wady cewy nerwowej

Patomorfologia
wykład
prof hab. n. med. Andrzej Marszałek
patomorfologia wykład
• wady rozwojowe układu nerwowego
wady cewy nerwowej
wady cewy nerwowej
 Wady są trwałymi uszkodzeniami całego ciała
lub jego części.
 Wady powstają w wyniku zaburzeń rozwoju.
 Wrodzone wady ośrodkowego układu
nerwowego należą do jednych z najczęstszych.
 Istnieje możliwość diagnostyki prenatalnej (USG,
poradnictwo genetyczne).
rozwój
ośrodkowego układu nerwowego
od 19 d.c.
rozwój
ośrodkowego układu nerwowego
od 19 d.c.
19. d.c.
płytka nerwowa
4. t.c.
płytka nerwowa bruzda  cewa
(zawiązki mózgu - 5 pęcherzyków)
8. t.c.
rozwój półkul, zawiązek móżdżku
rozwój
ośrodkowego układu nerwowego
3. m.c.
rdzeń kręgowy i pokrywa pnia mózgu;
koniec I stadium tworzenia komór
3-5. m.c.
powstawanie zakrętów i bruzd (nierówna
proliferacja istoty białej i szarej);
mielinizacja rogów przednich
zanik neuroblastów podwyściółkowych
7-8. m.c.
narodziny
masa mózgu 330-430g
12. m.ż.
zanik komórek w macierzy okołokomorowej
• powstawanie wad związane jest:
– namnażaniem komórek
– i/lub migracją komorek
• ok. 3% noworodków ma duże wady;
• zaburzenia chromosomalne stwierdzane są u ok.
0,062% noworodków;
• najczęstsze wady cewy nerwowej [1 na 1000 ciąż w USA,
±4000 płodów/rok, ale ok. 30% jest utracona (poronienia samoistne
lub życzenie)] to:
– spina bifida,
– anencephaly.
rozwój
ośrodkowego układu nerwowego
• etiologia → ???
• zaburzenie prawidłowego rozwoju lub
uszkodzenie tkanek
60%
znane przyczyny,
20%
interakcja wrodzonych tendencji i
niezdefiniowanych czynników
7.5%
jednogenowe
6%
duże zaburzenia chromosomalne
12%
przyczyny środowiskowe
rozwój
ośrodkowego układu nerwowego
• Istnieją wady pierwotne i wtórne.
– pierwotne: uszkodzenie morfologiczne wynikające z
wewnętrznego zaburzenia procesów wzrostu;
– wtórne:
są
skutkiem
uszkodzenia/przerwania
pierwotnie prawidłowego procesu rozwoju (np.
zaburzenia ukrwienia, zakażenia, działanie środków
chemicznych).
– Jeżeli uszkodzenie następuje przed 20-22 tygodniem
ciąży, bez badań genetycznych trudno jest ustalić czy
zmiana ma charakter pierwotny czy wtórny.
rozwój
ośrodkowego układu nerwowego
• AFP
→?
• nawracanie w 4-5% kolejnych ciąż
• niedobór kwasu foliowego
rozwój
ośrodkowego układu nerwowego
• genetyczne (AR, AD, związana z chr X, aberacje
chromosomalne)
Holoprosencephaly 



HPE1 gene  21q22.3
HPE2 gene  2p21
HPE3 gene  7q36
HPE4 gene  18p
Lissencephaly type 1
(Miller-Diaker syndrome)

LIS1 gene  17p13.3
X-linked hydrocephalus

 Xq28
rozwój
ośrodkowego układu nerwowego
•
•
•
•
•
•
uraz zewnętrzny;
napromienianie
cukrzyca u matki
niedokrwienie
niedobór witaminy A
zakażenia wewnątrzmaciczne (enterowirusy,
adenowirusy, różyczka, świnka, grypa, ospa
wietrzna)
• leki antymitotyczne
• talidomid (??)
rozwój
ośrodkowego układu nerwowego
•
•
•
•
•
•
inne zakażenia (toxoplasmosis)
leki przeciw padaczkowe (kwas walproinowy)
teratogeny
ołów organiczny
zespół dzieci alkoholików ?
inne (gorączka lub hipertermia we wczesnej
ciąży, otyłość - ??)
• różnice etniczne i geograficzne
(w USA Hiszpanie > nie-Hiszpanie > Murzyni)
wady cewy nerwowej
• Uszkodzenie, w czasie którego dochodzi do
całkowitego lub częściowego zaburzenia
procesu tworzenia cewy nerwowej lub brak
zamknięcia powłok pokrywających cewę (od
bezmózgowia do przepukliny mózgowej)
• zaburzenia zamykania cewy /dysraphism
• zwykle związane z chorobami AR lub
czynnikami zewnętrznymi
wady cewy nerwowej
•
STATUS DYSRAPHICUS:
kręgi, czaszka
+ mostek, żebra, dłonie i stopy
•
SPINAL DYSRAPHISM/SPINA BIFIDA
a) spina bifida occulta
b) meningocele
c) myelomeningocele/meningomyelocele
w 80% przypadków  okolica lędźwiowo-krzyżowa (S1-2)
 niema klinicznie
 lub objawy zaburzeń czynnościowych:
- kończyny dolne (czuciowe i ruchowe)
- jelito
- pęcherz
 czasem zaburzenia są obecne przez całe życie (ubytki neurologiczne) i
psycho-socjalne niedostosowanie
encephalocele
• Obecność mózgu poza jamą czaszki;
• Przyczyną prawdopodobnie jest pierwotne zaburzenia w
obrębie mezodermy w czasie procesów
postneurulacyjnych;
• dysraphism mózgu jest znacznie rzadszy niż rdzenia
(1 : 6);
• najczęściej obecny jest w okolicy potylicznej (80-90%),
dół tylny czaszki oraz w okolicy nosa;
• frontal encephaloceles może być związane z
deformacjami twarzy (wysokie występowanie wTailandii)
inne wady rozwojowe mózgu
wady cewy nerwowej
• hydromyelia
• diastomatomyelia/diplomyelia (1 lub 2 „układy”
oponowe)
• syringomyelia/syrinx** (szczelina)
• hydromyelia** (ciągłe poszerzenie kanału centranego)
**zniszczenie istoty białej i szarej + glioza
MICROCEPHALUS
• OUN (najczęściej półkule) jest mniejszy niż w postaci prawidłowej,
lecz makroskopowo i mikroskopowo nie do rozróżnienia z
prawidłowym;
• wielkość czaszki jest proporcjonalna do wielkości mózgu; często
rdzeń kręgowy jest hypoplastyczny;
• ta wada może być zdiagnozowana w chwili narodzin lub później;
• przyczyny:
–
–
–
–
–
w większości przypadków pozostaje nieznana
zakażenie wirusem różyczki we wczesnej ciąży
Napromienianie promieniami X (przed 5. m.c.)
HIV
zespół Downa
ANENCEPHALUS
• krańcowy przykład zaburzeń zamykania cewy
nerwowej;
• zaburzenie obejmuje struktury pochodzące z
przedniej części cewy nerwowej;
• twarz ma charakterystyczny wygląd:
– oczy „wystają” do przodu,
– uszy są najczęściej grube i nieregularne,
– szyja jest krótka lub jej brak.
ANENCEPHALUS
• Najczęściej OUN zredukowany do area cerebrovasculosa
• Brak kości powyżej oczu
• Brak kości skroniowych
• Brak łuski kości potylicznej
• Skrócenie doły przedniego, wydłużenie tylnego
• Brak foramen magnum
• Obecne oczy, ale brak n. wzrokowych
• Czasem obecny móżdżek
ANENCEPHALUS
• Noworodek może przeżyć (!).
• przyczyny:
– lokalne (zahamowanie rozwoju ± 28g.d.);
– Uogólnione (np: mutacje jednego genu; zab.
wielogenowe; teratogeny - aminopterin, thalidomide);
– często towrzyszące wielowodzie
• częstość: 1-5/1000; F>M
inne zaburzenia
HOLOPROSENCEPHALY
CYCLOPIA
• pojedyncze oko;
• nos jest zawsze nieprawidłowy (braku lub jako skórny „przydatek”);
• brak kości czaszki.
• półkule mózgu są zlane tworząc wspólną komorę;
• BRAK: nerwów węchowych, ciała modzelowatego oraz przegrody
przeźroczystej;
• Ukształtowanie powierzchni słabo zaznaczone, ↑ liczby naczyń;
• Dodatkowo: polydactylia i zaburzenia narządów wewnętrznych
CYCLOPIA
CEBOCEPHALUS → brak fuzji oczodołów, nieprawdiłowy nos
CYCLOPS HYPOGNATHUS → + dodatkowo zaburzenia rozwoju kości
obręczy barkowej
•
przyczyny:
–
–
–
–
–
–
–
–
–
zaburzenia chromosomalne (trisomia 13 z. Pateau; trisomia 18 z. Edwards)
jedno/wielo-genowe
teratogeny
fetal alcohol syndrome
cukrzyca matki
CMV
u bliźniąt syjamskich
częsta wada u niższych ssaków
można wywołać eksperymentalnie
AGENESIS OF CORPUS
CALLOSUM
nieprawidłowe zakręty
• LISSENCEPHALY/AGYRIA
• MACROGYRIA
• MICROGYRIA
• PACHYGYRIA
• POLYMICROGYRIA