Przemoc w rodzinie wobec dziecka
advertisement
Przemoc w rodzinie wobec dziecka Opracowała Jolanta Szatkowska Pojęcie konfliktu, agresji i przemocy • • • • • • • • • • • • KONFLIKT Konflikt to sprzeczność interesów, niezgodności poglądów na tę sama sprawę, co prowadzi do zatargów, sporów o wartości lub działania w obszarze istotnego interesu różniących się stron. Konflikt jest procesem społecznym, zachodzącym między jednostkami, grupami, państwami, wynikający ze sprzeczności interesów. • • • • • AGRESJA Agresja to zachowanie, którego intencją jest zranienie. Cele agresji jest zaszkodzenie ofierze. • PRZEMOC Celem przemocy jest wywarcie pewnego wpływu na ofiarę, aby zmusić ją do postępowania zgodnie z wolą agresora. Pojęcie agresji O agresji można mówić wtedy, gdy obie strony mają podobną siłę fizyczną i psychiczną. Zaatakowana osoba potrafi bronić swoich praw. Pojęcie przemocy Przemoc to „wywarcie pewnego wpływu” na proces myślowy, zachowanie lub stan fizyczny osoby bez jej przyzwolenia. Agresor zmusza do podporządkowania się jego woli. Przemoc jest jednym z najbardziej niepokojących zjawisk współczesnego świata. Zjawiskiem, które tak naprawdę trudno zaobserwować bez wnikliwej analizy. Z sytuacją znęcania się mamy do czynienia: gdy osoba słabsza jest przez dłuższy czas narażona na ataki (bezpośrednie lub pośrednie) ze strony innego silniejszego kolegi czy grupy. Nie potrafi się im przeciwstawić Przemoc w rodzinie • Przemoc w rodzinie charakteryzuje się tym, że: jest intencjonalna, tzn. jest zamierzonym działaniem człowieka, ma na celu kontrolowanie i podporządkowanie sobie ofiary; siły są nierówne – jedna stroną ma przewagę nad drugą, ofiara jest słabsza, a sprawca silniejszy; narusza prawa i dobra osobiste, tzn. wykorzystuje przewagę siły i narusza podstawowe prawa ofiary (do nietykalności fizycznej, godności, szacunku); powoduje cierpienie i ból – sprawca naraża zdrowie i życie ofiary na poważne szkody. Doświadczanie bólu i cierpienia sprawia, że ofiara ma z czasem coraz mniejszą zdolność do samoobrony. Jej energia psychiczna wyczerpuje się z powodu życia w ciągłym stresie. Przemoc narusza podstawowe prawo każdego człowieka – prawo do życia w poczuciu bezpieczeństwa. Przemoc Zawsze wiąże się z emocjami, które najtrudniej jest kontrolować, mianowicie ze złością, gniewem, nienawiścią. PRZEMOC Ma miejsce wówczas, gdy osoba atakująca jest silniejsza fizycznie lub psychicznie, albo jest starsza. Cechą charakterystyczną jest zatem nierównowaga sił. W przypadku przemocy tworzą się dwie role: ofiary i sprawcy, które mają wpływ na dalsze funkcjonowanie człowieka. Czynniki sprzyjające stosowaniu przemocy. Można wymienić m. in. Szybkie tempo życia – postęp cywilizacyjny, urbanistyczny, a z drugiej strony brak czasu dla domu, dla dziecka, dla najbliższych, zastępowanie dialogu telefonem i komputerem; Czynniki sprzyjające stosowaniu przemocy. Są to między inn.: Moda na tzw. „wygodne” i łatwe życie, bez odpowiedzialności i konsekwencji za swoje postępowanie. Wzory bezkarności i bezsilności prawa wobec świata przestępczości , pokazywane publicznie; Kreowanie okrucieństwa i przemocy w mediach ( filmy akcji z bronią i zbrodniami, gry komputerowe, bajki dla dzieci, pełne agresji i przemocy). Przemoc w rodzinie • Przemoc w rodzinie to zamierzone, wykorzystujące przewagę sił, działanie przeciw członkowi rodziny, naruszające prawa i dobra osobiste, powodujące cierpienie i szkody. Rodzaje i formy przemocy Przemoc fizyczna- działania polegające na użyciu siły i prowadzące do nieprzypadkowych urazów, zranień, stłuczeń, złamań czy zasinień. Do tej kategorii zalicza się między innymi: popychanie, odpychanie, obezwładnianie, uderzanie policzkowanie, kopanie, duszenie, bicie otwartą dłonią, pięścią lub różnymi przedmiotami, poparzenie, porzucenie w niebezpiecznej okolicy, straszenie bronią i inne. Przemoc psychiczna- to umyślne działania wykorzystujące nie siłę fizyczną, lecz mechanizmy psychologiczne, powodujące zachwianie pozytywnego obrazu własnej osoby u ofiary, obniżenie u niej poczucia własnej wartości, pojawienie się stanów lękowych i nerwicowych. Przejawami tego rodzaju przemocy są: odmowa uczuć, brak zainteresowania, szacunku, nieustanna krytyka, wyśmiewania i narzucanie poglądów, zawstydzanie, upokarzanie, wyzywanie, poniżanie, grożenie, ograniczenie snu, jedzenia itp. Rodzaje i formy przemocy Przemoc seksualna- przedmiotowe traktowanie drugiej osoby w celu zaspokojenia własnych potrzeb seksualnych. Zmuszanie do nieakceptowanych przez druga osobę praktyk i zachowań seksualnych. Przemoc ekonomiczna- działania (sprawcy) prowadzące do całkowitego uzależnienia finansowego (ofiary). To na przykład uniemożliwienie podjęcia pracy, odbieranie zarobionych pieniędzy, niszczenie własności itd. Informacje prawne • PRAWO ŚCIGA SPRAWCÓW PRZESTĘPSTW PRZECIWKO OSOBOM BLISKIM ZA: art. 207 §1 k.k. Znęcanie się fizyczne lub psychiczne nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny – podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat (ścigane z urzędu)*. art. 209 §1 k.k. Kto uporczywie uchyla się od wykonywania ciążącego na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądowego obowiązku opieki przez nie łożenie na utrzymanie osoby najbliższej lub innej osoby i przez to naraża ją na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych – podlega karze pozbawienia wolności do lat 2 (ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego)**. • Mity o przemocy „Nie ujawnia się tajemnic rodzinnych” • Prawda czy nieprawda? • NIEPRAWDA Przemoc jest poważnym problemem, który niszczy nie tylko osobę, która jej doświadcza, ale również innych członków rodziny narażonych na uczestniczenie w aktach przemocy. Nie można ukrywać przemocy i pozostawać biernym. Takie zachowanie na pewno nie uzdrowi rodziny. Trzeba chronić przed przemocą siebie i swoich bliskich. Ujawnienie problemu i zwrócenie się po specjalistyczna pomoc nie ma nic wspólnego z ujawnianiem tajemnic rodzinnych. • • Mity o przemocy • • „Przemoc w rodzinie to sprawa prywatna, nikt nie powinien się wtrącać” • Prawda czy nieprawda? • NIEPRAWDA Przemoc, wykorzystywanie, bicie, krzywdzenie osób bliskich jest przestępstwem, tak samo podlegającym karze, jak przemoc wobec osób obcych. Bycie małżeństwem, czy mieszkanie razem pod jednym dachem nie daje nikomu prawa do stosowania przemocy, nie zwalnia z odpowiedzialności prawnej. Każdy ma prawo, a nawet obowiązek reagować na przestępstwo. Mity o przemocy „Jeśli ktoś jest bity, to znaczy, że na to zasługuje” • Prawda czy nieprawda? • NIEPRAWDA Nikt nie ma prawa bić i poniżać kogokolwiek, niezależnie od tego co zrobił lub powiedział. Nie wolno poniżać, bić innych, ani się nad nimi znęcać. Nikt nie ma takiego prawa! • • Mity o przemocy „Przemoc jest wtedy, gdy widoczne są ślady na ciele ofiary” • Prawda czy nieprawda? • NIEPRAWDA • Nie tylko siniaki, złamania czy oparzenia świadczą o przemocy. przemoc ma „wiele twarzy”. To także poniżanie, obelgi, zmuszanie do określonych zachowań, grożenie, zastraszanie. • Mity o przemocy „Nie można zmienić swojego przeznaczenia” • Prawda czy nieprawda? • NIEPRAWDA Nawet po wielu latach osoba doznająca przemocy może przerwać przemoc. Nigdy nie jest za późno, aby powiedzieć NIE! • • Mity o przemocy „Przyczyną przemocy w rodzinie jest alkohol” • Prawda czy nieprawda? • NIEPRAWDA Nawet uzależnienie od alkoholu nie zwalnia od odpowiedzialności za działania dokonywane pod jego wpływem. Alkohol może nasilać przemoc i ułatwia jej stosowanie. Stanem nietrzeźwości sprawcy próbują usprawiedliwić fakt znęcania się nad członkami rodziny. • • Mity o przemocy „Przemoc zdarza się tylko w rodzinach z marginesu społecznego” • Prawda czy nieprawda? • NIEPRAWDA • Przemoc w rodzinie zdarza się we wszystkich grupach społecznych, • niezależnie od poziomu wykształcenia lub statusu społecznego czy materialnego. Zdarza się, że wyżej wykształceni sprawcy stosują często bardziej wyszukane formy przemocy. • Mity o przemocy „To był jednorazowy incydent, który nigdy się nie powtórzy” • Prawda czy nieprawda” • NIEPRAWDA Przemoc domowa niemal nigdy nie jest wyjątkowym, pojedynczym wydarzeniem. Przemoc ma tendencję do powtarzania się. Nie zatrzymana eskaluje i przybiera na sile. Nie wolno czekać i łudzić się, że sama się skończy. Przemoc nigdy sama nie mijatrzeba stanowczo powiedzieć NIE i podjąć konsekwentne działania by wyjść z przemocy. • • Mity o przemocy „Gdyby ofiara naprawdę cierpiała odeszłaby od sprawcy” • Prawda czy nieprawda? • NIEPRAWDA Nikt nie lubi być poniżanym i bitym. Osoby doznające przemocy znajdują się w bardzo trudnej sytuacji wypełnionej bólem, cierpieniem, strachem, bezsilnością i poczuciem osamotnienia. Tkwienie w związku pełnym krzywdzenia wynika między innymi z wyznawania tradycyjnych wartości tj. miłość, trwałość małżeństwa, mylnego przeświadczenia, że sprawca jest dobry dla dzieci, gdyż ich nie bije, przekonania o zależności ekonomicznej od sprawcy i niemożności samodzielnego funkcjonowania, wiary w obietnice sprawcy, że się zmieni oraz braku wiedzy na temat miejsc, gdzie osoba dotknięta przemocą może znaleźć bezpieczne schronienie i specjalistyczną pomoc. • • Mity o przemocy „Gwałt w małżeństwie nie istnieje” • Prawda czy nieprawda? • NIEPRAWDA Każda osoba niezależnie od tego czy żyje w związku formalnym, nieformalnym, czy jest wolna, jest uprawniona do samodzielnego decydowania o swoim życiu intymnym. Małżeństwo nie zmienia definicji gwałtu. Gwałt polega na doprowadzeniu innej osoby do poddania się czynowi nierządnemu lub do wykonania takiego czynu, stosując przemoc, groźbę bezprawną lub podstęp. Definicja ta nie wyklucza małżonków, ani innych osób z rodziny sprawcy. • • Mity o przemocy „Ofiary przemocy w rodzinie akceptują przemoc” • Prawda czy nieprawda” • NIEPRAWDA Ofiary przemocy nie chcą być źle traktowane przez swoich bliskich. Starają się bronić siebie i innych zagrożonych przemocą członków rodziny. Chcą przerwać przemoc, ale pozostawiając w osamotnieniu, często nie potrafią tego zrobić. Będąc w opresji działają często nieracjonalnie, co prowadzi do nasilenia przemocy. • • PAMIĘTAJ!!! Każdy człowiek ma prawo do życia w środowisku rodzinnym wolnym od przemocy. Każdy człowiek ma prawo czuć się bezpiecznie w swoim domu. Każdy człowiek ma prawo do szacunku i godnego traktowania. Każdy człowiek ma prawo do swobodnego wyrażania swojego zdania i współdecydowania o sprawach dotyczących jego i jego rodziny. Każdy człowiek ma prawo się mylić i być niedoskonałym. Każdy człowiek ma prawo szukać pomocy, gdy jego prawa są łamane. Perspektywa prawna przemocy domowej Przemoc domowa jest przestępstwem. Przestępstwo to znane jest w polskim kodeksie karnym jako przestępstwo znęcania się nad rodziną. Zgodnie z artykułem 207 Kodeksu Karnego za fizyczne i psychiczne znęcanie się nad członkiem rodziny grozi kara od 5 do 10 lat pozbawienia wolności. Jest to przestępstwo ścigane z urzędu, co oznacza, że organy ścigania prowadzą postępowanie niezależnie od woli i zgody osoby pokrzywdzonej. Przemoc rodzi przemoc Prawie wszyscy sprawcy przemocy w dzieciństwie lub młodości byli krzywdzeni, zaniedbywani, bici czy molestowani seksualnie. Oddają to, co dostali jako słabi i bezbronni. Dorośli sprawcy uczą dziecko jak być sprawcą przemocy, lub przyjąć rolę ofiary w dorosłym życiu. Dziecko świadek przemocy = dziecko ofiara przemocy Wpływ przemocy w rodzinie na dziecko może być bezpośredni – wskutek zagrożenia agresją dorosłego, a także bardziej pośredni – poprzez bycie świadkiem przemocy. Dzieci mogą nie widzieć awantur i bicia matki, ale słyszą np. płacz, wyzwiska. Widzą skutki przemocy: zdemolowane mieszkanie, ślady krwi, siniaki, policjantów w domu. Czują atmosferę napięcia w rodzinie, lęk i obawy matki, kiedy sprawca przemocy wraca do domu. Bycie świadkiem przemocy jest silnym urazem psychicznym, który wzrasta, jeżeli dzieci są nie tylko świadkami przemocy ale i jej ofiarami. Przejawiają wtedy bardziej nasilone objawy zaburzeń emocjonalnych, zwłaszcza jeżeli przemoc ma charakter chroniczny. Skutki przemocy wobec dziecka Osoby, które doświadczyły w dzieciństwie maltretowania, często w dorosłym życiu popełniają te same błędy co ojciec czy matka. Mimo, że wiedzą ile bólu i upokorzenia niesie ze sobą przemoc, nie są w stanie inaczej postępować. Po prostu nikt ich nie nauczył okazywania miłości a przede wszystkim rozmowy. "Dzieci, które są niepewne troski i miłości rodziców lub które stały się dla nich powodem kłótni, coraz gorzej sobie radzą wraz z upływem lat. Każdy cios dezorientuje je jeszcze bardziej, a odczuwają go jako pozbawienie miłości" Zaniedbywanie dzieci Zaniedbywanie to nic innego jak niezaspokajanie podstawowych biologicznych i psychicznych potrzeb. Zjawisko to w głównej mierze występuje w rodzinach patologicznych., gdzie jeden z rodziców lub oboje cierpią na chorobę alkoholową. Osoby, które nie zapewniają dostatecznej ilości jedzenia rozwijającemu się dziecku, lub gdy dziecko głodzą nie zasługują na miano dobrego rodzica. Dobry rodzic to taki, który dba o swoje dziecko, otacza je miłością i opiekom. Dom jest bezpiecznym schronieniem przez złem otaczającego świata. Wykorzystanie seksualne dziecka Wykorzystywanie seksualne Nadużycia seksualne są formą przemocy wymagającą specjalnego potraktowania. W kulturze europejskiej występują pewne zakazy (tabu), których naruszenie rodzi powszechne potępienie: - czyny lubieżne, czyli zakaz wciągania w aktywność seksualną dzieci poniżej wieku bezwzględnej ochrony ( w Polsce - od 15 roku życia; art. 200 K.k.) - kazirodztwo, czyli zakaz podejmowania kontaktów seksualnych z najbliższymi krewnymi ( w Polsce- z krewnymi w linii prostej i przysposobionymi; art. 201 K.k.) - gwałt, czyli zakaz zmuszania osoby dorosłej wbrew jej woli lub możliwości pełnego rozeznania czynu (art. 197 K.k.) Cechy dziecka dośwadczającego przemocy „Analizując zaburzenia w rozwoju dzieci maltretowanych, badacze podają następujące cechy ich osobowości: - egocentryzm i niezdolność odwrócenia uwagi od własnej osoby, - brak poczucia realności- tendencje do ucieczki od realnej rzeczywistości w świat fikcji, - bierność i brak inicjatywy, - poczucie mniejszej wartości, - postawa zależności- tendencje do pozostawania dzieckiem, - brak zainteresowania własną przyszłością” Objawy przemocy 1 Objawy przemocy Na pierwszy rzut oka trudno zauważyć widoczne ślady maltretowania. Osoby bite ukrywają siniaki pod ubraniem czy makijażem. Dlatego tak trudno "coś" zauważyć. Dodatkowo agresor wybiera miejsca w które uderzy. Ma przy tym pewność, że nie zostawią one widocznych oznak. Tak na przykład bije w głowę a nie w twarz. Jeśli ślady fizyczne pojawiają sie z pewną regularnością, wówczas należy dyskretnie podjąć odpowiednie działania. Objawy przemocy 2 Objawy przemocy można podzielić na: objawy fizyczne: - sińce i obrzęki na twarzy i innych częściach ciała. - otarcia naskórka po wewnętrznych stronach kończyn i itp. - krwawe pręgi i regularne przebarwienia skóry na ciele. - rany cięte i kłute, blizny na ciele, ubytki włosów. - widoczna trudność w chodzeniu czy siadaniu. - zwiększona wrażliwość na dotyk. - nie leczone skaleczenia, zakażenia czy infekcje. - częste złamania kości - ospałość, apatia - reakcje regresywne np. moczenie się, torsje czy podkradanie rzeczy innym. - reakcje kompulsywne np. ssanie palca, obgryzanie paznokci Objawy przemocy 3 objawy emocjonalne: wzrost napięcia emocjonalnego - wzmożona czujność, niezdolność rozluźnienia - wzrost lęku i niepokoju - u dzieci, które doznały przemocy występuje brak reakcji (płaczu) w sytuacjach bolesnych - niska samoocena, obniżenie poczucie własnej wartości - skłonność do izolacji - depresja, smutek - wzrost natręctw, tików, przyruchów - zmienność nastrojów Objawy przemocy 4 objawy społeczne: - nieufność wobec innych - nieumiejętność nawiązywania kontaktu, podtrzymywania więzi - wrogość - wybuchy złości - wyuczona bezradność, brak umiejętności radzenia sobie z problemami - bójki z innymi dziećmi, brak reakcji na kary, - uciekanie z domu - negatywne nastawienie Objawy przemocy 5 objawy emocjonalne sugerujące wykorzystanie seksualne: - częste lub szczegółowe poruszanie spraw seksu w rozmowie albo zabawie - świadomość seksualna wykraczająca poza poziom dojrzałości dziecka - przesadne unikanie mężczyzn - nadmierna masturbacja - dawanie do zrozumienia, że ma się jakąś tajemnice - próby samobójcze - problemy psychiatryczne dziecka - niepowodzenia w nauce - młodzieńcza depresja Problemy szkolne nie chce chodzić do przedszkola/szkoły, wagary, częste nieobecności unikanie zajęć wychowania fizycznego problemy w relacjach rówieśniczych wycofanie się z wcześniejszych zainteresowań, aktywności poznawczych pozostawanie po zajęciach w szkole KAŻDA NAGŁA ZMIANA ZACHOWANIA Erotyzacja zachowań dziecka Prowokacyjne i uwodzicielskie zachowania seksualne dziecka w stosunku do osób z otoczenia. Nasilona masturbacja dziecięca nieadekwatna do fazy rozwoju psychoseksualnego. Erotyczna twórczość dziecka. Agresja seksualna wobec innych dzieci. Angażowanie rówieśników i młodszych dzieci w nieadekwatną do wieku aktywność seksualną. Nieadekwatne do poziomu rozwoju dziecka język i wiedza dotycząca sfery seksualnej. Problemy medyczne oraz dolegliwości psychosomatyczne Dziecko skarży się na dolegliwości fizyczne, które nie mają medycznego potwierdzenia np. ból brzucha, nudności, wymioty, zaburzenia miesiączkowania przejawia dolegliwości mogące wskazywać na wykorzystywanie, np. ból w okolicach genitaliów czy odbytu, zmiany skórne objawy nerwicowe np. moczenie nocne, zanieczyszczenie się kałem, zaburzenia snu, koszmary nocne Rysunki pozbawione są ludzkich postaci Dziecko rysuję łąkę, zwierzęta, niebo (tam jest daleko i nikt mnie nie znajdzie) Siebie dziecko pomija lub rysuje zamknięte w klatce, domku (schowane) Rysunek pozwala na ujawnienie emocji, pokazania tego o czym dziecko nie potrafi mówić z uwagi na trudności z werbalizowaniem stanu emocjonalnego Rysunek 10-letniego chłopca, bitego przez ojca. Wskazują na to jego silnie zaznaczone ramiona, duże usta i postawione włosy. O agresji świadczą także wyraźnie zaznaczone, silne nogi (dziecko było kopane). Drzewo na rysunku wyraźnie oddziela dom, symbol bezpieczeństwa, od ojca agresora W rodzinach patologicznych dzieci często są bite. Każde uderzenie, każdy strach, każde słowo, które dotknie dziecko zostawia w nim niezatarte wspomnienie, decyduje o tym, jak buduje ono swoje relacje z innymi ludźmi. W przeciwieństwie do przemocy fizycznej, która zostawia ślady (sińce, zadrapania, guzy), przemoc psychiczną można dostrzec jedynie dzięki wnikliwej obserwacji zachowania dziecka. Wynikiem przemocy psychicznej jest bunt, strach, izolacja, brak zaufania ,brak akceptacji dla zasad, wyalienowanie, pobicia, czyli właśnie agresja. Często to sygnał alarmowy wysyłany przez dziecko, to jego wołanie o pomoc! Konsekwencje dla ofiar przemocy są ogromne, rzutują na całe życie człowieka. Ofiary przeżywają głębokie uczucie poniżenia i upokorzenia, strach, wstyd oraz dezorientację. Długofalowe skutki dla ofiar: obniżenie poczucia własnej wartości oraz samooceny, izolacja społeczna, tendencje autodestrukcyjne utrwalony „syndrom ofiary”, ujawniający się przez całe życie osoby. Kochani rodzice, tak naprawdę wychowanie Waszych dzieci leży w Waszych rękach głowach. Wychowawca proces ten chce wspomagać. Pomóżcie mu w tym! To tylko i wyłącznie dla dobra naszych dzieci! „mów dziecku, że jest dobreże może, że potrafi” ( J. Korczak) Dziękuje za uwagę
