Monitoring środowiska

Załącznik nr 9
do Zarządzenia Rektora ATH Nr 514/2011/2012z dnia 14 grudnia 2011 r.
.
Druk DNiSS nr PK_IIIF
OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA
NAZWA PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA: : Monitoring środowiska
Kod przedmiotu:……………………………………………………………………………….
Rodzaj przedmiotu: podstawowy/kierunkowy/ogólny/specjaln.*; obowiązkowy/obieralny*
Wydział: Nauk o Materiałach i Środowisku
Kierunek: Inżynieria środowiska
Specjalność (specjalizacja): Inżynieria ochrony środowiska
Poziom studiów: pierwszego stopnia / drugiego stopnia *
Profil studiów: ogólnoakademicki/praktyczny*
Forma studiów: stacjonarne / wieczorowe / zaoczne *
Rok: I
Semestr: I
Formy zajęć i liczba godzin: wykłady – 30; laboratorium – 30: zajęcia terenowe - 15
Język/i, w którym/ch realizowane są zajęcia: polski
Liczba punktów ECTS: 4
Osoby prowadzące:
wykład: prof. ATH dr hab.inż. Bożena Mrowiec, dr inż. Janusz Kozak, dr Andrzej
Jaguś,
laboratorium: dr inż. Mariusz Kuglarz
zajęcia terenowe: dr inż. Janusz Kozak, dr Andrzej Jaguś
* – pozostawić właściwą nazwę
1. Założenia i cele przedmiotu:
Celem przedmiotu jest zaznajomienie studentów z organizacją systemu i prowadzeniem
monitoringu środowiska. Po ukończeniu kursu studenci powinni:
- posiadać wiedzę o celach, strukturze organizacyjnej i funkcjonowaniu monitoringu
środowiska, w tym PMŚ, w Polsce w odniesieniu do przepisów prawodawstwa krajowego i
Unii Europejskiej;
- potrafić przeprowadzić analizę wybranych parametrów jakościowych elementów
środowiska wg. procedury analitycznej, dokonać interpretacji uzyskanej wartości w
odniesieniu do wytycznych w postaci raportu, formułować wnioski;
- potrafić pracować w zespole.
2. Określenie przedmiotów wprowadzających wraz z wymaganiami wstępnymi: Chemia
nieorganiczna i organiczna, podstawowa wiedza o substancjach występujących i
wprowadzanych do środowiska oraz specyficznych oddziaływaniach, sposobach określania
zawartości substancji w różnym pod względem stanu skupienia materiale.
1
3. Opis form zajęć
a) Wykłady
 Treści programowe (tematyka zajęć): Wykład podzielony na 5 grup tematycznych po 15 h
I Monitoring środowiska – zagadnienia ogólne:
1. Monitoring środowiska – definicja pojęcia. System zbierania danych o środowisku.
Inspekcja Ochrony Środowiska (IOŚ) jej cele i zadania (2 godz.).
2. Państwowy Monitoring Środowiska – definicja PMŚ, cele i zadania, struktura
organizacyjna (2 godz.)
3. Funkcjonowanie bloku – presje i realizowane zadania (1 godz.).
4. Funkcjonowanie Bloku – stan. Zadania podsystemów monitoringu jakości powietrza,
wód, gleby i ziemi, przyrody, hałasu, pól elektromagnetycznych, promieniowania
jonizującego (4 godz.).
5. Funkcjonowanie bloku – oceny i prognozy. Realizowane zadania i wykorzystywane
techniki interpretacji danych (1 godz.)
6. System jakości w PMŚ. System baz danych i prezentowanych informacji. Współpraca
z Europejską Agencją Środowiska (2 godz.)
7. Zintegrowany monitoring środowiska przyrodniczego (ZMŚP). Organizacja i założenia
programowe, stacje bazowe, uwarunkowania geoekosystemu, energia i materia
w geoekosystemie (2 godz.).
8. Zaliczenie I (1 godz.).
 Metody dydaktyczne: wykład z prezentacją multimedialną; dyskusja i zadawanie pytań
przez studentów
 Forma i warunki zaliczenia: I grupa tematyczna - zaliczenie pisemne na ocenę pozytywną
z treści przedstawianych na wykładach (3-4 przekrojowe zagadnienia), czas trwania
zaliczenia 45 min.
 Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej (maksymalnie 5 pozycji w każdej
grupie):
1. Wójcik D.: Ochrona środowiska – system monitoringu i informacji. Gospodarka –
Środowisko przyrodnicze – informacje. Europejskie Stowarzyszenie Ekonomistów
Środowiska i Zasobów Naturalnych. Biblioteka „Ekonomia i Środowisko” Nr 19,
Wrocław, 1996.
2. Pozycje z serii: „Biblioteka Monitoringu Środowiska”
3. Aktualny program Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ), IOŚ Warszawa.
bLaboratorium
 Treści programowe (tematyka zajęć):
Część I
Przepisy BHP, regulamin pracowni, pierwsza pomoc, warunki zaliczenia przedmiotu,
harmonogram ćwiczeń – 2 godz.
Ćwiczenie 1
Oznaczanie biochemicznego BZT5 i chemicznego (ChZT) zapotrzebowania tlenu (2 godz.).
Celem ćwiczenia jest wykonanie oznaczenia BZT5 oraz ChZT ścieków przemysłowych oraz
ocena ich podatności na rozkład biologiczny na podstawie wyznaczonego stosunku
BZT5/ChZT. Zakres ćwiczenia obejmuje: oznaczenie ChZT metodą spektrofotometryczną
oraz BZT5 w systemie Oxi Top.
Ćwiczenie 2
Jakościowe oznaczenie cukrów ogólnych (2 godz.).
Celem ćwiczenia jest stwierdzenie obecności cukrów ogólnych oraz określenie ich stężenia w
ściekach komunalnych oraz przemysłowych.
Ćwiczenie 3
Oznaczanie detergentów anionoaktywnych (2 godz.).
Celem ćwiczenia jest stwierdzenie obecności detergentów oraz ich ilościowe oznaczenie
w próbce ścieków komunalnych. Zakres ćwiczenia obejmuje: ekstrakcję substancji
2
powierzchniowo czynnych przy użyciu chloroformu oraz wizualne porównanie intensywności
badanej próbki ze skalą wcześniej przygotowanych wzorców.
Ćwiczenie 4
Oznaczanie chromu (VI) metodą kolorymetryczną z difenylokarbazydem (2 godz.).
Celem ćwiczenia jest oznaczenie zawartości chromu (VI) w próbce ścieków przemysłowych
metodą kolorymetryczną. Zakres ćwiczenia obejmuje: przygotowanie skali wzorców oraz
wykonanie oznaczenia dla próby właściwej.
Ćwiczenie 5
Oznaczanie pozostałego chloru użytecznego (2 godz.).
Celem ćwiczenia jest stwierdzenie obecności oraz ilościowe oznaczenie pozostałego chloru
użytecznego w próbce ścieków po procesie dezynfekcji metodą miareczkową pośrednią.
Ćwiczenie polega na wprowadzeniu nadmiaru odczynnika redukującego (tiosiarczan sodu),
a następnie odmiareczkowaniu jego nadmiaru mianowanym roztworem jodu.
Odrabianie zaległych ćwiczeń (2 godz.).
Zaliczenie przedmiotu (1 godz.).
 Metody dydaktyczne: praktyczne wykonywanie analiz fizyko-chemicznych, praca
zespołowa pod nadzorem prowadzącego
 Forma i warunki zaliczenia: zaliczenie na ocenę uwzględniające wykonanie planu
ćwiczeń laboratoryjnych; każde ćwiczenie obejmuje zaliczenie na ocenę teorii z zakresu
wykonywanego ćwiczenia, praktyczne przeprowadzenie badania i przygotowanie
sprawozdania z badania.
 Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej (maksymalnie 5 pozycji w każdej
grupie):
1. Zieliński J., (red.): Chemia wody i ścieków, Skrypt Politechniki Śląskiej, Gliwice 1993.
2. Gomółkowie B.E.: Ćwiczenia laboratoryjne z chemii wody, Oficyna Wydawnicza
Politechniki Wrocławskiej, 1998.
3. Gadzała – Kopciuch R. (red.): Fizykochemiczne metody analizy w chemii środowiska Cz.1
ćwiczenia laboratoryjne z analityki i kontroli w ochronie środowiska), Skrypt UMK, Toruń
2003.
4. Hermanowicz W., Dożańska W., Dojlido J., Koziorowski B., Zerbe J.: Fizyko-chemiczne
badanie wody i ścieków, Arkady, Warszawa 1999.
5. Namieśnik J.: Przygotowanie próbek środowiskowych do analizy, WNT, Warszawa 1999.
3
Załącznik nr 9
do Zarządzenia Rektora ATH Nr 514/2011/2012z dnia 14 grudnia 2011 r.
.
Druk DNiSS nr PK_IIIF
OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA
NAZWA PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA:.......Monitoring Środowiska
Kod przedmiotu:……………………………………………………………………………….
Rodzaj przedmiotu: kierunkowy; obowiązkowy
Wydział:…Nauk o Materiałach i Środowisku
Kierunek …Inżynieria Środowiska.
Specjalność (specjalizacja):.............................................................................................................................
Poziom studiów: pierwszego stopnia
Profil studiów: ogólnoakademicki/
Forma studiów: stacjonarne
Rok:......I.....Semestr:..2..................
Formy zajęć i liczba godzin: wykłady –15; ćwiczenia laboratoryjne - ..30..; itd. – wpisać
właściwe formy zgodnie z programem studiów (15 godz. mgr inż. Jerzy Jamrocha, 15 godz.
dr Marek Krywult
Język/i, w którym/ch realizowane są zajęcia:…polski
Liczba punktów ECTS:…3
Osoby prowadzące:
wykład:…mgr inż. Jerzy Jamrocha
inne formy zajęć…mgr inż. Jerzy Jamrocha, dr Marek Krywult
* – pozostawić właściwą nazwę
1. Założenia i cele przedmiotu, w tym zakładane efekty kształcenia zdefiniowane w
kategoriach wiedzy, umiejętności i innych kompetencji:
Celem przedmiotu jest przekazanie współczesnej wiedzy z zakresu problematyki monitoringu
środowiska oraz zastosowaniu różnych metod badawczych w celu monitorowania badanego
zjawiska. Student poznaje cele, zadania i umocowania prawne monitoringu, potrafi wyjaśnić
mechanizmy monitoringu aktywnego i pasywnego. Student zna przykłady zastosowań
4
systemów monitoringu, oraz rozumie mechanizmy ich działania. Student rozumie kalkulacje
kosztów prowadzenia monitoringu oraz potrafi wyjaśnić celowość tych działań.
2. Określenie przedmiotów wprowadzających wraz z wymaganiami wstępnymi:
przedmiotami poprzedzającym są „podstawy biologii”; „ekologia ogólna”, „biocenologia”
student posiada dobrze ugruntowaną wiedzę ogólnoekologiczną, ,oraz potrafi wykorzystać
posiadaną wiedzę w rozwiązywania problemów stawianych w trakcie realizowania tego
przedmiotu.
3. Opis form zajęć (dr Marek Krywult 15 godzin)
b) Laboratorium
 Treści programowe (tematyka zajęć).
1.Monitoring dwutlenku węgla w atmosferze. Obieg dwutlenku węgla w przyrodzie.
Znaczenie działalności człowieka dla zmian poziomu dwutlenku węgla w atmosferze. Metody
monitoringu w skali lokalnej i globalnej. Dyskusja na temat potencjalnego efektu
cieplarnianego  2 godz.
2-3. Ozon stratosferyczny i troposferyczny. Wprowadzenie pojęć ozon troposferyczny i
stratosferyczny. Rola i znaczenie obu z nich. Wpływ działalności człowieka na poziom ozonu.
Rola promieniowania ultrafioletowego. Formy monitoringu ozonu troposferycznego,
aktywne, pasywne i biologiczne. Kalkulacja kosztów prowadzenia tych trzech metod.
Wzajemne ich powiązania. Prezentacje Studentów  4 godz.
4-5. Monitoring dwutlenku siarki i tlenków azotu. Wpływ SO2 oraz NOx na roślinność i
organizm człowieka. Metody monitoringu aktywne i pasywne oraz metody biologiczne.
Wzajemne powiązania tych metod oraz analiza ich skuteczności. Znaczenie porostów przy
monitoringu SO2. Prezentacje Studentów.  3 godz.
6. Monitoring wód płynących stojących. Problem zanieczyszczenia wód w Polsce. Sposoby
monitoringu jakości wody. Zanieczyszczenia chemiczne i biologiczne. Monitoring
zbiorników zaporowych na przykładzie Jeziora Goczałkowickiego. Prezentacje Studentów. –
2 godz.
7. Monitoring zjawiska El Nino. Wyjaśnienie mechanizmów powstawania zjawiska El
Nino. Działanie siły Curiolisa i zjawiska upwellingu. Określanie znaczenia zjawiska jako
drugiego po zmienności pór roku czynnika klimatotwórczego na Świecie. Metody
monitoringu poprzez system boi zakotwiczonych, boi pływających jak również systemu
satelitarngo. System ostrzegania i jego działanie. Próba wyjaśnienia machanizmów
oddziaływania zjawiska na zmiany klimatu na Świecie i w Polsce.  3 godz.
5
8.
Dyskusja sprawozdań z zajęć i prezentacji. Dyskusja na temat prezentacji
przeprowadzonych przez Studentów  1 godz.
 Metody dydaktyczne: Prezentacje, wykład, dyskusja, praca z książką, metody
audiowizualne
 Metody ewaluacji wiedzy: kartkówki sprawdzające przygotowanie do zajęć; studenci
przygotowują prezentacje, które są oceniane, rozumieją prezentowany materiał. Oceniana jest
również aktywność w trakcie dyskusji.
 Forma i warunki zaliczenia: Obecność na zajęciach (usprawiedliwienie wyłącznie na
podstawie zwolnienia lekarskiego + zaliczenie materiału z opuszczonych zajęć); studenci są
oceniani na podstawie przedstawionych prezentacji i wiedzy związanej z ich tematyką.
 Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej (maksymalnie 5 pozycji w każdej grupie):
•
Teodora Małgorzata Traczewska, Biologiczne metody oceny skażenia środowiska,
Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2011.
•
J. David Allan. Ekologia Wód Płynących. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa
1998.
•
Porównanie pomiarów ozonu w przyziemnej warstwie troposfery na wybranych
stacjach europejskich”, Monitoring Środowiska Przyrodniczego nr 7, s. 33-37,
Kieleckie Towarzystwo Naukowe, Kielce 2006
•
Wiąckowski S. 1998. Ekologia ogólna. Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz.
•
http://ec.europa.eu/environment/air/quality/standards.htm
•
TEMIS – www.temis.nl
•
http://poradnik.ekoportal.pl/producent/BE_3.html
•
http://www.euro-net.pl/~adamczak/ekologia/powietrze.htm
6