Doświadczenia instytucji związane ze stwierdzanymi

Doświadczenia instytucji związane
ze stwierdzanymi nieprawidłowościami
w Polityce Spójności
Warszawa, 20 lipca 2017 r.
NIEPRAWIDŁOWOŚCI ISTOTNE PRZEPISY
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013:
• Art. 2 pkt 36 – „nieprawidłowość” – każde naruszenie prawa unijnego
lub krajowego dotyczącego stosowania prawa unijnego, wynikające z działania
lub zaniechania podmiotu gospodarczego zaangażowanego we wdrażanie
funduszy, które ma lub może mieć wpływ na budżet Unii poprzez obciążenie
budżetu Unii nieuzasadnionym wydatkiem
• Art. 2 pkt 37 – „podmiot gospodarczy” – każda osoba fizyczna lub prawna
lub inny podmiot biorący udział we wdrażaniu pomocy z funduszy, z wyjątkiem
państwa członkowskiego wykonującego swoje uprawnienia władzy publicznej
• Art. 2 pkt 38 – „nieprawidłowość systemowa” – każda nieprawidłowość, która
może mieć charakter powtarzalny, o wysokim prawdopodobieństwie
wystąpienia w podobnych rodzajach operacji, będąca konsekwencją istnienia
poważnych defektów w skutecznym funkcjonowaniu systemu zarządzania
i kontroli, w tym polegająca na niewprowadzeniu odpowiednich procedur
zgodnie z niniejszym rozporządzeniem oraz z przepisami dotyczącymi
poszczególnych funduszy
2
NIEPRAWIDŁOWOŚCI ISTOTNE PRZEPISY
Ustawa wdrożeniowa:
• Art. 2 pkt 14 – definicja nieprawidłowości indywidualnej – zgodna z definicją
nieprawidłowości z rozporządzenia 1303/2013 (art. 2 pkt 36)
• Art. 2 pkt 15 – definicja nieprawidłowości systemowej – zgodna z definicją tej
nieprawidłowości z rozporządzenia 1303/2013 (art. 2 pkt 38)
• Art. 2 pkt 12 – „korekta finansowa” – kwota, o jaką pomniejsza
się współfinansowanie UE dla projektu lub programu operacyjnego w związku
z nieprawidłowością indywidualną lub systemową
• Art. 11 ust. 2 – w przypadku, o którym mowa w art. 24 ust. 11 pkt 1,
anulowanie części albo całości dofinansowania w wyniku nałożenia korekty
finansowej nie zwalnia instytucji, która dopuściła się uchybień, lub instytucji
obowiązanej do wypłaty dofinansowania z obowiązku wypłaty równowartości
dofinansowania należnego beneficjentowi
3
NIEPRAWIDŁOWOŚCI ISTOTNE PRZEPISY
Ustawa wdrożeniowa:
• Art. 9 ust. 2 pkt 8 i 9 - nakładanie korekt i odzyskiwanie kwot podlegających
zwrotowi jest kompetencją instytucji zarządzających
• Art. 10 - instytucja zarządzająca może powierzyć realizację tych zadań
instytucjom pośredniczącym i wyrazić zgodę na ich dalsze powierzenie
instytucjom wdrażającym
• Art. 24 - sposób postępowania w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości,
w tym ust. 9, zgodnie z którym w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości:
– przed zatwierdzeniem wniosku o płatność – należy pomniejszyć wartość wydatków
kwalifikowalnych ujętych we wniosku o płatność,
– w uprzednio zatwierdzonym wniosku o płatność – należy nałożyć korektę
finansową oraz wszcząć procedurę odzyskiwania środków.
4
NIEPRAWIDŁOWOŚCI
Nieprawidłowość oznacza łączne spełnienie wszystkich przesłanek
określonych w definicji zawartej w art. 2 pkt 36 rozporządzenia
1303/2013:
• Działanie lub zaniechanie podmiotu gospodarczego zaangażowanego
we wdrażanie EFSI
• Prowadzące do naruszenia prawa unijnego lub prawa krajowego
dotyczącego stosowania prawa unijnego,
• Które ma lub może mieć szkodliwy wpływ na budżet Unii poprzez
obciążenie budżetu nieuzasadnionym wydatkiem.
5
PODMIOT GOSPODARCZY
Art. 2 pkt 36 – „nieprawidłowość” – każde naruszenie prawa unijnego
lub krajowego dotyczącego stosowania prawa unijnego, wynikające z działania
lub zaniechania podmiotu gospodarczego zaangażowanego we wdrażanie
funduszy, które ma lub może mieć wpływ na budżet Unii poprzez obciążenie
budżetu Unii nieuzasadnionym wydatkiem
Podmiot gospodarczy zaangażowany we wdrażanie funduszy – nie tylko
beneficjent, ale także wykonawca, czy podwykonawcy.
6
SZKODA FINANSOWA –
FAKTYCZNA VS. POTENCJALNA
Art. 2 pkt 36 – „nieprawidłowość” – każde naruszenie prawa unijnego
lub krajowego dotyczącego stosowania prawa unijnego, wynikające z działania
lub zaniechania podmiotu gospodarczego zaangażowanego we wdrażanie
funduszy, które ma lub może mieć wpływ na budżet Unii poprzez obciążenie
budżetu Unii nieuzasadnionym wydatkiem
Ma wpływ na budżet Unii – wydatki nieprawidłowe zostały zrefundowane
ze środków budżetu UE
Może mieć wpływ na budżet Unii – nieprawidłowość została wykryta
przed zadeklarowaniem wydatków do KE (refundacja z budżetu UE nie nastąpiła)
Nieprawidłowości o wartościach trudnych bądź niemożliwych do oszacowania –
to nieprawidłowości mające wpływ na budżet UE
7
ŹRÓDŁA INFORMACJI
O NIEPRAWIDŁOWOŚCIACH
• Działania instytucji systemu zarządzania i kontroli
• Informacje przekazane przez instytucje spoza
systemu, funkcjonujące w obszarze wdrażania
funduszy
• Instytucje „zewnętrzne”, w tym organy ścigania
• Inne źródła
8
SKUTKI STWIERDZENIA
NIEPRAWIDŁOWOŚCI
DLA BENEFICJENTÓW
Beneficjent popełniający nieprawidłowość musi liczyć się
z konsekwencjami:
• Związanymi z wydatkowaniem środków pochodzących
z budżetu UE
• Karnymi
• Związanymi z dyscypliną finansów publicznych
9
TYPY NIEPRAWIDŁOWOŚCI INFORMACJE PRZEKAZANE KE
Ogólna liczba zgłoszonych nieprawidłowości – 3682. Liczba wybranych typów nieprawidłowości
nie sumuje się do liczby ogólnej, gdyż:
•jedno zgłoszenie może być zakwalifikowane do kilku typów nieprawidłowości;
•wybrano tylko najliczniej reprezentowane typy nieprawidłowości.
10
NIEPRAWIDŁOWOŚCI
I NARUSZENIA W ZAKRESIE PZP
Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości oraz naruszenia
w zakresie zamówień publicznych można podzielić na 3
zasadnicze grupy:
Nieprawidłowości w zakresie wymogów stawianych
wykonawcom,
Nieprawidłowości w zakresie wyboru wykonawców,
Nieprawidłowości związane
udzielania zamówień.
z
wyborem
procedury
11
NADUŻYCIA FINANSOWE
Nadużycie finansowe – szczególny rodzaj nieprawidłowości
Zgodnie z art. 1 Konwencji w sprawie ochrony interesów finansowych WE jest
to jakiekolwiek umyślne działanie lub zaniechanie naruszające interesy finansowe
Wspólnot Europejskich w odniesieniu do wydatków, polegające na:
•wykorzystaniu lub przedstawieniu fałszywych, nieścisłych lub niekompletnych oświadczeń
lub dokumentów w celu sprzeniewierzenia lub bezprawnego zatrzymania środków z
budżetu ogólnego Wspólnot Europejskich lub budżetów zarządzanych przez Wspólnoty
Europejskie lub w ich imieniu,
•nieujawnieniu informacji, mimo istniejącego obowiązku w tym zakresie,
w celu sprzeniewierzenia lub bezprawnego zatrzymania środków z budżetu ogólnego
Wspólnot Europejskich lub budżetów zarządzanych przez Wspólnoty Europejskie lub w ich
imieniu,
•niewłaściwym wykorzystaniu takich środków do celów innych niż te, na które zostały
pierwotnie przyznane.
12
NADUŻYCIA FINANSOWE –
INFORMACJE PRZEKAZANE KE
Powyższy wykres zawiera informacje zarówno nt. przypadków potwierdzonych,
jak i podejrzeń nadużyć finansowych.
13
NADUŻYCIA FINANSOWE –
KATEGORIE
Błędy związane z aplikowaniem o
dofinansowanie
27
1
Błędy związane z podmiotem
aplikującym o dofinansowanie
43
12
2 2
Błedy finansowo-księgowe
Błędy w zakresie dokumentów
potwierdzających poniesione
wydatki
Błędy w zakresie rezultatów
projektów
76
118
Błędy i niedociągnięcia
beneficjentów
Bankructwo
Błędy w zakresie etyki i uczciwości
2
Inne
Powyższy wykres zawiera informacje zarówno nt. przypadków potwierdzonych,
jak i podejrzeń nadużyć finansowych.
14
NADUŻYCIA FINANSOWE –
PRZYKŁADY
Fałszywe lub sfałszowane dokumenty (towarzyszące)
Umowa została rozwiązana z powodu przedłożenia przez Beneficjenta do
rozliczenia wniosku o płatność zawierającego nieprawdziwe pisemne
oświadczenia dotyczące wykonania i zakończenia realizacji zadań
wskazanych w Harmonogramie rzeczowo-finansowym Projektu. Beneficjent
został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo z 297 § 1 k.k.
popełnione w związku z realizacją projektu.
Art. 297. § 1. Kto, w celu uzyskania dla siebie lub kogo innego, od banku lub jednostki organizacyjnej
prowadzącej podobną działalność gospodarczą na podstawie ustawy albo od organu lub instytucji
dysponujących środkami publicznymi - kredytu, pożyczki pieniężnej, poręczenia, gwarancji, akredytywy,
dotacji, subwencji, potwierdzenia przez bank zobowiązania wynikającego z poręczenia lub z gwarancji lub
podobnego świadczenia pieniężnego na określony cel gospodarczy, instrumentu płatniczego lub zamówienia
publicznego, przedkłada podrobiony, przerobiony, poświadczający nieprawdę albo nierzetelny dokument
albo nierzetelne, pisemne oświadczenie dotyczące okoliczności o istotnym znaczeniu dla uzyskania
wymienionego wsparcia finansowego, instrumentu płatniczego lub zamówienia, podlega karze
pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
15
NADUŻYCIA FINANSOWE –
PRZYKŁADY
Beneficjent zakupił środki trwałe. IP została poinformowana przez Centralne
Biuro Antykorupcyjne o wszczęciu i prowadzeniu śledztwa pod nadzorem
Prokuratury w sprawie o czyn z art. 297 § 1 kodeksu karnego przeciwko
Beneficjentowi. Śledztwo zostało wszczęte na skutek złożenia anonimowej
informacji. Z informacji udostępnionych przez CBA wynika, iż Beneficjent
znacznie zawyżył wartość nabywanych w projekcie produktów. W związku z
powyższym przedłożone przez Beneficjenta dokumenty (kserokopie
potwierdzonych za zgodność z oryginałem faktur VAT, umowy sprzedaży,
oferty na zakup urządzeń oraz notatki z rozeznania rynku) budzą
uzasadnione wątpliwości i są dokumentami nierzetelnymi w rozumieniu art.
297 § 1 k.k., bowiem w treści powyższych dokumentów zawarto ceny maszyn
odbiegające od ich wartości rynkowej. Pozyskane przez Beneficjenta oferty
oraz sporządzona notatka z rozeznania rynku zostały przygotowane w celu
uwiarygodnienia zawyżonej wartości rynkowej maszyn.
16
NADUŻYCIA FINANSOWE –
PRZYKŁADY
Beneficjent do wniosku o płatność końcową przedłożył potwierdzoną przez niego
za zgodność z oryginałem kserokopię faktury VAT dokumentującą nabycie
w ramach projektu maszyny. Poproszony o przedstawienie oryginału dokumentu,
przedłożył kontrolującym fakturę VAT o takim samym nr, ale wystawioną innego
dnia. Tym samym Beneficjent przedstawił dwa różne dokumenty (z inną datą
wystawienia) dokumentujące to samo zdarzenie gospodarcze (nabycie tej samej
maszyny). Na obu opisanych dokumentach widnieją dane osoby wystawiającej
przedmiotowe dokumenty księgowe wraz z jej podpisami. Jednocześnie
Beneficjent oświadczył, że nie posiada oryginału faktury na zakup maszyny. Jeden
z przedstawionych dokumentów stwierdza nieprawdę i różni się od dokumentu
oryginalnego – został podrobiony, a Beneficjent przedłożył go w celu otrzymania
dofinansowania projektu ze środków europejskich. Ponadto wraz z wnioskiem
o płatność końcową Beneficjent przedstawił potwierdzoną za zgodność z
oryginałem kserokopię umowy „kupna sprzedaży” przedmiotowej maszyny,
natomiast w toku czynność kontrolnych okazał Zespołowi kontrolującemu oryginał
umowy kupna sprzedaży z innego dnia. Również w tym przypadku uzasadnione jest
podejrzenie, że Beneficjent posługiwał się dokumentem stwierdzającym
17
nieprawdę.
NADUŻYCIA FINANSOWE –
PRZYKŁADY
Dyrektor Departamentu X Urzędu Marszałkowskiego w Y złożył
zawiadomienie do Prokuratury Rejonowej o podejrzeniu popełnienia
przestępstwa
polegającego
na
posłużeniu
się
dokumentami
poświadczającymi nieprawdę (przelewy zapłaty). W związku z tym,
iż wydatek opisany fakturą poniesiony został z naruszeniem przepisów prawa
(art. 297 § 1 kk, art. 270 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk), został przez IZ uznany
za niekwalifikowany w całości.
Art. 270. § 1. Kto, w celu użycia za autentyczny, podrabia lub przerabia dokument lub takiego dokumentu jako
autentycznego używa, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności od
3 miesięcy do lat 5.
Art. 11 § 2. Jeżeli czyn wyczerpuje znamiona określone w dwóch albo więcej przepisach ustawy karnej, sąd
skazuje za jedno przestępstwo na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów.
18
NADUŻYCIA FINANSOWE –
PRZYKŁADY
W trakcie kontroli na miejscu pojawiły się wątpliwości co do wartości oraz
autentyczności
przedstawionych
maszyn.
Zespołowi
kontrolującemu
i rzeczoznawcy majątkowemu nie udostępniono maszyn. Wobec powyższego
wyceny dokonano w oparciu o materiał zgromadzony podczas przeprowadzonej
wcześniej kontroli. Sporządzona przez rzeczoznawcę wycena wykazała,
że przedstawione maszyny/urządzenia były prymitywną imitacją, a w zasadzie
samą ramą konstrukcyjnie znacznie różniącą się od maszyn, które miały zostać
nabyte. Posiadały one wprawdzie tabliczki znamionowe, ale nie były one
oryginalne. Ze sporządzonej przez rzeczoznawcę wyceny wynika, że szacunkowa
wartość dwóch maszyn wynosi 17 300,00 zł netto podczas, gdy do rozliczenia
przedstawiono fakturę o wartości brutto 2 112 268,92 zł. Mając na uwadze
przytoczone okoliczności sprawy, jak również fakt prowadzenia przez Prokuraturę
Okręgową postępowania przeciwko prezesowi firmy podejrzanemu o popełnienie
czynu z art. 13§ 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k.
w zw. z art. 297 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. instytucja
rozwiązała umowę z Beneficjentem.
19
NADUŻYCIA FINANSOWE –
PRZYKŁADY
IZ otrzymała prawomocny wyrok wydany przez Sąd Okręgowy, zgodnie z którym
Beneficjent doprowadził i usiłował doprowadzić do wypłacenia nienależnego mu zgodnie z realizowanym projektem - dofinansowania, przedkładając konieczne do
wypłacenia transz dofinansowania nierzetelne dokumenty mające pozorować
poniesienie na przewidziane w umowie kategorie wydatków kwalifikowanych.
Ponadto w trakcie kontroli stwierdzono, że Beneficjent nie zrealizował
określonego w umowie o dofinansowanie Projektu zakresu rzeczowego, m.in. nie
udokumentował dostatecznie zakresu i przebiegu prac budowlanych, nie posiadał
zakupionych w ramach projektu wszystkich produktów, nie informował IZ
o zakupie sprzętu używanego i złożył oświadczenie stwierdzające nieprawdę.
Ponadto Beneficjent zakupił produkt o innych parametrach, niż określone
w umowie, za znacznie zawyżoną kwotę (nie rozeznał rynku) oraz nie posiadał
produktu, którego zakup deklarował.
20
NADUŻYCIA FINANSOWE –
PRZYKŁADY
Beneficjent przedstawił do rozliczenia we wniosku o płatność faktury wystawione
przez nieistniejące podmioty. Jednocześnie podczas kontroli przedstawiono
Zespołowi Kontrolującemu sfałszowane dokumenty, tj. umowę potwierdzającą,
że właścicielem nieruchomości jest osoba inna, niż w rzeczywistości.
Beneficjent przedstawił podrobiony protokół odbioru inwestycji infrastrukturalnej
(drogi gminnej) (oskarżony podpisał się w miejscu, gdzie winien podpisać się
z ramienia inwestora inspektor nadzoru).
21
NADUŻYCIA FINANSOWE –
PRZYKŁADY
Beneficjent przedstawił niepełne oraz odbiegające od stanu faktycznego
dokumenty, celem uzyskania refundacji wydatków przedstawionych we wnioskach
o płatność: przekazał niepełną informację o istotnych zmianach w projekcie
dotyczących zmiany terminu zakończenia robót budowlanych; zataił fakt
podpisania aneksu do umowy przedłużającego termin realizacji umowy;
poświadczył nieprawdę zaprzeczając, iż umowa z Wykonawcą została przedłużona;
poświadczył nieprawdę w dokumentacji potwierdzającej odbiór robót
budowlanych; dokonywał odbiorów częściowych po zgłoszeniu przez wykonawcę
zakończenia robót.
22
NADUŻYCIA FINANSOWE –
PRZYKŁADY
Beneficjent przedłożył do refundacji fakturę dot. budowy obiektu na kwotę wyższą
niż faktycznie zrealizowany zakres robót. Do refundacji we wniosku o płatność
przedstawił fakturę wraz z kosztorysem ofertowym, umową z wykonawcą,
podpisanym przez obie strony protokółem odbioru robót oraz potwierdzonym
przez kierownika budowy oświadczeniem Beneficjenta o częściowym, zgodnym z
projektem budowlanym zakończeniu robót. Mając na uwadze powyższe oraz
utrudnienie przez Beneficjenta przeprowadzenie kontroli w miejscu realizacji
projektu, Beneficjent dopuścił się tym samym naruszenia obowiązków
skutkującego powstaniem podstawy do jednostronnego rozwiązania umowy w
trybie natychmiastowym. Beneficjent został poinformowany o konieczności
zwrotu otrzymanego dofinansowania wraz z odsetkami liczonymi jak dla zaległości
podatkowych. Zawiadomienie o podejrzeniu przestępstwa zostało wysłane do
prokuratury. Umowa o dofinansowanie została rozwiązana.
23
NADUŻYCIA FINANSOWE –
PRZYKŁADY
Podczas kontroli przeprowadzonej na miejscu realizacji projektu stwierdzono
nieprawidłowości związane z zakresem prac termomodernizacyjnych (wymiana
okien). W momencie składania Wniosku o dofinansowanie Beneficjent dokonał
wymiany znacznej części okien w termomodernizowanym budynku, jednak w
złożonym Wniosku o dofinansowanie oświadczył, iż okna te będą dopiero
wymieniane. Składając Wniosek o płatność końcową przedstawił Protokół odbioru
robót (końcowy), w którym strony podpisami poświadczają zrealizowanie bez
zastrzeżeń i uwag umowy, której przedmiotem była „Wymiana (…) okien
drewnianych na okna plastikowe (…)” oraz zapłaconą fakturę VAT.
Powyższa dokumentacja dotyczy zakresu prac termomodernizacyjnych, które w
większości zostały wykonane przed złożeniem wniosku o dofinansowanie i
przedłożone do refundacji jako wydatki poniesione w ramach realizowanego
Projektu. W efekcie wskaźniki realizacji projektu założone we Wniosku o
dofinansowanie nie będą mogły zostać osiągnięte. Umowa o dofinansowanie
została rozwiązana. Dodatkowo przedłożono do organów ścigania zawiadomienie
o podejrzeniu popełnienia przestępstwa.
24
NADUŻYCIA FINANSOWE –
PRZYKŁADY
Na podstawie weryfikacji dokumentacji przedłożonej do uzupełnień do wniosku o
płatność pośrednią wystąpiło podejrzenie autentyczności dostarczonej
dokumentacji zdjęciowej przedstawiającej zakupione środki trwałe (w
szczególności piec do pizzy, szafa chłodnicza, kuter). W wyniku kontroli doraźnej
przeprowadzonej na miejscu realizacji projektu, stwierdzono, iż ww. środki trwałe
nie znajdują się w miejscu realizacji projektu. IP2 przystąpi do rozwiązania umowy
oraz procedury odzyskania wypłaconych w ramach płatności pośrednich środków
wraz z odsetkami.
25
NADUŻYCIA FINANSOWE –
PRZYKŁADY
Śledztwo Prokuratury Rejonowej w sprawie działania na szkodę Skarbu Państwa tj.
przestępstwo określone w art. 305 § 1 kk w zw. z art. 12 kk.
Art. 305. § 1. Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, udaremnia lub utrudnia przetarg publiczny albo wchodzi w
porozumienie z inną osobą działając na szkodę właściciela mienia albo osoby lub instytucji, na rzecz której przetarg
jest dokonywany, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Śledztwo prowadzone jest w sprawie m.in. popełnienia przestępstw związanych z
poświadczeniem nieprawdy w dokumentach, wręczaniem i przyjmowaniem
korzyści majątkowych oraz popełnianiem oszustw kredytowych, zakłócaniem
przetargów publicznych, nadużyciem uprawnień przez funkcjonariuszy
publicznych.
26
NADUŻYCIA FINANSOWE –
PRZYKŁADY
W ramach prowadzonego przez Prokuraturę Apelacyjną postepowania oraz w
związku z prowadzonymi przez Centralne Biuro Antykorupcyjne czynnościami
śledczymi postawiono osobom reprezentującym beneficjenta i wykonawców
zarzuty z następujących art. kodeksu karnego: art. art. 228 par.1 (przyjęcie
korzyści majątkowej lub osobistej w związku z pełnieniem funkcji publicznej), art.
229 (udzielenie lub obietnica udzielenia korzyści majątkowej lub osobistej osobie
pełniącej punkcję publiczną), art. 231 (przekroczenie uprawnień lub nie
dopełnienie obowiązków powodujące szkodę interesu publicznego), art. 296
(nadużycie udzielonych uprawnień lub niedopełnienie obowiązków w celu
uzyskania korzyści majątkowej), art. 299 (próba udaremnienia lub znacznego
utrudnienia ustalenia pochodzenia korzyści majątkowych związanych z
popełnieniem czynu zabronionego). Postawione zarzuty mogą odnosić się do
postępowań o udzielenie zamówienia publicznego, dla których wydatki zostały
częściowo sfinansowane ze środków UE w ramach realizowanego projektu.
27
Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju
ul. Wspólna 2/4
00-926 Warszawa
www.mir.gov.pl
www.funduszeeuropejskie.gov.pl