziomu wiedzy i umiejętności pracowników. W procesie kształcenia zawodowego ważne jest integrowanie i korelowanie kształcenia ogólnego i zawodowego, w tym doskonalenie kompetencji kluczowych nabytych w procesie kształcenia ogólnego , z uwzględnieniem niższych etapów edukacyjnych. Odpowiedni poziom wiedzy ogólnej powiązanej z wiedzą zawodową przyczyni się do podniesienia poziomu umiejętności zawodowych absolwentów szkół kształcących w zawodach, a tym samym zapewni im możliwość sprostania wyzwaniom zmieniającego się rynku pracy. W procesie kształcenia zawodowego są podejmowane działania wspomagające rozwój każdego uczącego się, stosownie do jego potrzeb i możliwości, ze szczególnym uwzględnieniem indywidualnych ścieżek edukacji i kariery, możliwości podnoszenia poziomu wykształcenia i kwalifikacji zawodowych oraz zapobiegania przedwczesnemu kończeniu nauki. Elastycznemu reagowaniu systemu kształcenia zawodowego na potrzeby rynku pracy, jego otwartości na uczenie się przez całe życie oraz mobilności edukacyjnej i zawodowej absolwentów ma służyć wyodrębnienie kwalifikacji w ramach poszczególnych zawodów wpisanych do klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego. 1.1 CELE KSZTAŁCENIA Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie mechanik pojazdów samochodowych powinien być przygotowany do wykonywania następujących zadań zawodowych: 1) Użytkowania pojazdów samochodowych; 2) Diagnozowania pojazdów samochodowych; 3) Naprawiania pojazdów samochodowych. 1.2 EFEKTY KSZTAŁCENIA Do wykonywania wyżej wymienionych zadań zawodowych niezbędne jest osiągnięcie zakładanych efektów kształcenia, na które składają się: 1.2.1 Efekty kształcenia wspólne dla wszystkich zawodów; (BHP). Bezpieczeństwo i higiena pracy Uczeń: 1) rozróżnia pojęcia związane z bezpieczeństwem i higieną pracy, ochroną przeciwpożarową, ochroną środowiska i ergonomią; 2) rozróżnia zadania i uprawnienia instytucji oraz służb działających w zakresie ochrony pracy i ochrony środowiska w Polsce; 4 3) określa prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy; 4) przewiduje zagrożenia dla zdrowia i życia człowieka oraz mienia i środowiska związane z wykonywaniem zadań zawodowych; 5) określa zagrożenia związane z występowaniem szkodliwych czynników w środowisku pracy; 6) określa skutki oddziaływania czynników szkodliwych na organizm człowieka; 7) organizuje stanowisko pracy zgodnie z obowiązującymi wymaganiami ergonomii, przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska; 8) stosuje środki ochrony indywidualnej i zbiorowej podczas wykonywania zadań zawodowych; 9) przestrzega zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosuje przepisy prawa dotyczące ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska; 10) udziela pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy oraz w stanach zagrożenia zdrowia i życia. (PDG). Podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej Uczeń: 1) stosuje pojęcia z obszaru funkcjonowania gospodarki rynkowej; 2) stosuje przepisy prawa pracy, przepisy prawa dotyczące ochrony danych osobowych oraz przepisy prawa podatkowego i prawa autorskiego; 3) stosuje przepisy prawa dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej; 4) rozróżnia przedsiębiorstwa i instytucje występujące w branży i powiązania między nimi; 5) analizuje działania prowadzone przez przedsiębiorstwa funkcjonujące w branży; 6) inicjuje wspólne przedsięwzięcia z różnymi przedsiębiorstwami z branży; 7) przygotowuje dokumentację niezbędną do uruchomienia i prowadzenia działalności gospodarczej; 8) prowadzi korespondencję związaną z prowadzeniem działalności gospodarczej; 9) obsługuje urządzenia biurowe oraz stosuje programy komputerowe wspomagające prowadzenie działalności gospodarczej; 10) planuje i podejmuje działania marketingowe prowadzonej działalności gospodarczej; 11) optymalizuje koszty i przychody prowadzonej działalności gospodarczej. (JOZ). Język obcy ukierunkowany zawodowo Uczeń: 1) posługuje się zasobem środków językowych (leksykalnych, gramatycznych, ortograficznych oraz fonetycznych, umożliwiających realizację zadań zawodowych; 2) interpretuje wypowiedzi dotyczące wykonywania typowych czynności zawodowych artykułowane powoli i wyraźnie, w standardowej odmianie języka; 3) analizuje i interpretuje krótkie teksty pisemne dotyczące wykonywania typowych czynności zawodowych; 4) formułuje krótkie i zrozumiałe wypowiedzi oraz teksty pisemne umożliwiające komunikowanie się w środowisku pracy; 5) korzysta z obcojęzycznych źródeł informacji. (KPS). Kompetencje personalne i społeczne Uczeń: 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) przestrzega zasad kultury i etyki; jest kreatywny i konsekwentny w realizacji zadań; przewiduje skutki podejmowanych działań; jest otwarty na zmiany; potrafi radzić sobie ze stresem; aktualizuje wiedzę i doskonali umiejętności zawodowe; przestrzega tajemnicy zawodowej; potrafi ponosić odpowiedzialność za podejmowane działania; 5 9) potrafi negocjować warunki porozumień; 10) współpracuje w zespole. 1.2.2 Efekty kształcenia wspólne dla zawodów w ramach obszaru elektryczno-elektronicznego, stanowiące podbudowę dokształcenia w zawodzie lub grupie zawodów PKZ(E.a) oraz efekty kształcenia wspólne dla zawodów w ramach obszaru mechanicznego i górniczohutniczego, stanowiące podbudowę do kształcenia w zawodzie lub grupie zawodów PKZ(M.a) i PKZ(M.g); PKZ ( E.a ) Umiejętności stanowiące podbudowę do kształcenia w zawodach: monter sieci i urządzeń telekomunikacyjnych, monter mechatronik, monter-elektronik, elektromechanik pojazdów samochodowych, elektromechanik, elektryk, technik telekomunikacji, technik teleinformatyk, technik elektronik, technik awionik, technik mechatronik, technik elektryk, technik elektroniki i informatyki medycznej, mechanik pojazdów samochodowych, technik pojazdów samochodowych, technik automatyk sterowania ruchem kolejowym, technik elektroenergetyk transportu szynowego Uczeń: posługuje się pojęciami z dziedziny elektrotechniki i elektroniki; opisuje zjawiska związane z prądem stałym i zmiennym; interpretuje wielkości fizyczne związane z prądem zmiennym; wyznacza wielkości charakteryzujące przebiegi sinusoidalne typu y = A sin(ωt+φ); stosuje prawa elektrotechniki do obliczania i szacowania wartości wielkości elektrycznych w obwodach elektrycznych i układach elektronicznych; 6) rozpoznaje elementy oraz układy elektryczne i elektroniczne; 7) sporządza schematy ideowe i montażowe układów elektrycznych i elektronicznych; 8) rozróżnia parametry elementów oraz układów elektrycznych i elektronicznych; 9) posługuje się rysunkiem technicznym podczas prac montażowych i instalacyjnych; 10) dobiera narzędzia i przyrządy pomiarowe oraz wykonuje prace z zakresu montażu mechanicznego elementów i urządzeń elektrycznych i elektronicznych; 11) wykonuje prace z zakresu obróbki ręcznej; 12) określa funkcje elementów i układów elektrycznych i elektronicznych na podstawie dokumentacji technicznej; 13) wykonuje połączenia elementów i układów elektrycznych oraz elektronicznych na podstawie schematów ideowych i montażowych; 14) dobiera metody i przyrządy do pomiaru parametrów układów elektrycznych i elektronicznych; 15) wykonuje pomiary wielkości elektrycznych elementów, układów elektrycznych i elektronicznych; 16) przedstawia wyniki pomiarów i obliczeń w postaci tabel i wykresów; 17) posługuje się dokumentacją techniczną, katalogami i instrukcjami obsługi oraz przestrzega norm w tym zakresie; 18) stosuje programy komputerowe wspomagające wykonywanie zadań. 1) 2) 3) 4) 5) PKZ ( M.a ) Umiejętności stanowiące podbudowę do kształcenia w zawodach: mechanik-operator pojazdów i maszyn rolniczych, zegarmistrz, optyk-mechanik, mechanik precyzyjny, mechanik automatyki przemysłowej i urządzeń precyzyjnych, mechanik-monter maszyn i urządzeń, mechanik pojazdów samochodowych, operator obrabiarek skrawających, ślusarz, kowal, monter kadłubów okrętowych, blacharz samochodowy, blacharz, lakiernik, technik optyk, technik mechanik lotniczy, technik mechanik okrętowy, technik budownictwa okrętowego, technik pojazdów samochodowych, technik mechanizacji rolnictwa, technik mechanik, monter mechatronik, elektromechanik pojazdów samochodowych, technik mechatronik, technik transportu drogowego, technik energetyk, modelarz odlewniczy, technik wiertnik, technik górnictwa podziemnego, technik górnictwa otworowego, technik górnictwa odkrywkowego, technik przeróbki kopalin stałych, technik odlewnik, technik hutnik, operator maszyn i urządzeń odlewniczych, operator maszyn i urządzeń metalurgicznych, operator maszyn i urządzeń do obróbki plastycznej, operator maszyn i urządzeń do przetwórstwa tworzyw sztucznych, złotnikjubiler 6 Uczeń: 1) przestrzega zasad sporządzania rysunku technicznego maszynowego; 2) sporządza szkice części maszyn; 3) sporządza rysunki techniczne z wykorzystaniem technik komputerowych; 4) rozróżnia części maszyn i urządzeń; 5) rozróżnia rodzaje połączeń; 6) przestrzega zasad tolerancji i pasowań ; 7) rozróżnia materiały konstrukcyjne i eksploatacyjne; 8) rozróżnia środki transportu wewnętrznego; 9) dobiera sposoby transportu i składowania materiałów; 10) rozpoznaje rodzaje korozji oraz określa sposoby ochrony przed korozją; 11) rozróżnia techniki i metody wytwarzania części maszyn i urządzeń; 12) rozróżnia maszyny, urządzenia i narzędzia do obróbki ręcznej i maszynowej; 13) rozróżnia przyrządy pomiarowe stosowane podczas obróbki ręcznej i maszynowej; 14) wykonuje pomiary warsztatowe; 15) rozróżnia metody kontroli jakości wykonanych prac; 16) określa budowę oraz przestrzega zasad działania maszyn i urządzeń; 17) posługuje się dokumentacją techniczną maszyn i urządzeń oraz przestrzega norm dotyczących rysunku technicznego, części maszyn, materiałów konstrukcyjnych i eksploatacyjnych; 18) stosuje programy komputerowe wspomagające wykonywanie zadań. PKZ ( M.g ) Umiejętności stanowiące podbudowę do kształcenia w zawodach: mechanik pojazdów samochodowych, technik pojazdów samochodowych, elektromechanik pojazdów samochodowych, mechanik-operator pojazdów i maszyn rolniczych, technik mechanizacji rolnictwa Uczeń: 1) 2) 3) 4) wykonuje czynności kontrolno-obsługowe pojazdów; stosuje przepisy prawa dotyczące ruchu drogowego i kierujących pojazdami; przestrzega zasad kierowania pojazdami; wykonuje czynności związane z prowadzeniem i obsługą pojazdu samochodowego w zakresie niezbędnym do uzyskania prawa jazdy kategorii B. 1.2.3 Efekty kształcenia właściwe dla kwalifikacji wyodrębnionej w zawodzie mechanik pojazdów samochodowych opisane w części II: M.18. Diagnozowanie i naprawa podzespołów i zespołów pojazdów samochodowych 1. Diagnozowanie podzespołów i zespołów pojazdów samochodowych Uczeń: 1) przyjmuje pojazd samochodowy do diagnostyki oraz sporządza dokumentację tego przyjęcia; 2) przygotowuje pojazd samochodowy do diagnostyki; 3) charakteryzuje budowę pojazdów samochodowych oraz wyjaśnia zasady działania podzespołów i zespołów tych pojazdów; 4) określa podzespoły i zespoły pojazdu samochodowego; 5) stosuje narzędzia i przyrządy pomiarowe do wykonania diagnostyki pojazdów samochodowych; 6) dobiera metody oraz określa zakres diagnostyki podzespołów i zespołów pojazdów samochodowych; 7) stosuje programy komputerowe do diagnostyki pojazdów samochodowych; 8) wykonuje pomiary i badania diagnostyczne pojazdów samochodowych oraz interpretuje ich wyniki; 9) ocenia stan techniczny pojazdów samochodowych. 2. Naprawa zespołów i podzespołów pojazdów samochodowych Uczeń: 1) lokalizuje uszkodzenia zespołów i podzespołów pojazdów samochodowych na podstawie pomiarów i wyników badań diagnostycznych; 7 2) szacuje koszty napraw pojazdów samochodowych; 3) dobiera metody i określa zakres naprawy pojazdu samochodowego; 4) wykonuje demontaż zespołów i podzespołów pojazdów samochodowych; 5) przeprowadza weryfikację zespołów i podzespołów pojazdów samochodowych; 6) dobiera zespoły lub podzespoły pojazdów samochodowych lub ich zamienniki do wymiany; 7 ) wymienia uszkodzone zespoły i podzespoły pojazdów samochodowych z wykorzystaniem urządzeń i narzędzi warsztatowych; 8) wykonuje montaż podzespołów i zespołów pojazdów samochodowych; 9) wykonuje konserwację zespołów i podzespołów pojazdów samochodowych; 10) wyjaśnia zasady eksploatacji pojazdów samochodowych oraz dobiera materiały eksploatacyjne; 11) przeprowadza próby po naprawie pojazdów samochodowych; 12) ocenia jakość wykonania naprawy i ustala jej koszt. 1.3 WARUNKI REALIZACJI KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE Szkoła podejmująca kształcenie w zawodzie mechanik pojazdów samochodowych powinna posiadać następujące pomieszczenia dydaktyczne: 1) pracownię rysunku technicznego, wyposażoną w: stanowisko komputerowe dla nauczyciela podłączone do sieci lokalnej z dostępem do Internetu, z drukarką, ze skanerem oraz z projektorem multimedialnym, stanowiska komputerowe (jedno stanowisko dla jednego ucznia), wszystkie komputery podłączone do sieci lokalnej z dostępem do Internetu, pakiet programów biurowych, program do wykonywania rysunku technicznego, pomoce dydaktyczne do kształtowania wyobraźni przestrzennej, normy dotyczące zasad wykonywania rysunku technicznego maszynowego, dokumentacje konstrukcyjne podzespołów i zespołów pojazdów samochodowych; 2) pracownię pojazdów samochodowych, wyposażoną w: dokumentacje techniczne, katalogi materiałów eksploatacyjnych i konstrukcyjnych, przyrządy diagnostyczne, modele, przekroje zespołów i podzespołów samochodowych, elementy instalacji pojazdów, stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu dla nauczyciela, oprogramowanie do diagnostyki pojazdów samochodowych, pakiet programów biurowych, projektor multimedialny; 3) warsztaty szkolne, wyposażone w: stanowiska do kontroli i naprawy pojazdów samochodowych (jedno stanowisko dla czterech uczniów), składające się z pojazdów samochodowych i ich podzespołów, urządzenia diagnostycznego do pomiaru geometrii podwozia, urządzenia diagnostycznego do pomiaru emisji spalin samochodowych, komputer diagnostyczny z oprogramowaniem, stanowisko komputerowe do weryfikacji wyników pomiarów, narzędzia monterskie, klucze dynamometryczne, dokumentacje techniczno-obsługowe, stoły ślusarskie, urządzenia do mycia i konserwacji, narzędzia do obróbki ręcznej metali, maszyny, urządzenia i narzędzia do obróbki mechanicznej metali, narzędzia i przyrządy pomiarowe, stanowiska do wymiany materiałów eksploatacyjnych, dokumentacje techniczne maszyn i urządzeń, instrukcje obsługi maszyn i urządzeń, środki ochrony indywidualnej. Kształcenie praktyczne może odbywać się w: pracowniach i warsztatach szkolnych, placówkach kształcenia ustawicznego, placówkach kształcenia praktycznego, stacjach obsługi i stacjach kontroli pojazdów samochodowych oraz innych podmiotach stanowiących potencjalne miejsce zatrudnienia absolwentów szkół kształcących w zawodzie. 8 1.4 MINIMALNA LICZBA GODZIN KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO1) Efekty kształcenia wspólne dla wszystkich zawodów oraz efekty kształcenia wspólne dla zawodów w ramach obszaru mechanicznego i górniczohutniczego stanowiące podbudowę do kształcenia w zawodzie lub grupie zawodów M.18. Diagnozowanie i naprawa podzespołów i zespołów pojazdów samochodowych 400 godz. 420 godz. W szkole liczbę godzin kształcenia zawodowego należy dostosować do wymiaru godzin określonego w przepisach w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych, przewidzianego dla kształcenia zawodowego, zachowując minimalną liczbę godzin wskazanych w tabeli odpowiednio dla efektów kształcenia: wspólnych dla wszystkich zawodów i wspólnych dla zawodów w ramach obszaru kształcenia stanowiących podbudowę do kształcenia w zawodzie lub grupie zawodów oraz właściwych dla kwalifikacji wyodrębnionych w zawodzie. 1) 1.5 MOŻLIWOŚCI UZYSKIWANIA DODATKOWYCH KWALIFIKACJI W ZAWODACH W RAMACH OBSZARU KSZTAŁCENIA OKREŚLONEGO W KLASYFIKACJI ZAWODÓW SZKOLNICTWA ZAWODOWEGO Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie mechanik pojazdów samochodowych po potwierdzeniu kwalifikacji M.18. Diagnozowanie i naprawa podzespołów i zespołów pojazdów samochodowych może uzyskać dyplom potwierdzający kwalifikacje w zawodzie elektromechanik pojazdów samochodowych po potwierdzeniu dodatkowo kwalifikacji M.12. Diagnozowanie oraz naprawa elektrycznych i elektronicznych układów. 9 2. Autorzy programu L.p. 1. Nazwa przedmiotu Autorzy mgr Katarzyna Smoła Język angielski zawodowy mgr Katarzyna Stobrawa mgr inż. Magdalena Szczepka 2. Budowa i eksploatacja pojazdów samochodowych mgr inż. Janusz Frygier na podstawie programu 723[04]ZSZ,SP/MEN/2007.05.14 3. mgr inż. Janusz Frygier Technologia mechaniczna na podstawie programu 723[04]ZSZ,SP/MEN/2007.05.14 4. mgr inż. Janusz Frygier Podstawy konstrukcji maszyn na podstawie programu 723[04]ZSZ,SP/MEN/2007.05.14 5. 6. Techniki komputerowe mgr Michał Przybylski Podejmowanie i prowadzenie działalności mgr Violetta Malinowska gospodarczej Kształcenie zawodowe praktyczne : mgr inż. Janusz Frygier 7. zajęcia praktyczne / praktyczna nauka zawodu 10 na podstawie programu 723[04]ZSZ,SP/MEN/2007.05.14 3. Ramowy plan nauczania 3.1. Zasadnicza szkoła zawodowa Cykl nauczania - 3 letni Zawód - mechanik pojazdów samochodowych Symbol cyfrowy zawodu - 723103 Obszar kształcenia – M.18 Diagnozowanie i naprawa podzespołów i zespołów pojazdów samochodowych Podbudowa programowa- gimnazjum L.p. Zajęcia edukacyjne 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 J. POLSKI J. ANGIELSKI HISTORIA WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE PODSTAWY PRZEDSIĘBIORCZOŚCI GEOGRAFIA BIOLOGIA CHEMIA FIZYKA MATEMATYKA INFORMATYKA WYCHOWANIE FIZYCZNE EDUKACJA DLA BEZPIECZEŃSTWA ZAJĘCIA Z WYCHOWAWCĄ Minimalna liczba godzin w cyklu kształcenia 160 130 60 30 60 30 30 30 30 130 30 290 30 96 11 KL. I KL. II 2 1 1 KL. III 2 1 1 1 2 1 2 1 1 1 1 1 1 3 1 1 2 1 3 3 1 1 Liczba Liczba godzin Liczba Uzupełnienie godzin w trzyletnim godzin do tygodniowo cyklu w minimalnego w trzyletnim kształcenia trzyletnim wymiaru cyklu bez cyklu godzin kształcenia uzupełnienia kształcenia 5 4 2 1 2 1 1 1 1 4 1 9 1 3 2 2 2 160 128 64 32 64 32 32 32 32 128 32 288 32 96 160 130 64 32 64 32 32 32 32 130 32 290 32 96 KSZTAŁCENIE ZAWODOWE TEORETYCZNE 15 16 17 18 19 20 język angielski zawodowy budowa i eksploatacja pojazdów samochodowych technologia mechaniczna podstawy konstrukcji maszyn techniki komputerowe podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej Łącznie- kształcenie zawodowe teoretyczne KSZTAŁCENIE ZAWODOWE PRAKTYCZNE 4 1 1 Łącznie-kształcenie zawodowe praktyczne 4 1 1 1 630 1 11 3 3 1 1 32 352 96 96 32 32 32 352 96 96 32 32 6 7 7 20 640 640 6 10 14 30 960 960 970 6 10 14 30 10 960 970 96 48 960 1 0,5 320 1 0,5 320 1 0,5 320 3 1,5 960 0 96 48 960 96 48 960 190 4030 63 411,5 63 413,5 63 414,5 189 1239,5 1 17 189 4045 190 4062 28,5 30,5 31,5 21 zajęcia praktyczne/praktyczna nauka zawodu 22 Religia / etyka 23 wychowanie do życia w rodzinie 24 ZAJ. REWALIDACYJNE W ODDZIALE SPECJALNYM ZAJ. REWALIDACYJNE W ODDZIALE OGÓLNODOSTĘPNYM 25 LUB INTEGRACYJNYM Łączna liczba godzin 1 3 1 1 1 Tygodniowy wymiar godzin zajęć edukacyjnych 12 4. Podział efektów kształcenia L.p. Efekty kształcenia Przedmioty objęte programem nauczania język angielski zawodowy budowa i eksploatacja pojazdów samochodowych technologia mechaniczna podstawy konstrukcji maszyn techniki komputerowe prowadzenie i podejmowanie działalności gospodarczej kształcenie zawodowe praktyczne Efekty kształcenia wspólne dla wszystkich zawodów I. 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) Bezpieczeństwo i higiena pracy rozróżnia pojęcia związane z bezpieczeństwem i higieną pracy, ochroną przeciwpożarową, ochroną środowiska i ergonomią; rozróżnia zadania i uprawnienia instytucji oraz służb działających w zakresie ochrony pracy i ochrony środowiska w Polsce; określa prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy; przewiduje zagrożenia dla zdrowia i życia człowieka oraz mienia i środowiska związane z wykonywaniem zadań zawodowych; określa zagrożenia związane z występowaniem szkodliwych czynników w środowisku pracy; określa skutki oddziaływania czynników szkodliwych na organizm człowieka; organizuje stanowisko pracy zgodnie z obowiązującymi wymaganiami ergonomii, x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x 13 x x L.p. Efekty kształcenia Przedmioty objęte programem nauczania język angielski zawodowy 8) 9) 10) II. 1) 2) 3) 4) przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska; stosuje środki ochrony indywidualnej i zbiorowej podczas wykonywania zadań zawodowych; przestrzega zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosuje przepisy prawa dotyczące ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska; udziela pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy oraz w stanach zagrożenia zdrowia i życia; budowa i eksploatacja pojazdów samochodowych technologia mechaniczna x x x x podstawy konstrukcji maszyn techniki komputerowe prowadzenie i podejmowanie działalności gospodarczej kształcenie zawodowe praktyczne x x x Korelacja z edukacją dla bezpieczeństwa – treści realizowane na przedmiocie edukacja dla bezpieczeństwa Podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej stosuje pojęcia z obszaru funkcjonowania gospodarki rynkowej; stosuje przepisy prawa pracy, przepisy prawa dotyczące ochrony danych osobowych oraz przepisy prawa podatkowego i prawa autorskiego; stosuje przepisy prawa dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej; rozróżnia przedsiębiorstwa i instytucje występujące w branży i powiązania między nimi, x x x x x x 14 x L.p. Efekty kształcenia Przedmioty objęte programem nauczania język angielski zawodowy 5) 6) 7) 8) 9) 10) 11) budowa i eksploatacja pojazdów samochodowych analizuje działania prowadzone przez przedsiębiorstwa funkcjonujące w branży; inicjuje wspólne przedsięwzięcia z różnymi przedsiębiorstwami z branży; przygotowuje dokumentację niezbędną do uruchomienia i prowadzenia działalności gospodarczej; prowadzi korespondencję związaną z prowadzeniem działalności gospodarczej; obsługuje urządzenia biurowe oraz stosuje programy komputerowe wspomagające prowadzenie działalności gospodarczej; planuje i podejmuje działania marketingowe prowadzonej działalności gospodarczej; optymalizuje koszty i przychody prowadzonej działalności gospodarczej. technologia mechaniczna podstawy konstrukcji maszyn techniki komputerowe prowadzenie i podejmowanie działalności gospodarczej kształcenie zawodowe praktyczne x x x x x x x Korelacja z przedmiotem podstawy przedsiębiorczości – realizacja na przedmiocie podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej: 12) 13) wyjaśnia zasady funkcjonowania przedsiębiorstwa i sporządza prosty biznesplan charakteryzuje mechanizmy funkcjonowania gospodarki i instytucji rynkowych oraz rolę państwa x x 15 L.p. Efekty kształcenia Przedmioty objęte programem nauczania język angielski zawodowy 14) 15) 16) 17) 18) 19) 20) 21) 22) III. 1) budowa i eksploatacja pojazdów samochodowych analizuje aktualne zmiany i tendencje w gospodarce świata i Polski rozróżnia i porównuje formy inwestowania i wynikające z nich ryzyko charakteryzuje otoczenie, w którym działa przedsiębiorstwo omawia cele działania przedsiębiorstwa oraz sposoby ich realizacji sporządza projekt własnego przedsiębiorstwa oparty na biznesplanie rozróżnia podstawowe formy prawno-organizacyjne przedsiębiorstwa opisuje procedury i wymagania związane z zakładaniem przedsiębiorstwa omawia etapy realizacji projektu oraz planuje działania zmierzające do jego realizacji charakteryzuje czynniki wpływające na sukces i niepowodzenie przedsiębiorstwa technologia mechaniczna podstawy konstrukcji maszyn techniki komputerowe prowadzenie i podejmowanie działalności gospodarczej kształcenie zawodowe praktyczne x x x x x x x x x Język obcy ukierunkowany zawodowo posługuje się zasobem środków językowych (leksykalnych, gramatycznych, ortograficznych oraz fonetycznych), umożliwiających realizację zadań x x 16 L.p. Efekty kształcenia Przedmioty objęte programem nauczania język angielski zawodowy 2) 3) 4) 5) IV. 1) zawodowych; interpretuje wypowiedzi dotyczące wykonywania typowych czynności zawodowych artykułowane powoli i wyraźnie, w standardowej odmianie języka; analizuje i interpretuje krótkie teksty pisemne dotyczące wykonywania typowych czynności zawodowych; formułuje krótkie i zrozumiałe wypowiedzi oraz teksty pisemne umożliwiające komunikowanie się w środowisku pracy; korzysta z obcojęzycznych źródeł informacji. przestrzega zasad kultury i etyki; 4) 5) potrafi radzić sobie ze stresem; 3) 6) 7) technologia mechaniczna podstawy konstrukcji maszyn techniki komputerowe prowadzenie i podejmowanie działalności gospodarczej kształcenie zawodowe praktyczne x x x x x Kompetencje personalne i społeczne jest kreatywny i konsekwentny w realizacji zadań;; przewiduje skutki podejmowanych działań; jest otwarty na zmiany; 2) budowa i eksploatacja pojazdów samochodowych aktualizuje wiedzę i doskonali umiejętności zawodowe; przestrzega tajemnicy zawodowej; x x x x x x x x x x x x x x 17 x x x x x x x x x x x x x x x x L.p. Efekty kształcenia Przedmioty objęte programem nauczania język angielski zawodowy 8) 9) 10) PKZ (E.a) 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) potrafi ponosić odpowiedzialność za podejmowane działania potrafi negocjować warunki porozumień; współpracuje w zespole budowa i eksploatacja pojazdów samochodowych technologia mechaniczna x x x x podstawy konstrukcji maszyn x techniki komputerowe x prowadzenie i podejmowanie działalności gospodarczej kształcenie zawodowe praktyczne x x x Efekty kształcenia wspólne dla zawodów w ramach obszaru PKZ(E.a) Umiejętności stanowiące podbudowę do kształcenia w zawodach: monter sieci i urządzeń telekomunikacyjnych, monter mechatronik, monter-elektronik, elektromechanik pojazdów samochodowych, elektromechanik, elektryk, technik telekomunikacji, technik teleinformatyk, technik elektronik, technik awionik, technik mechatronik, technik elektryk, technik elektroniki i informatyki medycznej, mechanik pojazdów samochodowych, technik pojazdów samochodowych, technik automatyk sterowania ruchem kolejowym, technik elektroenergetyk transportu szynowego posługuje się pojęciami z dziedziny elektrotechniki i elektroniki opisuje zjawiska związane z prądem stałym i zmiennym interpretuje wielkości fizyczne związane z prądem zmiennym; wyznacza wielkości charakteryzujące przebiegi sinusoidalne typu y = A sin(ωt+φ); stosuje prawa elektrotechniki do obliczania i szacowania wartości wielkości elektrycznych w obwodach elektrycznych i układach elektronicznych rozpoznaje elementy oraz układy elektryczne i elektroniczne sporządza schematy ideowe i montażowe układów x x x x x x x x x x x x x x 18 L.p. Efekty kształcenia Przedmioty objęte programem nauczania język angielski zawodowy 8) 9) 10) 11) 12) 13) 14) 15) 16) elektrycznych i elektronicznych rozróżnia parametry elementów oraz układów elektrycznych i elektronicznych posługuje się rysunkiem technicznym podczas prac montażowych i instalacyjnych; dobiera narzędzia i przyrządy pomiarowe oraz wykonuje prace z zakresu montażu mechanicznego elementów i urządzeń elektrycznych i elektronicznych wykonuje prace z zakresu obróbki ręcznej; określa funkcje elementów i układów elektrycznych i elektronicznych na podstawie dokumentacji technicznej wykonuje połączenia elementów i układów elektrycznych oraz elektronicznych na podstawie schematów ideowych i montażowych dobiera metody i przyrządy do pomiaru parametrów układów elektrycznych i elektronicznych wykonuje pomiary wielkości elektrycznych elementów, układów elektrycznych i elektronicznych przedstawia wyniki pomiarów i obliczeń w postaci tabel i wykresów; budowa i eksploatacja pojazdów samochodowych technologia mechaniczna podstawy konstrukcji maszyn techniki komputerowe prowadzenie i podejmowanie działalności gospodarczej kształcenie zawodowe praktyczne x x x x x x x x x x x x x x x x 19 L.p. Efekty kształcenia Przedmioty objęte programem nauczania język angielski zawodowy 17) 18) PKZ (M.a.) 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) posługuje się dokumentacją techniczną, katalogami i instrukcjami obsługi oraz przestrzega norm w tym zakresie stosuje programy komputerowe wspomagające wykonywanie zadań. budowa i eksploatacja pojazdów samochodowych technologia mechaniczna podstawy konstrukcji maszyn techniki komputerowe x prowadzenie i podejmowanie działalności gospodarczej kształcenie zawodowe praktyczne x x x Efekty kształcenia wspólne dla zawodów w ramach obszaru PKZ(M.a) Umiejętności stanowiące podbudowę do kształcenia w zawodach: mechanik-operator pojazdów i maszyn rolniczych, zegarmistrz, optyk-mechanik, mechanik precyzyjny, mechanik automatyki przemysłowej i urządzeń precyzyjnych, mechanik-monter maszyn i urządzeń, mechanik pojazdów samochodowych, operator obrabiarek skrawających, ślusarz, kowal, monter kadłubów okrętowych, blacharz samochodowy, blacharz, lakiernik, technik optyk, technik mechanik lotniczy, technik mechanik okrętowy, technik budownictwa okrętowego, technik pojazdów samochodowych, technik mechanizacji rolnictwa, technik mechanik, monter mechatronik, elektromechanik pojazdów samochodowych, technik mechatronik, technik transportu drogowego, technik energetyk, modelarz odlewniczy, technik wiertnik, technik górnictwa podziemnego, technik górnictwa otworowego, technik górnictwa odkrywkowego, technik przeróbki kopalin stałych, technik odlewnik, technik hutnik, operator maszyn i urządzeń odlewniczych, operator maszyn i urządzeń metalurgicznych, operator maszyn i urządzeń do obróbki plastycznej, operator maszyn i urządzeń do przetwórstwa tworzyw sztucznych, złotnik-jubiler przestrzega zasad sporządzania x rysunku technicznego maszynowego x sporządza szkice części maszyn sporządza rysunki techniczne x z wykorzystaniem technik komputerowych rozróżnia części maszyn x x i urządzeń x x rozróżnia rodzaje połączeń przestrzega zasad tolerancji x x x i pasowań rozróżnia materiały konstrukcyjne x i eksploatacyjne rozróżnia środki transportu x x wewnętrznego x x dobiera sposoby transportu 20 L.p. Efekty kształcenia Przedmioty objęte programem nauczania język angielski zawodowy 10) 11) 12) 13) 14) 15) 16) 17) 18) PKZ (M.g.) 1) i składowania materiałów rozpoznaje rodzaje korozji oraz określa sposoby ochrony przed korozją rozróżnia techniki i metody wytwarzania części maszyn i urządzeń rozróżnia maszyny, urządzenia i narzędzia do obróbki ręcznej i maszynowej rozróżnia przyrządy pomiarowe stosowane podczas obróbki ręcznej i maszynowej wykonuje pomiary warsztatowe rozróżnia metody kontroli jakości wykonanych prac określa budowę oraz przestrzega zasad działania maszyn i urządzeń posługuje się dokumentacją techniczną maszyn i urządzeń oraz przestrzega norm dotyczących rysunku technicznego, części maszyn, materiałów konstrukcyjnych i eksploatacyjnych stosuje programy komputerowe wspomagające wykonywanie zadań budowa i eksploatacja pojazdów samochodowych technologia mechaniczna x x podstawy konstrukcji maszyn techniki komputerowe prowadzenie i podejmowanie działalności gospodarczej kształcenie zawodowe praktyczne x x x x x x x x x x x x x x x x x Efekty kształcenia wspólne dla zawodów w ramach obszaru PKZ(M.g) Umiejętności stanowiące podbudowę do kształcenia w zawodach: mechanik pojazdów samochodowych, technik pojazdów samochodowych, elektromechanik pojazdów samochodowych, mechanik-operator pojazdów i maszyn rolniczych, technik mechanizacji wykonuje czynności kontrolnox x obsługowe pojazdów 21 L.p. Efekty kształcenia Przedmioty objęte programem nauczania język angielski zawodowy 2) 3) 4) M.18. 1. 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) budowa i eksploatacja pojazdów samochodowych technologia mechaniczna podstawy konstrukcji maszyn techniki komputerowe stosuje przepisy prawa dotyczące x ruchu drogowego i kierujących pojazdami przestrzega zasad kierowania x pojazdami wykonuje czynności związane z prowadzeniem i obsługą pojazdu x samochodowego w zakresie niezbędnym do uzyskania prawa jazdy kategorii B Efekty kształcenia właściwe dla kwalifikacji w wyodrębnionych zawodach Diagnozowanie i naprawa podzespołów i zespołów pojazdów samochodowych Diagnozowanie podzespołów i zespołów pojazdów samochodowych przyjmuje pojazd samochodowy do diagnostyki oraz sporządza x dokumentację tego przyjęcia przygotowuje pojazd x samochodowy do diagnostyki charakteryzuje budowę pojazdów samochodowych oraz wyjaśnia x zasady działania podzespołów i zespołów tych pojazdów określa podzespoły i zespoły x pojazdu samochodowego stosuje narzędzia i przyrządy pomiarowe do wykonania x diagnostyki pojazdów samochodowych dobiera metody oraz określa zakres diagnostyki podzespołów x i zespołów pojazdów samochodowych x stosuje programy komputerowe do 22 prowadzenie i podejmowanie działalności gospodarczej kształcenie zawodowe praktyczne x x x x x x x x x L.p. Efekty kształcenia Przedmioty objęte programem nauczania język angielski zawodowy 8) 9) 2. 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) budowa i eksploatacja pojazdów samochodowych diagnostyki pojazdów samochodowych wykonuje pomiary i badania diagnostyczne pojazdów samochodowych oraz interpretuje ich wyniki ocenia stan techniczny pojazdów samochodowych Naprawa zespołów i podzespołów pojazdów samochodowych lokalizuje uszkodzenia zespołów i podzespołów pojazdów samochodowych na podstawie x pomiarów i wyników badań diagnostycznych szacuje koszty napraw pojazdów samochodowych dobiera metody i określa zakres x naprawy pojazdu samochodowego wykonuje demontaż zespołów i podzespołów pojazdów x samochodowych przeprowadza weryfikację zespołów i podzespołów pojazdów x samochodowych dobiera zespoły lub podzespoły pojazdów samochodowych lub ich zamienniki do wymiany wymienia uszkodzone zespoły i podzespoły pojazdów samochodowych z wykorzystaniem urządzeń i narzędzi warsztatowych wykonuje montaż podzespołów technologia mechaniczna podstawy konstrukcji maszyn techniki komputerowe prowadzenie i podejmowanie działalności gospodarczej kształcenie zawodowe praktyczne x x x x x x x x x x 23 L.p. Efekty kształcenia Przedmioty objęte programem nauczania język angielski zawodowy 9) 10) 11) 12) i zespołów pojazdów samochodowych wykonuje konserwację zespołów i podzespołów pojazdów samochodowych wyjaśnia zasady eksploatacji pojazdów samochodowych oraz dobiera materiały eksploatacyjne przeprowadza próby po naprawie pojazdów samochodowych ocenia jakość wykonania naprawy i ustala jej koszt budowa i eksploatacja pojazdów samochodowych technologia mechaniczna podstawy konstrukcji maszyn techniki komputerowe prowadzenie i podejmowanie działalności gospodarczej kształcenie zawodowe praktyczne x x x x x x 24 5. Programy nauczania dla przedmiotów: 5.1. Język angielski zawodowy Efekty kształcenia Program nauczania dla przedmiotu (JOZ) I. Cele kształcenia: Uczeń: 1. Ogólne cele kształcenia 1) posługuje się zasobem środków językowych (leksykalnych, gramatycznych, ortograficznych, fonetycznych), umożliwiających realizację zadań zawodowych 2) interpretuje wypowiedzi dotyczące wykonywania typowych czynności zawodowych artykułowane powoli i wyraźnie, w standardowej odmianie języka 3) analizuje i interpretuje krótkie teksty pisemne dotyczące wykonywania typowych czynności zawodowych 4) formułuje krótkie i zrozumiałe wypowiedzi oraz teksty pisemne umożliwiające komunikowanie się w miejscu pracy 5) korzysta z obcojęzycznych źródeł informacji wprowadzenie uczniów w świat języka obcego zawodowego harmonijny i wszechstronny rozwój wiedzy i umiejętności językowych, zapewniających uczniom podstawową możliwość komunikacji w odniesieniu do przyszłej pracy zawodowej zwiększenie szans na zatrudnienie oraz poruszanie się na rynku pracy po ukończeniu edukacji, poprzez opanowanie podstawowych elementów języka obcego w swojej specjalności wypracowanie u uczniów samodzielności w nauce języka angielskiego przydatnego w pracy zawodowej 2. Szczegółowe cele kształcenia Uczeń: zna terminologię związaną ze swoim zawodem nazywa wykonywane czynności zawodowe w języku angielskim posługuje się angielskimi nazwami narzędzi i urządzeń w danym zawodzie korzysta z różnych źródeł informacji: przewodników, ulotek, słowników, jadłospisów, radia, prasy, telewizji itp. korzysta z zasobów Internetu związanych z tematyką zawodową (umiejętnie wyszukuje, selekcjonuje oraz wykorzystuje informację) rozumie i tworzy proste instrukcje zawodowe potrafi wypełnić formularze i dokumenty zawodowe ( CV, list motywacyjny itp.) potrafi analizować i interpretować dokumenty istotne do zatrudnienia rozumie sens komunikatu z zakresu swojego zawodu umie udzielić instrukcji, poleceń, porad poszerza swoją bazę leksykalną z zakresu danego zawodu tworzy słownik pojęć zawodowych opisuje swoje stanowisko pracy analizuje i interpretuje ogłoszenia o pracę w języku angielskim 25 II. Treści kształcenia: Posługiwanie się środkami językowymi, które umożliwiają realizację zadań zawodowych, tworzenie słownika pojęć zawodowych, opis narzędzi i urządzeń w swoim zawodzie, procesy produkcyjne. Typowe czynności w danym zawodzie, instrukcje, polecenia i porady. Materiał leksykalny danego zawodu. Analiza i interpretacja krótkich instrukcje. Opisywanie stanowiska pracy. Wypełnianie dokumentów istotnych do zatrudnienia, odnajdywanie i analizowanie ogłoszeń o pracę, prowadzenie rozmowy kwalifikacyjnej, umiejętność prezentacji swojej osoby i umiejętności w swoim zawodzie. Ćwiczenia wymowy, tak, aby wypowiadane komunikaty były zrozumiałe. Korzystanie z obcojęzycznych źródeł informacji takich jak słowniki, ulotki, autentyczne materiały z Internetu, Materiał gramatyczny zawiera podstawowe struktury gramatyczne pozwalające budować proste zdania (czasownik być, czasy Present Simple, Present Continuous, Past Simple, rzeczownik policzalne i policzalne, konstrukcja would like, tryb rozkazujacy…). W ramach programu kształcone będą cztery sprawności językowe mówienie, czytanie, pisanie i słuchanie. 26 III. Plan nauczania dla przedmiotu: 1. Zasadnicza szkoła zawodowa: L.p. 1. Dział Środki językowe Tematyka Orien acyjna liczba godzin baza leksykalna z zakresu swojego zawodu słownik pojęć zawodowych narzędzia i urządzenia w danym zawodzie procesy produkcyjne symulacja rozmowy kwalifikacyjnej ćwiczenia prezentacji własnej osoby i umiejętności zawodowych instrukcje, polecenia, porady prowadzenie rozmowy telefonicznej wyrażanie i uzasadnianie swoich opinii dotyczących wykonywanych czynności 9 2. Typowe czynności zawodowe wypowiedzi 3. Typowe czynności zawodowe – teksty pisemne Komunikacja w miejscu pracy analiza dokumentów istotnych do zatrudnienia komunikaty z zakresu swojego zawodu 5 formularze i dokumenty zawodowe opis stanowiska pracy pisma formalne list motywacyjny, CV sporządzanie notatek służbowych ulotki, słowniki, przewodniki, , prasa, telewizja, wyszukiwanie i interpretacja ogłoszeń o pracę 5 4. 5. Obcojęzyczne źródła informacji Razem 27 9 4 32 2. Kurs kwalifikacyjny: L.p. 1. Dział Środki językowe Tematyka 2. Typowe czynności zawodowe wypowiedzi 3. Typowe czynności zawodowe – teksty pisemne Komunikacja w miejscu pracy 4. 5. Obcojęzyczne źródła informacji Orientacyjna liczba godzin baza leksykalna z zakresu swojego zawodu słownik pojęć zawodowych narzędzia i urządzenia w danym zawodzie procesy produkcyjne symulacja rozmowy kwalifikacyjnej ćwiczenia prezentacji własnej osoby i umiejętności zawodowych instrukcje, polecenia, porady prowadzenie rozmowy telefonicznej wyrażanie i uzasadnianie swoich opinii dotyczących wykonywanych czynności analiza dokumentów istotnych do zatrudnienia komunikaty z zakresu swojego zawodu 4 formularze i dokumenty zawodowe opis stanowiska pracy pisma formalne list motywacyjny, CV sporządzanie notatek służbowych ulotki, słowniki, przewodniki, , prasa, telewizja, wyszukiwanie i interpretacja ogłoszeń o pracę 3 Razem IV. Wskazówki metodyczne: Środki dydaktyczne: podręczniki „ Career paths” tablica karty pracy komputer autentyczne materiały z Internetu 28 4 2 2 15 słowniki polsko-angielskie, angielsko-polskie poradniki instrukcje obsługi czasopisma branżowe itp. Niniejszy program zakłada systematyczne doskonalenie czterech głównych sprawności językowych (mówienie, pisanie, czytanie, słuchanie) oraz ich jak najczęstszą integrację w procesie nauczania. MÓWIENIE Uczniowie potrafią: przygotować i dokonać prezentacji sformułować krótką wypowiedź na tematy zawodowe wyrażać i uzasadniać opinie prowadzić rozmowy telefoniczne uzyskać informacje i wskazówki udzielić informacji i wskazówek PISANIE Uczniowie potrafią: stworzyć projekt wypełnić różnego typu formularze napisać proste pisma zawodowe napisać list motywacyjny i CV napisać krótki tekst użytkowy (ogłoszenie, notatkę, e-mail) skutecznie korzystać ze słowników jedno- i dwujęzycznych CZYTANIE Uczniowie potrafią: określić główną myśl tekstu bez użycia słownika rozróżnić poszczególne części tekstu określić myśl główną poszczególnych części tekstu wyciągać wnioski z przeczytanego tekstu określić funkcję czytanego tekstu zrozumieć trudne fragmenty tekstu na podstawie kontekstu wyszukiwać i selekcjonować informacje korzystać z materiałów autentycznych SŁUCHANIE Uczniowie potrafią: określić główną myśl wysłuchanego tekstu, nawet w części niezrozumiałego rozróżnić poszczególne części wysłuchanego tekstu określić główną myśl poszczególnych części tekstu 29 korzystać z materiałów autentycznych wyselekcjonować istotne informacje z wysłuchanego tekstu V. Propozycja kryteriów oceny i metod sprawdzania osiągnięć ucznia: Jedną z metod, które będą wykorzystane w tracie realizacji programu jest tradycyjna polegająca na prezentacji wybranych elementów języka, które są przećwiczone w formie ustnych lub pisemnych ćwiczeń a następnie utrwalane w formie trudniejszych zadań. Ten model nauczania jest określany jako metodologia prezentacji (Presentation Methodology). Inną metodą będzie wykorzystanie Task Based Learning - metodyki nauczania języka obcego zorientowanego na zadania. Z wykorzystaniem tej metody nauczyciel przydzielając uczniom konkretne zadnie do wykonania, które skoncentrowane jest wokół danego tematu tworzy w ten sposób konieczność użycia przez uczniów autentycznego języka. Nauczyciel monitoruje wykonywanie zadania i służy uczniom, gdy pojawiają się problemy językowe. Po przygotowaniu zadania następuje jego prezentacja a następnie praca nad językiem, wyjaśnianie problemów językowych, które uczniowie napotkali w trakcie pracy. Duża zaleta tego podejścia metodycznego jest czynnik motywujący uczniów. Uczniowie skoncentrowanie na zadaniu są wstanie wykonać zadanie w większym stopniu niż początków twierdzili. Poprawność komunikatu w trakcji wykonywania zadania jest sprawa drugorzędną, najważniejszy jest przekaz, który pozostaje zrozumiały. Określa się minimum 4 oceny w ciągu semestru. Uczeń otrzymuje oceny: z prac pisemnych -testów z odpowiedzi ustnych z prac domowych za aktywność - w zależności od pracy ucznia, jego aktywności na lekcjach, zaangażowanie w pracę grupy za pracę projektową VI. Literatura: Komorowska H., Metodyka nauczania języków obcych. Warszawa 2002 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dn. 23.03.2009 zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych www. Reforma programowa.men.gov.pl Career Paths , wyd.Express Publishing Prime Time wyd. Egis, Matura Upload, wyd. Egis, English for life, wyd. Oxford My profession, wyd. Rea 30 5.2 Budowa i Eksploatacja Pojazdów Samochodowych Efekty kształcenia BHP 1. rozróżnia pojęcia związane z bezpieczeństwem i higieną pracy, ochroną przeciwpożarową, ochroną środowiska i ergonomią 2. rozróżnia zadania i uprawnienia instytucji oraz służb działających w zakresie ochrony pracy i ochrony środowiska w Polsce 3. określa prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy 4. przewiduje zagrożenia dla zdrowia i życia człowieka oraz mienia i środowiska związane z wykonywaniem zadań zawodowych 5. określa zagrożenia związane z występowaniem szkodliwych czynników w środowisku pracy 6. określa skutki oddziaływania czynników szkodliwych na organizm człowieka 7. organizuje stanowisko pracy zgodnie z obowiązującymi wymaganiami ergonomii, Program nauczania dla przedmiotu I. Szczegółowe cele kształcenia Uczeń : organizuje stanowisko pracy, zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, interpretuje zjawiska fizyczne występujące w obwodach, układach, urządzeniach elektrycznych i elektronicznych, rozpoznaje elementy układów elektrycznych i elektronicznych samochodu, klasyfikuje podstawowe obwody i układy elektryczne oraz elektroniczne pojazdów samochodowych, oblicza wartość wielkości elektrycznych w prostych obwodach prądu stałego, określa funkcje oraz parametry użytkowe elementów i urządzeń elektrycznych i elektronicznych, rozpoznaje symbole graficzne elementów i urządzeń wyposażenia elektrycznego i elektronicznego pojazdów samochodowych, rozpoznaje elementy, podzespoły i urządzenia elektryczne oraz elektroniczne, charakteryzuje czujniki stosowane w układach elektronicznych pojazdów samochodowych, analizuje blokowe schematy funkcjonalne układów pojazdu samochodowego, charakteryzuje funkcjonowanie sieci wymiany danych w systemach elektronicznych pojazdu samochodowego, wyjaśnia działanie obwodu ładowania i rozruchu, rozróżnia rodzaje układów wtrysku benzyny i wyjaśnia ich działanie, wyjaśnia działanie układu wtryskowego silnika wysokoprężnego, wyjaśnia działanie układów regulacji i sterowania dynamiką jazdy, rozróżnia parametry techniczne przyrządów pomiarowych oraz testerów i urządzeń wykorzystywanych do diagnozowania, dobiera ( i posługuje ) się narzędziami oraz przyrządami pomiarowymi, testerami i komputerami diagnostycznymi, Zespół Szkół Zawodowych nr 2 im. Janusza Korczaka, ul. Żniwna 1, 61-663 Poznań przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska 8.stosuje środki ochrony indywidualnej i zbiorowej podczas wykonywania zadań zawodowych 9. przestrzega zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosuje przepisy prawa dotyczące ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska KPS 1. przestrzega zasad kultury oraz etyki 2. jest kreatywny i konsekwentny w realizacji zadań 3. przewiduje skutki podejmowanych działań 4. jest otwarty na zmiany 5. potrafi radzić sobie ze stresem 6. aktualizuje wiedzę i doskonali umiejętności zawodowe 7. przestrzega tajemnicy zawodowej 8. potrafi ponosić odpowiedzialność za podejmowane działania 10. współpracuje w zespole PKZ ( E.a.). mierzy parametry podstawowych elementów elektrycznych i elektronicznych, dobiera metody, przyrządy pomiarowe oraz urządzenia diagnostyczne do pomiaru wielkości elektrycznych i nieelektrycznych w instalacjach elektrycznych pojazdów samochodowych, wykonuje połączenia elektryczne z zastosowaniem różnych technik, mierzy parametry instalacji i urządzeń elektrycznych oraz układów elektronicznych zgodnie z dokumentacją techniczną lub serwisową, ocenia stan techniczny elementów i urządzeń elektrycznych i elektronicznych, rozpoznaje systemy transmisji danych stosowane w pojazdach samochodowych, wykonuje pomiary parametrów elektrycznych magistrali transmisji danych CAN, interpretuje wyniki pomiarów przedstawione w postaci liczbowej i graficznej, posługuje się dokumentacją techniczną i serwisową, instrukcjami obsługi oraz katalogami elementów, podzespołów , urządzeń elektrycznych i elektronicznych instalowanych w pojazdach samochodowych, stosuje zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska obowiązujące na stanowisku pracy, korzysta z rożnych źródeł informacji klasyfikuje pojazdy samochodowe ze względu na przeznaczenie i rozwiązania konstrukcyjne, charakteryzuje proces produkcji pojazdów samochodowych, przedstawia bilans sił działających na samochód w ruchu, wyjaśnia zjawiska występujące podczas toczenia sie kół ogumionych, klasyfikuje nadwozia i podwozia pojazdów samochodowych, określa funkcje i zadania nadwozia i podwozia samochodu, wyjaśnia budowę i zasadę działania zawieszeń, identyfikuje opony ze względu na ich budowę i przeznaczenie, wyjaśnia budowę i działanie mechanicznych i automatycznych skrzyń biegów, wyjaśnia budowę i działanie przekładni głównych i mechanizmów różnicowych, charakteryzuje układy hamulcowe, charakteryzuje konstrukcje układów kierowniczych, analizuje budowę i działanie systemów wspomagających układ kierowniczy, klasyfikuje silniki spalinowe, wyjaśnia zasadę działania silnika czterosuwowego i dwusuwowego, rozróżnia podstawowe elementy tłokowego silnika spalinowego oraz określa ich funkcje, charakteryzuje budowę elementów układów zasilania silników z zapłonem iskrowym i samoczynnym, analizuje alternatywne układy zasilania pojazdów samochodowych, określa sposoby zmniejszania emisji toksycznych składników spalin, charakteryzuje kierunki rozwoju konstrukcji pojazdów samochodowych, opisuje ogólną budowę przyczepy i motocykla, 32 1. posługuje się pojęciami z dziedziny elektrotechniki i elektroniki 2. opisuje zjawiska związane z prądem stałym i zmiennym 3. interpretuje wielkości fizyczne związane z prądem zmiennym 4. wyznacza wielkości charakteryzujące przebiegi sinusoidalne typu y = A sin(ωt+φ) 5. stosuje prawa elektrotechniki do obliczania i szacowania wartości wielkości elektrycznych w obwodach elektrycznych i układach elektronicznych 6. rozpoznaje elementy oraz układy elektryczne i elektroniczne 7. sporządza schematy ideowe i montażowe układów elektrycznych i elektronicznych 8. rozróżnia parametry elementów oraz układów elektrycznych i elektronicznych 9. posługuje się rysunkiem technicznym podczas prac montażowych i i instalacyjnych 10. dobiera narzędzia i przyrządy pomiarowe oraz wykonuje prace z zakresu montażu mechanicznego elementów i urządzeń elektrycznych i elektronicznych 12 określa funkcje elementów i układów elektrycznych i elektronicznych na podstawie dokumentacji technicznej korzysta z dokumentacji konstrukcyjnej, norm, katalogów, poradników charakteryzuje systemy eksploatacji maszyn: użytkowanie, obsługiwanie i zasilanie, określa przyczyny zużycia eksploatacyjnego, charakteryzuje starzenie fizyczne i moralne maszyn, opisuje podstawowe systemy smarowania maszyn, rozróżnia stany eksploatacyjne maszyny, określa warunki techniczne dopuszczenia pojazdu samochodowego do ruchu drogowego, wymienia czynności obsługowe układów i zespołów podwozia samochodu, określa zakres czynności obsługowych układu i zespołu pojazdu samochodowego, planuje wyposażenie stanowiska pracy do wykonania obsługi, charakteryzuje metody i organizacje napraw pojazdów samochodowych, charakteryzuje etapy naprawy głównej samochodu, opisuje ramowy tok demontażu głównych zespołów podwozia samochodu, charakteryzuje metody montażu, określa zasady demontażu i montażu połączeń , planuje proces technologiczny regeneracji prostych części samochodowych, określa zastosowanie metod regeneracji części samochodowych, opisuje technologie podstawowych metod regeneracji części, ustala ramowy zakres czynności podczas naprawy układu, zespołu, mechanizmu podwozia samochodu, planuje wyposażenie i organizację stanowiska do wykonania naprawy zespołu pojazdu samochodowego, charakteryzuje rodzaje badań diagnostycznych, określa cele i zastosowanie diagnostyki samochodowej, planuje przebieg diagnozowania silnika pojazdu samochodowego, rozróżnia narzędzia, przyrządy i urządzenia diagnostyczne, określa funkcje i przeznaczenie podstawowych obiektów zaplecza technicznego eksploatacji samochodów, charakteryzuje organizacje i wyposażenie typowego przedsiębiorstwa samochodowego, planuje prosty system obsługi i naprawy w przedsiębiorstwie samochodowym, wykorzystuje oprogramowanie komputerowe do identyfikacji sprzętu technicznego, części zamiennych oraz danych regulacyjnych i naprawczych pojazdów samochodowych – techniki komputerowe kwalifikuje typowe uszkodzenia i niedomagania samochodów, charakteryzuje składniki kosztów występujące w eksploatacji samochodów, planuje system likwidacji zużytych samochodów, określa wpływ eksploatacji samochodów na środowisko naturalne, przewiduje zagrożenia wynikające z czynności eksploatacyjnych, opisuje cele, zadania oraz proces planowania marketingowego dla małego przedsiębiorstwa samochodowego, 33 14. dobiera metody i przyrządy do pomiaru parametrów układów elektrycznych i elektronicznych 15. wykonuje pomiary wielkości elektrycznych elementów, układów elektrycznych i elektronicznych 16. przedstawia wyniki pomiarów i obliczeń w postaci tabel i wykresów 17. posługuje się dokumentacją techniczną, katalogami i instrukcjami obsługi oraz przestrzega norm w tym zakresie PKZ (M.a.) 8 rozróżnia środki transportu wewnętrznego 9 dobiera sposoby transportu i składowania materiałów 10 rozpoznaje rodzaje korozji oraz określa sposoby ochrony przed korozją 16 określa budowę oraz przestrzega zasad działania maszyn i urządzeń 17 posługuje się dokumentacją techniczną maszyn i urządzeń oraz przestrzega norm PKZ (M.g.) 1 wykonuje czynności kontrolnoobsługowe pojazdów 2 stosuje przepisy prawa dotyczące ruchu drogowego i kierujących pojazdami 3 przestrzega zasad kierowania pojazdami posługuje się dokumentacją techniczno – ruchową , oraz dokumentacją technologiczną naprawy, analizuje zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska obowiązujące podczas eksploatacji pojazdów samochodowych określa cele i zadania przepisów ruchu drogowego, określa akty prawne regulujące przepisy ruchu drogowego, interpretuje podstawowe określenia zawarte w ustawie ,,Prawo o ruchu drogowym", porównuje zasady obowiązujące w ruchu pieszych i ruchu pojazdów, rozróżnia znaki i sygnały drogowe stosowane na drogach oraz określić ich znaczenie, określa kolejność stosowania się uczestnika ruchu drogowego do znaków, sygnałów i poleceń, określa dopuszczalne prędkości pojazdów na terenie zabudowanym, poza nim i w strefie zamieszkania, określa pierwszeństwo przejazdu w różnych sytuacjach drogowych, wyjaśnia techniki kierowania pojazdem w różnych warunkach drogowych i atmosferycznych, charakteryzuje manewry: wymijania, omijania, cofania, wyprzedzania, wyjaśnia zasady zatrzymywania i postoju pojazdów na rożnych drogach z powodu uszkodzenia lub wypadku, rozpoznaje elementy i przyrządy sterowania w pojeździe samochodowym, charakteryzuje wyposażenie pojazdu związanego z bezpieczeństwem jazdy, określa zakres czynności przed przystąpieniem do jazdy pojazdem samochodowym, określa uprawnienia do kierowania pojazdami, charakteryzuje: warunki dopuszczenia i użytkowania pojazdów w ruchu drogowym, opisuje obowiązki właściciela pojazdu związane z rejestracją i badaniami technicznymi, określa uprawnienia Policji w zakresie kontroli ruchu drogowego, wie jak zachować ostrożność i właściwą postawę w stosunku do innych uczestników ruchu drogowego, analizuje główne przyczyny wypadków drogowych, ocenia wpływ spożycia alkoholu lub innego podobnie działającego środka, stanu emocjonalnego, zmęczenia na funkcje percepcyjne kierującego pojazdem, przewiduje zagrożenia związane z prowadzeniem pojazdów samochodowych, określa zasady postępowania uczestnika ruchu drogowego w razie wypadku . II. Treści kształcenia : 1. Zasady bezpiecznej pracy ( obowiązujące w pracowni ) : Regulamin pracowni oraz przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska obowiązujące podczas wykonywania ćwiczeń. Zasady udzielania pierwszej pomocy osobom porażonym prądem elektrycznym. 34 4 wykonuje czynności związane z prowadzeniem i obsługą pojazdu samochodowego w zakresie niezbędnym do uzyskania prawa jazdy kategorii B M.18.1 1 przyjmuje pojazd samochodowy do diagnostyki oraz sporządza dokumentację tego przyjęcia 2 przygotowuje pojazd samochodowy do diagnostyki 3 charakteryzuje budowę pojazdów samochodowych oraz wyjaśnia zasady działania podzespołów i zespołów tych pojazdów 4 określa podzespoły i zespoły pojazdu samochodowego 5 stosuje narzędzia i przyrządy pomiarowe do wykonania diagnostyki pojazdów samochodowych 6 dobiera metody oraz określa zakres diagnostyki podzespołów i zespołów pojazdów samochodowych M.18.2 1 lokalizuje uszkodzenia zespołów i podzespołów pojazdów samochodowych na podstawie pomiarów i wyników badań diagnostycznych 3 dobiera metody i określa zakres naprawy pojazdu samochodowego Ćwiczenia: Dobieranie sprzętu gaśniczego do gaszenia pożaru instalacji elektrycznej pojazdu samochodowego. Określanie zasad segregowania odpadów przemysłowych. 2. Prąd elektryczny, źródła energii elektrycznej : Budowa materii. Cząstki elementarne. Ładunek elektryczny. Zjawisko prądu elektrycznego. Przepływ prądu w metalach, elektrolitach i gazach oraz jego wykorzystanie. Podział materiałów ze względu na właściwości elektryczne. Przykłady materiałów i ich zastosowanie. Natężenie prądu elektrycznego. Warunki przepływu prądu elektrycznego. Wielkości charakteryzujące obwód prądu stałego: siła elektromotoryczna, napięcie, natężenie prądu. Pomiar natężenia prądu oraz napięcia. Prawo Ohma. Rezystancja i konduktancja. Rezystory. Moc i energia prądu elektrycznego. Cieplne działanie prądu elektrycznego. Prawo Joule'a-Lenza. Termoelektryczność. Połączenie szeregowe rezystorów. Regulacja prądu w obwodzie. Obwód nierozgałęziony z jednym źródłem napięcia. Drugie prawo Kirchhoffa. Stany pracy źródła napięcia. Sprawność źródła napięcia. Obwód nierozgałęziony z kilkoma źródłami napięcia. Połączenie równoległe rezystorów. Pierwsze prawo Kirchhoffa. Połączenie mieszane rezystorów. Rezystancja zastępcza układu. 35 wykonuje demontaż zespołów i podzespołów pojazdów samochodowych 5 przeprowadza weryfikację zespołów i podzespołów pojazdów samochodowych 10 wyjaśnia zasady eksploatacji pojazdów samochodowych oraz dobiera materiały eksploatacyjne 11 przeprowadza próby po naprawie pojazdów samochodowych 4 Dzielnik napięcia, potencjometr. Elektrochemiczne działanie prądu. Elektroliza. Prawo Faradaya. Zastosowanie elektrolizy. Elektrochemiczne źródła energii elektrycznej i ich parametry techniczne. Ogniwa elektrochemiczne. Szeregowe i równoległe połączenie ogniw. Rodzaje akumulatorów i ich właściwości. Obraz graficzny pola elektrycznego. Prawo Coulomba. Podstawowe wielkości pola elektrycznego. Pojemność elektryczna. Rodzaje i parametry kondensatorów. Wytrzymałość elektryczna. Ładowanie i rozładowanie kondensatora. Układy połączeń kondensatorów. Ćwiczenia: Analizowanie budowy przewodników, półprzewodników i izolatorów ( na podstawie modelu ). Wyjaśnianie istoty przepływu prądu w metalach i elektrolitach oraz w gazach. Rozpoznawanie przewodników i izolatorów zastosowanych w konstrukcji różnych urządzeń elektrycznych. Obliczanie natężenia prądu elektrycznego. Przeliczanie jednostek układu SI z wykorzystaniem ich wielokrotności i pod wielokrotności. Obliczanie rezystancji różnych elementów w zależności od ich wymiarów oraz rodzaju materiału. Rysowanie schematów obwodów szeregowych i rozgałęzionych oraz oznaczanie prądów i napięć. Obliczanie rezystancji zastępczej obwodów szeregowych, równoległych i mieszanych. Obliczanie rozkładu napięć w obwodach szeregowych. Obliczanie rozpływu prądów w obwodach równoległych. Obliczanie rozkładu napięć i rozpływu prądów w obwodach mieszanych. Obliczanie mocy pobieranej przez rożne odbiorniki. Obliczanie energii pobranej przez odbiornik w określonym czasie. Obliczanie prądu pobieranego przez odbiornik o określonej mocy. Obliczanie parametrów źródła napięcia w rożnych stanach pracy. 36 3. Schematy i obwody instalacji elektrycznej pojazdów samochodowych : Obwody instalacji elektrycznej: rodzaje, funkcje, budowa. Czytanie schematów instalacji elektrycznej pojazdów samochodowych. Rozróżnianie symboli graficznych stosowanych na schematach instalacji elektrycznej pojazdów samochodowych. Lokalizowanie elementów oraz podzespołów pojazdu samochodowego na podstawie schematu instalacji elektrycznej. Określanie koloru oraz przekroju przewodu na podstawie oznaczeń stosowanych na schematach instalacji elektrycznej pojazdów samochodowych. Identyfikowanie i w miarę możliwości łączenie prostych obwodów elektrycznych na podstawie schematu instalacji elektrycznej, z wykorzystaniem podzespołów oraz wiązek instalacji elektrycznej pojazdu samochodowego Ćwiczenia: Odczytywanie kolorów oraz przekrojów przewodów stosowanych w obwodach poszczególnych układów sterujących na podstawie schematów ideowych oraz rzeczywistych układów. Identyfikowanie elementów badanego obwodu w samochodzie na podstawie schematu instalacji elektrycznej samochodu. łączenie obwodu kierunkowskazów samochodu na podstawie schematu instalacji elektrycznej. Identyfikowanie i w miarę możliwości łączenie obwodu świateł mijania samochodu na podstawie schematu instalacji elektrycznej. Identyfikowanie i w miarę możliwości łączenie obwodu sygnału dźwiękowego samochodu na podstawie schematu instalacji elektrycznej. Identyfikowanie i w miarę możliwości łączenie elementów wiązki instalacji elektrycznej samochodu w kompletny moduł. 4. Mierniki uniwersalne i oscyloskopy Budowa i zasady obsługi mierników uniwersalnych i oscyloskopów. Przyrządy pomiarowe analogowe i cyfrowe. Podłączanie osprzętu dodatkowego do mierników i oscyloskopów. Zastosowanie oscyloskopu do obserwacji przebiegów sygnałów analogowych i cyfrowych. Określanie parametrów sygnału na podstawie oscylogramu. 37 Ćwiczenia: Wykonywanie pomiaru napięcia i natężenia prądu stałego i przemiennego, częstotliwości oraz rezystancji za pomocą miernika analogowego. Wykonywanie pomiaru napięcia i natężenia prądu stałego i przemiennego oraz rezystancji za pomocą miernika cyfrowego. Porównanie wyników pomiarów z dokumentacją. Rozpoznawanie rodzajów przebiegów sygnałów wyświetlanych na ekranie oscyloskopu. 5. Diagnoskopy i komputery diagnostyczne Budowa i zasady obsługi diagnoskopów i komputerów diagnostycznych. Podłączania do diagnoskopów i komputerów diagnostycznych osprzętu dodatkowego w postaci przetwornika ciśnienia, złącz diagnostycznego, przewodu pomiarowego do mierzenia wartości natężenia prądu i napięcia w instalacji elektrycznej pojazdów samochodowych. Obserwacja typowych przebiegów sygnałów analogowych i cyfrowych na ekranie oscyloskopu oraz komputera diagnostycznego. Rodzaje obwodów zapłonowych. Ogólna budowa obwodu zapłonowego: klasycznego, elektronicznego Ćwiczenia: Określanie funkcji pomiarowych diagnoskopu na podstawie instrukcji obsługi lub programu samokształcenia zawartego w opcjach diagnoskopu ( i komputera diagnostycznego ). Odczytywanie kodów usterek układu sterowania pracą silnika z zapłonem iskrowym. Odczytywanie kodów usterek układu sterowania pracą silnika z zapłonem samoczynnym. Odczytywanie i analizowanie wyników pomiarów bieżących. Diagnostyka układów zasilania. Diagnostyka układów zapłonu. 38 6. Czujniki i elementy wykonawcze stosowane w układach elektronicznych pojazdów samochodowych : Klasyfikacja czujników ze względu na budowę, zastosowanie, napięcie zasilania oraz sposób pomiaru parametrów. Rozpoznawanie poszczególnych czujników oraz określanie ich zastosowania w pojazdach samochodowych. Wyznaczanie charakterystyk statycznych czujników mierzących wielkości elektryczne i nieelektryczne. Klasyfikowanie elementów wykonawczych ze wzglądu na budowę, zastosowanie, napięcie zasilania oraz rodzaj sterowania. Rozpoznawanie poszczególnych elementów wykonawczych oraz określanie rodzaju układów, w których mogą być zastosowane. Pomiar parametrów pracy elementów wykonawczych ( w miarę możliwości szkoły ). Ćwiczenia: Porównywanie budowy czujników stosowanych w pojazdach samochodowych. Dokonywanie pomiaru napięcia wyjściowego sygnału czujnika ABS, czujnika położenia przepustnicy, czujnika prędkości obrotowej silnika. Wykonywanie pomiaru sygnału czujnika położenia walu korbowego za pomocą oscyloskopu, odczytywanie wartości charakterystycznych. Wykonywanie pomiaru sygnału czujnika przepływomierza masowego powietrza za pomocą oscyloskopu, odczytywanie wartości charakterystycznych. Analizowanie parametrów pracy czujników i porównywanie ich z wielkościami fabrycznymi. Rozpoznawanie i klasyfikowanie elementów wykonawczych układu wtryskowego silnika ze względu na rodzaj sygnału sterującego. Rozpoznawanie i klasyfikowanie elementów wykonawczych układu ABS, ESP ze względu na rodzaj sygnału sterującego. Obserwowanie przebiegu sygnału wtryskiwacza silnika na oscyloskopie, określanie podstawowych wielkości charakterystycznych oscylogramu. Obserwowanie przebiegu sygnału zaworu biegu jałowego na oscyloskopie, określanie podstawowych wielkości charakterystycznych oscylogramu. Analizowanie parametrów pracy badanego podzespołu i porównywanie ich z wartościami fabrycznymi. 39 7. Obwód zasilania : Budowa i działanie elementów obwodu zasilania: akumulator, prądnica, regulatory. Rozpoznawanie oznaczeń na akumulatorach. Określanie podstawowych parametrów eksploatacyjnych akumulatora na podstawie oznaczeń kodowych znajdujących się na tabliczce znamionowej. Porównanie prądnicy prądu stałego i alternatora. Rodzaje i funkcje regulatorów. Dobieranie wartości prądu ładowania akumulatora zgodnie z wymaganiami i zaleceniami producenta. Ćwiczenia: Określanie maksymalnego prądu rozruchowego akumulatora na podstawie oznaczeń na tabliczce znamionowej. Określanie wartości prądu ładowania w zależności od pojemności akumulatora. Określanie stopnia naładowania akumulatora na podstawie wskazań areometru. Wyznaczanie charakterystyki pracy alternatora na stanowisku probierczym. 8. Obwód rozruchu : Budowa i funkcje elementów obwodu rozruchu. Budowa rozrusznika. Silniki stosowane w pojazdach samochodowych. Charakterystyka pracy silnika elektrycznego. Budowa i zastosowanie pomocniczych silników samochodowych. Ćwiczenia: Rozpoznawanie części składowych silników stosowanych w samochodach. Wyznaczanie charakterystyki pracy rozrusznika na stanowisku probierczym. Analizowanie wykonanych pomiarów i porównywanie ich z wartościami fabrycznymi. 40 9. Oświetlenie i urządzenia sygnalizacyjne pojazdów samochodowych : Zewnętrzne światła oświetleniowe. Światła sygnałowe. Sygnały dźwiękowe. Urządzenia kontrolno-sygnalizacyjne. Ćwiczenia : Kontrola działania oświetlenia zewnętrznego i urządzeń sygnalizacyjnych. Rozpoznawanie oznaczeń na reflektorach i lampach pojazdów. Wymontowanie i zamontowanie reflektora. Wymontowanie i zamontowanie lampy tylnej. Kontrola i regulacja ustawienia świateł przyrządem optycznym. Montaż lamp przeciwmgłowych. 10. Charakterystyka pojazdów samochodowych : Rozwój konstrukcji pojazdów samochodowych. Klasyfikacja środków transportowych i pojazdów samochodowych. Układ konstrukcyjny samochodu. Parametry techniczne. Siły i momenty działające na pojazd samochodowy. Zjawiska występujące podczas toczenia się kół ogumionych. Układ bezpieczeństwa biernego i czynnego. Ćwiczenia: Określanie układu konstrukcyjnego pojazdu na podstawie dokumentacji technicznej. Porównywanie parametrów technicznych różnych pojazdów na podstawie dokumentacji technicznej. Rozpoznawanie zasadniczych zespołów samochodu. Określanie zmian w konstrukcji pojazdów samochodowych spowodowanych wymaganiami bezpieczeństwa oraz ochrony środowiska. 41 11. Mechanizmy układu jezdnego i nośnego : Zadania zawieszeń oraz ich klasyfikacja. Ramy. Elementy sprężyste zawieszeń. Elementy tłumiące zawieszeń. Elementy prowadzące i łączące. Tradycyjne i niekonwencjonalne konstrukcje zawieszeń. Przykładowe rozwiązania zawieszeń. Konstrukcja opon samochodowych. Ćwiczenia: Rozpoznawanie rodzaju zawieszenia pojazdu samochodowego. Rozpoznawanie elementów elastycznych i tłumiących. Określanie sposobu działania zawieszenia hydropneumatycznego. Identyfikowanie opon na podstawie oznaczenia. 12. Układ napędowy samochodu : Podstawowe elementy układu napędowego. Schematy typowych układów napędowych. Zadania sprzęgła w układzie napędowym. Rodzaje i budowa sprzęgieł. Zadania skrzyli biegów. Mechaniczne, automatyczne i półautomatyczne skrzynie biegów. Działanie przekładni planetarnych. Wały napędowe i przeguby. Przekładnie główne: zadania, rodzaje, budowa. Mechanizmy różnicowe: zadania, rodzaje, budowa. Mechanizmy różnicowe samoblokujące i o zwiększonym tarciu wewnętrznym. Skrzynie rozdzielcze i reduktory. Wały i półosie napędowe. 42 Ćwiczenia: Porównywanie różnych rozwiązań konstrukcyjnych sprzęgieł. Rozpoznawanie elementów składowych przekładni głównych i mechanizmów różnicowych. Analizowanie pracy mechanicznych skrzyń biegów na poszczególnych biegach. Rysowanie prostych schematów kinematycznych skrzyń biegów. Wyjaśnianie sposobu zmiany przełożeń w przekładniach planetarnych. Określanie sposobu działania automatycznej skrzyni biegów na podstawie dokumentacji technicznej. Rozpoznawanie rodzajów przegubów napędowych. 13. Układy hamulcowe i kierownicze : Hamulce szczękowo - bębnowe i tarczowe. Hydrauliczne układy hamulcowe, budowa i zasada działania. Rodzaje, budowa i działanie układów wspomagających działanie hamulców. Korektory sił hamowania i układy przeciwpoślizgowe. Pneumatyczne i hydrauliczne układy hamulcowe. Budowa i zadania układu kierowniczego. Mechanizmy zwrotnicze. Przekładnie kierownicze: rodzaje, budowa, właściwości. Hydrauliczne i elektryczne wspomaganie układu kierowniczego. Ćwiczenia: Porównywanie konstrukcji hamulców szczękowo - bębnowych i tarczowych różnych pojazdów. Rozpoznawanie elementów układu ABS. Obliczanie drogi hamowania w różnych warunkach atmosferycznych. Analizowanie zależności geometrycznych i kinematycznych podczas skrętu samochodu. Analizowanie schematów pneumatycznych układów hamulcowych. Porównywanie rodzajów przekładni kierowniczych na podstawie modelu i rysunku. Analizowanie działania hydraulicznego wspomagania układu kierowniczego na podstawie modelu. 43 14. Silniki spalinowe : Klasyfikacja silników spalinowych. Zasada działania tłokowych silników spalinowych. Podstawowe wielkości charakteryzujące silniki spalinowe. Paliwa silnikowe. Proces spalania w silnikach z zapłonem iskrowym i samoczynnym. Budowa i zadania kadłubów i głowic. Zadania i budowa układu tlokowo-korbowego. Funkcje układu rozrządu. Bilans cieplny silnika. Zadania, rodzaje i budowa układów chłodzenia. Funkcje, rodzaje i budowa układów smarowania. Układ zasilania silników z zapłonem iskrowym. Rodzaje układów wtryskowych. Budowa podstawowych elementów układu zasilania wtryskowego z zapłonem iskrowym. Charakterystyka układów zasilania silników z zapłonem samoczynnym. Rodzaje pomp wtryskowych, budowa i działanie. Komory spalania silników z zapłonem samoczynnym. Układy zasilania gazowego: rodzaje, budowa, działanie. Metody zwiększania mocy silników. Rodzaje doładowania. Metody ograniczania toksyczności spalin. Analiza spalin. Katalizatory: rodzaje, budowa, sposób działania. Układy z sondą lambda. Ćwiczenia: Porównywanie podstawowych parametrów silników. Identyfikowanie elementów układu tlokowo-korbowego. Porównywanie wykresów faz rozrządu silników na podstawie dokumentacji technicznej. Porównywanie budowy klasycznych układów zasilania silników z zapłonem samoczynnym z innymi systemami. Analizowanie wykresów emisji szkodliwych substancji przez układy z katalizatorem i bez katalizatora. Analizowanie zależności kinematycznych w układzie rozrządu. Analizowanie budowy i zasady działania układów zasilania silników z zapłonem iskrowym i samoczynnym. 44 15. Nadwozia pojazdów samochodowych : Zadania i rodzaje nadwozi. Cechy nadwozia samonośnego. Budowa nadwozia. Elementy wyposażenia nadwozia. Zachowanie sie nadwozia podczas kolizji. Ćwiczenia: Określanie rodzaju nadwozi samochodów osobowych. Określanie cech konstrukcji nadwozi samochodów ciężarowych . Określanie wpływu konstrukcji nadwozia na bezpieczeństwo bierne . 16. Przyczepy i naczepy : Rodzaje przyczep i naczep. Układy hamulcowe stosowane w przyczepach i naczepach . Mechanizmy sprzęgania . Ćwiczenia : Określenie cech konstrukcyjnych przyczep i naczep . Rozróżnianie układów hamulcowych stosowanych w przyczepach i naczepach. 17. Motocykle : Konstrukcje motocykli . Silniki motocyklowe . Podwozia motocykli . Ćwiczenia : Określenie cech konstrukcyjnych motocykli . Wyszukiwanie w katalogu techniczno-eksploatacyjnych danych motocykla . 45 18. Kierunki rozwoju konstrukcji pojazdów samochodowych : Współczesne technologie wytwarzania samochodów . Nowe materiały stosowane w pojazdach . Tendencje rozwojowe samochodowych systemów elektronicznych . Ekologiczny aspekt rozwoju motoryzacji . Nowe paliwa . Silniki hybrydowe . Napędy elektryczne . Bezpieczeństwo i komfort jazdy . Bezobsługowość . Ćwiczenia : Porównywanie czynności obsługowych pojazdów współczesnych z pojazdami starszych generacji Analizowanie napędu hybrydowego na podstawie dokumentacji technicznej Określanie zastosowania nowych paliw w silnikach samochodowych Analizowanie budowy ogniwa paliwowego wodorowego Wyszukiwanie informacji o najnowszych rozwiązaniach konstrukcyjnych pojazdów samochodowych 19. Wprowadzenie do eksploatacji : Podstawowe pojęcia dotyczące eksploatacji obiektów technicznych: obiekt eksploatacji, użytkowanie, niezawodność eksploatacyjna, trwałość eksploatacyjna, obsługiwanie, system eksploatacji, proces eksploatacji . Eksploatacyjna klasyfikacja maszyn i urządzeń. Materiały eksploatacyjne. Jakość eksploatacji. Zarządzanie eksploatacją. Ćwiczenia: 46 Charakteryzowanie faz istnienia prostej maszyny. Określanie wymagań eksploatacyjnych maszyny lub urządzenia codziennego użytku. 20. Procesy destrukcyjne w eksploatacji : Starzenie fizyczne i moralne maszyn. Zużycie metali i ich stopów. Zużycie tworzyw sztucznych. Zużycie a uszkodzenie. Tarcie: istota zjawiska, rodzaje. Przyczyny i przebieg procesu zużycia mechanicznego. Metody zapobiegające nadmiernemu zużyciu. Smarowanie: istota, rodzaje smarowania, charakterystyka metod i systemów smarowania, smarowanie hydrodynamiczne. Przykłady zastosowania systemów smarowania w zespołach samochodu. Materiały smarne: rodzaje, właściwości, przykłady zastosowania w samochodzie, ekologiczny aspekt stosowania smarów. Ćwiczenia: Obliczanie tarcia ślizgowego. Rozróżnianie rodzajów zużycia. Identyfikowanie materiałów smarnych na podstawie próbek. Analizowanie działania charakterystycznych dla zespołów samochodu systemów smarowania. Dobieranie smarów na podstawie Dokumentacji Techniczno- Ruchowej samochodu. Planowanie utylizacji zużytych olejów samochodowych. 21. System eksploatacji pojazdów samochodowych : System eksploatacji jako zbiór procesów: przed użytkowych , użytkowania, obsługi, naprawy, zaopatrywania, diagnostyki i recyklingu samochodów. Systemy obsługowo - naprawcze: cele, zadania, rodzaje systemów wg kryterium wielkości przedsiębiorstwa transportowego oraz formy własności. Obsługa techniczna: rodzaje, zakres czynności, planowanie obsługi. Naprawa: rodzaje, zakres prac, planowanie napraw, podatność naprawcza. Diagnostyka jako proces wspomagający eksploatację: założenia i funkcje diagnostyki, rodzaje badań 47 diagnostycznych, diagnostyka techniczna samochodu. Organizacja obsługi i naprawy: obiekty zaplecza technicznego motoryzacji, rodzaje obiektów i ich funkcje, organizacja obsługi, naprawy, diagnostyka, dokumentacja obsługi i naprawy. Przykład rozmieszczenia pomieszczeń, małego zakładu samochodowego, ich funkcje i wyposażenie. Ćwiczenia: Planowanie systemu obsługowo-naprawczego dla małego przedsiębiorstwa usług transportowych. Ustalanie zakresu czynności do wykonania bez przyrządowej diagnostyki mechanizmów samochodu. Analizowanie informacji zawartych w dokumentacji samochodu. Planowanie schematu rozmieszczenia pomieszczeń w usługowym zakładzie samochodowym. 22. Technologia naprawy głównej samochodu : Elementy procesu naprawy głównej. Rodzaje organizacyjne naprawy głównej. Przebieg między naprawczy. Zasady przyjmowania pojazdu samochodowego do naprawy głównej. Mycie pojazdów i zespołów. Demontaż samochodu: demontaż zespołów, mycie i czyszczenie części. Weryfikacja części: cel, warunki techniczne weryfikacji, metody weryfikacji, przykłady weryfikacji części, narzędzia i przyrządy do weryfikacji. Kompletowanie części i montaż zespołów. Montaż samochodu: docieranie i badanie zespołów, montaż samochodu i jego malowanie, próby drogowe, warunki techniczne dopuszczenia samochodu do użytkowania, przekazanie pojazdu właścicielowi. Ćwiczenia: Sporządzanie schematów organizacji naprawy głównej samochodu. Określanie warunków i zasad przyjęcia samochodu do naprawy głównej. Dobieranie zestawu narzędzi do demontażu zespołu samochodu. Analizowanie na podstawie dokumentacji warunków weryfikacji części samochodowych. Planowanie procesów technologicznych weryfikacji części. Sporządzanie schematów blokowych przebiegu montażu. Analizowanie przebiegu docierania silnika na podstawie instrukcji. 48 Określanie warunków technicznych dopuszczania samochodu do ruchu po naprawie głównej. 23. Technologia regeneracji części : Cel, zakres stosowania i uwarunkowania ekonomiczne regenerowania części samochodowych. Metody regeneracji. Regeneracja metodami obróbki mechanicznej: klasyfikacja, charakterystyka metod, zakres stosowania, wymiary naprawcze, przykłady stosowania. Regeneracja metodami spawalniczymi: klasyfikacja, charakterystyka metod, napawanie i metalizacja natryskowa, przykłady stosowania. Regeneracja za pomocą klejenia. Regeneracja metodami powlekania galwanicznego. Dokumentacja regeneracji. Przykłady procesu technologicznego regeneracji części. Ćwiczenia: Identyfikowanie części samochodowych podlegających naprawie na wymiary naprawcze na podstawie dokumentacji. ldentyfikowanie wymiarów naprawczych na podstawie dokumentacji. Określanie części samochodowych do regeneracji metodami spawalniczymi. Planowanie regeneracji zderzaka wykonanego z tworzywa sztucznego. Analizowanie dokumentacji procesu technologicznego regeneracji. 24. Zasady montażu i demontażu zespołów : Demontaż zespołów: jakość demontażu, czynności poprzedzające demontaż. Demontaż połączeń gwintowych. Demontaż połączeń ciernych. Demontaż elementów ustalających i zabezpieczających. Demontaż łożysk tocznych. Uniwersalne narzędzia monterskie. Narzędzia specjalne do demontażu. 49 Przykłady demontażu prostych zespołów lub mechanizmów samochodowych. Zasady bhp podczas demontażu. Montaż zespołów: proces technologiczny montażu, pojęcie bazy montażowej, schematy montażowe . Metody montażu - z pełną zamiennością, z zamiennością technologiczną z zamiennością konstrukcyjną, z zastosowaniem selekcji. Przykłady metod montażu. Czynności poprzedzające montaż. Montaż połączeń gwintowych. Montaż połączeń kształtowych. Montaż połączeń wtłaczanych. Ogólne zasady montażu wałów, osi i łożysk. Montaż przekładni. Montaż sprężyn. Czynności regulacyjne i ustawcze podczas montażu. Narzędzia uniwersalne i specjalne. Przyrządy i uchwyty montażowe. Przykłady montażu prostych zespołów lub mechanizmów samochodowych. Zasady bhp podczas montażu. Ćwiczenia: ldentyfikowanie narzędzi uniwersalnych i specjalnych do demontażu połączeń. Określanie sposobu odkręcania śrub urwanych oraz silnie skorodowanych. Planowanie procesu demontażu prostych mechanizmów. Dobieranie bazy montażowej. Dokonywanie selekcji części na podstawie dokumentacji samochodu. Rozpoznawanie metody montażu z zastosowaniem zamienności technologicznej i konstrukcyjnej na podstawie dokumentacji samochodu. Planowanie technologii montażu kompletnej głowicy silnika. Planowanie toku montażu podzespołów ułożyskowanych wałów. Określanie czynności regulacyjnych i ustawczych na przykładzie montażu przekładni głównej i mechanizmu różnicowego. 50 25. Diagnostyka, obsługa i naprawa silnika : Diagnostyka silnika: charakterystyka, cel i zakres stosowania. Urządzenia diagnostyczne. Metody diagnostyczne. Przegląd badań diagnostycznych układów silnika. Wykrywanie usterek układów wtryskowych w silnikach ZI. Obsługa techniczna silnika: technologia obsługi układów silnika, narzędzia i przyrządy obsługowe, częstotliwość obsług, materiały do wykonania obsługi. Naprawa silnika: wymontowanie silnika z samochodu, demontaż, naprawa kadłuba, głowicy i układu korbowego, naprawa układu rozrządu, naprawa układu olejenia, naprawa układu chłodzenia, naprawa układu zasilania silników ZI oraz ZS, montaż silnika i jego wmontowanie, czynności regulacyjne, narzędzia naprawcze. Zasady bhp i ochrony ppoż. podczas diagnostyki, obsługi i naprawy silnika. Ochrona środowiska podczas obsługi i naprawy silnika. Ćwiczenia: Planowanie określonego badania diagnostycznego silnika. Planowanie częstotliwości i zakresu czynności obsługowych silnika. Opracowanie algorytmu dotyczącego wymontowania silnika z samochodu z uwzględnieniem zasad BHP. Ustalanie przebiegu naprawy podzespołu lub układu silnika. Dobieranie narzędzi do naprawy układu silnika. 26. Obsługa i naprawa układu napędowego : Obsługa techniczna układu napędowego: sprzęgła, skrzynek mechanicznych manualnych, automatycznych skrzynek biegów, wałów napędowych i przegubów, mostów napędowych. Narzędzia i przyrządy do obsługi. Materiały eksploatacyjne. Naprawa sprzęgła: wymontowanie sprzęgła (z silnikiem oraz bez silnika), demontaż, weryfikacja części, wymiana okładzin ciernych i łożysk, naprawa układu sterowania sprzęgła, montaż i czynności regulacyjne, 51 wmontowanie sprzęgła do samochodu. Naprawa skrzynek przekładniowych: wymontowanie, demontaż i naprawa mechanicznych skrzynek przekładniowych, demontaż i montaż łożysk tocznych, naprawa elementów sterowania wewnętrznego i zewnętrznego, wybrane elementy naprawy automatycznych skrzynek biegów, wmontowanie skrzynki oraz czynności regulacyjne. Naprawa wałów napędowych i przegubów: zasady wymontowania wałów i przegubów, naprawa przegubów krzyżakowych oraz równobieżnych, wyrównoważenie wałów, wmontowanie wałów i przegubów. Naprawa mostów napędowych: wymontowanie mostu napędowego, demontaż, przekładni głównej i mechanizmu różnicowego, zasady wymiany łożysk tocznych stożkowych. Czynności regulacyjne i ustawcze podczas montażu przekładni głównej i mechanizmu różnicowego, wmontowanie mostu napędowego. Narzędzia, narzędzia specjalne i urządzenia naprawcze. Zasady bhp i ochrony ppoż. podczas obsługi i naprawy zespołów układu napędowego. Ochrona środowiska podczas obsługi i naprawy układu napędowego. Ćwiczenia: Analizowanie toku naprawy określonego zespołu układu napędowego. Określanie sposobów naprawy i warunków montażu zespołu układu napędowego. Dobieranie narzędzia do naprawy zespołu układu napędowego. 27. Diagnostyka, obsługa i naprawa układu nośnego : Diagnostyka układu nośnego: cel i zakres stosowania, metody diagnostyczne, urządzenia diagnostyczne, badania diagnostyczne: oględziny i wyrównoważenie kół, diagnostyka zawieszenia. Obsługa techniczna układu nośnego: elementów nośnych, zawieszenia, kół i ogumienia. Naprawa układu nośnego: wybrane operacje naprawy ramy i konstrukcji samonośnej, wymontowanie mechanizmów zawieszenia, naprawa łączników i przegubów kulistych, naprawa kół i ogumienia, zasady montażu i regulacji elementów i mechanizmów układu nośnego. Narzędzia, narzędzia specjalne i urządzenia naprawcze. Zasady bhp, ochrony ppoż., i ochrony środowiska. 52 Ćwiczenia: Planowanie badań diagnostycznych układu nośnego. Opracowanie algorytmu dotyczącego obsługi mechanizmu lub zespołu układu nośnego. Dobieranie narzędzi do naprawy zespołu układu nośnego. 28. Diagnostyka, obsługa i naprawa układów: kierowniczego i hamulcowego : Diagnostyka i obsługa układu kierowniczego: oględziny, pomiar i ocena luzów, diagnostyka geometrii kół i położenia osi, wykorzystanie komputera do diagnostyki, czynności obsługowe. Naprawa układu kierowniczego: wymontowanie kompletnego układu lub jego mechanizmów , naprawa kolumny kierowniczej, naprawa przekładni kierowniczej, naprawa elementów mechanizmu zwrotniczego, regulacja geometrii kół . Diagnostyka, obsługa i naprawa układu kierowniczego ze wspomaganiem. Diagnostyka układu hamulcowego: oględziny, pomiary i ocena działania oraz szczelności, diagnostyka- urządzeń wspomagających hamulce, diagnostyka skuteczności działania hamulców, diagnostyka układu ABS. Obsługa układu hamulcowego: obsługa hamulców bębnowych, wymiana klocków ciernych w hamulcach tarczowych, obsługa hydraulicznych mechanizmów uruchamiających hamulce, obsługa hamulca pomocniczego, wybrane elementy obsługi pneumatycznych mechanizmów uruchamiających hamulce. Naprawa układu hamulcowego: wymontowanie kompletnego układu lub jego mechanizmów, naprawa hamulców bębnowych i tarczowych, naprawa hydraulicznych mechanizmów uruchamiających hamulce, wymiana płynu hamulcowego oraz przewodów hamulcowych. Narzędzia, narzędzia specjalne i urządzenia naprawcze. Zasady bhp, ochrony ppoż. i ochrony środowiska. Ćwiczenia: Planowanie wykonania badania diagnostycznego układu kierowniczego lub hamulcowego. Rozróżnianie czynności obsługowych mechanizmu lub zespołu układu kierowniczego lub hamulcowego. Opracowanie algorytmu dotyczącego naprawy mechanizmu lub zespołu układu kierowniczego lub hamulcowego. Dobieranie narzędzi do naprawy zespołu układu kierowniczego lub hamulcowego. 53 29. Diagnostyka i naprawa wybranych elementów nadwozia : Oględziny zewnętrzne nadwozia. Diagnostyka geometrii nadwozia -pomiar nadwozia. Naprawa mechanizmów drzwi bocznych. Diagnostyka i obsługa klimatyzacji samochodowej. Wymiana szyby samochodowej (montowanej tradycyjnie i klejonej). Naprawa miejscowego zużycia korozyjnego nadwozia. Ćwiczenia: Analizowanie karty pomiarowej nadwozia. Opracowywanie sprawozdania z wycieczki dydaktycznej dotyczącego pomiaru nadwozia. ldentyfikowanie mechanizmów drzwi bocznych samochodu. Planowanie kolejności czynności przy wymianie szyby przedniej samochodu (tradycyjnej i klejonej). Planowanie technologii naprawy miejscowego zużycia korozyjnego nadwozia. 30. Organizacja zakładu samochodowego : Instalacje techniczne w zakładzie samochodowym: rodzaje, wyposażenie, parametry użytkowe. Wyposażenie instalacji technicznych w zakresie bhp, ochrony ppoż., i ochrony środowiska. Pomieszczenia, stanowiska pracy i wyposażenie zakładu samochodowego: rodzaje i funkcje pomieszczeń, stanowiska mycia i kosmetyki samochodów, stanowiska smarowania i konserwacji, stanowiska obsługowe i naprawcze, stanowiska diagnostyczne, Uniwersalne narzędzia monterskie. Urządzenia do podnoszenia samochodów. Urządzenia do mycia, czyszczenia i kosmetyki samochodów. Urządzenia do smarowania. Narzędzia i urządzenia specjalne do diagnostyki, obsługi i napraw. Schematy pomieszczeń. Struktura organizacyjna małego zakładu samochodowego: działy organizacyjne zakładu - administracja, sprzedaż, usługi, magazyn, zaplecze socjalne. Organizacja procesu pracy w małym zakładzie samochodowym: punkt obsługi klienta, zakres usługi, kwalifikacja uszkodzeń, kalkulacja kosztów usługi, realizacja zlecenia, kontrola jakościowa, komputerowe 54 bazy danych. Działalność marketingowa: zadania marketingu, planowanie marketingowe, cele i instrumenty marketingowe małego zakładu samochodowego. Ćwiczenia: Sporządzanie schematów instalacji technicznych. Planowanie schematu wyposażenia określonego stanowiska pracy. Planowanie organizacji warsztatu samochodowego. Kwalifikowanie typowych uszkodzeń i nie domagań na podstawie oprogramowania komputerowego lub opisu. Wykonywanie kalkulacji kosztów prostych usług tradycyjnie i na podstawie oprogramowania komputerowego. Opracowywanie planu marketingowego małego warsztatu samochodowego. 31. Logistyka i recykling w eksploatacji : Planowanie zaopatrzenia. Organizacja zaopatrywania. Zarządzanie materiałami, energią i informacją. Organizacja magazynowania. Komputeryzacja w logistyce. Rodzaje likwidacji samochodów. Istota recyklingu. Recykling samochodów: zasady przyjmowania i oceny, osuszanie, demontaż, rozdrabnianie. Recykling a ochrona środowiska. Ćwiczenia: Opracowywanie procedury likwidacji samochodów. Sporządzanie wykazu części zamiennych na podstawie oprogramowania komputerowego. 55 32. Podstawowa terminologia kodeksu drogowego : Definicja drogi. Rodzaje dróg. Skrzyżowanie. Przejście dla pieszych. Przejazd dla rowerzystów. Przystanek. Obszar zabudowany. Strefa zamieszkania. Uczestnik ruchu. Pieszy. Kolumna pieszych. Kierujący. Kierowca. Szczególna ostrożność. Ustąpienie pierwszeństwa. Ruch kierowany. Niedostateczna widoczność. Wymijanie. Omijanie. Wyprzedzanie. Zatrzymywanie pojazdu. Postój pojazdu. Masa własna. Dopuszczalna masa całkowita. Rzeczywista masa całkowita. Dopuszczalna ładowność. Nacisk osi. Ćwiczenia: Określanie różnic między masą a ładownością. Analizowanie przepisów dotyczących zatrzymania i postoju. Analizowanie przepisów dotyczących wymijania, omijania i cofania. 56 33. Znaki i sygnały drogowe : Rodzaje znaków i sygnałów drogowych. Zasady stosowania znaków i sygnałów drogowych. Znaki: ostrzegawcze, zakazu, nakazu i informacyjne. Znaki określające kierunek i znaki miejscowości. Tabliczki do znaków drogowych. Znaki uzupełniające. Znaki drogowe poziome. Sygnalizacja świetlna. Sygnały nadawane przez osoby kierujące ruchem lub uprawnione do jego kontroli. Ćwiczenia: Planowanie usytuowania znaków drogowych pionowych w różnych warunkach drogowych. Rozwiązywanie przykładowych testów egzaminacyjnych dotyczących zastosowania znaków i sygnałów drogowych. 34. Zasady ruchu drogowego : Obowiązki uczestnika ruchu i osoby znajdującej się na drodze. Kolejność zastosowania się uczestnika ruchu i osób znajdujących się na drodze do poleceń, sygnałów, znaków i norm. Uprawnienia osób niepełnosprawnych i kierowców przewożących osoby niepełnosprawne w ruchu drogowym. Zachowanie uczestnika ruchu i osoby znajdującej się na drodze w czasie przejazdu pojazdu uprzywilejowanego. Zasada ograniczonego zaufania w ruchu drogowym. Przepisy dotyczące ruchu pieszych. Ćwiczenia: Sporządzanie schematów sytuacji drogowych zgodnie z zasadami ruchu drogowego. Rozwiązywanie testów egzaminacyjnych w zakresie stosowania zasad ruchu drogowego. 57 Ustalanie kolejności stosowania się uczestników ruchu i osób znajdujących się na drodze do poleceń, sygnałów, znaków i norm. 35. Ruch pojazdów - techniki kierowania pojazdami : Ogólne zasady ruchu pojazdów. Włączanie się do ruchu. Prędkość i hamowanie. Zmiana kierunku jazdy lub pasa ruchu. Wymijanie, omijanie i cofanie. Wyprzedzanie. Przecinanie się kierunków ruchu. Ostrzeganie oraz jazda w warunkach zmniejszonej przejrzystości powietrza. Holowanie. Ruch pojazdów w kolumnie. Ruch rowerów, motorowerów oraz pojazdów zaprzęgowych. Porządek i bezpieczeństwo ruchu na drogach. Zatrzymanie i postój. Używanie świateł zewnętrznych. Warunki używania pojazdów w ruchu drogowym, pojazdu uprzywilejowanego, wykonującego prace na drodze, przewożącego materiały niebezpieczne, przewożące dzieci i osoby niepełnosprawne. Oznaczanie pojazdów. Wykorzystanie dróg w sposób szczególny. Ćwiczenia: Rozróżnianie metod i technik kierowania pojazdem na podstawie opisu sytuacji drogowej. Określanie warunków wyprzedzania na podstawie opisu sytuacji drogowej. Rozpoznawanie oznaczenia pojazdu uprzywilejowanego, pojazdu przewożącego materiały niebezpieczne i przewożącego dzieci oraz osoby niepełnosprawne. Wykonywanie na tablicach poglądowych manewrów: włączania się do ruchu, zmiany kierunku jazdy lub pasa, wymijania, omijania, cofania, wyprzedzania. 58 36. Przygotowanie pojazdu do użytkowania : Urządzenia umożliwiające sterowanie i kontrolowanie użytkowania pojazdu. Technika posługiwania sie urządzeniami do kierowania pojazdem. Czynności przygotowujące do jazdy. Obsługa codzienna samochodu. Techniki wykonywania manewrów: ruszanie, zatrzymanie, cofanie, przełączanie biegów. Ćwiczenia: ldentyfikowanie urządzeń sterowania i kontroli pojazdu samochodowego. Regulowanie urządzeń umożliwiających ergonomiczną i bezpieczną pozycję kierowcy. Wykonywanie obsługi codziennej samochodu. Posługiwanie się urządzeniami do kierowania samochodem. Wykonywanie manewrów: ruszanie, zatrzymanie, cofanie, zmiana biegów. 37. Warunki dopuszczania pojazdów do ruchu drogowego : Warunki techniczne dopuszczania pojazdów do ruchu na drogach. Homologacja. Badanie techniczne pojazdu. Rejestrowanie i wyrejestrowanie pojazdu. Ćwiczenia: Analizowanie dokumentów dopuszczających pojazd samochodowy do ruchu drogowego. ldentyfikowanie danych technicznych niezbędnych do uzyskania pozytywnego wyniku badania technicznego pojazdu. 38. Uprawnienia do kierowania pojazdami i zasady kontroli w ruchu drogowym : Warunki szkolenia, egzaminowania i uzyskiwania uprawnień przez kierujących pojazdami. Rodzaje kategorii prawa jazdy. Badania psychotechniczne dla kierowców. 59 Program szkolenia kierowców. Tryb i warunki przeprowadzania egzaminów wewnętrznych i egzaminów państwowych. Naruszanie przepisów ruchu drogowego. Wykaz wykroczeń drogowych i odpowiadającej im liczby punktów karnych Ewidencja kierowców naruszających przepisy ruchu drogowego. Program szkolenia kierowców naruszających przepisy ruchu drogowego. Uprawnienia policji i innych służb porządkowych do kontroli w ruchu drogowym. Kary dla kierowców naruszających przepisy ruchu drogowego. Ćwiczenia: Wykonywanie przykładowych badań psychotechnicznych dla kandydatów na kierowców. ldentyfikowanie uprawnień kierowców wynikających z kategorii prawa jazdy. Analizowanie kwalifikacji prawnej czynu związanego z naruszeniem przepisów ruchu drogowego. Analizowanie uprawnień policji i służb miejskich w zakresie kontroli drogowej. Analizowanie systemu punktów karnych w odniesieniu do różnych wykroczeń drogowych. Wyjaśnianie sytuacji drogowych skutkujących zatrzymaniem prawa jazdy lub dowodu rejestracyjnego. 39. Zasady udzielania pomocy poszkodowanym w wypadkach drogowych : Zabezpieczenie miejsca wypadku. Ocena stanu zdrowia poszkodowanego. Czynności reanimacyjne. Czynności przy krwotoku, złamaniu, oparzeniu. Ćwiczenia: Wykonywanie sztucznego oddychania w warunkach symulacyjnych z wykorzystaniem fantomu ( korelacja z Edukacją dla Bezpieczeństwa ) Wykonywanie opatrunków głowy i kończyn. Unieruchamianie miejsca złamania. Wszystkie ćwiczenia wykonywane są w miarę możliwości szkoły . 60 III. Plan nauczania dla przedmiotu: L.p. Dział 1. Zasady bezpiecznej pracy jakie powinny obowiązywać w pracowni elektrotechniki i elektroniki samochodowej 2. Prąd elektryczny , źródła energii elektrycznej 3. Schematy i obwody instalacji elektrycznej pojazdów samochodowych 4. Mierniki uniwersalne i oscyloskopy 5. Diagnoskopy 6. Czujniki i elementy wykonawcze stosowane w układach elektronicznych pojazdów samochodowych 7. Obwód zasilania 8. Obwód rozruchu 9. Oświetlenie i urządzenia sygnalizacyjne pojazdów samochodowych 10. Charakterystyka pojazdów samochodowych 11. Mechanizmy układu jezdnego i nośnego 12. Układ napędowy samochodu 13. Układy hamulcowe i kierownicze 14. Silniki spalinowe 15. Nadwozia pojazdów samochodowych 16. Przyczepy 61 Orientacyjna liczba godzin 1 8 8 10 5 8 10 10 6 8 12 16 16 24 6 4 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. Motocykle Kierunki rozwoju konstrukcji pojazdów samochodowych Wprowadzenie do eksploatacji Procesy destrukcyjne w eksploatacji System eksploatacji pojazdów samochodowych Technologia naprawy głównej samochodu Technologia regeneracji części Zasady montażu i demontażu zespołów Diagnostyka , obsługa i naprawa silnika Obsługa i naprawa układu napędowego Diagnostyka , obsługa naprawa układu nośnego Diagnostyka , obsługa naprawa układów : kierowniczego hamulcowego Diagnostyka i naprawa wybranych elementów nadwozia Organizowanie zakładu samochodowego Logistyka i recykling w eksploatacji Podstawowa terminologia kodeksu drogowego Znaki i sygnały drogowe Zasady ruchu drogowego Ruch pojazdów-techniki kierowania pojazdami Przygotowanie pojazdu do użytkowania Warunki dopuszczania pojazdów do ruchu drogowego 62 4 6 2 8 8 12 6 12 22 10 10 16 6 10 4 5 10 14 6 6 14 38. 39. Uprawnienia do kierowania pojazdami i zasady kontroli w ruchu drogowym Zasady udzielania pomocy poszkodowanym w wypadkach drogowych Razem 63 5 3 ∑=352 j.l. IV. Wskazówki metodyczne: lnstrukcje do wykonania ćwiczeń. Stanowiska pomiarowe zasilane napięciem 230 V. Zasilacze stabilizowane napięcia stałego, akumulatory, prostowniki, autotransformatory. Oscyloskopy dwukanałowe o paśmie 20 MHz z pamięcią. Stół probierczy. Pojazd samochodowy z silnikiem Diesla wyposażony w układ wtryskowy Common Rail. Pojazd samochodowy z silnikiem z zapłonem iskrowym wyposażony w układ wtryskowy V generacji. Zestawy analogowych i cyfrowych mierników uniwersalnych. Komputery diagnostyczne. Zestawy różnych czujników i elementów wykonawczych. Wiązki instalacji elektrycznej samochodu. Podzespoły mechaniczne i elektryczne silników elektrycznych. Silniki elektryczne różnego typu. Makiety do demonstracji działania układów sterowania silników z zapłonem iskrowym i samoczynnym. Makiety do demonstracji działania układów sterowania ABS, ESP. Plansze, foliogramy dotyczące systemów sterowania. Działający model silnika z zapłonem iskrowym z elektronicznie sterowanym wtryskiem paliwa. Działający model silnika z zapłonem samoczynnym i z elektronicznie sterowanym wtryskiem paliwa. Działający model układu klimatyzacji, centralnego zamka, elektrycznie otwieranych szyb, alarmu samochodowego. Formularze protokołów z pomiarów diagnostycznych. Programy komputerowe do symulacji pracy urządzeń elektrycznych i elektronicznych oraz obróbki wyników pomiarów. Schematy ideowe i montażowe układów sterowania. Dokumentacje techniczno-ruchowe silników. lnstrukcje obsługi mierników, oscyloskopów i diagnoskopów. Czasopisma specjalistyczne. Katalogi i normy. Modele : silników , zawieszeń , układów hamulcowych i kierowniczych oraz przeniesienia napędu . Modele : układów wspomagających działanie hamulców , wspomagania układu kierowniczego . Przekroje części , zespołów i podzespołów samochodowych . Części samochodowe nowe i zużyte w trakcie i po regeneracji . Makiety do demonstracji działania układów: wtryskowych benzyny , zasilania silników z zapłonem samoczynnym Filmy dydaktyczne dotyczące budowy i rozwiązań konstrukcyjnych pojazdów samochodowych. Foliogramy, plansze, prezentacje multimedialne dotyczące pojazdów samochodowych. 64 Schematy zespołów i podzespołów samochodowych. Dokumentacja konstrukcyjna. Katalogi części maszyn, opon, płynów eksploatacyjnych Ustawa ,,Prawo o ruchu drogowym". Multimedialne materiały z zakresu przepisów ruchu drogowego. Plansze, foliogramy przedstawiające symbole pionowych znaków drogowych oraz tabliczki do znaków. Tablice i przeźrocza przedstawiające poziome znaki drogowe. Programy komputerowe do rozpoznawania znaków. Plansze, foliogramy przedstawiające oznaczenia pojazdów: do nauki jazdy, przewożących materiały niebezpieczne, przewożących dzieci lub młodzież, przewożących osoby niepełnosprawne. Filmy instruktażowe oraz animacje komputerowe dotyczące wykonywania manewrów na placu. Filmy dydaktyczne dotyczące przepisów prawnych w rożnych sytuacjach drogowych. Filmy dydaktyczne dotyczące udzielania pierwszej pomocy. Zestaw tablic poglądowych dotyczących wykonywania manewrów: wymijania, cofania, wyprzedzania i omijania. Testy egzaminacyjne na prawo jazdy kategorii B. Środki medyczne do wykonywania ćwiczeń w zakresie pierwszej pomocy (apteczka, fantom, opaski uciskowe, bandaże itp.). Program przedmiotu Budowa i Eksploatacja Pojazdów Samochodowych obejmuje podstawową wiedzę z zakresu wyposażenia elektrycznego pojazdów samochodowych. W trakcie jego realizacji należy łączyć teorie z praktyką poprzez odpowiedni dobór ćwiczeń , wykorzystywać wiadomości i umiejętności uczniów dotyczące obwodów elektrycznych, układów elektronicznych oraz zjawisk związanych z polem magnetycznym i elektromagnetycznym nabyte na lekcjach fizyki, a takie kształtować umiejętności korzystania z różnych źródeł informacji. W procesie nauczania-uczenia się szczególną uwagę należy zwrócić na kształtowanie umiejętności rozróżniania elementów elektrycznych i elektronicznych, dobierania przyrządów pomiarowych, przeprowadzania pomiarów podstawowych wielkości elektrycznych oraz interpretowania wyników pomiarów. Bardzo ważne jest również zapoznanie uczniów z urządzeniami i przyrządami diagnostycznymi nowej generacji. Jako wiodące metody poleca się metodę dyskusji dydaktycznej, ćwiczeń praktycznych oraz przewodniego tekstu. Dużo czasu należy przeznaczyć na pokazy i ćwiczenia, co ułatwi uczniom zrozumienie i utrwalenie poznanej wiedzy oraz opanowanie założonych umiejętności. Do ćwiczeń pomiarowych należy przygotować instrukcje zawierające: cel i przebieg ćwiczenia, wykaz poleceń, schematy układów pomiarowych i tabele pomiarowe lub teksty przewodnie. Podstawowym celem realizacji programu nauczania przedmiotu Budowa i Eksploatacja Pojazdów Samochodowych jest kształtowanie umiejętności rozróżniania i identyfikowania głównych zespołów oraz układów konstrukcyjnych pojazdów samochodowych. 65 Program nauczania proponuje sie realizować metodą opisu i wyjaśnienia w połączeniu z pokazem, a także metodą dyskusji dydaktycznej oraz ćwiczeń. Trudności mogą sprawiać treści kształcenia dotyczące mechaniki ruchu samochodu oraz podstaw teoretycznych działania silników spalinowych. Podczas zajęć należy przeprowadzić dużą ilość pokazów oraz ćwiczeń praktycznych. Program przedmiotu zawiera różnorodne ćwiczenia, których wykonanie powinno aktywizować uczniów i pomagać im w zrozumieniu funkcjonowania poszczególnych układów pojazdu samochodowego. Ćwiczenia powinny być przeprowadzane na podstawie modeli, rzeczywistych elementów samochodu, materiałów w postaci plansz, rysunków, foliogramów oraz materiałów multimedialnych. Materiały te powinny być starannie wyselekcjonowane oraz odpowiadać aktualnemu poziomowi techniki motoryzacyjnej. W trakcie realizacji programu należy zwracać uwagę na stopień trudności ćwiczeń i możliwości ich wykonania przez uczniów. Duże znaczenie dla realizacji celów kształcenia ma wykorzystanie filmów dydaktycznych, ponieważ ułatwia przyswajanie nowych informacji, wpływa na rozwój samodzielnego myślenia oraz poprawność języka technicznego. Należy pamiętać, aby przed projekcją filmu ukierunkować obserwacje uczniów, a po obejrzeniu filmu przeprowadzić dyskusje i podsumowanie. Program przedmiotu Budowa i Eksploatacja Pojazdów Samochodowych obejmuje zagadnienia z zakresu diagnozowania, obsługi i naprawy pojazdów samochodowych. Podczas jego realizacji należy zwrócić szczególną uwagę na korelację między przedmiotową, ponieważ współczesne pojazdy są konstruowane jako jednolite systemy mechatroniczne, w których podzespoły mechaniczne i elektroniczne systemy sterowania współdziałają ze sobą. Nabywanie wiedzy oraz kształtowanie umiejętności wynikających ze szczegółowych celów kształcenia wymaga stosowania zróżnicowanych metod i technik nauczania. Wskazane jest stosowanie zarówno metod podających: opis, objaśnienie czy wykład, jak również metod praktycznych: pokaz z objaśnieniem, ćwiczenia, metoda przewodniego tekstu. Ponadto zaleca się wykorzystywać filmy dydaktyczne oraz programy komputerowe. W przypadku, gdy nie ma możliwości realizacji wybranych treści kształcenia na zajęciach lekcyjnych należy stosować wycieczkę dydaktyczną. Podczas planowania i realizacji procesu kształcenia należy zwrócić szczególną uwagę na kształtowanie umiejętności: planowania działań praktycznych (sporządzanie wykazów, schematów, algorytmów), posługiwania się dokumentacją techniczną samochodu, stosowanie poprawnego słownictwa zawodowego, kwalifikowania uszkodzeń oraz kalkulowania kosztów usługi, korzystania z oprogramowania komputerowego podczas realizacji zadań zawodowych. 66 Wskazane jest również zwrócenie uwagi na proces likwidacji samochodów, jako problem nie tylko natury technicznej, ale również poważny problem ekologiczny oraz odzyskiwanie surowców na dużą skale. Bardzo ważne jest kształtowanie postaw zawodowych, jak: przestrzeganie zasad bhp i ochrony ppoż., rzetelne i uczciwe wykonywanie zadali, utrzymanie porządku na stanowisku pracy oraz uświadomienie uczniom konieczności ustawicznego samokształcenia podyktowanego szybkim rozwojem przemysłu samochodowego. Program przedmiotu zawiera różnorodne ćwiczenia, które poza ilustracją omawianych zagadnień, kształtują u uczniów umiejętności ponad zawodowe, jak: łączenie ze sobą rożnych elementów wiedzy i dostrzeganie zależności miedzy nimi, rozwiązywanie problemów, wnioskowanie, uzasadnianie przyjętych rozwiązań oraz doskonalenie umiejętności samokształcenia. Ćwiczenia stanowią propozycje, która może być wykorzystana w czasie zajęć. Wskazane jest, aby nauczyciel przygotował inne ćwiczenia, które może zrealizować w warunkach swojej szkoły. Zajęcia edukacyjne powinny odbywać się w pracowni budowy i eksploatacji wyposażonej w zestawy środków dydaktycznych i minimum dwa stanowiska komputerowe z oprogramowaniem biurowym, specjalistycznym dla zakładu samochodowego oraz z dostępem do sieci Internet. Zaleca sie, aby ćwiczenia byty wykonywane indywidualnie lub w zespołach 2-3 osobowych. Dla potrzeb własnych i uczniów nauczyciel powinien dysponować podręczną biblioteką zaopatrzoną w literaturę naukową i popularnonaukową, PN, DTR, dokumentacje techniczne katalogi i czasopisma techniczne. Program nauczania przedmiotu Budowa i Eksploatacja Pojazdów Samochodowych w zakresie przygotowania do prowadzenia pojazdów samochodowych obejmuje zagadnienia dotyczące przepisów ruchu drogowego, techniki kierowania pojazdami samochodowymi oraz udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach drogowych. Podczas jego realizacji szczególną uwagę należy zwrócić na zagadnienia bezpośrednio związane z bezpieczeństwem ruchu drogowego, jak: kolejność stosowania się uczestnika ruchu do znaków, sygnałów i poleceń, pierwszeństwo przejazdu, dopuszczalne prędkości jazdy, zachowanie się wobec pieszych, zachowanie sie podczas przejazdu pojazdu uprzywilejowanego. Podczas planowania i realizacji procesu dydaktycznego należy uwzględnić zmiany zapisów Kodeksu Drogowego i Ustawy Prawo o Ruchu Drogowym z 20 czerwca 1997r, które wynikają z wejścia Polski do Unii Europejskiej. Pomocą w wyszukiwaniu najnowszych zmian w kodeksie drogowym są strony internetowe, na których znajduje się również pełna treść ustawy o ruchu drogowym. Do osiągnięcia zamierzonych celów kształcenia proponuje się stosować metody podające i eksponujące w połączeniu z metodami problemowymi i praktycznymi. Nabywaniu wiedzy będą sprzyjać zwłaszcza następujące metody nauczania: pogadanka dydaktyczna, opis - dla treści nowych i nieznanych uczniowi, dyskusja dydaktyczna - w ramach podsumowania działu tematycznego, pokaz z objaśnieniem - gdy nauczyciel dysponuje foliogramami, przeźroczami. 67 Podczas kształtowania umiejętności szczególnie przydatne będzie zastosowanie ćwiczeń praktycznych oraz metody przewodniego tekstu. W trakcie wykonywania ćwiczeń wskazane jest wykorzystywanie filmów dydaktycznych, ilustracji, plansz, przeźroczy, a także multimedialnych materiałów dydaktycznych. Komputerowe programy symulacyjne, które zawierają komplet testów dotyczą głównie znaków drogowych oraz pierwszeństwa przejazdu. W procesie nauczania - uczenia się nauczyciel powinien również zwrócić uwagę na aspekt wychowawczy i etyczny, związany z uprawnieniami do prowadzenia pojazdów, w szczególności na bezwzględne przestrzeganie przez kierującego dozwolonej prędkości jazdy. V. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia: Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać systematycznie , na podstawie wymagań przedstawionych na początku zajęć . Podstawą określenia wymagań powinny być szczegółowe cele kształcenia zamieszczone w programie nauczania. Podczas realizacji programu , osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie : sprawdzianów ustnych , testów osiągnięć szkolnych , wykonanych ćwiczeń , ukierunkowanej obserwacji czynności ucznia podczas wykonywania ćwiczeń – zadań. Podczas oceny dokonywanej w formie ustnej należy zwracać uwagę na poprawne posługiwanie się terminologią techniczną ,merytoryczną jakość wypowiedzi , poprawność wnioskowania . Po zakończeniu realizacji programu poszczególnych działów tematycznych proponuje się zastosowanie testu z zadaniami wielokrotnego wyboru . Sprawdziany ustne dotyczą głównie bieżącej oceny pracy uczniów, stanowią również informację dla nauczyciela o tym, jakie zagadnienia należy powtórzyć oraz jakie ćwiczenia dodatkowo przeprowadzić. Do oceny stopnia realizacji poszczególnych działów tematycznych można zastosować testy osiągnięć szkolnych. Cześć zagadnień może być realizowana i oceniana za pomocą pisemnych prac domowych. Odpowiednia do realizacji w formie pracy domowej jest tematyka działu kierunki rozwoju konstrukcji pojazdów samochodowych. 68 Sprawdzanie i ocenianie postępów edukacyjnych ucznia powinno odbywać sie w trakcie realizacji programu na podstawie kryteriów określonych na początku zajęć. Kryteria oceniania powinny dotyczyć poziomu oraz zakresu opanowania przez ucznia wiadomości i umiejętności określonych w szczegółowych celach kształcenia. Na podstawie analizy celów kształcenia i materiału nauczania należy opracować wymagania programowe na poszczególne stopnie szkolne. Proces oceniania powinien obejmować: diagnozę poziomu wiadomości i umiejętności uczniów pod kątem założonych celów kształcenia, identyfikowanie postępów ucznia w toku realizacji treści kształcenia oraz wykrywanie trudności w osiąganiu założonych celów kształcenia, sprawdzanie wiadomości i umiejętności ucznia po zrealizowaniu treści programowych. Podczas procesu kształcenia należy sprawdzać na bieżąco postępy uczniów. Ma to na celu monitorowanie stopnia osiągania założonych celów kształcenia oraz daje możliwość dobierania skutecznych metod pracy z uczniem. Dokonując kontroli i oceny w formie ustnej należy zwracać uwagę na operowanie zdobytą wiedzą, merytoryczną jakość wypowiedzi, właściwe stosowanie pojęć technicznych, poprawność wnioskowania. Umiejętności praktyczne uczniów proponuje sie sprawdzać przez obserwacje czynności wykonywanych podczas realizacji ćwiczeń. Wiedze teoretyczną niezbędną do wykonywania ćwiczeń można sprawdzić poprzez dyskusje lub pogadanką. Podczas rozwiązywania testów w szkole należy wspólnie z uczniami analizować sposób dochodzenia do właściwej odpowiedzi, opierając się na przepisach. Wskazane jest, aby po zakończeniu realizacji programu przedmiotu wykorzystać testy egzaminacyjne na prawo jazdy kategorii B . Warunki przeprowadzenia testu oraz kryteria oceny powinny być takie same jak na egzaminie VI. Literatura: Herner A: Elektronika w samochodzie WXL, Wararszawa 2001 Herner A. Riehl H- J . : Elektrotechnika i elektronika w pojazdach samochodowych. Tłumaczenie Wendrychowicz A,. WKŁ, Warszawa 2004 Ocioszyriski J.: Elektrotechnika ogólna i samochodowa. WSiP, Warszawa 2000 lnformatory techniczne Bosch. Czujniki w pojazdach samochodowych . WKŁ, Warszawa 2002 lnformatory techniczne Bosch. Sterowanie silników o zapłonie iskrowym . WKŁ, Warszawa 2002 lnformatory techniczne Bosch. Układ stabilizacji toru jazdy ESP. WKŁ, Warszawa 2000 69 lnformatory techniczne Bosch. Układ wtryskowy Common Rail . WKŁ, Warszawa 2000 Wydawnictwo AUTODATA - dane diagnostyczne. Wersja CD lub książkowa. Autodata Limited in the United Kingdom 2005 Dane techniczne i regulacyjne, części I - VII. Praca zbiorowa. WKŁ, Warszawa 2004 Chłopek Z.: Pojazdy samochodowe. Ochrona środowiska naturalnego. WKL, Warszawa 2002 Kozłowski M, redakcja. Mechanik pojazdów samochodowych. Budowa i eksploatacja pojazdów część I, II , III ; Vogel, Wrocław 2001 Kuczyński Z., Michalak W.: Pracownia samochodowa. WSiP, Warszawa 1997 Luft S.: Pojazdy samochodowe. Podstawy budowy silników. WKC, Warszawa 2003 Reński A.: Budowa samochodów. Układy hamulcowe i kierownicze oraz zawieszenia. WPW, Warszawa 2004 Rychter T. Budowa pojazdów samochodowych, WSiP 1999 lnformatory techniczne Bosch. Sterowanie silników o zapłonie iskrowym. Zasady działania, podzespoły . WKL, Warszawa 2002 Zogbaum E, A,: Poradnik mechanika samochodowego. WKL, Warszawa 2000 Berger K-J., Braunheim M., Brannecke E., Ehlers H. C., Helms G., lndlekofer D., Janke H. W., Lemm J., Thiele R., Krenn F.: Budowa pojazdów samochodowych, cz. I, II. REA, Warszawa 2003 Orzełowski Seweryn : Naprawa i obsługa pojazdów samochodowych . WSiP 2007 Legutko S.: Podstawy eksploatacji maszyn i urządzeń. WSiP, Warszawa 2004 Rychter T.: Mechanik pojazdów samochodowych. WSiP, Warszawa 1999 Trzeciak K.: Diagnostyka samochodów osobowych. WKC, Warszawa 2002 Wrotkowski J., Paszkowski B., Wojdak J.: Remont maszyn. WNT, Warszawa 1987 Drexler Z: Mały kodeks drogowy, WKC, Warszawa 2003 Kodeks drogowy. Tekst jednolity, IMAGE, Warszawa 1998 Łukaszewicz A,: Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym, Presspublica, 2005 Próchniewicz H.: Podręcznik kierowcy kat. ,,B", IMAGE, Warszawa 2004 Minister Edukacji Narodowej : Program Nauczania Mechanik Pojazdów Samochodowych 723[04] Czasopisma Auto EXPERT. Vogel BusinessMedia Sp.z 0.0. Wrocław Auto Technika Motoryzacyjna. Moto Media Forum Sp. z 0.0. Warszawa Miesięcznik AUTO MOT0 SERWIS Miesięcznik AUTO EXPERT Miesięcznik AUTO EXPERT W SZKOLE Literatura powinna być aktualizowana na bieżąco . 70 5.3 Technologia Mechaniczna . Efekty kształcenia Program nauczania dla przedmiotu I. Szczegółowe cele kształcenia BHP 1. rozróżnia pojęcia związane z bezpieczeństwem i higieną pracy, ochroną przeciwpożarową, ochroną środowiska i ergonomią; 2. rozróżnia zadania i uprawnienia instytucji oraz służb działających w zakresie ochrony pracy i ochrony środowiska w Polsce; 4. przewiduje zagrożenia dla zdrowia i życia człowieka oraz mienia i środowiska związane z wykonywaniem zadań zawodowych; 5. określa zagrożenia związane z występowaniem szkodliwych czynników w środowisku pracy; 6. określa skutki oddziaływania czynników szkodliwych na organizm człowieka 7. organizuje stanowisko pracy zgodnie z obowiązującymi wymaganiami ergonomii, przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony Uczeń : interpretuje podstawowe akty prawne , prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy w zakresie BHP rozpoznaje i przewiduje zagrożenia bezpieczeństwa człowieka w środowisku pracy oraz wskazuje sposoby ich usunięcia . stosuje zasady bhp i ochrony środowiska . wyjaśnia istotę tolerancji , pasowania i chropowatości powierzchni . klasyfikuje przyrządy pomiarowe oraz określić ich właściwości metrologiczne . dobiera przyrządy do pomiaru i sprawdzania części maszyn . wykonuje podstawowe pomiary geometryczne . interpretuje wyniki pomiarów . wykorzystuje technikę komputerową podczas pomiarów warsztatowych ---realizacja w przedmiocie ‘’techniki komputerowe ‘’ . określa właściwości i zastosowanie materiałów niemetalowych , metali i ich stopów . rozróżnia gatunki stopów żelaza z węglem i metali nieżelaznych . rozpoznaje zjawiska korozyjne . wyjaśnia istotę obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej . rozróżnia cechy charakterystyczne oraz wskazać zakres stosowania w przemyśle podstawowych technik wytwarzania jak : odlewnictwo , obróbka plastyczna , spajanie metali , maszynowa obróbka wiórowa . posługuje się dokumentacją technologiczną , normami technicznymi i katalogami . analizuje przepisy bhp .ochrony ppoż.i ochrony środowiska dotyczące wytwarzania części maszyn i urządzeń . 71 przeciwpożarowej i ochrony środowiska 8. stosuje środki ochrony indywidualnej i zbiorowej podczas wykonywania zadań zawodowych 9. przestrzega zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosuje przepisy prawa dotyczące ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska KPS 1. przestrzega zasad kultury i etyki 2. jest kreatywny i konsekwentny w realizacji zadań 3.przewiduje skutki podejmowanych działań 4. jest otwarty na zmiany 5. potrafi radzić sobie ze stresem 6. aktualizuje wiedzę i doskonali umiejętności zawodowe 7. przestrzega tajemnicy zawodowej 8. potrafi ponosić odpowiedzialność za podejmowane działania 10.współpracuje w zespole PKZ ( M.a.). 6. przestrzega zasad tolerancji i pasowania 7. rozróżnia materiały konstrukcyjne i eksploatacyjne 10. rozpoznaje rodzaje korozji oraz określa sposoby ochrony przed korozją 11. rozróżnia techniki i metody wytwarzania części maszyn i urządzeń II. Treści kształcenia : 1. Wiadomości wstępne pojęcia podstawowe . przemysłowy proces wytwarzania. proces produkcyjny. proces technologiczny. przykłady procesów produkcyjnych i technologicznych. przegląd technologii mechanicznych. Ćwiczenia: identyfikowanie procesów wytwarzania na podstawie opisu i schematu. 2. Bezpieczeństwo i higiena pracy, ochrona przeciwpożarowa i ochrona środowiska : Prawna ochrona pracy. Czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe i niebezpieczne, występujące w procesach pracy. Zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Środki ochrony indywidualnej i zbiorowej. Zagrożenia pożarowe, zasady ochrony przeciwpożarowej. Zasady postępowania w razie wypadku, awarii i w sytuacji zagrożenia pożarem. Organizacja pierwszej pomocy w wypadkach przy pracy Ćwiczenia : Dobieranie środków ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej pracy. Powiadamianie straży pożarnej o pożarze, zgodnie z instrukcja. Dobieranie sprzętu i środków gaśniczych w zależności od rodzaju pożaru. Rozpoznawanie rożnych znaków bhp. 72 12. rozróżnia maszyny, urządzenia i narzędzia do obróbki ręcznej i maszynowej 13. rozróżnia przyrządy pomiarowe stosowane podczas obróbki ręcznej i maszynowej 15.. rozróżnia metody kontroli jakości wykonanych prac 16. potrafi określić budowę oraz przestrzega zasad działania maszyn i urządzeń 17. potrafi posługiwać się dokumentacją techniczną maszyn i urządzeń oraz przestrzega norm dotyczących rysunku technicznego, części maszyn, materiałów konstrukcyjnych 3. Metrologia warsztatowa : Jednostki miar. Układ SI . Pomiar, sprawdzanie. Metody pomiaru. Błędy pomiaru. Zamienność części w budowie maszyn. Rodzaje wymiarów: wymiary graniczne, wymiar nominalny, odchyłki graniczne. Tolerancja wymiaru. Pasowanie. Układ tolerancji i pasowa. Tolerancja wymiarów kątowych. Chropowatość powierzchni. Klasyfikacja przyrządów pomiarowych. Właściwości metrologiczne przyrządów pomiarowych. Wzorce miar. Sprawdziany. Przyrządy suwmiarkowe i mikrometryczne. Czujniki. Przyrządy do pomiaru kątów. Mikroskop pomiarowy. Dobór przyrządów pomiarowych. Pomiar wielkości geometrycznych. Użytkowanie i konserwacja przyrządów pomiarowych. Przyrządy pomiarowe z odczytem cyfrowym. Ćwiczenia: Przeliczanie jednostek miar podstawowych i pochodnych. Obliczanie wymiarów granicznych, odchyłek, tolerancji. Obliczanie luzów i wcisków. Wybieranie z PN odchyłek dla zadanych pasowań i obliczanie luzów Oraz tolerancji pasowania. Odczytywanie z PN odchyłek dla zadanych pasowań . 73 Obliczanie łańcuchów wymiarowych. Sprawdzanie chropowatości powierzchni. Wykonywanie pomiarów części maszyn o różnych kształtach za pomocą przyrządów suwmiarkowych i mikrometrycznych. Sprawdzanie otworów i wałków sprawdzianami jednogranicznymi i dwugranicznymi. Wykonywanie pomiarów odchyłek za pomocą czujnika zegarowego. Wykonywanie pomiarów kątów. Sprawdzanie odchyłek kształtu i położenia. 4. Materiałoznawstwo : Właściwości metali i ich stopów. Stopy techniczne. Podział stopów żelaza, określenie i zastosowanie (surówka, stal, żeliwo, staliwo). Stale niestopowe (węglowe) - podział, znakowanie, wpływ domieszek na właściwości stali, stale niestopowe podstawowe, stale niestopowe jakościowe, stale niestopowe specjalne. Stale stopowe. Staliwo węglowe i stopowe, żeliwo - składniki strukturalne, podział i znakowanie, zastosowanie. Metale nieżelazne i ich stopy. Klasyfikacja stopów metali nieżelaznych. Aluminium i jego stopy. Miedź i jej stopy. Cynk, cyna, ołów - właściwości, zastosowanie. Materiały z proszków spiekanych. Materiały kompozytowe. Rodzaje korozji i zniszczeń korozyjnych. Ochrona przed korozją , Rodzaje powłok ochronnych i technika ich nanoszenia. Materiały niemetalowe. Tworzywa sztuczne - właściwości, skład i klasyfikacja. Przeróbka tworzyw sztucznych i zastosowanie. Drewno. Farby, lakiery i emalie. Guma - właściwości, skład i podział według PN, połączenia gumowo - metalowe, zastosowanie gumy w budowie maszyn. 74 Materiały ceramiczne. Szkło. Ćwiczenia: Rozpoznawanie stopów żelaza oraz metali nieżelaznych i ich stopów. Rozpoznawanie próbek materiałów oraz określanie ich zastosowania. Określanie gatunku stali oraz stopów metali nieżelaznych na podstawie oznaczenia. Określanie składu chemicznego stali oraz stopów metali nieżelaznych na podstawie norm. Dobieranie z norm stali na określone elementy maszyn. Dobieranie materiałów do wykonania określonych podzespołów pojazdów samochodowych z wykorzystaniem różnych źródeł informacji. Określanie właściwości tworzyw sztucznych i materiałów ceramicznych na podstawie ich opisu. Dobieranie rodzaju powłoki antykorozyjnej dla określonych elementów pojazdów samochodowych. 5. Obróbka cieplna i cieplno-chemiczna : Klasyfikacja proces6w obróbki cieplnej. Przemiany zachodzące w stali podczas nagrzewania, wygrzewania i chłodzenia. Wyżarzanie. Hartowanie na wskroś i powierzchniowe. Odpuszczanie. Ulepszanie cieplne. Obróbka cieplno-chemiczna: nawęglanie, azotowanie, węgloazotowanie, metalizowanie dyfuzyjne chromem oraz aluminium. Urządzenia do obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej. Bhp, ochrona ppoż. i ochrona środowiska podczas obróbki cieplnej oraz cieplno-chemicznej. Ćwiczenia: Określanie składników strukturalnych stali o różnej zawartości węgla na podstawie wykresu żelazo-cementyt. Dobieranie rodzaju obróbki cieplnej do żądanych właściwości po obróbce. Dobieranie w zależności od rodzaju obróbki, temperatury zabiegów cieplnych na podstawie wykresu żelazo-cementyt i sposobu chłodzenia. Wyznaczanie temperatury wyżarzania i hartowania dla stali niestopowej na podstawie wykresu żelazo-cementyt. Dobieranie rodzaju obróbki cieplno-chemicznej do żądanych właściwości po obróbce. 75 6. Odlewnictwo : Klasyfikacja metod wytwarzania odlewów. Omodelowanie odlewnicze. Wytwarzanie form i rdzeni. Odlewanie w formach piaskowych. Topienie metali i zalewanie form. Wybijanie i wykańczanie odlewów. Wady odlewów. Specjalne metody odlewania. Bhp, ochrona ppoż. i ochrona środowiska podczas odlewania. Ćwiczenia: Rozpoznawanie elementów kompletu modelowego. Dobieranie metody odlewania do wykonania elementu pojazdu samochodowego. Ustalanie kolejności czynności w procesie wytwarzania formy piaskowej. 7. Obróbka plastyczna : Odkształcenie plastyczne, stan odkształcenia i stan naprężenia, zjawiska fizyczne towarzyszące odkształceniu plastycznemu, zgniot i umocnienie, obróbka plastyczna na zimno i gorąco. Walcowanie i ciągnienie. Kucie: nagrzewanie materiału do kucia, kucie swobodne i matrycowe, wykańczanie odkuwek, młoty i prasy kuźnicze. Tłoczenie: charakterystyka i podział procesów tłoczenia, operacje cięcia i kształtowania, maszyny i urządzenia do tłoczenia. Zasady bhp, ochrony ppoż, oraz ochrony środowiska podczas obróbki plastycznej. Ćwiczenia: Rozpoznawanie wyrobów kutych, walcowanych i tłoczonych. Określanie temperatury nagrzewania stali o zawartości węgla 0,4% i 1,4% na podstawie wykresu żelazo-cementyt do obróbki plastycznej. Dobieranie narzędzi do operacji kucia swobodnego ręcznego i maszynowego 76 8. Spajanie : Klasyfikacja metod spajania. Spawanie: istota spawania, rodzaje spoin, zasady przygotowania elementów do spawania, spawanie gazowe, spawanie łukowe, specjalne metody spawania, urządzenia do spawania, naprężenia spawalnicze, wady i kontrola spoin. Cięcie gazowe i łukowe. Zgrzewanie: doczołowe, punktowe, garbowe, liniowe, specjalne metody zgrzewania. Lutowanie: lutowanie miękkie, lutowanie twarde. Klejenie. Spawanie i klejenie tworzyw sztucznych. Zasady bhp, ochrony ppoż. i ochrony środowiska podczas spajania. Ćwiczenia: Rozpoznawanie rodzajów złączy spawanych i spoin. Dobieranie rodzaju złącza i spoiny do spawania określonych elementów. Dobieranie sposobu zgrzewania do łączenia określonych elementów. Dobieranie metody lutowania, lutu i topnika do łączenia określonych elementów. Ustalanie kolejności czynności w procesie spawania elementów wykonanych z tworzyw sztucznych. 9. Maszynowa obróbka wiórowa : Podstawy obróbki skrawaniem: sposoby maszynowej obróbki wiórowej, geometria ostrza skrawającego, procesy towarzyszące powstawaniu wióra, parametry skrawania, sita i moc skrawania, materiały narzędziowe. Toczenie i tokarki. Frezowanie i frezarki. Wiercenie i wiertarki. Obróbka na obrabiarkach sterowanych numerycznie. Zasady bhp, ochrony ppoż. i ochrony środowiska podczas obróbki wiórowej. Ćwiczenia: Identyfikowanie narzędzi do obróbki toczeniem, frezowaniem i wierceniem. Dobieranie parametrów skrawania. Ustalanie kolejności czynności w procesie toczenia określonych elementów maszyn. 77 10. Obróbka wykańczająca : Istota obróbki wykańczającej. Szlifowanie: cechy charakterystyczne procesu, budowa i zastosowanie ściernic, prace szlifierskie. Docieranie. Gładzenie. Dogładzanie. Nagniatanie. Obróbka erozyjna. Zasady bhp, ochrony ppoż. i ochrony środowiska podczas obróbki wykańczającej. Ćwiczenia: Dobieranie obróbki wykańczającej w zależności od kształtu i dokładności wykonania elementu pojazdu samochodowego. 11. Proces technologiczny : Proces produkcyjny. Proces technologiczny. Dokumentacja konstrukcyjna. Dokumentacja technologiczna. Czynniki wpływające na proces technologiczny. Elementy procesu technologicznego. Ramowy proces technologiczny. Etapy projektowania procesu technologicznego. Projektowanie prostego procesu technologicznego części typu : wałek. Ćwiczenia: Analizowanie rysunku wykonawczego elementu maszyny. lnterpretowanie informacji zawartych w dokumentacji technologicznej części maszynowej. Opracowywanie procesu technologicznego prostego elementu. Wszystkie ćwiczenia wykonywane są w miarę możliwości szkoły . 78 III. Plan nauczania dla przedmiotu: L.p. Dział 1. Wiadomości wstępne 2. Bezpieczeństwo i higiena pracy , ochrona ppoż. i środowiska 3. Metrologia warsztatowa 4. Materiałoznawstwo 5. Obróbka cieplna i cielno-chemiczna 6. Odlewnictwo 7. Obróbka plastyczna 8. Spajanie 9. Maszynowa obróbka wiórowa 10. Obróbka wykańczająca 11. Proces technologiczny Razem Orientacyjna liczba godzin 2 8 IV. Wskazówki metodyczne: Kodeks Pracy. Przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, Polskie Normy i akty prawne dotyczące ergonomii. Ilustracje i fotografie - zagrożenia na stanowiskach pracy. Sprzęt gaśniczy, gaśnice. Odzież ochronna i sprzęt ochrony indywidualnej. Kolekcja: stopów Fe-C, metali nieżelaznych i ich stopów. Kolekcja materiałów niemetalowych. Kolekcja złączy spawanych, zgrzewanych, lutowanych i klejonych. 79 15 20 10 4 8 8 10 3 6 ∑=96 j.l. Wyroby walcowane, kute i tłoczone. Elementy pojazdu samochodowego wykonane rożnymi technikami. Modele maszyn i urządzeń. Komplet modelowy. Przyrządy pomiarowe. Wzorce chropowatości Narzędzia do obróbki skrawaniem. Foliogramy i fazogramy z zakresu bhp, pomiarów warsztatowych, materiałoznawstwa i technik wytwarzania . Filmy dydaktyczne przedstawiające rożne techniki wytwarzania. Programy komputerowe do symulacji procesów technologicznych. Poradniki, katalogi. Dokumentacja technologiczna, Polskie Normy. V. Uwagi o realizacji: Celem nauczania przedmiotu Technologia Mechaniczna jest wyposażenie ucznia w wiedzę z zakresu bhp, ochrony ppoż., ochrony środowiska, pomiarów warsztatowych, materiałoznawstwa oraz mechanicznych technik wytwarzania. Nabyte umiejętności niezbędne są do realizacji procesów montażu oraz obsługi i naprawy pojazdów samochodowych. W procesie nauczania-uczenia się szczególną uwagę należy zwrócić na kształtowanie umiejętności stosowania przepisów bhp, ochrony ppoż., ochrony środowiska oraz udzielania pierwszej pomocy. Uczniowie powinni rozpoznawać nieprawidłowości i zagrożenia, które mogą wystąpić w procesie pracy. Pomiary wielkości geometrycznych powinny być poprzedzone realizacją treści z zakresu tolerancji i pasowań. Ze względu na to, że ich zrozumienie może sprawić uczniom trudności, podczas wprowadzania i utrwalania pojęć z tego zakresu należy przeprowadzić znaczną ilość ćwiczeń obliczeniowych. Podczas realizacji treści dotyczących technik wytwarzania zaleca się łączenie zagadnień teoretycznych z praktyką, wykorzystywanie filmów dydaktycznych, symulacyjnych programów komputerowych oraz organizowanie wycieczek dydaktycznych. Kształtowanie umiejętności wynikających ze szczegółowych celów kształcenia, wymaga stosowania rożnych metod i form nauczania oraz właściwego doboru rodzaju i liczby środków dydaktycznych. Przede wszystkim zaleca się stosować metodą przewodniego tekstu, metodą projektów, dyskusję dydaktyczną, pokaz z objaśnieniem oraz ćwiczenia. 80 Treści programowe wspomagane są ćwiczeniami, które poza ilustracją omawianych zagadnień pozwalają na kształtowanie umiejętności łączenia ze sobą wiedzy zdobywanej na innych przedmiotach i dostrzegania zależności miedzy nimi, rozwiązywania problemów wnioskowania. Ćwiczenia stanowią propozycję, która może być wykorzystana podczas zajęć. Nauczyciel powinien przygotować inne ćwiczenia , które może zrealizować w warunkach swojej szkoły. Wskazane jest, aby podczas ćwiczeń uczniowie posługiwali się katalogami, dokumentacją techniczną dokumentacja warsztatową, poradnikami oraz korzystali z zasobów internetu. W procesie dydaktycznym obok celów poznawczych należy kształtować pożądane postawy uczniów, jak: rzetelność, odpowiedzialność za pracę, dbałość o jej jakość, poszanowanie dla pracy innych, racjonalne stosowanie materiałów. Zajęcia powinny odbywać się w pracowni technologii wytwarzania i napraw wyposażonej w techniczne środki kształcenia, jak: zestaw do prezentacji (komputer, rzutnik multimedialny), rzutnik pisma, zestaw do pokazu filmów dydaktycznych. W zależności od treści programu należy stosować pracę zbiorową, grupową oraz indywidualną . Ćwiczenia wskazane jest realizować w grupie do 15 uczniów z podzianiem na zespoły 2 - 3 osobowe lub indywidualnie. VI. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia: Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno stanowi integralny element procesu nauczania-uczenia się i odbywać się przez cały czas realizacji treści programowych przedmiotu na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zając. Kryteria oceniania powinny dotyczyć poziomu oraz zakresu opanowania przez uczniów wiadomości i umiejętności określonych w szczegółowych celach kształcenia. Zaleca się, aby nauczyciel dokonał analizy szczegółowych celów kształcenia oraz materiału nauczania formułując wymagania edukacyjne na poziomie co najmniej podstawowym i ponadpodstawowym. Osiągnięcia uczniów należy oceniać w zakresie zaplanowanych celów kształcenia na podstawie: ustnych sprawdzianów, pisemnych sprawdzianów, testów osiągnięć szkolnych, ukierunkowanej obserwacji pracy ucznia. Dokonując kontroli w formie ustnej należy zwracać uwagę na operowanie zdobytą wiedzą, jakość wypowiedzi, poprawne stosowanie pojęć technicznych oraz wnioskowanie. Po zakończeniu realizacji programu przedmiotu proponuje się zastosowanie testu pisemnego z zadaniami wielokrotnego wyboru. Ocena po zakończeniu realizacji programu nauczania przedmiotu powinna uwzględniać wyniki wszystkich stosowanych przez nauczyciela sposobów sprawdzania osiągnięć ucznia 81 VII. Literatura: Dretkiewicz-Więch J. Materiałoznawstwo. Materiały do ćwiczeń. Technologia ogólna. Zeszyt 1. OBR Pomocy Naukowych i Sprzętu Szkolnego, Warszawa 1993 Dretkiewicz-Więch J.: Technologia mechaniczna. Techniki wytwarzania. WSiP, Warszawa 2000 Górecki A,: Technologia ogólna-podstawy technologii mechanicznych. WSiP, Warszawa 2000 Jakubiec W., Malinowski J.: Metrologia wielkości geometrycznych. ISBN, Warszawa 1999 Malinowski J.: Pasowania i pomiary. WSiP, Warszawa 1991 Okoniewski S.: Technologia maszyn. WSiP, Warszawa 1995 Wojtkun F., Bukata W.: Materiałoznawstwo. Częśc 1 i 2. WSiP, Warszawa 1999 Minister Edukacji Narodowej : Program Nauczania Mechanik Pojazdów Samochodowych 723[04] Literatura powinna być aktualizowana na bieżąco . 82 5.4 Podstawy Konstrukcji Maszyn Efekty kształcenia KPS 1.przestrzega zasad kultury i etyki 3.przewiduje skutki podejmowanych działań 4. jest otwarty na zmiany 5. potrafi radzić sobie ze stresem 6. aktualizuje wiedzę i doskonali umiejętności zawodowe 10. współpracuje w zespole PKZ ( M.a.). 1). przestrzega zasad sporządzania rysunku technicznego maszynowego 2). sporządza szkice części maszyn 4). rozróżnia części maszyn i urządzeń 5). rozróżnia rodzaje połączeń 6). przestrzega zasad tolerancji i pasowań 17).posługuje się dokumentacją techniczną maszyn i urządzeń oraz przestrzega norm dotyczących rysunku technicznego, części maszyn , materiałów konstrukcyjnych i eksploatacyjnych . Program nauczania dla przedmiotu I. Szczegółowe cele kształcenia Uczeń : dobiera przybory kreślarskie i materiały rysunkowe do wykonania szkiców wykonuje szkice figur płaskich w rzutach prostokątnych wykonuje szkice brył geometrycznych w rzutach prostokątnych i aksonometrycznych wykonuje i wymiaruje szkice typowych części maszyn stosuje uproszczenia rysunkowe do wykonania szkicu części maszyn odczytuje informacje z rysunku wykonawczego , złożeniowego i schematycznego wykonuje rysunki techniczne prostych części samochodowych stosuje zasady mechaniki technicznej wykonuje podstawowe działania na wektorach określa warunki równowagi ciała sztywnego oblicza : prędkość obrotową ,pracę mechaniczną , moc , energię i sprawność rozróżnia rodzaje odkształceń i naprężeń wyjaśnia pojęcie naprężenia dopuszczalnego wyznacza siłę tarcia tocznego i ślizgowego charakteryzuje siłę bezwładności charakteryzuje wyważanie statyczne i dynamiczne oblicza naprężenia w elementach ściskanych i rozginanych oblicza naprężenia gnące i skręcające dla prostych przypadków obciążenia rozróżnia połączenia rozłączne i nierozłączne stosowane w budowie samochodów dobiera typowe połączenia rozłączne i nierozłączne charakteryzuje elementy podatne stosowane w budowie samochodów opisuje konstrukcje : osi , wałów , łożysk i przekładni mechanicznych 83 wyjaśnia sposób osadzania łożysk tocznych wyjaśnia budowę i zasadę działania oraz określa przeznaczenie prostych mechanizmów ruchu postępowego i obrotowego wyjaśnia budowę i zasadę działania układów pneumatycznych i hydraulicznych stosowanych w budowie samochodów posługuje się dokumentacją techniczną oraz normami wykorzystuje informacje z różnych źródeł . 84 II. Treści kształcenia: 1. Zasady szkicowania : rodzaje i nazwy rysunków linie rysunkowe formaty arkuszy rysunkowych podziałki cechy i wymagania dobrego szkicu zasady szkicowania linii poziomych , pionowych , ukośnych , okręgów , elips i łuków szkicowanie figur płaskich Ćwiczenia : dobieranie materiałów i przyborów rysunkowych do określonych zadań dobieranie zgodnie z PN , linii rysunkowych do wykreślania konturów , osi przedmiotów , przekrojów i linii wymiarowych szkicowanie płaskich figur geometrycznych z uwzględnieniem poprawności kształtów , proporcji i wymiarów 2. Rzutowanie prostokątne i aksonometryczne: istota rzutowania prostokątnego punkt w rzutach prostokątnych obiekty płaskie i przestrzenne w rzutach prostokątnych rzutowanie brył rzutowanie części maszyn rzutowanie aksonometryczne Ćwiczenia: szkicowanie bryły złożonej w układzie na trzy rzutnie na podstawie rzutu aksonometrycznego dimetrii ukośnej szkicowanie bryły złożonej w rzucie aksonometrycznym , dimetrii ukośnej na podstawie szkicu w układzie na trzy rzutnie 85 3. Odwzorowanie zewnętrznego i wewnętrznego zarysu przedmiotu : rodzaje przekrojów kłady oznaczanie widoków przekrojów i kładów widoki i przekroje pomocnicze oraz cząstkowe zasady przedstawiania i rysowania widoków przekrojów i kładów zasady czytania rysunków Ćwiczenia : szkicowanie przekroju i kładu przedmiotu szkicowanie części maszyny z przekrojem pomocniczym i cząstkowym szkicowanie części maszyny w pół widoku i półprzekroju szkicowanie części maszyny z żebrami szkicowanie części maszyny o kształtach obrotowych z zastosowaniem przekrojów szkicowanie części maszyny z zastosowaniem kładów przerwań i urwań 4. Wymiarowanie : elementy wymiarowania i ich rozmieszczenie wymiarowanie różnych elementów geometrycznych wymiarowanie średnic ,promieni i łuków , kątów , pochyleń i zbieżności , ścięć i zaokrągleń wymiarowanie gwintów , połączeń spawanych , zgrzewanych , klejonych porządkowe zasady wymiarowania zasady wymiarowania wynikające z potrzeb konstrukcyjnych i technologicznych zapis : wymiarów tolerowanych , pasowania ,tolerancji kształtu i położenia powierzchni oznaczanie : chropowatości i kierunkowości struktury powierzchni , obróbki cieplnej i cieplno-chemicznej Ćwiczenia : wymiarowanie szkiców części maszyn z zastosowaniem wymiarowania równoległego , szeregowego i mieszanego wymiarowanie szkiców części maszyn z oznaczeniem tolerancji , pasowań , chropowatości powierzchni i rodzaju obróbki wymiarowanie od baz obróbkowych i konstrukcyjnych 86 wymiarowanie gwintów , połączeń spawanych , zgrzewanych i klejonych rozpoznawanie na rysunkach wymiarów tolerowanych odczytywanie na rysunkach oznaczenia chropowatości , kierunkowości struktury powierzchni oraz tolerancji kształtu i położenia 5. Rysunki i uproszczenia części maszyn : stopnie uproszczeń rysunkowych rysunki i uproszczenia rysunkowe połączeń rozłącznych i nierozłącznych rysunki i uproszczenia rysunkowe wałów i sprzęgieł , łożysk tocznych , kół oraz przekładni pasowych , łańcuchowych i zębatych oraz sprężyn rysunki i uproszczenia rysunkowe konstrukcji nośnych i instalacji rurowych Ćwiczenia: wykonywanie szkiców połączeń rozłącznych i nierozłącznych w różnym stopniu uproszczenia wykonywanie szkiców : wałów , tulei i ich wymiarowanie wykonywanie szkiców kół zębatych , konstrukcji stalowych w różnym stopniu uproszczenia 6. Rysunki złożeniowe , wykonawcze i montażowe: rodzaje , funkcje i cechy rysunków złożeniowych numeracja części tabliczki rysunkowe zasady wykonywania rysunków wykonawczych czytanie rysunków złożeniowych , wykonawczych i montażowych Ćwiczenia: czytanie rysunków złożeniowych prostych urządzeń czytanie rysunków wykonawczych części maszyn czytanie rysunków montażowych wyjaśnianie zasady działania urządzenia przedstawionego na rysunku złożeniowym opracowanie wykazu części do rysunku podzespołu 87 7. Rysunki schematyczne : charakterystyka rysunków schematycznych symbole graficzne schematy : mechaniczne , hydrauliczne i pneumatyczne Ćwiczenia: rozróżnianie na schematach symboli graficznych rysowanie schematów : mechanicznych , hydraulicznych i pneumatycznych wyjaśnianie zasady działania układów hydraulicznych na podstawie schematu czytanie schematów kinematycznych maszyn 8. Komputerowe wspomaganie rysowania- realizowane w przedmiocie „ techniki komputerowe „ : menu programu typu CAD komputerowe wspomaganie rysowania figur geometrycznych komputerowe wspomaganie opracowywania rysunków wykonawczych Ćwiczenia : konfigurowanie obszaru rysunku rysowanie figur płaskich z wykorzystaniem różnych układów współrzędnych wykonywanie rysunków wykonawczych osi i wałów oraz połączeń 9. Elementy mechaniki technicznej : pojęcie , właściwości i rodzaje sił układ sił działania na wektorach rodzaje więzów i ich reakcje moment siły względem punktu para sił i jej właściwości płaski układ sił zbieżnych-warunki równowagi 88 tarcie ślizgowe i toczne zasady dynamiki siła bezwładności praca , energia , moc i sprawność wyważanie Ćwiczenia : wyznaczanie metodą analityczną reakcji w podporach dowolnie obciążonej belki dwupodporowej wyznaczanie warunków równowagi przestrzennego układzie sił obliczanie mocy i sprawności obliczanie prędkości obwodowej i obrotowej , przełożenia 10. Podstawy wytrzymałości materiałów : odkształcenia i naprężenia prawo Hooke’a statyczna próba rozciągania naprężenia dopuszczalne rozciąganie i ściskanie ścinanie zginanie skręcanie wytrzymałość złożona Ćwiczenia : obliczanie elementów konstrukcyjnych narażonych na : rozciąganie , ściskanie , ścinanie , zginanie i skręcanie określenie naprężeń dopuszczalnych materiałów konstrukcyjnych na podstawie norm 11. Połączenia rozłączne i nierozłączne : klasyfikacja i cechy użytkowe części maszyn normalizacja części maszyn 89 połączenia gwintowe : klasyfikacja gwintów ,łączniki gwintowe połączenia : wpustowe , wielowypustowe ,klinowe , kołkowe ,sworzniowe ,wciskowe ,rurowe i sprężyste połączenia nitowe : nity normalne , specjalne ,rodzaje połączeń nitowych połączenia spawane , zgrzewane , lutowane i klejone Ćwiczenia : identyfikowanie połączeń rozłącznych i nierozłącznych wykonywanie szkiców połączeń nitowych , spawanych , zgrzewanych ,gwintowych i kształtowych rozpoznawanie połączeń rozłącznych i nierozłącznych na podstawie dokumentacji konstrukcyjnej zespołu samochodu 12. Podatne elementy maszyn klasyfikacja elementów podatnych sprężyny : klasyfikacja , sztywność sprężyny , klasyfikacja i zastosowanie sprężyn śrubowych ,sprężyny płaskie i resory , sprężyny talerzowe łączniki gumowe Ćwiczenia : identyfikowanie sprężyn wnioskowanie o parametrach sprężyny na podstawie jej charakterystyki rozpoznawanie sprężyn i łączników gumowych na podstawie dokumentacji technicznej samochodu 13. Osie , wały , łożyska : charakterystyka i klasyfikacja osi i wałów obciążenia osi i wałów : rodzaje obciążeń ,wytrzymałość zmęczeniowa i sztywność konstrukcja osi i wałów . wały wykorbione i giętkie zastosowanie osi i wałów klasyfikacja łożysk 90 łożyska ślizgowe : konstrukcja łożyska , tarcie i smarowanie ł. ślizgowych oraz zastosowanie łożyska toczne : podział , budowa ,oznaczanie , normalizacja , zastosowanie , obciążenia , zasady osadzania i podstawy doboru ł. tocznych Ćwiczenia : identyfikowanie osi ,wałków i łożysk rozróżnianie osi , wałków i łożysk w układach i zespołach pojazdów samochodowych rozróżnianie łożysk tocznych na podstawie oznaczenia określanie warunków montażu i zasad doboru ł. tocznych na podstawie katalogu łożysk sporządzanie wykazu łożysk tocznych na podstawie dokumentacji technicznej samochodu rozpoznawanie elementów osadzających i ustalających ł. toczne na modelach zespołów samochodowych 14. Przekładnie mechaniczne i mechanizmy : klasyfikacja i parametry przekładni przekładnie zębate : klasyfikacja , koła zębate , podstawowe parametry przekładni , zastosowanie w budowie samochodów budowa i zasada działania przekładni obiegowych przekładnie pasowe : podział , rodzaje pasów , zastosowanie w budowie samochodów przekładnie łańcuchowe : rodzaje łańcuchów , zastosowanie przekładnie cierne mechanizmy dźwigniowe : przykłady rozwiązań konstrukcyjnych ( mechanizmy korbowe i jarzmowe ) , mechanizmy ruchu przerywanego mechanizmy krzywkowe Ćwiczenia : identyfikowanie przekładni i mechanizmów wykonywanie schematów prostych przekładni i mechanizmów na podstawie modeli identyfikowanie przekładni i mechanizmów w zespołach samochodu obliczanie przełożenia przekładni zębatkowej i pasowej analizowanie budowy i działania mechanizmu korbowego rozpoznawanie elementów przekładni na rysunkach 91 15. Sprzęgła i hamulce : rodzaje i budowa sprzęgieł i hamulców dobieranie sprzęgieł i hamulców Ćwiczenia : dobieranie sprzęgła i hamulca do określonych warunków pracy 16. Urządzenia hydrauliczne i pneumatyczne : struktura napędu i sterowania hydraulicznego i pneumatycznego schemat napędu i sterowania hydraulicznego i pneumatycznego źródła ciśnienia hydraulicznego : czytnik roboczy , pompy i akumulatory budowa i działanie siłowników hydraulicznych osprzęt hydrauliczny przykłady urządzeń hydraulicznych budowie samochodu sprzęgła i przekładnie hydrokinetyczne wytwarzanie i przygotowanie sprężonego powietrza siłowniki i zawory , czujniki i przetworniki pneumatyczne przegląd prostych układów pneumatycznych na przykładzie instalacji pneumatycznych samochodu napęd i sterowanie elektropneumatyczne i elektrohydrauliczne Ćwiczenia : rozpoznawanie elementów hydraulicznych i pneumatycznych na podstawie oznaczenia identyfikowanie urządzeń hydraulicznych w układach i zespołach samochodu analizowanie budowy i działania układu pneumatycznego samochodu analizowanie działania napędu hydraulicznego i pneumatycznego na podstawie schematu charakteryzowanie prostych napędów hydraulicznych i pneumatycznych na podstawie ich parametrów rozróżnianie elementów oraz określenie funkcji napędów hydraulicznych i pneumatycznych na podstawie modeli obliczanie wartości siły działającej na tłok silnika hydraulicznego analizowanie budowy i działania sprzęgieł oraz przekładni hydrokinetycznych stosowanych w pojazdach samochodowych Wszystkie ćwiczenia wykonywane są w miarę możliwości szkoły . 92 III. Plan nauczania dla przedmiotu: L.p. Dział 1. Zasady szkicowania 2. Rzutowanie prostokątne i aksonometryczne 3. Odwzorowanie zewnętrznego i wewnętrznego zarysu przedmiotu 4. Wymiarowanie 5. Rysunki i uproszczenia części maszyn 6. Rysunki złożeniowe , wykonawcze i montażowe 7. Rysunki schematyczne 8. Komputerowe wspomaganie rysowania 9. Elementy mechaniki technicznej 10. Podstawy wytrzymałości maszyn 11. Połączenia rozłączne i nierozłączne 12. Podatne elementy maszyn 13. Osie , wały , łożyska 14. Przekładnie mechaniczne i mechanizmy 15. Sprzęgła i hamulce 16. Urządzenia hydrauliczne i pneumatyczne Razem 93 Orientacyjna liczba godzin 4 8 4 8 10 6 2 Techniki komputerowe 6 6 8 4 6 14 4 6 ∑=96 j.l. IV. Wskazówki metodyczne: komplet materiałów rysunkowych i przyborów kreślarskich , przykładowe rysunki wykonawcze , złożeniowe , montażowe i schematyczne , model rzutni prostokątnej , bryły geometryczne , eksponaty i modele połączeń rozłącznych i nierozłącznych , eksponaty łożysk tocznych i kół zębatych, zespoły i mechanizmy samochodu , modele i eksponaty : wałów oraz osi z łożyskami tocznymi i ślizgowymi ; sprężyn oraz innych elementów podatnych modele sprzęgieł , hamulców , kół zębatych , przekładni mechanicznych i innych mechanizmów , foliogramy i fazogramy z zakresu rysunku technicznego , mechaniki technicznej i wytrzymałości materiałów i części maszyn , program do wspomagania projektowego typu CAD –realizacja w przedmiocie ‘’techniki komputerowe’’ , Polskie Normy z zakresu rys. technicznego , tablice wytrzymałościowe , katalogi elementów maszyn , dokumentacja konstrukcyjna , filmy dydaktyczne , Program nauczania przedmiotu „ Podstawy konstrukcji maszyn „ obejmuje zintegrowane treści z zakresu : rysunku technicznego , mechaniki technicznej i wytrzymałości materiałów oraz części maszyn . Podczas jego realizacji szczególną uwagę należy poświęcić kształtowaniu umiejętności wykonywania szkiców części maszyn , odczytywania rysunków wykonawczych , złożeniowych , montażowych i schematycznych oraz rozróżniania elementów maszyn stosowanych w pojazdach samochodowych . Program nauczania powinien być realizowany w ścisłym powiązaniu z przedmiotami :‘’Technologia mechaniczna’’, ‘’Budowa i eksploatacja pojazdów samochodowych ‘’ oraz ‘’Zajęcia praktyczne ‘’ Korelacja między przedmiotowa pozwoli na łączenie teorii z praktyką i dlatego należy ją uwzględnić podczas opracowywania rocznych planów dydaktyczno-wychowawczych i dobierania treści kształcenia . W procesie nauczania-uczenia się należy łączyć teorię z praktyką poprzez odpowiedni dobór ćwiczeń , wykorzystywanie wiadomości i umiejętności uczniów z innych obszarów tematycznych oraz rozwijać umiejętności samokształcenia i korzystania z innych niż podręcznikowe źródła informacji . Skuteczność nauczania w przedmiocie Podstawy konstrukcji maszyn zależy od dobory treści i metod nauczania . 94 Nauczyciel powinien pamiętać , że nauczanie i uczenie się jest procesem łącznym , a efektywność nauczania zależy od dostosowania metod aktywizujących . Wskazane jest , aby program nauczania realizować następującymi metodami : ćwiczeń praktycznych-dla treści z zakresu rysunku technicznego ,mechaniki technicznej i wytrzymałości materiałów przewodniego tekstu – dla treści dotyczących odczytywania rysunków i schematów dyskusji dydaktycznej – w ramach podsumowania działu tematycznego , ćwiczeń oraz prezentacji wyników pokazu z objaśnieniem – gdy nauczyciel dysponuje obiektem naturalnym lub modelem Uczniowie powinni samodzielnie wykonywać szkice części maszyn ,zgodnie z zasadami rysunku technicznego , wymiarować wykonane szkice , oznaczać tolerancję wymiaru , kształtu i chropowatość powierzchni . Podczas realizacji treści z zakresu mechaniki i wytrzymałości należy odwoływać się do wiadomości uczniów nabytych na lekcjach fizyki . W trakcie omawiania elementów i podzespołów mechanicznych stosowanych w pojazdach samochodowych trzeba skupić się na ich budowie , podstawowych parametrach i zastosowaniu . V. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia: Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów należy przeprowadzać systematycznie , na podstawie wymagań przedstawionych na początku zajęć . Podstawą określenia wymagań powinny być szczegółowe cele kształcenia zamieszczone w programie nauczania. Podczas realizacji programu , osiągnięcia uczniów można oceniać na podstawie : sprawdzianów ustnych , testów osiągnięć szkolnych , wykonanych ćwiczeń , ukierunkowanej obserwacji czynności ucznia podczas wykonywania ćwiczeń . Podczas oceny dokonywanej w formie ustnej należy zwracać uwagę na poprawne posługiwanie się terminologią techniczną ,merytoryczną jakość wypowiedzi , poprawność wnioskowania . Po zakończeniu realizacji programu poszczególnych działów tematycznych proponuje się zastosowanie testu z zadaniami wielokrotnego wyboru . 95 VI. Literatura: Lewandowski T. Rysunek techniczny dla mechaników. WSiP, Warszawa 2004 Paprocki K.: Rysunek techniczny. WSiP, Warszawa 1999 Bożenko L.: Maszynoznawstwo dla Zasadniczych szkół Zawodowych WSiP Warszawa 1998 Kozak B. : Mechanika techniczna . WSiP Warszawa 2004 Maksymowicz A. Rysunek zawodowy dla szkół zasadniczych . WSiP Warszawa 1999 Rutkowski A. Części maszyn . WSiP 1996 Waszkiewicz E. i S. Rysunek zawodowy WSiP Warszawa 1996 Minister Edukacji Narodowej : Program Nauczania Mechanik Pojazdów Samochodowych 723[04] Literatura powinna być aktualizowana na bieżąco . 96 5.5. Techniki komputerowe Efekty kształcenia BHP 1. Rozróżnia pojęcia związane z bezpieczeństwem i higieną pracy, ochroną przeciwpożarową, ochroną środowiska i ergonomią. 7. Organizuje stanowisko pracy zgodnie z obowiązującymi wymaganiami ergonomii, przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska. 9. Przestrzega zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosuje przepisy prawa dotyczące ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska. PDG 9. Obsługuje urządzenia biurowe oraz stosuje programy komputerowe wspomagające prowadzenie działalności gospodarczej. KPS 1. Przestrzega zasad kultury i etyki. Program nauczania dla przedmiotu I. Szczegółowe cele kształcenia Uczeń: - stosuje zasady bezpiecznej pracy z urządzeniami techniki komputerowej w zakładzie pracy, - organizuje stanowisko pracy przy komputerze zgodnie z wymaganiami ergonomii, - udziela pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy, - określa wpływ zmęczenia fizycznego i psychicznego na efektywność pracy, - zna obowiązujące przepisy w zakresie recyclingu sprzętu komputerowego, - importuje i eksportuje dokumenty w różnych formatach, - stosuje: tabele, ramki, wykresy, elementy graficzne i edytor równań w dokumentach tekstowych, - drukuje dokumenty, koperty i etykiety, - posługuje się automatyczną korektą błędów i słownikiem synonimów, - stosuje nagłówki, stopki, przypisy i komentarze, - wykorzystuje w pracy programy OCR, - wykorzystuje w pracy zawodowej korespondencję seryjną, - wprowadza tekst, liczby, daty i czas do arkusza kalkulacyjnego, - dokonuje edycji i formatuje zawartość arkusza, skoroszytu, - stosuje różne rodzaje adresowania komórek, - stosuje formuły i funkcje do obliczeń, - stosuje połączenia pomiędzy arkuszami i skoroszytami, - wykorzystuje obiekty graficzne na arkuszach i dokonuje ich edycji, - przedstawia wyniki obliczeń w postaci graficznej, - sortuje, grupuje i filtruje dane, - zabezpiecza dane w arkuszach, - zna przeznaczenie podstawowego sprzętu komputerowego wykorzystywanego w warsztacie samochodowym, - zna budowę i przeznaczenie wybranego specjalistycznego oprogramowania stosowanego w warsztacie samochodowym. 2. Jest kreatywny i konsekwentny 97 w realizacji zadań. 4. Jest otwarty na zmiany. II. Treści kształcenia 6. Aktualizuje wiedzę i doskonali umiejętności zawodowe. 1. Organizacja stanowiska pracy: 10. Współpracuje w zespole. PKZ(E.a) 18. Stosuje programy komputerowe wspomagające wykonywanie zadań. PKZ(M.a) 3. Sporządza rysunki techniczne z wykorzystaniem technik komputerowych 18. Stosuje programy komputerowe wspomagające wykonywanie zadań. M18.1 7. Stosuje programy komputerowe do diagnostyki pojazdów samochodowych Zasady bezpiecznej pracy z urządzeniami techniki komputerowej w zakładzie pracy. Środki ochrony przeciwpożarowej w zakresie sprzętu komputerowego wykorzystywanego w warsztatach samochodowych. Ochrona środowiska (recykling sprzętu komputerowego). Organizacja stanowiska pracy przy komputerze uwzględniająca zasady ergonomii. Pierwsza pomoc w stanach zagrożenia zdrowia i życia. Zagrożenia i profilaktyka w środowisku pracy. 2. Wykorzystanie edytora tekstu w warsztacie samochodowym: Projektowanie plakatu reklamowego warsztatu samochodowego. Formatowanie dokumentu. Projektowanie ulotki reklamowej warsztatu samochodowego. Tworzenie dokumentu z uwzględnieniem tabel, elementów graficznych i wykresów. Tworzenie dokumentu korespondencji seryjnej dla warsztatu samochodowego. Wykorzystywanie narzędzi gramatycznych programu. Tworzenie papieru firmowego. Wykorzystanie nagłówka i stopki. Wykorzystanie skanera w warsztacie samochodowym. Skanowanie dokumentów. Tworzenie oferty warsztatu samochodowego. Współpraca z innymi programami. Wykorzystywanie wybranych szablonów pism związanych z działalnością gospodarczą. Drukowanie dokumentów. 3. Wykorzystanie arkusza kalkulacyjnego w przemyśle samochodowym: Tworzenie arkusza kalkulacyjnego do ewidencji obrotów tygodniowych warsztatu samochodowego. Zastosowanie formuł w arkuszu kalkulacyjnym. Tworzenie arkusza kalkulacyjnego do ewidencji obrotów miesięcznych warsztatu samochodowego. Zastosowanie formuł w arkuszu kalkulacyjnym. Przedstawianie danych ewidencji obrotów tygodniowych i miesięcznych w formie graficznej. 98 Tworzenie wykresów na podstawie danych z arkuszy kalkulacyjnych. Baza danych klientów oraz kontrahentów warsztatu samochodowego. Wykorzystanie sortowania i filtrowanie danych. Kalkulacja cen w warsztacie samochodowym. Projektowanie arkuszy kalkulacyjnych do podwyżki oraz obniżki cen w warsztacie samochodowym. Zasady wspólnego użytkowania skoroszytów. Faktura VAT w arkuszu kalkulacyjnym. Rachunek do umowy zlecenia w arkuszu kalkulacyjnym. Drukowanie dokumentów. 4. Wykorzystanie wybranego specjalistycznego sprzętu oraz oprogramowania w przemyśle samochodowym: Rodzaje specjalistycznego oprogramowania komputerowego stosowanego w warsztacie samochodowym. Budowa wybranego specjalistycznego oprogramowania komputerowego dla warsztatu samochodowego. Przeznaczenie wybranego specjalistycznego oprogramowania komputerowego dla przemysłu samochodowego. Podstawowa obsługa wybranego specjalistycznego oprogramowania komputerowego dla warsztatu samochodowego. Specjalistyczny sprzęt komputerowy stosowany w przemyśle samochodowym. Podstawowa obsługa wybranego specjalistycznego sprzętu komputerowego przeznaczonego dla warsztatów samochodowych. 99 III. Plan nauczania dla przedmiotu: L.p. 1. 2. 3. 4. 5. Działy programowe Zasady bezpiecznej pracy z urządzeniami techniki komputerowej. Zagrożenia i profilaktyka w środowisku pracy. Środki ochrony przeciwpożarowej. Ochrona środowiska (recykling sprzętu komputerowego). Organizacja stanowiska pracy uwzględniająca zasady ergonomii. Pierwsza pomoc w stanach zagrożenia zdrowia i życia. Wykorzystanie edytora tekstu w warsztacie samochodowym. Wykorzystanie arkusza kalkulacyjnego w warsztacie samochodowym. Wykorzystanie wybranego specjalistycznego sprzętu oraz oprogramowania w przemyśle samochodowym. razem Orientacyjna liczba godzin konsultacji 1 1 10 10 10 32 Podane liczby godzin przeznaczonych na realizację poszczególnych działów tematycznych mają charakter orientacyjny. Można zatem wprowadzać zmiany mające na celu dostosowanie programu do potrzeb uczniów oraz lokalnego rynku pracy. IV. Wskazówki metodyczne Podczas realizacji programu szczególną uwagę należy zwracać na zasady bezpiecznej pracy z urządzeniami techniki komputerowej w zakładzie pracy oraz na nieprawidłowości w zakresie ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska. W zakresie treści nauczania obejmujących zagadnienia dotyczące wykorzystania edytora tekstu i arkusza kalkulacyjnego w pracy zawodowej można stosować oprogramowanie z pakietu Microsoft Office ze względu na jego popularność, należy jednak zaprezentować również bezpłatne oprogramowanie OpenOffice. Po zakończeniu realizacji programów poszczególnych działów tematycznych wskazane jest wykonywanie ćwiczeń o wyższym stopniu trudności. Omawiając zagadnienia dotyczące edytora tekstu, szczególną uwagę należy zwrócić na istniejące w edytorach narzędzia związane z pisownią i gramatyką oraz na posługiwanie się szablonami. Ponadto wskazane jest przedstawienie współpracy edytora z innymi programami. Podczas realizacji zagadnień obejmujących korzystanie z arkusza kalkulacyjnego, należy kształtować umiejętność stosowania formuł i funkcji do 100 rozwiązywania problemów w pracy zawodowej. Każdy uczeń powinien wykonać projekt arkusza kalkulacyjnego według założeń przygotowanych przez nauczyciela. Omawiając zagadnienia dotyczące przeznaczenia oprogramowania należy zwrócić uwagę na etyczne i prawne aspekty stosowania legalnego, licencyjnego oprogramowania (przestrzeganie zasad kultury oraz etyki). Należy też zwrócić uwagę na konieczność systematycznej aktualizacji oprogramowania oraz zwracać uwagę na inne podobne dostępne na rynku aplikacje, które można wykorzystywać opcjonalnie (aktualizowanie wiedzy i doskonalenie umiejętności zawodowych, otwartość na zmiany). Środki dydaktyczne: publikacje w sieci Internet, prezentacje multimedialne związane z zagadnieniami BHP, publikacje zwarte - teksty jednolite z BHP, oprogramowanie komputerowe typu edytor tekstu, oprogramowanie komputerowe typu arkusz kalkulacyjny, oprogramowanie komputerowe typu bazy danych, oprogramowanie OCR, oprogramowanie dla przemysłu samochodowego. Proponuje się stosowanie następujących metod nauczania: wykładu informacyjnego, dyskusji dydaktycznej, pokazu z objaśnieniem oraz ćwiczeń praktycznych. Zajęcia powinny odbywać się w grupach liczących do 20 osób. Zaleca się stosowanie metody projektów w grupach kilkuosobowych - kształcenie prawidłowych relacji w zespole. V. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych uczniów: W trakcie trwania roku szkolnego, sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów powinno odbywać się zgodnie z zapisami zawartymi w wewnątrzszkolnym systemie oceniania. Nauczyciel, na początku roku szkolnego przedstawia formy oraz kryteria oceniania. Metody kontroli: odpowiedź ustna, quiz w szkolnej platformie internetowej (po zakończeniu działu). Dokonując oceny pracy ucznia z zakresu organizacji stanowiska pracy zgodnie z zasadami BHP należy zwracać uwagę w szczególności na: - poprawność w interpretowaniu przepisów BHP w małych i średnich przedsiębiorstwach, - umiejętne stosowanie przepisów BHP w praktycznej działalności firmy, - praktyczne umiejętności w zakresie udzielania pierwszej pomocy, - znajomość przepisów przeciwpożarowych w działalności przedsiębiorstwa z branży samochodowej. Dokonując oceny pracy uczniów podczas wykonywania ćwiczeń z zakresu oprogramowania biurowego należy zwracać uwagę na: - prawidłowe formatowanie tekstów, które będzie można wykorzystać w pracy zawodowej, - wykorzystywanie formuł w tworzeniu arkuszy kalkulacyjnych niezbędnych w pracy zawodowej. Dokonując oceny pracy uczniów z zakresu wspomagania pracy zawodowej specjalistycznym sprzętem i oprogramowaniem należy zwrócić uwagę na znajomość przez uczniów różnego typu oprogramowania oraz umiejętnego dokonywania wyboru oprogramowania i sprzętu do potrzeb zakładu pracy (wielkość firmy, położenie, ilość klientów itp). 101 VI. Literatura B. Rączkowski: BHP w praktyce; Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr. Gdańsk 2010. M. Suchecka, A. Biernacki: Program MIKRO-BHP dla małych przedsiębiorstw i mikroprzedsiębiorstw. Bezpieczeństwo Pracy, 2008. M. Piętka, A. Biernacki: STER 6.5 SP - wersja specjalna Program do zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy w przedsiębiorstwie. Bezpieczeństwo Pracy, 2007. M. Suchecka: Portal Centralnego Instytutu Ochrony Pracy - Państwowego Instytutu Badawczego internetowe źródło wiedzy z zakresu bhp". Bezpieczeństwo Pracy, 2006. D. Podgórski, Z. Pawłowska: Ocena ryzyka zawodowego jako element systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, (W: Ocena ryzyka zawodowego. T.1 Podstawy metodyczne, Seria: Zarządzaniem Bezpieczeństwem i Higieną Pracy CIOP) , Warszawa, 2001. www.ciop.pl - portal wiedzy o BHP Centralnego Instytutu Ochrony Pracy Państwowego Instytutu Badawczego www.pip.gov.pl - portal Państwowej Inspekcji Pracy. www.mpips.gov.pl - portal Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, udostępniający m.in. informacje z zakresu BHP. Pokorska J.: Oprogramowanie biurowe. Podręcznik do nauki zawodu technik informatyk, Helion 2010 Dziewoński M.: OpenOffice 2.0 PL. Oficjalny podręcznik, Helion 2005 Jaronicki A.: ABC MS Office 2007 PL Helion 2008 Flanczewski S.: Excel w biurze i nie tylko. Wydanie II Helion 2010 Snarska A.: Ćwiczenia z makropoleceń w Excelu. Mikom, Warszawa 2000 Mendrala D. Marcin S.: Access 2007 PL. Ćwiczenia praktyczne Helion 2007 Literatura zawodowa Zasoby sieci Internet m.in.: www.microsoft.com http://office.microsoft.com http://openoffice.com.pl Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych 102 5.6. Prowadzenie i podejmowanie działalności gospodarczej Efekty kształcenia Program nauczania dla przedmiotu I. Uczeń: 1) stosuje pojęcia z obszaru funkcjonowania gospodarki rynkowej; 2) stosuje przepisy prawa pracy, przepisy prawa dotyczące ochrony danych osobowych oraz przepisy prawa podatkowego i prawa autorskiego; 3) stosuje przepisy prawa dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej; 4) rozróżnia przedsiębiorstwa i instytucje występujące w branży i powiązania między nimi; 5) analizuje działania prowadzone przez przedsiębiorstwa funkcjonujące w branży; 6) inicjuje wspólne przedsięwzięcia z różnymi przedsiębiorstwami z branży; 7) przygotowuje dokumentację niezbędną do uruchomienia i Szczegółowe cele kształcenia Uczeń: analizuje istotę działalności gospodarczej, - zna definicję działalności gospodarczej - rozróżnia proces produkcji od przedmiotów pracy, środków pracy , technologii wytwarzania. - analizuje istotę działalności handlowej jej podstawowe pojęcia takie jak: sprzedaż detaliczna i hurtowa. - potrafi określić cechy charakterystyczne działalności usługowe. - rozróżnia działalność wytwórczą, handlową i usługową. stosuje przepisy z zakresu prowadzenia działalności gospodarczej - poznaje formalności związane z rejestracją działalności gospodarczej. - opisuje procedury i wymagania związane z zakładaniem przedsiębiorstwa, - zna podstawy prawne działalności gospodarczej - przygotowuje dokumentację niezbędną do uruchomienia i prowadzenia działalności gospodarczej. - wie czemu służy Krajowy Rejestr Sądowy stosuje zasady i obszary działalności gospodarczej wymagające zezwolenia i koncesji. - poznaje zasady i obszary działalności gospodarczej wymagające zezwolenia i koncesji. rozróżnia formy prowadzenia działalności gospodarczej. - analizuje pojęcie osoby fizycznej w roli przedsiębiorcy - rozróżnia pojęcia: osoba fizyczna, osoba prawna, zdolność prawna, osobowość prawna. - poznaje definicję spółki, podział spółek. - porównuje spółki. - poznaje zasady tworzenia spółki jawnej - analizuje różnice między przedsiębiorcą a przedsiębiorstwem i firmą. - poznaje mechanizmy funkcjonowania gospodarki i instytucji rynkowych oraz rola państwa w gospodarce. - rozróżnia podstawowe formy prawno-organizacyjne przedsiębiorstwa. - charakteryzuje otoczenie, w którym działa przedsiębiorstwo, - cele działania przedsiębiorstwa oraz sposoby ich realizacji. 103 prowadzenia działalności gospodarczej; 8) prowadzi korespondencję związaną z prowadzeniem działalności gospodarczej; 10) planuje i podejmuje działania marketingowe prowadzonej działalności gospodarczej; 11) optymalizuje koszty i przychody prowadzonej działalności gospodarczej. Korelacja z przedmiotu „Podstawy przedsiębiorczości” – realizowana na przedmiocie „Podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej”: 12) wyjaśnia zasady funkcjonowania przedsiębiorstwa i sporządza prosty biznesplan 13) charakteryzuje mechanizmy funkcjonowania gospodarki i instytucji rynkowych oraz rolę państwa 14) analizuje aktualne zmiany i tendencje w gospodarce świata i Polski 15) rozróżnia i porównuje formy inwestowania i wynikające z nich ryzyko 16) charakteryzuje otoczenie, w którym działa przedsiębiorstwo - poznaje czym jest konkurencja, monopol, globalizacja. - omawia i planuje etapy realizacji projektu, działania zmierzających do jego realizacji. - charakteryzuje czynniki wpływające na sukces i niepowodzenie przedsiębiorstwa. analizuje podstawowe działania związane z prowadzeniem działalności gospodarczej; - rozróżnia podstawowe formy płatności w obrocie gospodarczym - analizuje istotę i znaczenie biznesplanu, - wyjaśnia zasady funkcjonowania przedsiębiorstwa i sporządza prosty biznesplanu; - poznaje istotę działalności marketingowej w działalności gospodarczej, - orientuje się w prawach i obowiązkach pracownika, pracodawcy, - wie na czym polega odpowiedzialność porządkowa, - poznaje system wynagradzania, akord, prowizja, składniki wynagrodzenia. - analizuje rozkład czasu pracy, praca w godzinach nadliczbowych, w godzinach nocnych. optymalizuje koszty i przychody prowadzonej działalności gospodarczej - wie co to jest kapitał własny, kapitał obcy, - poznaje aktualne zmiany i tendencje w gospodarce świata i Polski. - porównuje formy inwestowania i wynikające z nich ryzyko. - potrafi określić czym są koszty stałe, koszty zmienne, koszty uzyskania przychodów, - analizuje i oblicza: zysk, strata, próg rentowności - wskazuje aktywa trwałe i obrotowe - umie rozróżnić rodzaje kredytów, - wie czy jest leasing, zdolność kredytowa, umowa kredytowa, prowizja. - zna formy opodatkowania (zasady ogólne, ryczałt, karta podatkowa), II. Treści kształcenia: 1. Istota działalności gospodarczej Istota działalności gospodarczej i jej prawne podstawy. Dodatkowe zezwolenia na działalność gospodarczą. Charakterystyka działalności wytwórczej. Charakterystyka działalności handlowej. Charakterystyka działalności usługowej. 17) omawia cele działania przedsiębiorstwa oraz sposoby ich 104 realizacji 2. Formy prowadzenia działalności gospodarczej. 18) sporządza projekt własnego przedsiębiorstwa oparty na biznesplanie 19) rozróżnia podstawowe formy prawno-organizacyjne przedsiębiorstwa 20) opisuje procedury i wymagania związane z zakładaniem przedsiębiorstwa 21) omawia etapy realizacji projektu oraz planuje działania zmierzające do jego realizacji 22)charakteryzuje czynniki wpływające na sukces i niepowodzenie przedsiębiorstwa Przedsiębiorca na rynku. Spółki. Charakterystyka spółki cywilnej i z o. o. Charakterystyka spółki jawnej. Przedsiębiorstwo we współczesnej gospodarce. 3. Podstawowe zagadnienia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Zadania przedsiębiorcy związane z uruchamianiem działalności gospodarczej. Formy opodatkowania. Kredyty i pożyczki bankowe na działalność gospodarczą. Majątek przedsiębiorstwa. Źródła finansowania działalności gospodarczej. Przychody z działalności gospodarczej. Wynik finansowy działalności gospodarczej. Podstawowe formy płatności w obrocie gospodarczym. Istota i znaczenie biznesplanu. Marketing w działalności gospodarczej. Pracownik i pracodawca. Wynagrodzenie za pracę. Czas pracy. III. L.p. 1. 2. 3. Plan nauczania dla przedmiotu: Dział Istota działalności gospodarczej. Formy prowadzenia działalności gospodarczej. Podstawowe zagadnienia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Orientacyjna liczba godzin 6 8 18 Suma godzin: 32 105 IV. Wskazówki metodyczne: To przedmioty, które działają na ucznia poprzez różnorodne zmysły ułatwiając mu bezpośrednie i pośrednie poznawanie rzeczywistości (ławki, książki, pomoce multimedialne). Środki dydaktyczne wzbogacają czynności nauczyciela, a także ucznia. Pełnią ważną rolę w rozwoju wyobraźni, myślenia, spostrzegania, wpływają na lepsze i szybsze opanowanie wiadomości i umiejętności. tablica, kreda, prezentacje multimedialne, filmy, wzory dokumentów, przepisy prawa, komputer z odpowiednim oprogramowaniem i dostępem do internetu, materiały dydaktyczne, testy, ćwiczenia, roczniki statystyczne, książki i czasopisma o treści gospodarczej dostępne w bibliotece szkolnej. Zajęcia opierają się na aktywności uczniów. Podczas realizacji programu wykorzystuje się różne metody i formy pracy jak np.: dyskusja, pogadanka, ćwiczenia, testy, praca z tekstem, projekcje filmów, konkursy, wycieczki. V. Propozycja kryteriów oceny i metod sprawdzania osiągnięć ucznia: Niska frekwencja ( poniżej 50% obecności z danego przedmiotu) może mieć wpływ na brak klasyfikacji z danego przedmiotu. Oceny bieżące oraz śródroczne i roczne oceny klasyfikacyjne z zajęć edukacyjnych ustala się, z zastrzeżeniem ust. 3. Propozycje metod sprawdzenia osiągnięć: - obserwacja podczas zajęć, - rozmowa, - testy, 106 - ćwiczenia na lekcji, - zadania domowe - praca na lekcji, aktywność, - konkurs wiedzy, - analiza wkładu pracy, - krzyżówki, rebusy itp… Sprawdziany pisemne obejmujące wycinki treści programowych. Sprawdzian pisemny powinien charakteryzować się jednoznacznością kryteriów oceniania. Ustalenie precyzyjnych, znanych uczniom kryteriów zapobiega konfliktom i rozczarowaniom, wzmacnia też autorytet nauczyciela. Należy stosować także kontrolę ustną, szczególnie w stosunku do uczniów, którzy uzyskali bardzo słabe wyniki podczas kontroli pisemnej. Stosując kontrolę ustna, nauczyciel dokonuje weryfikacji wyników sprawdzianu pisemnego. Kontrola ustna powinna być stosowana w przypadku, gdy uczeń ma stwierdzoną przez lekarza dysleksję lub dysgrafię. Nauczyciel uzyskuje wtedy obiektywną ocenę stanu wiedzy ucznia. VI. Literatura: Jak założyć i prowadzić działalność gospodarczą. Przemysław Mućko, Aneta Sokół, Wydawnictwo: CeDeWu, ISBN: 9788375561975. Założyć firmę i nie zbankrutować. Aspekty prawne. redakcja naukowa Sławomir Sojak. ISBN: 97883-7251-986-3. Podstawy przedsiębiorczości. Poradnik dla nauczyciela. Zbigniew Makieła, Tomasz Rachwał, wyd. Nowa Era. Podstawy przedsiębiorczości podręcznik, Zbigniew Makieła, Tomasz Rachwał, wyd. Nowa Era. Podstawy przedsiębiorczości. Słownik, Tomasz Rachwał, wyd. Nowa Era. Podstawy przedsiębiorczości. scenariusze zajęć edukacyjnych, Aneta Bachta, Grzegorz Bieszczad, Monika Borowiec, Arkadiusz Buziewicz, Bartosz Chomiak, Radosław Doktor, Iwona Drobniak, Katarzyna Fiedor, Jadwiga Jodłowska, Wioletta Lis, Tomasz Rachwał, Magdalena Zbierak, wyd. Nowa Era. Literatura powinna być aktualizowana na bieżąco . 107 6. Kształcenie zawodowe praktyczne : zajęcia praktyczne / praktyczna nauka zawodu Efekty kształcenia I. Szczegółowe cele kształcenia BHP 1. 2. 3. 4. Program nauczania dla przedmiotu rozróżnia pojęcia związane z bezpieczeństwem i higieną pracy, ochroną przeciwpożarową, ochroną środowiska i ergonomią; rozróżnia zadania i uprawnienia instytucji oraz służb działających w zakresie ochrony pracy i ochrony środowiska w Polsce; określa prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy; przewiduje zagrożenia dla zdrowia i życia człowieka oraz mienia i środowiska związane z wykonywaniem zadań zawodowych; 5. określa zagrożenia związane z występowaniem szkodliwych czynników w środowisku pracy; 6. określa skutki oddziaływania czynników szkodliwych na organizm człowieka; 7. organizuje stanowisko pracy zgodnie z obowiązującymi wymaganiami ergonomii, przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska; Uczeń : organizuje stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska, dobiera środki ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej pracy, posługuje się dokumentacją technologiczną , dokumentacją Techniczno - Ruchową, normami i katalogami, dobiera przyrządy pomiarowe, wykonuje pomiary warsztatowe, wykonuje prace ślusarskie, wykonuje operacje z zakresu maszynowej obróbki skrawaniem, wykonuje typowe połączenia nierozłączne, sprawdza stan techniczny pojazdu samochodowego oraz jego zespołów i elementów z wykorzystaniem metod diagnostyki technicznej, wykonuje operacje montażowe i demontażowe zgodnie z wymaganiami procesu technologicznego, wykonuje naprawę pojazdu samochodowego zgodnie z obowiązującą technologią, posługuje się schematami instalacji elektrycznych pojazdów samochodowych, lokalizuje uszkodzenia w układach elektrycznych i elektronicznych, stosuje oprzyrządowanie uniwersalne i specjalistyczne podczas obsługi i naprawy pojazdów samochodowych, sporządza kalkulację kosztów wykonywanych usług, komunikuje się i współpracuje z zespołem, rozwiązuje problemy techniczne w zakresie wykonywanych zadań zawodowych. opisuje strukturę i działalność zakładu samochodowego w zakresie usługowym lub wytwórczym, 108 stosuje środki ochrony indywidualnej i zbiorowej podczas wykonywania zadań zawodowych; przestrzega zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosuje przepisy prawa dotyczące ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska; 1. stosuje pojęcia z obszaru funkcjonowania gospodarki rynkowej; 2. stosuje przepisy prawa pracy, przepisy prawa dotyczące ochrony danych osobowych oraz przepisy prawa podatkowego i prawa autorskiego; 4. rozróżnia przedsiębiorstwa i instytucje występujące w branży i powiązania między nimi, 8. 9. PDG 1. posługuje się zasobem środków językowych (leksykalnych, gramatycznych, ortograficznych oraz fonetycznych), umożliwiających realizację zadań zawodowych; 4. formułuje krótkie i zrozumiałe wypowiedzi oraz teksty pisemne umożliwiające komunikowanie się w środowisku pracy; organizuje stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska i wymaganiami ergonomii, charakteryzuje dokumentację oraz jej obieg w zakładzie samochodowym, dobiera przyrządy i narzędzia do wykonywanej obsługi i naprawy, stosuje urządzenia diagnostyczne i obsługowo - naprawcze, sprawdza stan techniczny pojazdu samochodowego z wykorzystaniem metod diagnostyki technicznej, lokalizuje uszkodzenia w elementach i układach pojazdu samochodowego, wykonuje obsługę i naprawę pojazdu samochodowego zgodnie z wymaganiami producenta, sporządza kalkulacje kosztów oraz kosztorys wykonanej obsługi i naprawy, kontroluje jakość wykonanych prac i usuwa ewentualne usterki, wykonuje prace wytwórcze specyficzne dla profilu produkcji zakładu samochodowego, korzysta z programów komputerowych umożliwiających identyfikacje pojazdów samochodowych i ich elementów oraz pozyskiwanie danych dotyczących regulacji i naprawy zespołów, charakteryzuje działania marketingowe zakładu samochodowego, dobiera środki ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej pracy, stosuje zasady współpracy w zespole, rozwiązuje problemy techniczne w zakresie wykonywanych zadań zawodowych, stosuje zasady etyki zawodowej w kontaktach z przełożonym, współpracownikiem i klientem, stosuje zasady bezpiecznej obsługi maszyn i urządzeń elektrycznych, stosuje przepisy bhp, ochrony ppoż. , i ochrony środowiska podczas wykonywania pracy. JOZ 1. przestrzega zasad kultury i etyki; 2. jest kreatywny i konsekwentny w realizacji zadań;; 109 3. 9. przewiduje skutki podejmowanych działań; jest otwarty na zmiany; potrafi radzić sobie ze stresem; aktualizuje wiedzę i doskonali umiejętności zawodowe; przestrzega tajemnicy zawodowej; potrafi ponosić odpowiedzialność za podejmowane działania potrafi negocjować warunki porozumień; 10. współpracuje w zespole 4. 5. 6. 7. 8. 2. 3. 4. posługuje się pojęciami z dziedziny elektrotechniki i elektroniki opisuje zjawiska związane z prądem stałym i zmiennym interpretuje wielkości fizyczne związane z prądem zmiennym; wyznacza wielkości charakteryzujące przebiegi sinusoidalne typu y = A sin(ωt+φ); 5. stosuje prawa elektrotechniki do obliczania i szacowania wartości wielkości elektrycznych w obwodach elektrycznych i układach elektronicznych 6. rozpoznaje elementy oraz układy elektryczne i elektroniczne sporządza schematy ideowe i montażowe układów elektrycznych i elektronicznych rozróżnia parametry elementów oraz układów elektrycznych i elektronicznych 7. 8. 1. Pomiary warsztatowe : PKZ (E.a) 1. II. Treści kształcenia: Organizacja zajęć w warsztacie szkoleniowym. Regulamin warsztatów. Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska podczas wykonywania pomiarów warsztatowych. Dobieranie przyrządów pomiarowych. Pomiary średnic zewnętrznych i wewnętrznych, długości, wysokości, głębokości z wykorzystaniem przyrządów suwmiarkowych, mikrometrycznych i czujnikowych. Pomiar kątów. Konserwacja i przechowywanie przyrządów pomiarowych. 2. Prace ślusarskie : Przestrzeganie zasad bhp, ochrony ppoż., i ochrony środowiska podczas wykonywania prac ślusarskich. Organizacja i wyposażenie stanowiska ślusarskiego. Charakterystyka podstawowych prac ślusarskich. Narzędzia i przyrządy ręczne, z napędem elektrycznym i pneumatycznym stosowane w pracach ślusarskich. Zasady dobierania narzędzi. Trasowanie na płaszczyźnie. Przygotowanie powierzchni do trasowania. Wybór podstaw traserskich. Trasowanie na płaszczyźnie. Ścinanie, wycinanie, przecinanie. Geometria ostrza przecinaka. Dobór narzędzi do ścinania, wycinania i przecinania. Wycinanie rowków, przecinanie materiału. 110 9. posługuje się rysunkiem technicznym podczas prac montażowych i instalacyjnych; 10. dobiera narzędzia i przyrządy pomiarowe oraz wykonuje prace z zakresu montażu mechanicznego elementów i urządzeń elektrycznych i elektronicznych wykonuje prace z zakresu obróbki ręcznej; określa funkcje elementów i układów elektrycznych i elektronicznych na podstawie dokumentacji technicznej 11. 12. 13. potrafi wykonać połączenia elementów i układów elektrycznych oraz elektronicznych na podstawie schematów ideowych i montażowych 14. dobiera metody i przyrządy do pomiaru parametrów układów elektrycznych i elektronicznych 15. wykonuje pomiary wielkości elektrycznych elementów, układów elektrycznych i elektronicznych 16. 17. 18. przedstawia wyniki pomiarów i obliczeń w postaci tabel i wykresów; posługuje się dokumentacją techniczną, katalogami i instrukcjami obsługi oraz przestrzega norm w tym zakresie stosuje programy komputerowe wspomagające wykonywanie zadań. Ciecie piłką i nożycami. Dobór brzeszczotu piłki. Mocowanie materiału. Technika ciecia. Ciecie nożycami. Prostowanie i gięcie. Dobór narzędzi, przyrządów i urządzeń do gięcia i prostowania. Prostowanie płaskowników, prętów, blach. Gięcie prętów i płaskowników w imadle. Dobór pilników. Piłowanie zgrubne i wykańczające powierzchni płaskich i kształtowych. Wypiłowywanie otworów. Piłowanie stali, i żeliwa , stopów metali nieżelaznych. Wiercenie, rozwiercanie i pogłębianie. Narzędzia do wiercenia, pogłębiania i rozwiercania. Wiertarki stołowe i ręczne. Przygotowanie wiertarki do pracy. Wiercenie otworów o różnych średnicach w stali, metalach nieżelaznych oraz w tworzywach sztucznych. Rozwiercanie ręczne i mechaniczne otworów rozwiertakami walcowymi i stożkowymi. Pogłębianie otworów. Gwintowanie: rodzaje gwintów, narzędzia do gwintowania. Chłodziwa. Ręczne nacinanie gwintów na sworzniach: dobór średnicy sworznia, przygotowanie powierzchni czołowej do gwintowania, dobór narzynki, technika gwintowania. Gwintowanie otworów: dobieranie średnicy otworu pod gwint, dobieranie gwintowników, technika gwintowania, gwintowanie otworów przelotowych i nieprzelotowych. Skrobanie i docieranie powierzchni. Polerowanie. Ostrzenie narzędzi. Sprawdzanie jakości wykonanych prac. 111 3. Maszynowa obróbka skrawaniem : PKZ (M.a.) 4. 5. 6. 8. 9. 10. 12. 13. 14. 15. 16. 17. rozróżnia części maszyn i urządzeń rozróżnia rodzaje połączeń przestrzega zasad tolerancji i pasowania rozróżnia środki transportu wewnętrznego dobiera sposoby transportu i składowania materiałów rozpoznaje rodzaje korozji oraz określa sposoby ochrony przed korozją rozróżnia maszyny, urządzenia i narzędzia do obróbki ręcznej i maszynowej rozróżnia przyrządy pomiarowe stosowane podczas obróbki ręcznej i maszynowej wykonuje pomiary warsztatowe rozróżnia metody kontroli jakości wykonanych prac określa budowę oraz przestrzega zasad działania maszyn i urządzeń posługuje się dokumentacją techniczną maszyn i urządzeń oraz przestrzega norm dotyczących rysunku technicznego, części maszyn, materiałów konstrukcyjnych i eksploatacyjnych PKZ (M.g.) 1. Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska podczas maszynowej obróbki skrawaniem. Sposoby mocowania elementów obrabianych i narzędzi. Toczenie powierzchni walcowych zewnętrznych, prostych i złożonych. Toczenie powierzchni czołowych. Toczenie rowków na powierzchniach zewnętrznych i przecinanie. Toczenie powierzchni wewnętrznych walcowych. Frezowanie powierzchni płaskich i kształtowych. Frezowanie rowków. Szlifowanie powierzchni zewnętrznych i wewnętrznych. Sprawdzanie jakości wykonanych prac. 4. Wykonywanie połączeń nierozłącznych : Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska podczas spawania, zgrzewania, lutowania i klejenia. Spawanie gazowe. Spawanie elektryczne. Spawanie w osłonie gazów. Spawanie metodą MIG i MAG. Zgrzewanie elektryczne, zgrzewanie tarciowe. Lutowanie miękkie, lutowanie twarde. Przygotowanie narzędzi i materiałów do nitowania. Nitowanie różnymi rodzajami nitów. Usuwanie nitów. Klejenie tworzyw sztucznych na zimno i na gorąco. Sprawdzanie jakości wykonanych prac. wykonuje czynności kontrolno-obsługowe pojazdów 112 2. 3. stosuje przepisy prawa dotyczące ruchu drogowego i kierujących pojazdami przestrzega zasad kierowania pojazdami M.18. 1 1) 2) 3) 4) 5) przyjmuje pojazd samochodowy do diagnostyki oraz sporządza dokumentację tego przyjęcia przygotowuje pojazd samochodowy do diagnostyki charakteryzuje budowę pojazdów samochodowych oraz wyjaśnia zasady działania podzespołów i zespołów tych pojazdów określa podzespoły i zespoły pojazdu samochodowego stosuje narzędzia i przyrządy pomiarowe do wykonania diagnostyki pojazdów samochodowych 6) dobiera metody oraz określa zakres diagnostyki podzespołów i zespołów pojazdów samochodowych 7) stosuje programy komputerowe do diagnostyki pojazdów samochodowych wykonuje pomiary i badania diagnostyczne pojazdów samochodowych oraz interpretuje ich wyniki 8) 9) ocenia stan techniczny pojazdów samochodowych 5. Obsługa techniczna silników spalinowych : Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska . Zasady doboru narzędzi i urządzeń do wykonania obsługi. Demontaż i montaż układu zasilania silnika gaźnikowego z zapłonie iskrowym. Demontaż i montaż układu zasilania silnika z zapłonem iskrowym z centralnym ( jednopunktowym ) wtryskiem paliwa. Demontaż i montaż układu zasilania silnika z zapłonem iskrowym z wielopunktowym wtryskiem paliwa. Demontaż i montaż układu zasilania silnika o zapłonie samoczynnym. Demontaż i montaż układu doładowania silnika. Demontaż i montaż układu wylotowego spalin. Diagnostyka i naprawa układów sterowania silników z zapłonem samoczynnym. Diagnostyka układu z zastosowaniem komputera diagnostycznego. Odczytywanie kodów usterek. Wykonanie z zastosowaniem komputera diagnostycznego testu na pracującym silniku i porównanie wyników z poszczególnych czujników z danymi fabrycznymi danego modelu pojazdu. Wymiana uszkodzonych elementów układu zasilania (wtryskiwacze, przewody wysokiego ciśnienia, pompy wysokiego ciśnienia) oraz wykonywanie powtórnego testu sprawdzającego po naprawie, za pomocą komputera diagnostycznego. Analizowanie uzyskanych wyników i wprowadzanie ewentualnych poprawek. Sprawdzanie jakości wykonanych prac. 6. Obsługa techniczna układu napędowego : Przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska podczas obsługi technicznej układu napędowego. Dobieranie narzędzi i przyrządów do wykonania montażu, demontażu i naprawy. Sprzęgła. 113 2 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) 10) 11) 12) lokalizuje uszkodzenia zespołów i podzespołów pojazdów samochodowych na podstawie pomiarów i wyników badań diagnostycznych szacuje koszty napraw pojazdów samochodowych dobiera metody i określa zakres naprawy pojazdu samochodowego wykonuje demontaż zespołów i podzespołów pojazdów samochodowych przeprowadza weryfikację zespołów i podzespołów pojazdów samochodowych dobiera zespoły lub podzespoły pojazdów samochodowych lub ich zamienniki do wymiany wymienia uszkodzone zespoły i podzespoły pojazdów samochodowych z wykorzystaniem urządzeń i narzędzi warsztatowych wykonuje montaż podzespołów i zespołów pojazdów samochodowych wykonuje konserwację zespołów i podzespołów pojazdów samochodowych wyjaśnia zasady eksploatacji pojazdów samochodowych oraz dobiera materiały eksploatacyjne przeprowadza próby po naprawie pojazdów samochodowych ocenia jakość wykonania naprawy i ustala jej kosztu Demontaż i montaż jednotarczowego sprzęgła suchego. Demontaż i montaż : tarczy sprzęgła, tarczy dociskowej sprzęgła, łożyska wyciskowego sprzęgła. Dokonanie kontroli stanu technicznego sprzęgła. Skrzynia biegów. Demontaż i montaż łożysk , kół zębatych, wałków, synchronizatorów, elementów zmiany biegów. Kontrola zewnętrzną mechanizmów zmiany biegów. Kontrola szczelności połączeń. Wały napędowe i przeguby. Demontaż i montaż pierścieni uszczelniających krzyżaków, zasłon połączeń wielowypustowych, łożysk, podpór wałów. Kontrola pracy wału napędowego po wyważeniu. Most napędowy. Demontaż i montaż: przekładni głównej, mechanizmu różnicowego, półosi, łożysk , obudowy tylnego mostu. Kontrola cichobieżności mostu napędowego. Sprawdzanie jakości wykonanych prac. 7. Obsługa i naprawa układu jezdnego : Przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska podczas wykonywania naprawy i obsługi. Dobieranie narzędzi i przyrządów do wykonywanych prac. Układ zawieszenia. Demontaż i montaż wahaczy, sprężyn zawieszenia, amortyzatorów, resorów oraz kolumny Mc Person. Kontrola układu zawieszenia. Układ kierowniczy. Demontaż i montaż i przekładni kierowniczej, drążków kierowniczych, zwrotnic. Kontrola układu kierowniczego na stanowisku diagnostycznym. Sprawdzanie jakości wykonanych prac. 114 8. Obsługa i naprawa układu hamulcowego : Przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska podczas demontażu i montażu układu hamulcowego. Dobieranie narzędzi i przyrządów do wykonywanej pracy. Demontaż i montaż tarcz i klocków hamulcowych. Demontaż i montaż pompy hamulcowej, przewodów hamulcowych sztywnych i giętkich. Kontrola hamulców na rolkowym stanowisku kontrolnym. Sprawdzanie jakości wykonanych prac. 9. Obsługa i diagnostyka układów elektrycznych i elektronicznych : Przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska podczas wykonywania pracy. Dobieranie narzędzi i przyrządów. Czytanie schematów instalacji elektrycznej. Lokalizowanie uszkodzeń w instalacjach i ich usuwanie. Demontaż i montaż silników elektrycznych. Demontaż i montaż łożysk , szczotek, szczotkotrzymaczy, komutatora. Demontaż i montaż prądnic prądu stałego i alternatora Demontaż i montaż szczotek, szczotkotrzymaczy, pierścieni ślizgowych. Badanie silników elektrycznych i alternatorów po naprawie. Obsługa i konserwacja akumulatora, wymiana elektrolitu, ładowanie akumulatora. Diagnostyka i naprawa układów kontroli trakcji: ABS, ASR, TCS, EBD, ESP z zastosowaniem komputera diagnostycznego. Odczytywanie kodów usterek z pamięci sterownika ABS, ASR, ESP. Diagnostyka i naprawa układu klimatyzacji, systemu centralnego zamka, elektrycznego sterowania szyb, modułu funkcji czasowych. Sprawdzanie jakości wykonanych prac. 115 10. Demontaż i montaż nadwozia : Przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony ppoż. i ochrony środowiska podczas demontażu i montażu elementów nadwozia. Dobieranie narzędzi i przyrządów do wykonywanej pracy. Demontaż montaż siedzeń przednich i tylnych, tapicerki drzwi, pokrywy bagażnika, podsufitki, wykładziny podłogi i wnętrza samochodu oraz deski rozdzielczej. Wykonywanie prostych prac szklarskich i tapicerskich. Wykonywanie prostych prac lakierniczych i polerskich oraz zabezpieczenie antykorozyjne nadwozia. Sprawdzanie jakości wykonanych prac . 11. Organizacja praktyki zawodowej : Zapoznanie z harmonogramem praktyki. Szkolenie z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej. Struktura organizacyjna zakładu. Oferta wytwórcza lub usługowa zakładu. Stanowiska pracy oraz ich wyposażenie. Prawa i obowiązki ucznia odbywającego praktykę zawodową. Sposób dokumentowania przebiegu praktyki oraz procedura zaliczenia praktyki. 12 . Praca w dziale obsługi klienta Zasady przyjmowania samochodów do zakładu. Określanie zakresu usługi: rozpoznanie i kwalifikowanie uszkodzeń, kalkulacja kosztów. Wykonywanie prostych czynności oraz posługiwanie się oprogramowaniem i urządzeniami biurowymi w dziale obsługi klienta. 13. Praca na stanowiskach obsługowych, naprawczych lub wytwórczych : Zapoznanie się z dokumentacją techniczną. Organizacja pracy na stanowisku pracy. 116 Wykonywanie czynności obsługowych, naprawczych lub wytwórczych w charakterze pomocnika pracownika zakładu samochodowego. Posługiwanie się narzędziami uniwersalnymi i specjalnymi. Obsługiwanie maszyn i urządzeń na stanowisku pracy. Przeprowadzanie kontroli jakości wykonanych prac, usuwanie usterek. Sporządzanie kalkulacji kosztów oraz kosztorysu wykonanej naprawy. Praktyczne poznanie zasad bhp, ochrony ppoż. i ochrony środowiska obowiązujących podczas wykonywania obsługi i naprawy pojazdu samochodowego. 14. Praca na stanowiskach diagnostycznych : Organizacja stanowiska diagnostycznego. Dokumenty stosowane w diagnostyce. Ocena stanu technicznego zespołu samochodu. Wykonywanie prostych czynności diagnostycznych w charakterze pomocnika diagnosty. Posługiwanie się sprzętem diagnostycznym. Posługiwanie się oprogramowaniem specjalistycznym wspomagającym diagnostykę. Wykonywanie czynności regulacyjnych na podstawie wyników badań diagnostycznych. Praktyczne poznanie zasad bhp obowiązujących podczas wykonywania czynności diagnostycznych. 15. Planowanie działalności marketingowej : Pozyskiwanie i analiza informacji o przedsiębiorstwie i rynku. Określanie celów działalności przedsiębiorstwa. Ustalanie programu marketingowego: asortyment usług i produktów, polityka cenowa, dystrybucja, strategia informacyjna, w tym reklama. Prezentacja programu marketingowego. 16. Zakończenie praktyki : Ocena i zaliczenie praktyki. Omówienie i podsumowanie praktyki przez opiekuna. Formalności związane z zakończeniem praktyki. Potwierdzenie odbycia praktyki w dzienniczku praktyk. 117 III. Plan nauczania dla przedmiotu: L.p. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. Dział Pomiary warsztatowe Prace ślusarskie Maszynowa obróbka skrawaniem Wykonywanie połączeń nierozłącznym Obsługa techniczna silników spalinowych Obsługa techniczna układu napędowego Obsługa i naprawa układu jezdnego Obsługa i naprawa układu hamulcowego Obsługa i diagnostyka układów elektrycznych i elektronicznych Montaż i demontaż nadwozia Organizacja praktyki zawodowej Praca w dziale obsługi klienta Praca na stanowiskach obsługowych , naprawczych lub wytwórczych Praca na stanowiskach diagnostycznych Planowanie działalności marketingowej Zakończenie praktyki RAZEM 118 Orientacyjna liczba godzin 32 70 90 40 170 154 62 82 60 54 6 30 42 42 28 8 970 IV. Wskazówki metodyczne : Zestawy przyrządów do pomiarów warsztatowych. Zestawy narzędzi do obróbki ręcznej i trasowania Zestawy kluczy, wkrętaków. Młotki. Ściągacze do łożysk . Lutownice i materiały do lutowania. Wiertarki ręczne i stołowe. Narzędzia ręczne i elektronarzędzia. Komputery diagnostyczne. Makiety do demonstracji działania układów sterowania silników z zapłonem iskrowym i samoczynnym. Wiertarka kadłubowa. Prasa. Tokarka uniwersalna. Frezarka uniwersalna. Szlifierka uniwersalna. Urządzenia do spawania elektrycznego. Urządzenia do spawania gazowego. Stanowisko kanałowe lub dźwigowe. Diagnoskopy i analizatory spalin. Urządzenie do badania hamulców. Wyważarka kół samochodowych. Urządzenie do kontroli amortyzatorów. Urządzenie do kontroli ustawienia świateł. Schematy ideowe i montażowe układów sterowania. Schematy instalacji elektrycznej samochodów. Dokumentacja Techniczno - Ruchowa silników. Instrukcje obsługi mierników i komputerów diagnostycznych. Samochód wyposażony w systemy sterowane elektronicznie. Czasopisma. Katalogi. lnstrukcje do ćwiczeń. 119 Zadaniem praktyki zawodowej jest zapoznanie ucznia z organizacją i warunkami pracy w zakładzie samochodowym oraz doskonalenie i pogłębienie umiejętności zawodowych. Praktykę zawodową należy organizować w firmach samochodowych o charakterze usługowym lub wytwórczym, dobrze zorganizowanych i wyposażonych w nowoczesny sprzęt i bazę materialną. Podczas praktyki uczeń powinien uczestniczyć w wykonywaniu zadań zawodowych na stanowiskach pracy określonych w harmonogramie praktyki oraz dokumentować jej przebieg w formie ustalonej przez opiekuna praktyki. Przed rozpoczęciem praktyki zawodowej należy zapoznać uczniów z harmonogramem praktyki, przeszkolić w zakresie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz zwrócić uwagę na obowiązek przestrzegania regulaminu pracy obowiązującego w zakładzie. Planując dobór stanowisk, przy których będzie realizowana praktyka, należy uwzględnić prace wzbronione oraz prace, przy których występuje duże zagrożenie wypadkowe. Podczas organizacji praktyki należy uwzględnić wymagania dotyczące praktycznej nauki zawodu, w szczególności: - przestrzegania obowiązków szkoły i zakładu pracy dotyczących przebiegu praktyki, - zapewnienia uczniom środków ochrony osobistej oraz opieki socjalnej, - zapewnienia opieki pedagogicznej, - przestrzegania liczebności grup uczniowskich. Zajęcia praktyczne pełnią podstawową rolę w procesie kształcenia w zawodzie, ponieważ łączą teorie z praktyką, ułatwiają zrozumienie zagadnień teoretycznych oraz utrwalają wiadomości i umiejętności zdobyte na innych zajęciach. W trakcie realizacji programu nauczania należy wykorzystać wiadomości i umiejętności uzyskane na zajęciach z Podstaw konstrukcji maszyn , Technologii mechanicznej oraz Budowy i eksploatacji pojazdów samochodowych Podczas procesu nauczania - uczenia się należy tak dobierać prace i ćwiczenia wykonywane przez uczniów, aby umożliwiały one realizacje celów kształcenia. Zajęcia powinny być prowadzone w grupach 6 do 10 osób. W zależności od miejsca realizacji zajęć możliwości organizacyjno- technicznych oraz bazy dydaktycznej zajęcia praktyczne powinny być prowadzone metodą ćwiczeń praktycznych lub metodą przewodniego tekstu. W strukturze zajęć praktycznych należy uwzględnić instruktaż wstępny, instruktaż bieżący oraz instruktaż końcowy. 120 Instruktaż wstępny dotyczy wszystkich czynności, które będzie wykonywał uczeń w czasie samodzielnej pracy. W czasie instruktażu wstępnego nauczyciel zapoznaje uczniów z tematem zajęć, stosowanymi narzędziami i materiałami, określa sposób przygotowania stanowiska pracy, wyjaśnia zasady bhp, określa wymagania techniczne, demonstruje i objaśnia poszczególne operacje, wyjaśnia sposób dokonywania pomiarów i sprawdzania wykonanej pracy. Przed przystąpieniem do ćwiczeń uczeń powinien zaplanować kolejność czynności wykonania zadania. Instruktaż bieżący jest związany z obserwacją pracy ucznia, wskazywaniem popełnianych błędów oraz naprowadzaniem na właściwy tok pracy. Nauczyciel powinien sprawdzać, czy wykonywane czynność są zgodne z instruktażem oraz zwracać uwagę na staranność wykonania zadania, jakość pracy i korygowanie błędów. Po wykonaniu zadania uczeń dokonuje prezentacji i oceny wykonanej pracy oraz przedstawia zaistniałe trudności w czasie jego realizacji. Po zakończeniu pracy należy przeprowadzić instruktaż końcowy w celu analizy i oceny wykonanej pracy. Nauczyciel omawia popełnione błędy, wskazuje na przyczyny ich powstawania, określa sposoby zapobiegania błędom. Stanowiska ćwiczeniowe powinny być wyposażone w sprzęt, narzędzia, materiały i pomoce dydaktyczne. Uczniowie powinni mieć możliwość korzystania z różnych źródeł informacji, takich jak: normy, instrukcje, poradniki, dokumentacja techniczna. W procesie dydaktycznym zaleca się stosowanie filmów dydaktycznych, które mogą spełniać role instruktażu wstępnego. lstotne znaczenie w procesie kształcenia praktycznego ma szkolenie w zakresie bhp, ochrony ppoż. i ochrony środowiska. Przed przystąpieniem do realizacji każdego tematu, niezależnie od wstępnego przeszkolenia dotyczącego bhp, należy szczegółowo zapoznać uczniów z zasadami bezpieczeństwa na stanowisku pracy oraz z instrukcją przeciwpożarową Uzyskanie przez uczniów odpowiedniego poziomu kompetencji zawodowych wymaga kształtowania właściwych postaw zawodowych umiejętności pracy w zespole, korzystania z różnych źródeł informacji, doskonalenia umiejętności zawodowych. Należy kształtować takie cechy osobowości, jak: systematyczność, odpowiedzialność, sumienność, przestrzeganie dyscypliny i porządku w miejscu pracy. Zajęcia praktyczne mogą być realizowane w warsztatach szkolnych, Centrach Kształcenia Praktycznego, Centrach Kształcenia Ustawicznego, na wydzielonych i odpowiednio wyposażonych stanowiskach szkoleniowych. 121 V. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia Sprawdzanie i ocenianie osiągnięć edukacyjnych uczniów powinno odbywać się na podstawie kryteriów przedstawionych na początku zajęć praktycznych. Kryteria oceniania powinny dotyczyć poziomu oraz zakresu opanowania przez uczniów wiadomości i umiejętności wynikających ze szczegółowych celów kształcenia. Podczas realizacji programu proponuje się sprawdzać osiągnięcia ucznia na podstawie sprawdzianów ustnych, obserwacji pracy podczas wykonywania ćwiczeń oraz testów osiągnięć szkolnych. Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczeń należy sprawdzić, czy uczeń posiada wiedzę niezbędną do ich wykonania. Podstawowe kryteria służące do oceny poziomu opanowania umiejętności praktycznych powinny obejmować: - organizacja stanowiska pracy, - dobór materiałów, narządzi, przyrządów, - dobór środków ochrony indywidualnej, - zachowanie ładu i porządku na stanowisku pracy, - przestrzeganie przepisów bhp, ochrony ppoż. i ochrony środowiska podczas wykonywania pracy, - zachowanie kolejności wykonywania czynności według zaleceń producenta lub obowiązującej technologii, - jakość wykonanego zadania, - prezentację wykonanej pracy. Podczas prezentacji wykonanej pracy należy zwrócić uwagę na umiejętności operowania zdobytą wiedzą, jakość wypowiedzi, posługiwanie się terminologią techniczną. Po zakończeniu realizacji działu tematycznego proponuje się zastosowanie testu z zadaniami typu próba pracy. Zadania powinny być zaopatrzone w kryteria oceny i schemat punktowania. W ocenie końcowej należy uwzględnić wyniki wszystkich zastosowanych metod sprawdzania. Oceny osiągnięć ucznia dokonuje opiekun praktyki na podstawie obserwacji czynności wykonywanych podczas realizacji przydzielonych zadań, analizy zapisów w dzienniczku praktyki oraz opinii i wniosków pracowników, z którymi pracował uczeń. Wskazane jest, aby opiekun praktyk określił i uzgodnił z uczniami oraz zakładem pracy szczegółowe kryteria oceny i warunki zaliczenia praktyki. 122 Zaleca się, by przed dopuszczeniem ucznia do prac ujętych w harmonogramie, sprawdził znajomość przepisów związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy na danym stanowisku. Ocena osiągnięć ucznia powinna uwzględniać: - poziom i jakość wykonywanych prac, - przestrzeganie dyscypliny pracy, - samodzielność podczas wykonywania pracy, - systematyczność, sumienność i dokładność przy realizacji zadań, - przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska. Po zakończeniu praktyki zawodowej opiekun praktyk powinien wpisać w dzienniczku praktyki opinię o pracy i postępach ucznia oraz ocenę końcową. V. Literatura Orzełowski S.: Budowa podwozi i nadwozi samochodowych. WSiP, Warszawa 1988 Kasedorf J. Układy wtryskowe benzyny. WKiŁ, Warszawa 1994 Grabowski J., Hattowska D. (tłumaczenie): Budowa pojazdów samochodowych. Cz. I i II. Wydawnictwo REA, Warszawa 2003 Przewodnik warsztatowy Auto Moto S e w i s 2005 Sitek K.: Diagnostyka Samochodowa. AUTO, Warszawa 1999 Zogbaum E. A.: Poradnik mechanika samochodowego. WKiŁ, Warszawa 2000 Literatura powinna być aktualizowana na bieżąco . . 123 124 7. Wykaz podręczników dla ucznia: L.p. 1. Podręczniki Nazwa przedmiotu Język obcy zawodowy Herner A. Riehl H- J . : Elektrotechnika i elektronika w pojazdach samochodowych. Tłumaczenie Wendrychowicz A,. WKŁ, Warszawa 2004 2. 3. 4. Technologia mechaniczna Podstawy konstrukcji maszyn 6. Mechanik pojazdów samochodowych – budowa i eksploatacja pojazdów, cz. I, II , III . Próchniewicz H.: Orzełowski S. : Rychter T. : Górecki A,: Vogel Publishing, Wroclaw 1999 Podręcznik kierowcy kat. ,,B", IMAGE, Warszawa 2004 Naprawa i obsługa pojazdów samochodowych WSiP 2007 Budowa pojazdów samochodowych WSiP 1999 Technologia ogólna. Podstawy technologii mechanicznych. WSiP, Warszawa 2000 Wojtkun F., Bukata W.: Materiałoznawstwo. Częśc 1 i 2. WSiP, Warszawa 1999 Lewandowski T. Bożenko L.: 5. Kozłowski M, red.: Budowa i eksploatacja pojazdów samochodowych Rysunek techniczny dla mechaników. WSiP, Warszawa 2004 Maszynoznawstwo dla Zasadniczych szkół zawodowych WSiP Warszawa 1998 Kozak B. : Mechanika techniczna . WSiP Warszawa 2004 Maksymowicz Alfred : Rysunek zawodowy dla szkół zasadniczych WSiP 1999 Techniki komputerowe Prowadzenie i podejmowanie działalności gospodarczej 125 126
