Od STM do LTM w jaki sposób informacje dostają się do pamięci długotrwałej? Pamięć i uczenie się Pamięć długotrwała: semantyczna i epizodyczna W5 dr Łukasz Michalczyk Od STM do LTM pamięć składa się z różnych magazynów pamięć sensoryczna pamięć krótkotrwała (STM) pamięć długotrwała (LTM) Od STM do LTM w jaki sposób informacje dostają się do pamięci długotrwałej? model Shiffrina, Atkinsona tylko poprzez STM Od STM do LTM w jaki sposób informacje dostają się do pamięci długotrwałej? model jednorodny Nelson Cowan (1988) istnieje tylko pamięć długotrwała powtarzanie pozwala utrzymać informacje STM ale samo w sobie nie wywołuje przeniesienia informacji do LTM pamięć krótkotrwała jest jedynie aktywizacją pamięci długotrwałej Od STM do LTM Od STM do LTM w jaki sposób informacje dostają się do pamięci długotrwałej? model Shiffrina, Atkinsona tylko poprzez STM model Cowana bezpośrednio wLTM w jaki sposób informacje dostają się do pamięci długotrwałej? nie wystarczy powtarzać (Glenberg i wsp., 1977) nie wystarczy powtarzać (Glenberg i wsp., 1977) test przypominania 1. powtarzanie prezentowanych liczb (np. 6423) 2. w różnych próbach, mieli powtarzać różny okres czasu (2 sek., 6sek, 18sek) potem - mieli odpamiętać te liczby Od STM do LTM w jaki sposób informacje dostają się do pamięci długotrwałej? nie wystarczy powtarzać (Glenberg i wsp., 1977) jeżeli nie powtarzanianie to co zatem? powtarzanie elaboracyjne(Craik, (Craik,Lockhart, Tulving, 1975) głębokość przetwarzania 1972) poziom odpamiętanego materiału jest niezależny od ilości powtórek (2, 6, 18 sek.) Od STM do LTM w jaki sposób informacje dostają się do pamięci długotrwałej? nie wystarczy powtarzać (Glenberg i wsp., 1977) Od STM do LTM powtarzanie elaboracyjne (Craik, Tulving, 1975) warunek 1 warunek 2 analiza wzrokowa: analiza fonologiczna: warunek 3 analiza znaczeniowa czy zaczyna się od dużej litery? czy rymuje się ze słowem „wstążka”? jeżeli nie powtarzanianie to co zatem? głębokość przetwarzania (Craik, Lockhart, 1972) Książka książka Zamierzam przeczytać tę ______ płytki poziom przetwarzania średni poziom przetwarzania głęboki poziom przetwarzania Najwięcej słów zapamiętała grupa biorąca udział w warunku 3, potem w warunku 2 i najmniej osoby z warunku 1. Od STM do LTM w jaki sposób informacje dostają się do pamięci długotrwałej? nie wystarczy powtarzać (Glenberg i wsp., 1977) jeżeli nie powtarzanianie to co zatem? TEN SLAJD JUŻ ZNAMY Jak wiele liter może być przechowywanych? Miller (1956): 7 +/- 2 porcje (bazując na informacjach wzrokowych) jednakże słowa są przechowywane fonologicznie (jako dźwięki) powtarzanie elaboracyjne (Craik, Tulving, 1975) informacje werbalne są w LTM kodowane semantycznie TEN SLAJD JUŻ ZNAMY W jaki sposób zrobiliście to zadanie? demonstracja 1 (usłyszeliście liczby) demonstracja 2 (widzieliście liczby) informacje werbalne są kodowane jako seria dźwięków (nawet jeśli prezentowana jest wzrokowo) Od STM do LTM w jaki sposób informacje dostają się do pamięci długotrwałej? nie wystarczy powtarzać (Glenberg i wsp., 1977) jeżeli nie powtarzanianie to co zatem? powtarzanie elaboracyjne (Craik, Tulving, 1975) dodatkowy wniosek: informacje werbalne są w LTM są kodowane semantycznie kodowane semantycznie (Klein, 1970) amnezja Od STM do LTM różne typy amnezji kodowane semantycznie (Klein, 1970) Książka warunek 1 warunek 2 dystraktory podobne brzmieniowo dystraktory podobne znaczeniowo książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka wstążka książka książka książka książka wolumin książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka książka płytki poziom przetwarzania spowodowane lezjami różnych obszarów mózgu badania amnezji wspierają koncepcję różnych systemów pamięci średni poziom przetwarzania Tylko słowa podobne semantycznie powodowały większe popełnianie błędów amnezja amnezja Henry Gustaf Molaison „Pacjent HM” nie był w stanie zachować nowych informacji w LTM posiadał niezaburzoną STM Potrzebujemy taksonomii (sposobu jej opsiania) Pamięć krótkotrwała George Miller - pojemność pamięci krótkotrwałej 7 (+/-2) (Squire, 2004) 7 (+/-2) elementów pamięć długotrwała Potrzebujemy taksonomii (sposobu jej opsiania) nabyta przez różńe rodzaje uczenia się jest ulokowana w wielu różnych obszarach mózgu dostęp do niej zachodzi przez różne mechanizmy wydobywania PAMIĘĆ DEKLARATYWNA SEMANTYCZNA (fakty) NIE - DEKLARATYWNA EPIZODYCZNA (zdarzenia) PROCEDURALNA (umiejętności i zdolności) PRIMING & PERCEPCYJNE UCZENIE SIĘ LTM jest wieloaspektowa (Squire, 2004) REAKCJE EMOCJONALNE NIEASOCJACYJNE UCZENIE SIĘ WARUNKOWANIE KLASYCZNE REAKCJE CIAŁA pamięć deklaratywna przywołane treści są świadome = pamięć jawna może być przekazana i przetwarzana w STM Definicja: fakt (wg słownika PWN) to co zachodzi lub zaszło w rzeczywistości. LTM jest wieloaspektowa pamięć semantyczna ogólna wiedza na temat świata fakty Definicja: znaczenia fakt prasowy (wg słownika PWN) pojęcia informacja rozpowszechniana w prasie lub mediach elektronicznych, niezgodna z prawdą, ale mająca wpływ na opinię publiczną pamięć semantyczna ogólna wiedza na temat świata Definicja: fakty fakt naukowy (wg słownika PWN) znaczenia stwierdzenie konkretnego stanu rzeczy lub zdarzenia w określonym czasie i przestrzeni. pojęcia pamięć semantyczna wraz z doświaczeniem struktura pamięci semantycznej staje się coraz bardziej złożona Definicja: fakt najbardziej podstawowa jednostka pamięci semantycznej. tworzą się: pojęcia schematy skrypty Definicja: Definicja: pojęcie (wg Słownika Języka Polskiego) schematy (wg Słownika Języka Polskiego) to konstrukcja myślowa odzwierciedlająca jakąś rzecz, zjawisko, ideę. pamięć semantyczna ogólna i jednostkowa forma kategorii obiektów drzewo umożliwa identyfikacje i kategoryzację nowych form np. drzew, które dopiero zostaną odkryte (a jeszcze ich nikt nie widział) umożliwa myślenie wyższego rzędu Pojęcia dotyczą także myśli abstrakcyjnych, np. czym jest wolność to struktura pamięci, która organizuje infomracje (np. pojęcia) i relacje pomiędzy nimi. pamięć semantyczna schemat rdzeń (ang. core) część elastyczna (ang. slots, tracks) umożliwa myślenie wyższego rzędu Pojęcia dotyczą także myśli abstrakcyjnych, np. czym jest wolność pamięć semantyczna Definicja: korzeń (Edward Nęcka) to reprezentacje, które są wspólne wszystkim sytuacjom z danego zakresu. schemat opierają się na wcześniejszych doświadczeniach organizują naszą percepcję (Brewer, Treyens, 1981) Sama świadomość tego, że znajdujemy się w „gabinecie” pomaga organizować naszą percepcję pamięć semantyczna wraz z doświaczeniem struktura pamięci semantycznej staje się coraz bardziej złożona Definicja: część elastyczna (Edward Nęcka) to reprezentacje, która pozwala na zastosowanie schematu w konktretnej sytuacji bodźcowej, różniącej się w jakiś sposób od sytuacji typowej. tworzą się: pojęcia schematy skrypty Potrzebujemy taksonomii (sposobu jej opsiania) PAMIĘĆ Definicja: skrypt (wg Słownika Języka Polskiego) to sekwencja oczekiwanych zachowań względem danej sytuacji DEKLARATYWNA SEMANTYCZNA (fakty) NIE - DEKLARATYWNA EPIZODYCZNA (zdarzenia) PROCEDURALNA (umiejętności i zdolności) PRIMING & PERCEPCYJNE UCZENIE SIĘ (Squire, 2004) pamięć semantyczna wraz z doświaczeniem struktura pamięci semantycznej staje się coraz bardziej złożona REAKCJE EMOCJONALNE NIEASOCJACYJNE UCZENIE SIĘ WARUNKOWANIE KLASYCZNE REAKCJE CIAŁA pamięć epizodyczna pamięć zdarzeń, które ludzie doświadczyli jako własne pojęcia kategoryzacja rzeczy lub ideii schematy może być umieszczona w czasie i przestrzeni podklasą pamięcie epizodycznej jest pamięć autobiograficzna organizują części informacji i ich relacje skrypty schematy dla zdarzeń osobiste doświadczenia, które są istotne dla jednej osoby pamięć epizodyczna pamięć epizodyczna charakterystyki subiektywne poczucie sensu czasu („mentalna podróż w czasie”) Elizabeth Loftus związana z self często jej pierwszą formą jest obraz wzrokowy badani, którzy widzieli znak STOP, ale byli pytani o USTĄP, wskazywali, że widzieli USTĄP jednocześnie ma wiele wymiarów: pamiętasz czas, miejsce, zapach, emocje (pamięć „holistyczna”) trywialne zdarzenia są natychmiast zapominane pamięć epizodyczna Pamiętali coś, co nie miało miejsca ! pamięć epizodyczna pamięć może zostać zmieniona Elizabeth Loftus nowe, fałszywe wspomnienia mogą zostać zaimplementowane Elizabeth Loftus percepcja osób badanych zależy od sposobu budowania pytania (1) jak szybko jechały samochody, gdy rozbiły się o siebie? (2) jak szybko jechały samochody, gdy uderzyły o siebie? w (1) szacują większą szybkość niż w (2) ...ale raczej nie, jeśli dotyczą silnych, bo osobistych wspomnień zazwrtych w pamięci autobiograficznej (np. świadkowie napadu w sklepie - Youille, CutShall, 1986) Potrzebujemy taksonomii (sposobu jej opsiania) pamięć prospektywna PAMIĘĆ DEKLARATYWNA SEMANTYCZNA (fakty) związana ze zdarzeniem NIE - DEKLARATYWNA EPIZODYCZNA (zdarzenia) PROCEDURALNA (umiejętności i zdolności) PRIMING & PERCEPCYJNE UCZENIE SIĘ REAKCJE EMOCJONALNE (Squire, 2004) związana z czasem NIEASOCJACYJNE UCZENIE SIĘ WARUNKOWANIE KLASYCZNE REAKCJE CIAŁA pamięć retrospektywna Vs DEKLARATYWNA SEMANTYCZNA (fakty) pamięć prospektywna pamięć prospektywna EPIZODYCZNA (zdarzenia) teraźniejszość pamięć retrospektywna czas Plan wykładów 7.Przechowywanie i zapominanie informacji. 8.Wydobywanie informacji z pamięci 9.Pamięć autobiograficzna