Monopol - Internet Świadłowodowy dla Firm
advertisement
Monopol a konkurencja doskonała jeden dostawca produkt zróżnicowany kilku dostawców OLIGOPOL MONOPOL ZRÓŻNICOWANY wielu dostawców KONKURENCJA NIEDOSKONAŁA (MONOPOLISTYCZNA) (NIEDOSKONAŁY) OLIGOPOL produkt NIEZRÓŻNICOWANY niezróżnicowany KONKURENCJA DOSKONAŁA (DOSKONAŁY) Wyjaśnienie dla właściwego zrozumienia tematu: MONOPOL: forma rynku, na którym działa jeden sprzedawca przy nieograniczonej liczbie nabywców. Może przybierać formę związków producentów dających przewagę ekonomiczną nad konkurentami poprzez osiąganie wyższych zysków, dzięki korzystnemu kształtowaniu cen sprzedaży, jak i wobec możliwości narzucania niskich. Często zdarza się tak, że na rynku znajdują się nieliczne firmy i decyzje pojedynczych przedsiębiorstw wpływają na cenę rynkową. Mówimy wtedy o niedoskonałej konkurencji. Sytuację skrajną, w której na rynku występuje tylko jedna firma, nazywamy monopolem. W przypadku monopolu dane dobro wytwarza dokładnie jeden producent, nazywany monopolistą. Nie jest on już cenobiorcą lecz cenotwórcą – to jego decyzje stanowią jaka jest cena danego dobra. Oczywiście nie działa on w sposób nieograniczony, przy cenie, jaką ustali nie sprzeda nieogran8iczonej ilości danego dobra, ale tylko taką, jaka jest wielkości popytu przy takiej cenie. Zwiększenie ceny będzie powodowało przesuwanie się po krzywej popytu w górę i spadek wielkości popytu. W przypadku wolnej konkurencji przedsiębiorstwo, które było cenobiorcą, sprzedawało każdą jednostkę towaru po tej samej cenie, co powodowało, że przychód krańcowy był równy tej cenie. W przypadku monopolu sytuacja jest bardziej skomplikowana. Wzrost wielkości sprzedaży (a więc i produkcji) powoduje, że cena produktu spada, jak pokazuje to krzywa popytu. Przy czym jeśli zwiększenie sprzedaży o 100 jednostek powoduje spadek ceny o 10zł to spada cena nie tylko tych 100 jednostek, ale wszystkich wyprodukowanych, także wcześniej. Z tego wynika, że przychód krańcowy spada szybciej niż cena produktu. Widzimy, że gdy cena spada o 10 to przychód krańcowy spada o 20. W pewnym momencie przychód całkowity zaczyna maleć, co oznacza, że przychód krańcowy staję się ujemny. Ilość Cena TR MR 1 110 110 110 2 100 200 90 3 90 270 70 4 80 320 50 5 70 350 30 6 60 360 10 7 50 350 -10 8 40 320 -30 9 30 270 -50 10 20 200 -70 TR – przychód całkowity MR – przychód krańcowy Praktyki monopolistyczne, zachowania podmiotów gospodarczych osłabiające konkurencję. W prawie polskim są nimi m.in. porozumienia polegające w szczególności na: 1. ustalaniu, bezpośrednio lub pośrednio, cen oraz zasad ich kształtowania między w stosunkach z osobami trzecimi, 2. podziale rynku wg kryteriów terytorialnych, asortymentowych lub podmiotowych, 3. ustaleniu lub ograniczeniu wielkości produkcji, sprzedaży lub skupu towarów, 4. ograniczeniu dostępu do rynku lub eliminowaniu z rynku podmiotów gospodarczych nie objętych porozumieniem, 5. ustaleniu przez konkurentów, lub ich związki, warunków umów zawieranych z osobami trzecimi. KONKURENCJA DOSKONAŁA Ponieważ nie występuje tu zróżnicowanie produktu (dobra homogeniczne, jednorodne), cena jest taka sama dla wszystkich konkurujących firm. Żaden z konkurentów nie będzie reklamował swoich wyrobów, chyba że reklama może wykreować różnicę w postrzeganiu towaru przez klientów (w takim jednak przypadku gałąź taką należałoby rozpatrywać już w kategoriach modelu konkurencji monopolistycznej). Sprzedawcy osiągają różne stopy zysku w stopniu, w jakim uda im się obniżyć koszty produkcji i dystrybucji. Na tym rynku spotykamy wielu kupujących i wielu sprzedających. Zarówno jedni, jak i drudzy nie mają wpływu na cenę (są zatem cenobiorcami, z ang. pricetaker); jest ona wyznaczona przez siły popytu i podaży na tym rynku. Występuje swoboda wejścia na rynek i wyjścia z rynku, pojawia się doskonała informacja. Nie istnieje niepewność i ryzyko działalności gospodarczej - każde przedsiębiorstwo może sprzedać po bieżącej cenie rynkowej wszystko to, co wytwarza. Czysta konkurencja doskonała jest modelem teoretycznym, do którego nieco zbliżają się rynki: produktów rolnych i surowców mineralnych. Charakterystyka podstawowych struktur rynku. Cechy Liczba konkurentów Produkt Konkurencja Konkurencja doskonała monopolistyczna nieograniczona wielu jednorodny, niezróżnicowany Oligopol Monopol kilku jeden producent zróżnicowany lub nieliczne lub nawet niezróżnicowany brak substytutów wiele wejście ograniczone niedoskonała doskonała bardzo ważna unika się jej bez znaczenia ważna bardzo ważna bez znaczenia samochody, rynki użyteczności kawa, pasty do przewozy publicznej, np. zębów, zegarki lotnicze, wynajem pocztowy, samochodów telekomunikacyjny zróżnicowany, wiele podobnych substytutów Bariery wejścia na niewielkie kilka rynek Znajomość rynku niedoskonała, doskonała w oligopolu Znaczenie bez znaczenia konkurencji (brak kontroli cenowej cen) Znaczenie promocji Przykłady rynków chociaż lepsza niż bez znaczenia niektóre produkty spożywcze Konkurencja (z łaciny concurrentia – współzawodnictwo) proces, w którym uczestnicy rynku dążą do realizacji swoich interesów poprzez przedstawienie jak najkorzystniejszej oferty, w skład której wchodzi nie tylko cena, ale także np. jakość wyrobu, serwis gwarancyjny i pogwarancyjny. Kupujący konkurują, chcąc zdobyć ograniczoną ilość dóbr na rynku, natomiast sprzedający walczą o pieniądze kupujących. Konkurencję można podzielić na cenową, czyli związaną z ilością dóbr, które są w stanie kupić nabywcy za określoną kwotę oraz konkurencję pozacenową, która określa jakość produktu, styl, cechy wyrobu, jego parametry użytkowe, trwałość udzielanej gwarancji, marki, serwisu czy ewentualnego kredytu. Ponadto ważnym narzędziem współczesnej konkurencji jest reklama, promocja, marketing. Wolna konkurencja, typ konkurencji występującej w warunkach istnienia w danej gałęzi produkcji dużej liczby niewielkich przedsiębiorstw, z których żadne nie wywiera większego wpływu na sytuację rynkową, przy biernej roli państwa, nie zakłócającego samoczynnych procesów rynkowych własnymi działaniami lub ograniczeniami nakładanymi na inne podmioty gospodarcze. Dumping, sprzedaż towarów eksportowanych za granicę po cenach niższych niż w kraju. Przesłankami jego stosowania może być: dążenie do opanowania nowych rynków lub utrzymania pozycji na dotychczasowych poprzez wyeliminowanie lub ograniczenie konkurencji, zdobycie dodatkowych dewiz, zmniejszenie lub likwidacja nadwyżki podaży na rynku krajowym. Dumping może być stosowany przez monopole, ewentualnie oligopole czasowo lub stale. Sprzyja mu protekcyjna polityka handlowa państwa. Wywołuje niekorzystne skutki: w kraju eksportera - konsumenci płacą wyższe ceny, pokrywając straty związane z niskimi cenami w eksporcie, w kraju importera - ograniczenie produkcji własnej wobec konkurencji tanich towarów importowanych. Po opanowaniu rynku eksporter podnosi ceny często do poziomu wyższego niż poprzednio. Oligopol, rynek oligopolistyczny, model rynku, na którym występuje niewielka liczba - od dwóch (duopol) do kilkunastu - producentów, których decyzje cenowe są wzajemnie uzależnione. Uzależnienie to przyjmuje najczęściej formę paralelizmu cenowego, gdy decyzje co do ceny podejmuje największe przedsiębiorstwo oligopolu (lider cenowy), a pozostałe je naśladują, bądź mniej lub bardziej formalnych umów, dotyczących wspólnej polityki cenowej (umowa dżentelmeńska, kartel, syndykat itp.).Oligopol jest najczęściej występującym modelem rynku, zarówno w przypadku produktów jednorodnych (np. stal, ropa naftowa, metale kolorowe), jak i zróżnicowanych (np. samochody, papierosy, sprzęt elektroniczny). Wejście nowych firm do oligopolu jest istotnie utrudnione, bądź ze względu na konieczność dysponowania dużym kapitałem, bądź z uwagi na bariery technologiczne lub prawne. Polityka antymonopolowa, ogół działań państwa mających na celu przeciwdziałanie procesom monopolizacji lub ich skutkom i ochronę zasad wolnej konkurencji. Konieczność prowadzenia polityki antymonopolowej motywowana jest powstawaniem społecznych kosztów związanych z monopolizacją. Przejawiają się one głównie: w zmniejszaniu przez monopole rozmiarów produkcji i podaży, co prowadzi do wzrostu cen i osiągania przez nie wyższego niż w warunkach wolnej konkurencji zysku, zwanego zyskiem monopolowym, w niepełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych i wyższych przeciętnych kosztach produkcji, hamowaniu postępu technicznego, narzucaniu innym podmiotom gospodarczym warunków transakcji niezgodnych z zasadami uczciwej konkurencji. Polityka antymonopolowa może przyjmować dwie formy: pierwsza - realizowana np. w USA - polega na całkowitym zakazie działań zmierzających do ograniczania produkcji lub handlu i konkurencji pomiędzy firmami. Zakazane są m.in. takie formy działania, jak: jawne lub tajne umowy i porozumienia dotyczące wielkości produkcji lub różnicowania cen, umowy wiązane, wyłączność handlowa, fuzje przedsiębiorstw lub wykupywanie akcji konkurentów, tworzenie połączonych dyrekcji. Sąd antymonopolowy może nawet nakazać rozbicie monopolu, jeśli wcześniej zaistniał. Druga - występująca np. w Wielkiej Brytanii - polega na dopuszczeniu istnienia monopoli (uznaje się, że w niektórych przypadkach ich istnienie jest nawet korzystne dla gospodarki, np. gdy wielka skala produkcji pozwala wydatnie obniżyć przeciętne koszty wytwarzania) i poddaniu ich działania kontroli państwa, przede wszystkim poprzez nadzór nad cenami i zyskami, z możliwością nakazania obniżki cen lub opodatkowania nadmiernych zysków. Polityka antymonopolowa może obejmować także zmonopolizowane, antymonopolowa realizującym pomoc w celu stanowi politykę państwa stworzenia część dla przedsiębiorstw konkurencji ekonomicznej antymonopolową jest dla istniejących polityki - wchodzących państwa. będący agendą na monopoli. W Polityka Polsce rządową rynki organem - Urząd Antymonopolowy, utworzony na początku 1990, opierający swoją działalność na ustawie o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym z 24 II 1990. Przykładem koncernu monopolistycznego może być rosyjski GAZPROM posiadający monopol na wydobycie i transport rosyjskiego gazu. Kontroluje około 20% europejskiego rynku gazowego i prawie 100% wschodnioeuropejskiego. Zatrudnia ponad 7000 osób w całej Rosji, ma udziały w innych firmach, związanych z mediami (telewizja Ostankino, gazeta Komsomolska Prawda). Powstał w wyniku przekształcenia radzieckiego ministerstwa ds. przemysłu gazowego, dlatego 40% udziału w przedsiębiorstwie ma państwo. ZAKRES DZIAŁAŃ UOKiK Na mocy ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 122, poz. 1319) Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów jest centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach ochrony konkurencji i konsumentów, podległym Prezesowi Rady Ministrów. Do zakresu działania Prezesa UOKiK należy: sprawowanie kontroli przestrzegania przez przedsiębiorców przepisów wyżej wymienionej ustawy, wydawanie, w przypadkach określonych wyżej wymienioną ustawą, decyzji w sprawach przeciwdziałania praktykom ograniczającym konkurencję, koncentracji lub podziału przedsiębiorców oraz decyzji w sprawach kar pieniężnych, prowadzenie badań stanu koncentracji gospodarki oraz zachowań rynkowych przedsiębiorców, przygotowywanie projektów rządowych programów rozwoju konkurencji oraz projektów rządowej polityki konsumenckiej, nadzorowanie pomocy publicznej udzielanej przedsiębiorcom na podstawie ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców (Dz. U. Nr 60, poz. 704), dokonywanie oceny skuteczności oraz efektywności pomocy publicznej udzielonej przedsiębiorcom, a także skutków udzielonej pomocy w sferze konkurencji, współpraca z zagranicznymi i międzynarodowymi organizacjami i organami w zakresie ochrony konkurencji, opracowywanie i przedkładanie Radzie Ministrów projektów aktów prawnych dotyczących praktyk ograniczających konkurencję, rozwoju konkurencji lub warunków jej powstawania, a także ochrony interesów konsumentów, opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących praktyk ograniczających konkurencję, rozwoju konkurencji lub warunków jej powstawania, a także ochrony interesów konsumentów, przedkładanie Radzie Ministrów okresowych sprawozdań z realizacji rządowych programów rozwoju konkurencji i polityki konsumenckiej, występowanie do przedsiębiorców i związków przedsiębiorców w sprawach ochrony praw i interesów konsumentów, podejmowanie czynności wynikających z ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. Nr 47, poz. 211 ze zm.), występowanie do wyspecjalizowanych jednostek i odpowiednich organów kontroli państwowej o wykonanie badań przestrzegania praw konsumentów, nadzór nad ogólnym bezpieczeństwem produktów przeznaczonych dla konsumentów w zakresie wynikającym z ustawy z dnia 22 stycznia 2000 r. o ogólnym bezpieczeństwie produktów (Dz. U. Nr 15, poz. 179), współpraca z organami samorządu terytorialnego oraz z krajowymi i zagranicznymi organizacjami społecznymi i innymi instytucjami, do których zadań statutowych należy ochrona interesów konsumentów, udzielanie pomocy organom samorządu województwa i powiatu oraz organizacjom, do których zadań statutowych należy ochrona interesów konsumentów, w zakresie wynikającym z rządowej polityki konsumenckiej, inicjowanie badań towarów i usług, wykonywanych przez organizacje konsumenckie, opracowywanie i wydawanie publikacji oraz programów edukacyjnych popularyzujących wiedzę o prawach konsumentów, realizacja zobowiązań międzynarodowych Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie współpracy i wymiany informacji w sprawach ochrony konkurencji i pomocy publicznej udzielanej przedsiębiorcom, gromadzenie i upowszechnianie orzecznictwa w sprawach z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów, podejmowanie czynności wynikających z ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. Nr 22 poz. 271), podejmowanie czynności wynikających z ustawy z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim (Dz. U. Nr 99, poz. 999), wykonywanie innych zadań określonych w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów lub odrębnych ustawach. MONOPOL monopol naturalny-monopol przyrodniczy monopol wynikający z rzadkości rozmieszenia (np. OPEC - monopol na międzynarodowym środków produkcji lub środków świadczenia rynku ropy naftowej), usług (np. jedna apteka w miasteczku). Podam kilka faktów, które uwidocznią jak kształtują się ceny na rynku monopolowym, jak działa monopol i pokażą, że nie jest on dobry dla konsumenta: Model czystej konkurencji Model konkurencji Monopol pełny monopolistycznej - - - Charakteryzuje się dużą Charakteryzuje się względnie - W monopolu pełnym liczbą niezależnych dużą liczbą producentów jeden producent producentów, z których wytwarzających produkty tego wytwarza zazwyczaj żaden indywidualnie nie samego typu (np. meble, unikatowy produkt, ma wpływu na cenę, odzież, obuwie, biżuterię), ale kształtujący cenę Ceny kształtującą się pod posiadające swoiste, rynkową zapewniającą wpływem całkowitych indywidualne cechy, co mu wysoki zysk na wielkości popytu i podaży, pozwala producentom odrębnie drodze ograniczania Charakteryzuje się ustalać ceny swoich wyrobów, podaży. dążeniem do obniżki - Konkurencja ma głównie - Brak konkurencji, kosztów produkcji, charakter niecenowy (jakość, wejście innych pociągające za sobą opakowanie, reklama, producentów na rynek obniżenie cen, eliminuje promocja), w pełni Wejście na rynek jest zmonopolizowany jest produkujących zbyt trudniejsze niż w modelu praktycznie niemożliwe, drogo, konkurencji doskonałej, Wejście nowych wymaga większego kapitału z rynku konkurentów - - - - Cena monopolowa, cena kształtowana przez producentów na rynek i nakładów na skuteczną jednego wspólnie doskonale konkurencyjny reklamę i promocję dla działających nie napotyka żadnych pozyskania klientów. sprzedawców poprzez barier. takie dopasowanie rozmiarów produkcji (podaży) do popytu, aby zapewnić sobie maksymalny zysk. - Cena monopolowa jest z reguły wyższa od ceny, jaka ukształtowałaby się w warunkach konkurencji doskonałej, a podaż jest mniejsza. Widzimy jak stopniowo spada nastawienie na konsumenta i na to na czym w naszym społeczeństwie konsumentowi w obecnych trudnych czasach najbardziej zależy czyli na cenę – a wzrasta nastawienie na zysk producenta. Porównanie monopolu i konkurencji doskonałej: Konkurencja doskonała Czysty monopol Ponieważ nie występuje tu zróżnicowanie Rynek, na którym znajduje się tylko jeden produktu (dobra homogeniczne, jednorodne), sprzedawca produktu (a zatem firma = cena jest taka sama dla wszystkich rynek), dla którego nie ma oferty konkurujących firm. Żaden z konkurentów nie substytucyjnej. Skoro monopolista jest będzie reklamował swoich wyrobów, chyba że jedynym sprzedawcą całej wielkości podaży, reklama może wykreować różnicę w może ustalać cenę (a zatem jest cenodawcą, postrzeganiu towaru przez klientów (w takim z ang. pricemaker) - z tej możliwości, jednak przypadku gałąź taką należałoby oczywiście, skrupulatnie korzysta. Istnienie rozpatrywać już w kategoriach modelu monopolu zależy od istnienia barier konkurencji monopolistycznej). Sprzedawcy uniemożliwiających wejście innych firm na osiągają różne stopy zysku w stopniu, w jakim dany rynek (zablokowane wejście). Bariery uda im się obniżyć koszty produkcji i mogą mieć różny charakter np. prawny, jak dystrybucji. Na tym rynku spotykamy wielu udzielanie licencji, czy technologiczny, mogą kupujących i wielu sprzedających. Zarówno być również konsekwencją korzyści skali. jedni, jak i drudzy nie mają wpływu na cenę Monopolista nie poddany kontroli państwa, (są zatem cenobiorcami, z ang. pricetaker); dążący do maksymalizacji zysku, ustaliłby jest ona wyznaczona przez siły popytu i wysoką cenę, nie reklamowałby się lub podaży na tym rynku. Występuje swoboda robiłby to w niewielkim zakresie, oferowałby wejścia na rynek i wyjścia z rynku, pojawia minimalny poziom usług, ponieważ się doskonała informacja. Nie istnieje konsumenci i tak musieliby kupować jego niepewność i ryzyko działalności gospodarczej produkt z powodu braku bliskich substytutów. - każde przedsiębiorstwo może sprzedać po Jeśli istnieją bliższe lub dalsze substytuty bieżącej cenie rynkowej wszystko to, co oraz pojawia się groźba konkurencji, wytwarza. Czysta konkurencja doskonała jest monopolista tego typu może zainwestować w modelem teoretycznym, do którego nieco poprawę usług lub technologię, co działałoby zbliżają się rynki: produktów rolnych i jak bariera wejścia dla potencjalnych surowców mineralnych. konkurentów. Jeśli taki monopol poddany jest regulacji rządowej, to oczekuje się od niego Na rynku występuje duża liczba firm ustalenia niższych cen i rozszerzenia skali produkujących dobra oraz dużo produkcji w imię dobra społecznego. kupujących, przy czym każdy z Wyróżnia się: producentów wytwarza mały procent produkcji ogólnej. o monopol państwowy (administrowany) - Istnieje możliwość zakładania nowych wynikający z decyzji administracyjnej przedsiębiorstw i występuje nieograniczona władzy rządzącej (np. PKP, Poczta swoboda wejścia na rynek Produkowane towary są podobnej ( a Polska), o nawet jednakowej ) jakości i o zbliżonych cechach użytkowych monopol nieregulowany - monopol, na którego działanie nie wpływa rząd, o monopol ekonomiczny - powstający Ilość wyprodukowanego towaru nie wpływa dzięki nagromadzeniu kapitału na popyt ( jego krzywa jest stała ). prywatnego lub publicznego w drodze Zarówno kupujący jak i sprzedający akumulacji, połączenia się dysponują pełną informacją o rynku przedsiębiorstw prywatnych, sprzedaży ( producenci mają pełne rozeznanie papierów wartościowych, a czasem z odnośnie kosztów, cen, zaś konsumenci wykorzystania umarzanych dotacji z znają ceny, jakość i dostępność dóbr na budżetu państwa lub przywilejów rynku). licencyjnych, Ciekawostki antymonopolowe: (Artykuł 101 ust. 2 pkt 1) ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów stanowi: Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów może nałożyć, w drodze decyzji, na przedsiębiorcę karę pieniężną w wysokości stanowiącej równowartość od 1000 do 5 000 000 EURO, jednak nie więcej niż 10 % przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary. Sąd antymonopolowy zgodził się na karę, którą Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów wymierzył telekomunikacyjnemu gigantowi za lekceważenie żądań udzielenia informacji. W lutym 2002roku UOKiK wszczął przeciw TP SA postępowanie antymonopolowe, które dotyczy zbyt wysokich - zdaniem urzędu - opłat za umieszczanie w książkach telefonicznych dodatkowych informacji o abonentach np. skrótów "mgr" lub "dr" przed nazwiskiem. UOKiK zażądał od operatora wyjaśnień, ale informacje, które uzyskał były niepełne. TP SA prosiła o przedłużenie terminu. Uznała, że uzyskała "milczącą" zgodę. Dodatkowe informacje przysłała dopiero wtedy, gdy urząd zagroził karą. UOKiK karę i tak wymierzył. Spółka odwołała się do sądu. - To nie pierwszy przypadek przesunięcia przez TP SA terminu. Taka była praktyka - zarzucała wczoraj na rozprawie mec. Maria Olszak reprezentująca urząd. - Wątpliwe jest, czy prezes UOKiK może w ogóle nałożyć karę, jeśli udzieliliśmy informacji, choć nie w terminie - odpierała w imieniu TP SA mec. Małgorzata Modzelewska. Sędzia Ewa Pisula-Dąbrowska nie miała wątpliwości, że informacja powinna być udzielona w terminie i w przypadku jej braku można nałożyć karę. - Gdyby strony mogły wnosić o wydłużenie terminów, UOKiK nie mógłby zakończyć postępowania antymonopolowego - podkreślała. Zdaniem Aliny Urban, rzeczniczki UOKiK, każdy przypadek odmowy udzielenia informacji przez przedsiębiorcę narusza interes publiczny. Prezes urzędu będzie konsekwentnie dyscyplinował firmy, które utrudniają postępowanie. W ostatnim czasie nałożono kary na TP SA w wysokości 18 tys. zł, w ubiegłym roku prezes UOKiK ukarał prezesa Centertela karą w wysokości ok. 20 tys. zł i całe przedsiębiorstwo karą 17 tys zł. Kary za nieudzielanie informacji nie są wysokie i wynoszą maksymalnie 5 tys. euro. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Cezary Banasiński wszczął postępowanie antymonopolowe wobec TPSA w sprawie uchylania się Spółki od zawarcia umów o współpracy międzyoperatorskiej z operatorami telekomunikacyjnymi uprawnionymi do świadczenia usług dostępu do Internetu (ISP). Na podstawie art. 44 ust. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2000 r. Nr 122, poz. 1319 z późn. zm.) Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Cezary Banasiński wszczął z urzędu postępowanie antymonopolowe w sprawie uznania działań Telekomunikacji Polskiej S.A., polegających na uchylaniu się od zawarcia z operatorami telekomunikacyjnymi uprawnionymi do świadczenia usług dostępu do Internetu (ISP) umów o współpracy międzyoperatorskiej, których postanowienia stwarzałyby równoprawne warunki świadczenia usług - dla ISP oraz TP S.A. - na rynku komutowanego dostępu do Internetu, za praktykę ograniczającą konkurencję określoną w art. 8 ust 2 pkt 5 ww. ustawy i nakazania jej zaniechania. Urząd wszczął postępowanie w związku z tym, że do chwili obecnej Telekomunikacja Polska S.A. uchyla się od podpisywania umów o współpracy międzyoperatorskiej. Niektóre wnioski zostały złożone do TP S.A. już w 1995 roku. W szczególności podkreślenia wymaga fakt, że istotnym elementem umowy o współpracy pomiędzy firmami świadczącymi usługi dostępu do Internetu (ISP) a Telekomunikacją Polską S.A. są rozliczenia międzyoperatorskie. Zawarcie takich umów umożliwiłoby dokonywania rozliczeń pomiędzy ISP a TP S.A.. W chwili obecnej brak jest jakichkolwiek rozliczeń. W rezultacie braku umów za ruch generowany w sieci TP S.A. przez ISP (poprzez numery dostępowe 0-20, którymi dysponują ISP) całość korzyści pobiera TP S.A. ISP mimo, że generują ruch w tej sieci, z wykorzystaniem swojego numeru dostępowego nie uzyskuje żadnych korzyści. Taki stan rzeczy w ocenie UOKiK hamuje rozwój konkurencyjnego rynku usług dostępu do Internetu. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Cezary Banasiński uznał pobieranie opłaty manipulacyjną w wysokości 49,94 PLN przy rozpatrywaniu reklamacji zgłaszanych przez pasażerów uprawnionych do bezpłatnego lub ulgowego przejazdu, a nie posiadających w trakcie podróży dokumentów poświadczających ich uprawnienia, za praktykę ograniczającą konkurencję, określoną w art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, polegającą na narzucaniu nadmiernie wygórowanych cen i nakazał jej zaniechania. Równocześnie na każdą ze spółek Prezes UOKiK nałożył karę pieniężną: (Artykuł 101 ust. 2 pkt 1) ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów stanowi: Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów może nałożyć, w drodze decyzji, na przedsiębiorcę karę pieniężną w wysokości stanowiącej równowartość od 1000 do 5 000 000 EURO, jednak nie więcej niż 10 % przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary) 1. PKP Przewozy Regionalne Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie – 635 702,95 zł, stanowiących równowartość 180 500 EURO (Przychód PKP PR za 2001 r. wyniósł 321 533 112 zł. Tak więc maksymalna wysokość kary jaką można nałożyć na ten pomiot wynieść mogła 32 153 311 zł. ) 2. PKP Intercity Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie - karę pieniężną w wysokości 49 658,79 zł, stanowiących równowartość 14 100 EURO (Przychód PKP Intercity w 2001 r. wyniósł 162 298 011 zł. Tak więc maksymalna wysokość kary jaką można nałożyć na ten pomiot wynieść mogła 16 229 801 zł.) 3. PKP Szybka Kolej Miejska w Trójmieście Sp. z o.o. z siedzibą w Gdyni - karę pieniężną w wysokości 142 284,76 zł, stanowiących równowartość 40 400 EURO (Przychód PKP SKM w 2001 r. wyniósł 26 223 533 zł. Tak więc maksymalna wysokość kary jaką można nałożyć na ten podmiot wynieść mogła 2 622 353 zł.) 4. PKP Warszawska Kolej Dojazdowa Sp. z o.o. z siedzibą w Grodzisku Mazowieckim - karę pieniężną w wysokości 34 866,81 zł, stanowiących równowartość 9 900 EURO. (Przychód PKP WKD w 2001 r. wyniósł 5 836 637 zł. Tak więc maksymalna wysokość kary jaką można byłoby nałożyć na ten pomiot wynieść mogła 583 663 zł.) Nałożone kary są 3-krotnością kwoty pobranej przez poszczególne spółki z tytułu opłaty manipulacyjnej. Przy nakładaniu kary Prezes UOKiK brał pod uwagę trudną sytuację finansową spółek. Decydując się na wymierzenie kary pieniężnej, organ antymonopolowy wziął w szczególności pod uwagę: - szkodliwość społeczną stosowanej przez spółki PKP praktyki, - jej powszechność, - fakt, iż stosowana przez spółki PKP praktyka godzi w interes szerokiego kręgu pasażerów, a indywidualne dochodzenie przez nich roszczeń na drodze cywilnoprawnej może być uciążliwe. Podsumowanie Konkurencja doskonała Czysty monopol - wiele przedsiębiorstw - jedno przedsiębiorstwo - wiele przedsiębiorstw, które nie są dla - brak konkurencji - konsument nie ma żadnego wpływu na siebie konkurencją - konsument nie ma wpływu na cenę, wyznacza ją siła popytu - zysk sprzedawcy na pojedynczej cenę, wyznacza ją sprzedawca - zysk sprzedawcy na pojedynczej jednostce towaru zależy do jego jednostce towaru zależy od marży możliwości obniżenia kosztów jaka sprzedawca nałoży na towar produkcji - wejście na rynek stosunkowo łatwe - brak większej kontroli z zewnątrz - praktycznie brak szans wejścia na rynek - ciągła obserwacja UOKiK Biorąc pod uwagę wszystkie fakty możemy stwierdzić, że i konkurencja doskonała i monopol jest rzeczą dobrą tylko dla przedsiębiorcy a nie dla Konsumenta. W przypadku rynku na, którym występuje konkurencja doskonała ma On do wyboru wiele produktów, które w zasadzie niczym się nie różnią – ich jakość i cena są praktycznie takie same a w przypadku monopolu Konsument nie ma kompletnie, żadnego wyboru ponieważ ma do czynienia z tylko jednym produktem na rynku. Ani konkurencja doskonała ani monopol nie służy dobru publicznemu czyli dobru konsumenta. Bibliografia: 1. R. Kłeczek, W. Kowal, J. Woźniczka "Strategiczne planowanie marketingowe", PWE, Warszawa 2001. 2. Ph. Kotler "Marketing. Analiza, planowanie, wdrażanie i kontrola", Wydawnictwo Felberg SJA. 3. K. Niemczycki "Ekonomia", Wydawnictwo BWSBiI, Bielsko-Biała 2000. 4. M. Nasiłowski "System rynkowy. Podstawy mikro- i makroekonomii", Wydawnictwo Key Text, Warszawa 1996. 5. Dawid Begg, Stanley Fischer, Rudiger Doronbusch "Mikroekonomia", E, Warszawa 2003. 6. Andrzej Skrzypacz „Życie gospodarcze“ (Wykład ekonomii – Monopol) Nr.36, 4-09-1994 7. Roman Smolski, Marek Smolski, Elżbieta Helena Stadtmüller "Słownik Encyklopedyczny Edukacja Obywatelska" Wydawnictwo Europa. 1999. 8. Internet : - http://www.uokik.gov.pl/ - http://republika.pl/b_sk/strona/800/ekonomia2.html
