Zarząd Województwa Dolnośląskiego
advertisement
Zarząd Województwa Dolnośląskiego Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 Wrocław, 2009 r. Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 SPIS TREŚCI 1. WSTĘP _____________________________________________________________ 5 2. METODYKA SPORZĄDZENIA PROGNOZY ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO _______________________________________________________ 5 3. INFORMACJA O ZAWARTOŚCI, GŁÓWNYCH CELACH WOJEWÓDZKIEGO PLANU GOSPODARKI ODPADAMI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO NA LATA 2008-2011 Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2012-2015 I O POWIĄZANIACH Z INNYMI DOKUMENTAMI ___________________________________________ 7 4. OKREŚLENIE, ANALIZA I OCENA ISTNIEJĄCEGO STANU ŚRODOWISKA ORAZ POTENCJALNYCH ZMIAN TEGO STANU W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ______________________ 17 5. ISTNIEJĄCE PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU, W SZCZEGÓLNOŚCI DOTYCZĄCE OBSZARÓW CHRONIONYCH ____________________________ 34 6. ANALIZA I OCENA CELÓW OCHRONY ŚRODOWISKA USTANOWIONYCH NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM I KRAJOWYM, ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU, ORAZ SPOSOBY, W JAKICH TE CELE I INNE PROBLEMY ŚRODOWISKA ZOSTAŁY UWZGLĘDNIONE PODCZAS OPRACOWYWANIA DOKUMENTU _________ 39 7. OKREŚLENIE, ANALIZA I OCENA PRZEWIDYWANYCH ZNACZĄCYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO ___________________________________ 47 8. PRZEDSTAWIENIE ROZWIĄZAŃ MAJĄCYCH NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZANIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO, MOGĄCYCH BYĆ REZULTATEM REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ______________________ 54 9. ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWIĄZAŃ ZAWARTYCH W PROJEKTOWANYM DOKUMENCIE WRAZ Z UZASADNIENIEM ICH WYBORU ORAZ OPIS METOD DOKONANIA OCENY PROWADZĄCEJ DO TEGO WYBORU, W TYM TAKŻE WSKAZANIE NAPOTKANYCH TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCYCH Z NIEDOSTATKU TECHNIKI LUB LUK WE WSPÓŁCZESNEJ WIEDZY ___________________________________________ 54 10. INFORMACJE O PRZEWIDYWANYCH METODACH ANALIZY REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU __________________________________ 56 11. INFORMACJE O MOŻLIWYM TRANSGRANICZNYM ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO ______________________________________________________ 57 12. STRESZCZENIE SPORZĄDZONE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM ___ 58 3 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 4 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 1. WSTĘP Podstawą wykonania niniejszej Prognozy oddziaływania na środowisko Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 20122015 (zwanej w dalszej części opracowania Prognozą…) są przepisy Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r., Nr 199, poz. 1227). Przedmiotowy akt prawny - transponując do polskiego prawodawstwa przepisy dyrektywy Rady 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne oraz 92/43/EWG z dnia 21 maj 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych i dzikiej fauny i flory, a także Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/42/WE z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny skutków niektórych planów i programów, dyrektywy 2003/4/WE z dnia 28 stycznia 2003 r. w sprawie publicznego dostępu do informacji dotyczących środowiska, dyrektywy 2003/35/WE z dnia 26 maja 2003 r. przewidującej udział społeczeństwa w odniesieniu do sporządzania niektórych planów i programów w zakresie środowiska oraz zmieniającej w odniesieniu do udziału społeczeństwa i dostępu do wymiaru sprawiedliwości dyrektywy Rady 85/337/EWG i 96/61/WE i dyrektywy 2008/1/WE z dnia 15 stycznia 2008 r. dotyczącej zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli - w art. 46 ust. 2, nakłada obowiązek przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko projektów planów i programów. W kontekście powyższego, niniejsza Prognoza… ma za zadanie wspierać proces decyzyjny oraz procedurę konsultacji Programu… Ponadto ma ona na celu analizę potencjalnych skutków, zarówno pozytywnych jak i negatywnych, jakie mogą wystąpić w środowisku w związku z realizacją zadań sformułowanych w Wojewódzkim Programie Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 (WPOŚ). Należy w tym miejscu zaznaczyć także, że przedmiotem analizy w aspekcie oddziaływań negatywnych jest nie tylko wskazanie możliwości ich wystąpienia, ale również sformułowanie zaleceń mających na celu ich ograniczenie bądź wręcz zapobieżenie im. 2. METODYKA SPORZĄDZENIA ŚRODOWISKO PROGNOZY ODDZIAŁYWANIA NA Metodyka opracowania jak również treść Prognozy oddziaływania na środowisko Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 zostały bezpośrednio podporządkowane zapisom wynikającym z Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r., Nr 199, poz. 1227). Zgodnie z art. 51 ust. 2 przywołanego aktu prawnego, „prognoza oddziaływania na środowisko (…) powinna: zawierać informacje o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentu oraz jego powiązaniach z innymi dokumentami; zawierać informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy; zawierać propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania; zawierać informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko; zawierać streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym.” określać, analizować i oceniać istniejący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu; określać, analizować i oceniać stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem; 5 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 określać, analizować i oceniać istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody; określać, analizować i oceniać cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu; określać, analizować i oceniać przewidywane znaczące oddziaływania, w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne, na środowisko, a w szczególności na: ­ różnorodność biologiczną, ­ ludzi, ­ zwierzęta, ­ rośliny, ­ wodę, ­ powietrze, ­ powierzchnię ziemi, ­ krajobraz, ­ klimat, ­ zasoby naturalne, ­ zabytki z uwzględnieniem zależności między tymi elementami środowiska i między oddziaływaniami na te elementy; przedstawiać rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu; przedstawiać rozwiązania alternatywne do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadzącej do tego wyboru, w tym także wskazania napotkanych trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy”. W związku z powyższym w niniejszej Prognozie… przeanalizowano stan aktualny środowiska przyrodniczego na obszarze Województwa Dolnośląskiego oraz wskazano najważniejsze problemy w tym zakresie. Przedstawiono również wpływ realizacji projektowanych działań na poszczególne komponenty środowiska, a także określono skutki zaniechania realizacji celów i zadań określonych w projekcie Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015. Ponadto przedstawiono działania, jakie należy podjąć, aby ograniczyć potencjalne negatywne oddziaływania na środowisko wynikające z realizacji poszczególnych zadań wytyczonych w Programie... Jednym z etapów prac było również wskazanie wzajemnych zależności występujących pomiędzy projektem Programu… a dokumentami nadrzędnymi lub równorzędnymi opracowanymi na szczeblu międzynarodowym, krajowym i wojewódzkim. Do przeprowadzenia wymienionych powyżej prac wykorzystano materiały i dokumenty będące punktem wyjścia dla Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015. 6 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 3. INFORMACJA O ZAWARTOŚCI, GŁÓWNYCH CELACH WOJEWÓDZKIEGO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO NA LATA 2008-2011 Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2012-2015 I O POWIĄZANIACH Z INNYMI DOKUMENTAMI „Wojewódzki Program Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015” został opracowany zgodnie z Polityką Ekologiczną Państwa. Cele i zadania przedstawione w Programie... wpisują się w strategie postępowania w zakresie ochrony środowiska zawarte w dokumentach krajowych, tj.: Strategia Rozwoju Kraju na lata 2007 – 2015 (SRK), Narodowa Strategia Spójności 2007-2013 (Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia) oraz wojewódzkich: Regionalny Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013, Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do 2020 roku, Plan zagospodarowania przestrzennego województwa dolnośląskiego. W kontekście obowiązujących przepisów opracowany dokument ma stanowić podstawę planowania strategicznego w zakresie Polityki Ekologicznej Państwa oraz przenosić jej cele na poziom województwa przy jednoczesnym uwzględnieniu regionalnych problemów ekologicznych. W związku z powyższym Wojewódzki Program Ochrony Środowiska… wyznacza, przy użyciu formuły elastycznej (otwartej) cele i kierunki działań służące poprawie stanu środowiska, przy czym czyni to w sposób umożliwiający bieżącą (w trakcie realizacji) ich korektę. Korekta ta może być podyktowana zarówno często zmieniającymi się przepisami prawnymi jak też koniecznością dostosowywania zakresu podejmowanych działań do zmieniających się warunków. W ujęciu przestrzennym Program… dotyczy Województwa Dolnośląskiego w jego granicach administracyjnych, z uwzględnieniem powiązań międzynarodowych, ogólnokrajowych i międzywojewódzkich. Określone w Programie… działania są adresowane do wszystkich podmiotów mających realne, prawno-finansowe możliwości ich podejmowania WPOŚ składa się z 11 rozdziałów obejmujących swoją tematyką następujące zagadnienia: wstęp, główne założenia realizacji WPOŚ w oparciu o dokumenty strategiczne, ogólna charakterystyka Województwa Dolnośląskiego, syntetyczna ocena stanu poszczególnych komponentów środowiska przyrodniczego, strategia ochrony środowiska Województwa Dolnośląskiego do roku 2015, poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego, cele i zadania o charakterze systemowym, edukacja ekologiczna, aspekty finansowe realizacji Programu...., zarządzanie ochroną środowiska, sposób kontroli i dokumentowania realizacji Programu.... Program… zawiera również spis tabel, wykresów, rysunków, skrótów użytych w opracowaniu oraz spis literatury i wykorzystanych materiałów. Analizy stanu aktualnego dokonano w oparciu o informacje Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego, Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska, Dolnośląskiego Urzędu Wojewódzkiego, Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie, Głównego Urzędu Statystycznego (Bank Danych Regionalnych), Wojewódzkiego Biura Urbanistycznego we Wrocławiu oraz na podstawie danych uzyskanych z gmin i powiatów. Rokiem bazowym dla prowadzonych analiz był rok 2007 oraz, w przypadku braku wiarygodnych informacji, korzystano także z danych za rok 2006. 7 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 W oparciu o analizę stanu aktualnego poszczególnych komponentów środowiska oraz stan realizacji przedsięwzięć w zakresie ochrony środowiska na terenie województwa, a także obowiązujące strategie krajowe i wojewódzkie sformułowano cel nadrzędny oraz cele strategiczne, cele długoi krótkoterminowe, a także kierunki działań. Naczelną zasadą przyjętą w Wojewódzkim Programie Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego jest zasada zrównoważonego rozwoju, umożliwiająca harmonijny rozwój gospodarczy i społeczny regionu wraz z ochroną walorów środowiskowych. W kontekście powyższego, nadrzędny cel Programu… sformułowano następująco: Dążenie do osiągnięcia zrównoważonego i trwałego rozwoju Województwa Dolnośląskiego poprzez poprawę stanu środowiska przyrodniczego, zachowanie jego istotnych walorów, utrzymanie ładu przestrzennego i rozwój infrastruktury ochrony środowiska Spośród wyznaczonych w Programie… celów dokonano wyboru najistotniejszych zagadnień, których rozwiązanie przyczyni się w najbliższej przyszłości do poprawy stanu środowiska na terenie Województwa Dolnośląskiego – tzw. priorytetów ekologicznych. Wyboru priorytetowych przedsięwzięć ekologicznych dokonano przy zastosowaniu następujących kryteriów organizacyjnych i środowiskowych: wymiar przedsięwzięcia (ponadlokalny i publiczny), stopień zaawansowanie realizacji przedsięwzięcia, konieczność realizacji przedsięwzięcia ze względów prawnych, zgodność z celami zawartymi w dokumentach szczebla krajowego i wojewódzkiego, zabezpieczenie środków na realizację przedsięwzięcia lub możliwość uzyskania dodatkowych zewnętrznych środków finansowych (z Unii Europejskiej lub innych źródeł zagranicznych, a także ze źródeł krajowych), możliwość likwidacji lub ograniczenia najpoważniejszych zagrożeń dla środowiska i zdrowia ludzi, skala dysproporcji pomiędzy stanem aktualnym i prognozowanym oraz stanem wymaganym przez prawo, skala efektywności ekologicznej przedsięwzięcia (efekt planowany, tempo jego osiągnięcia), wieloaspektowość efektów ekonomicznych przedsięwzięcia (możliwość jednoczesnego osiągnięcia poprawy stanu środowiska w zakresie kilku elementów środowiska). Biorąc pod uwagę powyższe kryteria zaproponowano, w perspektywie najbliższych czterech lat, następującą hierarchię celów: W zakresie zadań systemowych: Rozwój edukacji ekologicznej; Zarządzanie środowiskowe. W zakresie poprawy jakości środowiska: Poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych; Racjonalizacja gospodarki odpadami; Poprawa jakości powietrza atmosferycznego; Ochrona przed hałasem ze źródeł komunikacyjnych. W zakresie ochrony dziedzictwa przyrodniczego i racjonalnego użytkowania zasobów przyrody: Efektywna ochrona przyrody; Ochrona i racjonalna eksploatacja ekosystemów leśnych; Ochrona gleb użytkowanych rolniczo. 8 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 W zakresie zrównoważonego wykorzystania surowców, wody i energii: Zabezpieczenie środowiska i człowieka przed zagrożeniami powodziowymi; Wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. Należy zaznaczyć, że wiele przedsięwzięć proponowanych w ramach jednego zagadnienia wpisuje się także w pozostałe zagadnienia. Wynika to z faktu, że poszczególne elementy środowiska i uciążliwości środowiskowe są ze sobą powiązane i poprawa jakości lub ochrona jednego z nich zwykle skutkuje poprawą lub ochroną pozostałych. Poniżej, w ujęciu tabelarycznym, przedstawiono cele i kierunki działań dla poszczególnych komponentów środowiska na terenie Województwa Dolnośląskiego. 9 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 Cel długoterminowy do roku 2015 Dążenie do osiągnięcia właściwych standardów wód powierzchniowych i podziemnych pod względem jakościowym poprzez ich ochronę przed zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł, komunalnych, przemysłowych i rolniczych Cele krótkoterminowe do roku 2011 Kierunki działań dla celów krótkoterminowych Poprawa jakości wód i stosunków wodnych Zapewnienie ochrony wód powierzchniowych poprzez m.in. inwentaryzację źródeł zanieczyszczeń dopływających do wód powierzchniowych. Zapewnienie ochrony wód podziemnych przed degradacją zwłaszcza głównych zbiorników wód Przeciwdziałanie zanieczyszczeniom podziemnych oraz stref ochrony ujęć wód podziemnych. wód powierzchniowych Ograniczanie i eliminacja zrzutów zanieczyszczeń z zakładów do wód powierzchniowych. i podziemnych ze źródeł Ograniczenie i eliminacja zanieczyszczeń wód powierzchniowych w rejonie terenów komunalnych, przemysłowych poprzemysłowych miasta Wałbrzycha (dzielnica Sobięcin). i rolniczych Ograniczanie spływu zanieczyszczeń powierzchniowych z rolnictwa (wyposażenie w zbiorniki na gnojowice i płyty obornikowe). Uregulowanie systemu odprowadzania wód opadowych. Wyposażenie aglomeracji powyżej 2 000 RLM w systemy kanalizacji zbiorczej i oczyszczalnie ścieków zgodnie z Krajowym Programem Oczyszczania Ścieków Komunalnych. Budowa szczelnych zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków na obszarach o zabudowie ekstensywnej lub poza zasięgiem projektowanej sieci kanalizacyjnej. Rozwój i modernizacja infrastruktury techniczno-inżynieryjnej w zakresie wodociągów i kanalizacji Modernizacja istniejących i budowa nowych odcinków kanalizacji. Rozdział kanalizacji ogólnospławnej na kanalizacje sanitarną i kanalizacje wód opadowych – w szczególności w dużych miastach. Modernizacji istniejących i budowy nowych odcinków sieci wodociągowej. Zapewnienie ciągłego dostarczenia wody dobrej jakości dla mieszkańców. Zaspakajanie potrzeb mieszkańców w zakresie dostarczania odpowiedniej jakości i ilości wody pitnej Utrzymanie wartości stężeń poszczególnych zanieczyszczeń powietrza co najmniej na poziomie Edukacja ekologiczna mieszkańców, rolników i podmiotów gospodarczych w zakresie przeciwdziałania zanieczyszczeniom wód. Jakość powietrza atmosferycznego Podejmowanie zintegrowanych działań na rzecz minimalizacji zużycia energii oraz zmniejszenia Ograniczenie emisji zanieczyszczeń strat ciepła, m.in. poprzez termomodernizacje budynków mieszkalnych i publicznych, montowanie powietrza pochodzących ze źródeł komunalnych, szczególnie tzw. niskiej regulatorów ciepła, wymianę stolarki drzwiowej i okiennej. emisji. Przechodzenie na paliwo ekologiczne w indywidualnych systemach grzewczych. 11 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 Cel długoterminowy do roku 2015 określonym prawem lub poniżej tego poziomu. Cele krótkoterminowe do roku 2011 Ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza pochodzących ze źródeł przemysłowych. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza pochodzących ze źródeł komunikacyjnych. Ograniczenie występowania przekroczeń dopuszczalnych poziomów stężeń zanieczyszczeń powietrza Poprawa klimatu akustycznego na obszarach, gdzie zostały przekroczone wartości normatywne Ograniczenie występowania przekroczeń normatywnych hałasu komunikacyjnego Ograniczenie występowania przekroczeń normatywnych hałasu przemysłowego Kierunki działań dla celów krótkoterminowych Opracowanie gminnych planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe oraz wdrażanie ich założeń. Modernizacja ciepłowni oraz lokalnych kotłowni z wykorzystaniem odpowiednich technologii zabezpieczających przed emisją szkodliwych gazów oraz zmiana paliwa na ekologiczne. Prowadzenie odpowiedniej polityki przestrzennej mającej na celu lokalizację zakładów uciążliwych ze względu na emisję zanieczyszczeń do atmosfery na terenach oddalonych od zabudowy mieszkalnej oraz z dala od obszarów cennych przyrodniczo. Kontrola przestrzegania przez zakłady przemysłowe norm prawnych i warunków pozwoleń w zakresie wprowadzania gazów i pyłów do powietrza. Promowanie i wdrażanie nowoczesnych, energooszczędnych technologii, w tym BAT. Realizacja zadań przewidzianych dla poprawy infrastruktury drogowej oraz optymalizacja warunków ruchu w celu zwiększenia płynności transportu. Modernizacja taboru komunikacji autobusowej. Rozwój i wspieranie transportu zbiorowego w celu zwiększenia jego udziału w przewozach pasażerskich. Dalszy, systematyczny monitoring imisji substancji w powietrzu, w tym zwiększenie liczby punktów pomiarowych oraz doskonalenie metod pomiarów. Przygotowanie i realizacja Programów Ochrony Powietrza poprzez kontynuację lub podjęcie działań naprawczych określonych w wyniku corocznych ocen jakości powietrza. Hałas Realizacja zadań przewidzianych dla poprawy infrastruktury drogowej oraz organizacji ruchu w celu obniżenia emisji hałasu komunikacyjnego. Modernizacja taboru transportu zbiorowego. Wprowadzanie pasów zieleni przy drogach, zieleni niskiej i wysokiej do wnętrz osiedlowych, instalowanie ekranów akustycznych przy trasach o największym natężeniu ruchu. Działania termomodernizacyjne, m.in. stosowanie dźwiękochłonnych elewacji budynków, stosowanie stolarki okiennej na okna o podwyższonym wskaźniku izolacyjności akustycznej właściwej (Rw>30dB) w budynkach narażonych na ponadnormatywny hałas i nowobudowanych obiektach. Ograniczanie hałasu w obiektach przemysłowych poprzez: zastosowanie w zakładach przemysłowych automatyzacji i hermetyzacji procesu produkcji, montaż ekranów akustycznych wokół obiektów szczególnie uciążliwych, przebudowę instalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych, 12 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 Cel długoterminowy do roku 2015 Cele krótkoterminowe do roku 2011 Kierunki działań dla celów krótkoterminowych Utrzymywanie natężenia promieniowania elektromagnetycznego niejonizującego poniżej poziomów dopuszczalnych lub co najwyżej na tym samym poziomie Ograniczenie ryzyka wystąpienia zagrożeń środowiska spowodowanych przez potencjalne źródła awarii przemysłowych i zagrożeń naturalnych dla ochrony ludności przed ich skutkami. dobór technologii produkcji o niskim poziomie hałasu, stosowanie obudów dźwiękochłonnych na urządzenia i maszyny emitujące wysoki poziom hałasu. Kontrola przestrzegania przez zakłady przemysłowe poziomów hałasu określonych w decyzjach administracyjnych. Kontrola poziomu hałasu, zwłaszcza Dalszy, systematyczny monitoring poziomu hałasu w tym zwiększenie liczby punktów pomiarowych pochodzenia komunikacyjnego oraz doskonalenie metod pomiarów. Opracowanie i wdrożenie programów ograniczeń hałasu dla miast lub aglomeracji zagrożonych ponadnormatywnym hałasem i podjęcie działań naprawczych. Promieniowanie elektromagnetyczne Inwentaryzacja i kontrola źródeł promieniowania elektromagnetycznego na terenie poszczególnych Ograniczanie oddziaływania powiatów i gmin. promieniowania Uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego aspektów związanych z zagrożeniem elektromagnetycznego promieniowaniem niejonizującym. Prowadzenie cyklicznych kontrolnych badań poziomów promieniowania na obszarach o zwiększonym stopniu ryzyka. Kontrola poziomu promieniowania elektromagnetycznego Egzekwowanie przez organy kontrolne pomiarów pól elektromagnetycznych, do których inwestorzy są zobowiązani na mocy ustawy POŚ po uruchomieniu urządzeń. Poważne awarie Kontrola zakładów dużego ryzyka i zakładów zwiększonego ryzyka pod względem przestrzegania Zapobieganie poważnym awariom i zapisów posiadanych decyzji administracyjnych oraz zapisów ustawy o substancjach i preparatach innym zagrożeniom, mogącym mieć chemicznych. wpływ na środowisko oraz zdrowie i życie mieszkańców Prowadzenie i aktualizacja coroczna rejestru potencjalnych sprawców poważnych awarii. Wdrażanie zasad i zaleceń zawartych w Wojewódzkim Planie Zarządzania Kryzysowego. Utworzenie i utrzymanie w gotowości Powiatowych i Gminnych Centrów Reagowania Doskonalenie systemu zarządzania Kryzysowego. kryzysowego w aspekcie ochrony środowiska, oraz rozwój monitoringu Utrzymanie w pełnej gotowości jednostek prewencyjno-ratowniczych. zagrożeń środowiska Zwiększenie świadomości społecznej dotyczącej zasad postępowania w przypadku wystąpienia poważnej awarii lub zagrożenia naturalnego. Wyznaczenie tras przewozu materiałów niebezpiecznych. Zapewnienie bezpiecznego transportu Kontrola nad załadunkiem i rozładunkiem materiałów niebezpiecznych w celu zapobiegania materiałów niebezpiecznych potencjalnym poważnym awariom. 13 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 Cel długoterminowy do roku 2015 Cele krótkoterminowe do roku 2011 Podniesienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego Ograniczenie ryzyka wystąpienia zagrożeń środowiska spowodowanych przez potencjalne źródła awarii przemysłowych i zagrożeń naturalnych dla ochrony ludności przed ich skutkami. Ukształtowanie spójnego przestrzennie systemu obszarów podlegających ochronie prawnej oraz pozostałych terenów zieleni. Podniesienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego Kierunki działań dla celów krótkoterminowych Kontrole sprawności technicznej pojazdów i warunków transportowania materiałów niebezpiecznych. Monitorowanie sytuacji hydrologicznej i ostrzeganie przed powodzią. Sukcesywna realizacja przyjętych programów zapobiegających powodziom, a w szczególności: „Strategii modernizacji Odrzańskiego Systemu Wodnego, „Programu dla Odry 2006”, „Generalnej strategii ochrony przed powodzią dorzecza Górnej i Środkowej Odry po wielkiej powodzi lipcowej 1997 roku”, „Modernizacja wrocławskiego systemu ochrony przed powodzią – studium programowo przestrzenne”. Budowa 4 polderów – Kotowice, Domaszków – Tarchalice, Bieliszów – Lubów, Dobrzejowice. Zwiększenie przepustowości koryt przez, między innymi, modernizację kanałów powodziowych, czyszczenie i udrożnienie koryt rzek i międzywali. Modernizacja zabudowy hydrotechnicznej (m.in. modernizacja i przebudowa wałów, rozsunięcie wałów, podwyższenie, budowa wałów poprzecznych). Utrzymanie w sprawności technicznej istniejących obiektów infrastruktury przeciwpowodziowej i zbiorników, wałów, koryt rzecznych, potoków i kanałów oraz zabudowy towarzyszącej. Wykonanie studium zabezpieczenia przed powodzią dolin Kwisy i Nysy Łużyckiej oraz realizacja jego ustaleń. Opracowanie Studium ochrony przed powodzią Kotliny Kłodzkiej oraz realizacja jego ustaleń. Wykonanie studium zabezpieczenia przed powodzią dorzecza oraz jego realizacja. Zabudowa regulacyjna (techniczno – biologiczna) potoków górskich, ze szczególnym uwzględnieniem Łomniczki, Łomnicy, Kamienicy, Piastówki, Wrzosówki, Czerwienia, Podgórnej, Złotouchej. Ochrona przyrody i krajobrazu Weryfikacja i przystosowanie aktów prawnych dla wszystkich form przyrody podlegających Ochrona, rozwój oraz uporządkowanie ochronie w kontekście obowiązujących przepisów. systemu obszarów zielonych, w tym Utworzenie, wdrożenie i konsekwentne, okresowe aktualizowanie baz danych o dziedzictwie systemu obszarów prawnie przyrodniczym i krajobrazowym (ze szczególnym uwzględnieniem terenów zieleni urządzonej). chronionych. Opracowanie planów ochrony dla istniejących rezerwatów i parków krajobrazowych, jeśli takowych nie posiadają lub jeśli opracowanie te są nieaktualne. Zwiększanie powierzchni leśnych na obszarze województwa zgodnie z Krajowym Programem Ochrona i zwiększanie powierzchni Zwiększania Lesistości i Programem Wzrostu Lesistości Województwa Dolnośląskiego. terenów zielonych, w tym obszarów leśnych. Utrzymanie lasów stanowiących własność komunalną. 14 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 Cel długoterminowy do roku 2015 Cele krótkoterminowe do roku 2011 Kierunki działań dla celów krótkoterminowych Przeciwdziałanie zagrożeniom, w tym m.in. zagrożeniu pożarowemu, poprzez stały monitoring obszarów leśnych pod kątem ewentualnych zagrożeń. Regulowanie form i intensywności użytkowania zasobów leśnych, tj. pozyskiwania drewna i użytków niedrzewnych oraz świadczenia przez las funkcji socjalnych i ochronnych. Aktualizacja ewidencji gruntów rolnych i nieużytków pod kątem możliwości ich zalesienia lub przeznaczenia na tereny rekreacyjne. Uaktualnienie lub opracowanie planów urządzania lasów. Dążenie do zróżnicowania struktury gatunkowej lasów i poprawy struktury wiekowej drzewostanów Ukształtowanie spójnego przestrzennie systemu obszarów podlegających ochronie prawnej oraz pozostałych terenów zieleni. Ochrona gleb przed degradacją oraz rekultywacja terenów zdegradowanych i zdewastowanych Prowadzenie racjonalnej polityki przestrzennej uwzględniającej wartości przyrodnicze. Rekultywacja terenów zdegradowanych Ochrona gleb użytkowanych rolniczo Wprowadzanie precyzyjnych zapisów dotyczących terenów zielonych przy sporządzaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Opracowanie i wdrażanie programów rozwoju i ochrony zieleni urządzonej na terenie poszczególnych jednostek administracji samorządowej Województwa Dolnośląskiego. Kontynuacja programu zagospodarowania i ochrony terenów leśnych po byłych poligonach Armii Radzieckiej (poligony Strachów i Świętoszów oraz mniejsze obszary w Nadleśnictwach Świdnica i Legnica). Tworzenie spójnych kompleksów leśnych szczególnie w obszarze korytarzy ekologicznych i wododziałów. Wprowadzanie stref zieleni izolacyjnej wokół obiektów uciążliwych środowiskowo i krajobrazowo. Ochrona gleb Likwidacja magazynów, mogilników i „dzikich wysypisk” a następnie rekultywacja gleby i ziemi. Rekultywacja gleb i gruntów zdegradowanych i zanieczyszczonych (ze szczególnym uwzględnieniem m.in.: terenów zajmowanych przez wojska Federacji Rosyjskiej, obszarów wokół zakładów przemysłowych, poligonów Strachów i Świętoszów, obszarów okolicach Legnicy i Świdnicy) Kompleksowa rekultywacja i zagospodarowanie nieczynnych składowisk odpadów. Racjonalne użytkowanie środków ochrony roślin i nawozów. Wdrażanie programów rolno – środowiskowych w tym Krajowego Programu Rolno – Środowiskowego, uwzględniających działania prewencyjne w zakresie ochrony gleb. Prowadzenie prac rekultywacyjnych i zalesianie zdegradowanych gleb na obszarach użytkowanych rolniczo 15 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 Cel długoterminowy do roku 2015 Cele krótkoterminowe do roku 2011 Kierunki działań dla celów krótkoterminowych Upowszechnianie dobrych praktyk rolniczych – szkolenia rolników Aktualizacja map glebowo – rolnych, badania zasobności gleb jako podstawa do wyznaczania kolejności wapnowania i określenia właściwego nawożenia. Kontynuacja monitoringu środowiska glebowego w województwie. Ochrona gleb przed degradacją oraz rekultywacja terenów zdegradowanych i zdewastowanych Dalszy monitoring gleb użytkowanych rolniczo na obszarze Województwa Dolnośląskiego Kontynuacja monitoringu środowiska glebowego w województwie. Minimalizacja presji wywieranej na środowisko w procesie wykorzystania kopalin Racjonalne gospodarowanie zasobami kopalin w zakresie ich rozpoznania, wydobycia i rekultywacji terenów poeksploatacyjnych Prowadzenie rejestru obszarów, na których przekroczone zostały standardy jakości gleby i ziemi Maksymalne wykorzystanie zasobów kopalin w granicach udokumentowania Ochrona złóż nieeksploatowanych poprzez uwzględnienie ich w planach zagospodarowania przestrzennego Rekultywacja terenów poeksploatacyjnych Prowadzenie obserwacji terenów zagrożonych ruchami masowymi oraz terenów, na których występują te ruchy, a także prowadzenie rejestru zawierającego informacje o tych terenach. Ochrona złóż kopalin Uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego zasad ochrony przyrody przy eksploatacji złóż na terenach cennych przyrodniczo. Prowadzenie eksploatacji złóż zgodnie z zatwierdzonym planem ruchu. Ograniczanie naruszeń dotyczących ochrony środowiska towarzyszących wydobywaniu kopalin poprzez prowadzenie kontroli w zakładach górniczych, przestrzeganie realizacji obowiązków wynikających z koncesji oraz zapobieganie szkodom górniczym i ich usuwanie. Zwiększenie efektywności wykorzystania udokumentowanych i eksploatowanych złóż kopalin poprzez stosowanie sprawnego sprzętu urabiającego, wdrażanie linii technologicznych do uszlachetniania kopaliny gdy jej jakość na to pozwala oraz poprzez wybieranie kopaliny do spągu złoża, zgodnie z wyliczonym wskaźnikiem wykorzystania złoża. Uwzględnienie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego złóż eksploatowanych i nieeksploatowanych, w tym także obszarów perspektywicznych i prognostycznych występowania kopalin. Zagospodarowanie i rekultywacja wyrobisk oraz terenów poeksploatacyjnych, najlepiej w kierunku rekreacyjno - wypoczynkowym Prowadzenie rekultywacji terenów górniczych równolegle lub natychmiast po zakończeniu działalności wydobywczej 16 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 Ponadto zostały również określone cele i zadania o charakterze systemowym dla następujących sektorów: transport, przemysł i energetyka zawodowa, budownictwo i gospodarka komunalna, rolnictwo, turystyka i rekreacja, aktywizacja rynku do działań na rzecz ochrony środowiska oraz edukacja ekologiczna. Celem strategicznym dla edukacji ekologicznej jest „Wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa województwa, kształtowanie postaw proekologicznych jego mieszkańców oraz poczucia odpowiedzialności za jakość środowiska”. Cel ten wpisuje się w podstawowe cele sformułowane w Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej. Cel długoterminowy do roku 2015: 1. Dalsze kształtowanie prawidłowych wzorców zachowań wszystkich grup społeczeństwa w odniesieniu do konkretnych sektorów środowiska w ramach podejmowanych inicjatyw z zakresu edukacji ekologicznej. Cele krótkoterminowe do roku 2011 : 1. Kontynuacja oraz rozwój edukacji na temat ochrony środowiska w przedszkolach, szkolnictwie wszystkich szczebli oraz dla ogółu mieszkańców województwa. 2. Rozwój oraz wspieranie finansowe i merytoryczne różnorodnych form działań z zakresu edukacji ekologicznej. 3. Zapewnienie społeczeństwu niezbędnych informacji na temat stanu środowiska i działań na rzecz jego ochrony. 4. Rozwijanie międzyregionalnej współpracy w zakresie edukacji ekologicznej. Kierunki działań sformułowane w odniesieniu do celów krótkoterminowych: kształtowanie prawidłowych wzorców zachowań poszczególnych grup społeczeństwa oraz przekazywanie informacji o właściwych sposobach postępowania w odniesieniu do poszczególnych sektorów środowiska (wody powierzchniowe i podziemne, powietrze atmosferyczne, promieniowanie elektromagnetyczne, gleby itd.), upowszechnienie i zapewnienie każdemu mieszkańcowi dostępu do informacji z zakresu możliwości ochrony środowiska i wynikających z tego korzyści zdrowotnych, ekologicznych oraz ekonomicznych, wprowadzenie lub kontynuacja edukacji z zakresu ochrony środowiska w szkolnictwie wszystkich szczebli, włączenie tematyki ochrony środowiska do działań i projektów realizowanych przez różnego rodzaju grupy społeczne i podmioty gospodarcze, włączenie tematyki ochrony środowiska do artykułów prasowych i różnego rodzaju publikowanych biuletynów. Podkreślenia wymaga tu fakt, że edukacja ekologiczna powinna być prowadzona w odniesieniu do każdego sektora środowiska w powiązaniu z wyznaczonymi kierunkami działań. 4. OKREŚLENIE, ANALIZA I OCENA ISTNIEJĄCEGO STANU ŚRODOWISKA ORAZ POTENCJALNYCH ZMIAN TEGO STANU W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU Województwo Dolnośląskie położone jest w południowo - zachodniej części kraju i obejmuje swoim zasięgiem pod względem geograficznym Dolny Śląsk i część Łużyc. Powierzchnia województwa wynosi 19 947 km2, co stanowi 6,4% powierzchni Polski. Charakteryzowana jednostka administracyjna graniczy od zachodu z Niemcami , od południa z Republiką Czeską, od wschodu z Województwem Opolskim, na północnym wschodzie sąsiaduje z Województwem Wielkopolskim, natomiast od strony północno – zachodniej z Województwem Lubuskim. 17 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 Pod względem administracyjnym Województwo Dolnośląskie podzielone jest na 29 powiatów, w tym 3 miasta na prawach powiatu (Wrocław, Legnica, Jelenia Góra) oraz 169 gmin w tym: 36 miejskich, 55 miejsko-wiejskich oraz 78 wiejskich. Największymi pod względem zajmowanego obszaru są powiaty: kłodzki, bolesławiecki, wrocławski, oleśnicki i trzebnicki. Najmniejszymi są natomiast powiaty: kamiennogórski, lubański, głogowski, dzierżoniowski oraz miasta na prawach powiatu (Wrocław, Legnica i Jelenia Góra). W strukturze osadniczej Województwa Dolnośląskiego dominują miasta z grupy wielkości 20 – 50 tysięcy mieszkańców. W miastach dużych, liczących powyżej 100 tysięcy mieszkańców, skupia się około 42,3% populacji miejskiej (średnia w kraju w tym zakresie wynosi 47,8%). Wiejska sieć osadnicza cechuje się mniejszym rozdrobnieniem w stosunku do innych regionów kraju. Województwo Dolnośląskie zajmuje czołową pozycję w kraju pod względem ilości i różnorodności zasobów surowców mineralnych. Stanowią one podstawę do rozwoju przemysłu wydobywczego oraz wielu innych gałęzi przemysłu bazujących na produktach górnictwa i kopalnictwa, jak m.in.: energetyka, hutnictwo miedzi i metali nieżelaznych, budownictwo i drogownictwo, przemysł ceramiki szlachetnej i budowlanej. Najważniejsza dla gospodarki regionu jest eksploatacja rud miedzi i srebra przez KGHM „Polska Miedź” S.A. w Legnicko–Głogowskim Okręgu Miedziowym, węgla brunatnego, prowadzona przez KWB „Turów” w gminie Bogatynia. Ukształtowanie geograficzne, warunki środowiska przyrodniczego oraz bogate zasoby kulturowe i historia regionu, powodują, że Województwo Dolnośląskie zajmuje wyjątkową pozycję w rankingu atrakcyjności turystycznej polskich regionów - na charakteryzowanym obszarze znajduje się stosunkowo liczne skupisko uzdrowisk (np. Cieplice Zdrój, Duszniki Zdrój, Lądek Zdrój, Szczawno Zdrój), miejscowości o wyjątkowych walorach turystyczno – krajobrazowych (m.in: Karpacz, Szklarska Poręba, Kowary), a także miejscowości historycznych, w których zlokalizowane są cenne obiekty dziedzictwa kulturowego (Np. Bolków, Kamieniec Ząbkowicki czy Wrocław). ISTNIEJĄCY SEKTORACH STAN ŚRODOWISKA ODNOTOWANY W POSZCZEGÓLNYCH Powietrze atmosferyczne Według danych GUS w roku 2006 Województwo Dolnośląskie zajmowało 4. miejsce w kraju ze względu na emisję zanieczyszczeń pyłowych (po Województwie Śląskim, Mazowieckim i Wielkopolskim) oraz 5. miejsce ze względu na całkowitą emisję zanieczyszczeń gazowych (po Województwie Śląskim, Łódzkim, Mazowieckim i Wielkopolskim) z zakładów szczególnie uciążliwych. Emisje zanieczyszczeń z Dolnego Śląska stanowiły 5,2% emisji gazów (bez dwutlenku węgla), a w przypadku pyłów – 7,2% ogółu krajowej emisji. Emisja zanieczyszczeń powietrza na 1 km2 wyniosła: pyłowych - 0,4 Mg/km2, dwutlenek siarki – 3,4 Mg/km2, tlenku azotu – 1,1 Mg/km2. W 2007 roku (Bank Danych Regionalnych Głównego Urzędu Statystycznego) emisja zanieczyszczeń pyłowych pochodzących z zakładów szczególnie uciążliwych zlokalizowanych na Dolnym Śląsku wyniosła 6 680 ton, co stanowiło zaledwie 16% emisji z 1996 roku (wynosiła ona wtedy 40 785 ton). Emisję niezorganizowaną oszacowano na 487 ton. Pyły były emitowane w największym stopniu podczas spalania paliw – w 2007 roku wyemitowano ich 5 316 ton (w 1996 roku - 24 031 ton). Duży udział w ich emisji miał przemysł cementowo – wapienniczy i przemysł materiałów ogniotrwałych – 137 ton. W 2007 roku wyemitowano również 10 ton środków powierzchniowo czynnych oraz 33 tony pyłów węglowo – grafitowych i sadzy. W stosunku do lat ubiegłych zwiększeniu uległa emisja zanieczyszczeń gazowych – w 2007 roku kształtowała się ona na poziomie 16 677 110 ton (wobec 14 782 386 ton w 1998 roku). Emisję niezorganizowaną oszacowano na 12 684 ton. Ponad 99% emisji gazowej stanowił dwutlenek węgla (16 578 598 ton). Emisja pozostałych zanieczyszczeń gazowych wynosiła: 18 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 - dwutlenek siarki – 60 868 ton, tlenki azotu – 20 912 ton, tlenek węgla – 11 140 ton, metan – 4 012 ton. W 2007 roku w urządzeniach do redukcji zatrzymano lub zneutralizowano następujące ilości zanieczyszczeń: - zanieczyszczenia pyłowe – 2 408 908 ton (99,7 % wytworzonych), - zanieczyszczenia gazowe – 860 908 ton (89,7% wytworzonych). Na podstawie ww. danych oraz w oparciu o zebrane materiały stwierdzono, że na obszarze charakteryzowanej jednostki administracyjnej duży wpływ na jakość powietrza mają: źródła komunalno – bytowe: kotłownie lokalne, indywidualne paleniska domowe, emitory z zakładów użyteczności publicznej (wprowadzanie zanieczyszczeń przez osoby fizyczne nie podlega praktycznie żadnym ograniczeniom). źródła transportowe – emisja związana z ruchem samochodowym, która skutkuje całorocznym wysokim poziomem tlenków azotu w powietrzu oraz wpływa na podwyższony poziom pyłu zawieszonego PM10 i benzenu źródła przemysłowe – pochodzące z procesów produkcyjnych oraz kotłowni przemysłowych. Kolejnym źródłem zanieczyszczeń są opady atmosferyczne zawierające głównie kwasotwórcze związki siarki i azotu, kwaśne deszcze, związki biogenne i metale ciężkie. Największe ładunki zanieczyszczeń wprowadzane są wraz z masami powietrza z kierunku zachodniego. Badania wykazały, iż wielkość emisji zanieczyszczeń do powietrza uległa znacznemu obniżeniu, a w ostatnich kilku latach jest stabilna. W Województwie Dolnośląskim koncentracja zanieczyszczeń w opadach zmniejszyła się w porównaniu do ostatnich lat – od kilku (fosfor ogólny) do kilkudziesięciu procent (azot). Wzrosła tylko koncentracja wapnia (o 12%), sodu (o 8%), potasu (o 18%) i miedzi (o 4,5%). Szczególnie istotne jest zmniejszenie zawartości siarczanów (o 42%) oraz azotanów – azotynów, azotu ogólnego, fosforu ogólnego i metali ciężkich. Zmniejszyła się również kwasowość opadów. Najwyższe stężenia zanieczyszczeń w opadach na terenie Województwa Dolnośląskiego notuje się w jego północnej i centralnej części (szczególnie na obszarze LGOM-u). Najwyższe stężenia siarczanów, azotynów i azotanów, wolnych jonów wodorowych, azotu ogólnego, sodu i niklu zostały wniesione w Karkonoszach (1,7 średniej dla województwa). Tereny LGOM-u charakteryzują się największym obciążeniem miedzią, ołowiem, potasem, wapniem, magnezem, chlorkami, fosforem ogólnym, kadmem i suchą pozostałością. Na podstawie klasyfikacji przeprowadzonej w poszczególnych strefach Województwa Dolnośląskiego w 2007 roku pod kątem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia stwierdzono potrzebę opracowania programów ochrony powietrza (POP) dla 10-ciu niżej wymienionych stref województwa („Oceny poziomów substancji w powietrzu oraz wyników klasyfikacji stref Województwa Dolnośląskiego za 2007 rok” oraz „Oceny jakości powietrza na terenie Województwa Dolnośląskiego w 2007 roku“): 1. Aglomeracja Wrocławska (PM10, benzo(a)piren, ozon), 2. miasto Jelenia Góra (PM10), 3. miasto Legnica (PM10, arsen, benzo(a)piren), 4. powiat głogowski (PM10), 5. powiat kłodzki (PM10), 6. powiat wałbrzyski (benzo(a)piren), 7. powiat zgorzelecki (PM10, benzo(a)piren), 8. strefa dzierżoniowsko-świdnicka (PM10), 9. strefa lubińsko-polkowicka (benzo(a)piren), 10. strefa dolnośląska (ozon). 19 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 Odnosząc się natomiast do wyników uzyskanych dla poszczególnych stref w kontekście kryteriów ustanowionych dla ochrony roślin wskazane jest opracowanie programu ochrony powietrza w strefie dolnośląskiej ze względu na ponadnormatywne stężenia ozonu. Uwzględniając informacje zawarte w „Ocenie poziomów substancji w powietrzu oraz wynikach klasyfikacji stref Województwa Dolnośląskiego za 2007 rok” oraz „Ocenie jakości powietrza na terenie Województwa Dolnośląskiego w 2007 roku“ należy stwierdzić, że na przeważającym obszarze Województwa Dolnośląskiego rejestrowany poziom zanieczyszczenia powietrza jest niższy od poziomów dopuszczalnych, a w przypadku takich zanieczyszczeń jak: dwutlenek siarki, tlenek węgla oraz niektóre metale ciężkie (ołów, nikiel) wartości stężeń są znacznie niższe od wartości kryterialnych. Wody powierzchniowe i podziemne Wody powierzchniowe Badań i oceny stanu wód dokonuje się w ramach państwowego monitoringu środowiska prowadzonego przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu. W 2007 roku prowadzono badania wód w 150 punktach pomiarowo – kontrolnych na 88 rzekach. Na podstawie przeprowadzonej oceny ogólnej w zakresie wskaźników na terenie Województwa Dolnośląskiego nie stwierdzono występowania wód bardzo dobrej i dobrej jakości (klasy czystości I i II). W większości punktów odnotowano wody jakości niezadowalającej (IV klasa) i zadowalającej (III klasa). Porównanie wyników jakości wód powierzchniowych wykonanych w 2007 roku w stosunku do wyników uzyskanych w roku 2006 wykazało, że jakość wód Dolnego Śląska utrzymuje się na zbliżonym poziomie. Nadal czynnikami mającymi największy wpływ na jakość wód są: nadmierne stężenia związków fosforu i azotu oraz stan bakteriologiczny wód. Pogorszenie jakości wody odnotowano w rzekach: Sąsiecznica i Ślęza, natomiast poprawę jakości wody odnotowano dla rzek: Bystrzyca i Witka. W pozostałych punktach jakość wód utrzymywała się na tym samym poziomie. Podkreślić należy, że zanieczyszczenia wód mają w większości przypadków charakter allochtoniczny. Występowanie wód gorszej jakości związane jest w większości z odprowadzaniem ścieków z aglomeracji miejsko-przemysłowych: wałbrzyskiej, świdnickiej i dzierżoniowskiej, a także ze zrzutami do rzek ścieków komunalnych, czasem oczyszczonych w stopniu niedostatecznym lub ilościowo znaczących w stosunku do przepływów rzek (np. Piława, Strzegomka, Orla). Ponadto, wg danych WIOŚ, w dalszym ciągu ścieki od ok. 25% mieszkańców województwa nie są odprowadzane do oczyszczalni. Na podstawie analizy jakości wód powierzchniowych (WIOŚ) stwierdzono, że stan czystości rzek na terenie województwa sukcesywnie poprawia się. W większości badanych punktów wody są zadawalającej jakości i stan ten utrzymuje się od kilku lat. Stan czystości wód stojących (zbiorniki zaporowe) utrzymuje się na względnie dobrym poziomie i od pewnego czasu nie jest obserwowane pogarszanie się jego jakości. Wody podziemne Jakość wód podziemnych na terenie Województwa Dolnośląskiego badana była w 2007 roku przez Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie oraz Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu w ramach monitoringu: diagnostycznego (w 49 punktach kontrolno-pomiarowych PIG oraz 63 punktach WIOŚ) i operacyjnego (w 21 punktach kontrolno-pomiarowych PIG oraz 16 20 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 punktach WIOŚ). Prowadzone były również przez WIOŚ badania jakości zwykłych wód podziemnych oraz wód podziemnych na obszarach bezpośrednio zagrożonych oddziaływaniem zanieczyszczeń (składowiska odpadów komunalnych i przemysłowych, oczyszczalnie ścieków, tereny wodonośne oraz zbiorniki odpadów poflotacyjnych - badaniami objęto 26 obiektów w 69 punktach). Wyniki prowadzonego przez WIOŚ monitoringu diagnostycznego wód podziemnych na terenie Województwa Dolnośląskiego w 2007 roku wykazały przewagę wód dobrej jakości (76% - klasa wody I, II i III) nad wodami złej jakości (24% - klasa wody IV i V). O jakości zwykłych wód podziemnych w 2007 roku decydowały głównie podwyższone wartości żelaza, manganu, potasu, fluoru, fosforanów i siarczanów oraz obniżone wartości odczynu i wodorowęglanów. Do związków o charakterze toksycznym obniżających jakość zwykłych wód podziemnych zaliczono amoniak, azotany i azotan. Wyniki prowadzonego przez PIG monitoringu diagnostycznego wód podziemnych na terenie Województwa Dolnośląskiego w 2007 roku wykazały przewagę wód dobrej jakości (63% - klasa wody I, II i III) nad wodami złej jakości (37% - klasa wody IV i V). O jakości zwykłych wód podziemnych w 2007 roku decydowały głównie podwyższone wartości żelaza, siarczanów, potasu, wapnia, sodu, manganu, chlorków, fluorków i przewodnictwa elektrycznego oraz obniżone wartości wodorowęglanów. Do związków o charakterze toksycznym obniżających jakość zwykłych wód podziemnych zaliczono azotany, miedź, nikiel, arsen i kadm. W ramach wykonanego monitoringu operacyjnego przez PIG stwierdzono przewagę wód złej jakości (57% - klasa wody IV i V) nad wodami dobrej jakości (43% - klasa wody I, II i III), o czym decydowały głównie podwyższone wartości żelaza i azotu amonowego. W ramach wykonanego monitoringu operacyjnego przez WIOS stwierdzono takie same tendencje w zakresie czystości wód tj. przewagę wód złej jakości (70% - klasa wody IV i V) nad wodami dobrej jakości (30% - klasa wody I, II i III), o czym decydowały głównie podwyższone wartości żelaza, siarczanów, manganu i odczynu. Do związków o charakterze toksycznym zaliczono amoniak i WWA. Natomiast ogólna ocena jakości wód podziemnych w układzie pięter wodonośnych w 2007 roku wykazuje zdecydowaną przewagę wód dobrej jakości (klasa od I do III) w poziomach wodonośnych kredy, czwartorzędu oraz starszych od kredy i w skałach krystalicznych. Udział wód dobrej jakości wynosi od 75% do 83% przebadanych wód tych poziomów. Wody dobrej jakości w utworach trzeciorzędowych obejmują 43% wszystkich badanych wód. Przeprowadzone w 2007 roku badania wód podziemnych wokół obiektów narażonych na bezpośrednie oddziaływanie zanieczyszczeń przemysłowych i komunalnych oraz wokół obiektów stanowiących potencjalne źródło poważnych awarii, wskazały na występowanie zróżnicowanych jakościowo wód od bardzo dobrej jakości do wód złej jakości. Wody złej jakości odnotowano w 34 punktach pomiarowych zlokalizowanych na 21 obiektach, głównie są to składowiskach odpadów innych niż niebezpiecznie i obojętnych. Gleby Gleby Województwa Dolnośląskiego wykazują znaczne zróżnicowanie typologiczne, co wiąże się przede wszystkim ze złożoną budową geologiczną regionu, ukształtowaniem powierzchni terenu i warunkami klimatycznymi występującymi na charakteryzowanym obszarze. W strukturze użytkowania gleb przeważają grunty rolne. W latach 2000-2007 zajmowały one od 58% do 61%. Analizując rodzaj pokrywy glebowej użytków rolnych należy zaznaczyć, że dominującą rolę w ich strukturze odgrywają gleby brunatne (stanowią one 34,4% ogółu gleb). Na drugim miejscu pod względem zajmowanej powierzchni plasują się gleby płowe (29,9%). Mady rzeczne stanowią 15,7% ogółu gleb, natomiast odsetek powierzchni użytków rolnych województwa pokrytej czarnymi ziemiami wynosi około 8,5%. Pozostały obszar jest pokryty m.in. glebami rdzawymi i bielicowymi. 21 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 Badania kwasowości gleb użytkowanych rolniczo wykazały, że w 2007 r. na obszarze charakteryzowanej jednostki administracyjnej na obszarach użytkowanych rolniczo dominowały gleby zakwaszone – łącznie zajmowały one blisko 80% ich powierzchni. Gleby najbardziej zakwaszone, a więc gleby o odczynie bardzo kwaśnym i kwaśnym, występowały w południowej części Województwa Dolnośląskiego, w powiatach: kamiennogórskim (81%), lwóweckim (77%), jeleniogórskim (74%), zgorzeleckim (68%) i lubańskim (63%). Na północy największym udziałem gleb zakwaszonych charakteryzował się powiat milicki (69%). Duży udział gleb bardzo kwaśnych i kwaśnych powoduje, że znaczna część użytków rolnych (około 51%) wymaga wapnowania w stopniu koniecznym i potrzebnym. Gleby ubogie w fosfor zajmują około 36% powierzchni użytków rolnych i występują przede wszystkim w południowej i południowo – zachodniej części województwa (powiaty: kamiennogórski, kłodzki, jeleniogórski, lwówecki, lubański, zgorzelecki, wałbrzyski, złotoryjski, bolesławiecki). Najkorzystniejszy stan zasobności w fosfor występuje natomiast w powiatach wrocławskim i strzelińskim. Analizując stan zasobności gleb użytkowanych rolniczo w potas należy zaznaczyć, że najkorzystniejsza sytuacja pod tym względem została odnotowana na terenie powiatów legnickiego, złotoryjskiego, jaworskiego, świdnickiego, dzierżoniowskiego i lubańskiego Na obszarze tych jednostek występuje najniższy odsetek gleb ubogich w potas. Odwrotna sytuacja w tym zakresie występowała w powiatach milickim, wołoskim oraz polkowickim – udział gleb ubogich w potas przekraczał tam 40%. Gleby zasobne w magnez zajmują łącznie 37% powierzchni użytków rolnych. Najmniej gleb o niskiej i bardzo niskiej zawartości magnezu występuje w powiatach: lwóweckim, bolesławieckim, polkowickim, lubińskim, wołoskim, oleśnickim i jeleniogórskim, najwięcej natomiast w powiecie ząbkowickim. Z badań przeprowadzonych w latach 2005-2007 przez IUNG w Puławach wynika, że gleby użytkowane rolniczo występujące na obszarze Województwa Dolnośląskiego charakteryzują się zróżnicowaną zawartością metali ciężkich (badania prowadzono w 20 punktach pomiarowych) – od zawartości naturalnej do silnego zanieczyszczenia. Jedynym metalem ciężkim, który we wszystkich punktach pomiarowych występował w zawartości naturalnej (stopień zanieczyszczenia 0) był kadm. Miedź występowała w stężeniach odpowiadających zarówno zawartości naturalnej jak również zawartości określanej jako silne zanieczyszczenie (stopień IV) – wartości takie odnotowano w Białce i Sobczycach. Dla niklu zawartość podwyższoną (I stopień zanieczyszczenia) odnotowano tylko w jednym punkcie – w Starych Bogaczowicach. Analogiczna sytuacja miała miejsce w odniesieniu do ołowiu – przekroczenie jego stężenia odpowiadające zawartości podwyższonej (I stopień) wystąpiło w Białce. Również cynk w większości badanych punktów występował w zawartości naturalnej – I stopień zanieczyszczenia (zawartość podwyższona) wystąpił w Mysłakowicach, Lubawce i Starych Bogaczowicach. Najbardziej zróżnicowane wyniki uzyskano dla wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA). Zaledwie w trzech próbkach WWA występowały w stężeniach odpowiadających zawartości naturalnej (Nowa Wieś, Rogów Górowski, Lepnica). Zawartość podwyższoną (I stopień zanieczyszczenia) odnotowano w 11 punktach, małe zanieczyszczenie (II stopień) w 3 punktach. Największe zanieczyszczenie WWA odpowiadające II stopniowi wystąpiło w Mysłakowicach, Lubawce i Pastuchowie. Najwyższe stężenia metali ciężkich, wg badań WIOŚ, wystąpiły natomiast wokół obiektów: „Hutmen” S.A. we Wrocławiu (cynk, kadm, ołów, miedź) i Huta Miedzi „Legnica” w Legnicy (miedź i ołów). 22 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 Opisana powyżej sytuacja związana ze znacznymi przekształceniami w środowisku glebowym jest bezpośrednim wynikiem prowadzonej przez wiele lat na obszarze Dolnego Śląska działalności przemysłowej, zwłaszcza w zakresie górnictwa i energetyki. Hałas Do głównych źródeł akustycznych na terenie Województwa Dolnośląskiego należą: hałas komunikacyjny (drogowy, kolejowy, lotniczy, tramwajowy, związany z parkingami, zajezdniami, itp.), hałas przemysłowy (związany z zakładami produkcyjnymi, usługowymi, rzemieślniczymi, terenami budowy, liniami elektromagnetycznymi) Hałas komunikacyjny jest aktualnie podstawowym źródłem zakłóceń klimatu akustycznego środowiska. Związany jest z pojazdami samochodowymi i szynowymi. Na terenie Województwa Dolnośląskiego, (wg GUS), ogólna długość dróg wynosi 22 498,6 km, w tym 18 262,0 km dróg utwardzonych i 150 km autostrady. Wskaźnik gęstości dróg na koniec 2007 r. wynosił 91,6 km/100 km2. Największe natężenie ruchu, wg Strategii Rozwoju Województwa....., występuje na drogach wjazdowych i wyjazdowych do/z Wrocławia oraz na drodze nr 5 (na wspólnym z drogą nr 8 odcinku Wrocław – autostrada A4), na drodze nr 8 od miejscowości Wierzbice do drogi nr 35, na drodze nr 3 na odcinku Polkowice – Lubin, na drodze nr 35 – na odcinku Wałbrzych – Świebodzice, na A4 od Legnicy przez Kąty Wrocławskie do granicy z Województwem Opolskim. Długość linii kolejowych (wg GUS), wynosi 1 730 km, w tym 1 055 km to linie kolejowe zelektryfikowane. Wskaźnik gęstości linii kolejowych na koniec 2007 r. wynosił 8,7 km/100 km2. Długość linii tramwajowej we Wrocławiu wynosi 198,7 km. W 2007 roku terenie Województwa Dolnośląskiego prowadzono badania hałasu komunikacyjnego na terenie następujących powiatów: wrocławskiego, trzebnickiego, głogowskiego, kamiennogórskiego, kłodzkiego. Największa skala uciążliwości hałasu komunikacyjnego w regionie Dolnego Śląska związana jest z Wrocławiem, głównymi trasami przelotowymi przez wszystkie miasta, które w większości nie posiadają obwodnic zewnętrznych oraz drogami o znaczeniu krajowym i międzynarodowym, najbardziej obciążonymi ruchem komunikacyjnym. W 2007 roku na terenie Województwa Dolnośląskiego WIOŚ prowadził badania hałasu komunikacyjnego na terenie następujących powiatów: wrocławskiego, trzebnickiego, głogowskiego, kamiennogórskiego, kłodzkiego. Na terenie powiatu wrocławskiego stwierdzono przekroczenia we wszystkich punktach pomiarowych na linii pierwszej zabudowy. Równoważny poziom dźwięku LAeq w porze dnia mieścił się w granicach 58,9 dB(m. Żórawina) – 76,8 dB (m. Bielany Wrocławskie). W Bielanach Wrocławskich, Tyńcu Małym, Turowie, Siechnicach, Radwanicach i Długołęce natężenie hałasu w zabudowie mieszkalnej w porze dnia przekraczało poziom 70 dB, przyjęty za bardzo uciążliwy. Na terenie powiatu trzebnickiego stwierdzono przekroczenia w 16 punktach pomiarowych na linii pierwszej zabudowy. Równoważny poziom dźwięku LAeq w porze dnia mieścił się w granicach 49,4 dB (m. Prusice) – 75,6 dB (m. Psary). Średni poziom równoważny we wszystkich badanych punktach dla pory dnia przekroczył dopuszczalny poziom hałasu od 1,2 dB do 15,6 dB. W miejscowościach Psary i Wisznia Mała niedotrzymany był również poziom 70 dB, uznany jako bardzo uciążliwy. 23 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 Na terenie powiatu głogowskiego stwierdzono przekroczenia w 9 punktach pomiarowych (na 10 badanych) na linii pierwszej zabudowy. Równoważny poziom dźwięku LAeq w porze dnia mieścił się w granicach 59,6 dB (m. Borek) – 70,3 dB (m. Nielubia). Średni poziom równoważny we wszystkich badanych punktach dla pory dnia przekroczył dopuszczalny poziom hałasu od 1,3 dB do 10,3 dB. W miejscowościach Nielubia i Żukowice niedotrzymany był również poziom 70 dB, uznany jako bardzo uciążliwy. Na terenie powiatu kamieniogórskiego stwierdzono przekroczenia we wszystkich punktach pomiarowych na linii pierwszej zabudowy. Równoważny poziom dźwięku LAeq w porze dnia mieścił się w granicach 61,2 dB (m. Lubawka) – 70,4 dB (m. Marciszów). Średni poziom równoważny we wszystkich badanych punktach dla pory dnia przekroczył dopuszczalny poziom hałasu od 1,2 dB do 10,4 dB. W miejscowości Marciszów przy ul. Głównej niedotrzymany był również poziom 70 dB, uznany jako bardzo uciążliwy. Na terenie powiatu kłodzkiego stwierdzono przekroczenia we wszystkich punktach pomiarowych na linii pierwszej zabudowy. Równoważny poziom dźwięku LAeq w porze dnia mieścił się w granicach 63,5 dB (m. Nowa Ruda Słupiec) – 71,4 dB (m. Kłodzko, ul. Warty). Średni poziom równoważny we wszystkich badanych punktach dla pory dnia przekroczył dopuszczalny poziom hałasu od 3,5 dB do 11,4 dB. W miejscowościach Kłodzko przy ul. Warty oraz w Szczytnej niedotrzymany był również poziom 70 dB, uznany jako bardzo uciążliwy. Na terenie badanych powiatów WIOŚ stwierdził przekroczenia wartości normatywnych praktycznie we wszystkich punktach pomiarowych, niekiedy nawet o ponad 15 dB. Wynika to głównie z faktu, że punkty pomiarowe zlokalizowane były przy głównych drogach województwa, w miejscach znacznej uciążliwości akustycznej. Przekroczenia poziomów dopuszczalnych hałasu występują na drogach krajowych Nr 8 (Kudowa Zdrój – Warszawa), Nr 94 (Wrocław – Brzeg), Nr 5 (Wrocław – Poznań), Nr 35 (Wrocław-Świdnica) oraz na drogach wojewódzkich Nr 395 (Wrocław – Strzelin) i Nr 455 (Wrocław – Jelcz Laskowice). Na 70 przebadanych odcinków dróg w 5 powiatach w 2007 roku, tylko w 3 punktach pomiarowych równoważny poziom hałasu spełniał wartości normatywne, w 54 punktach przekraczał poziom 60 dB, natomiast w 13 poziom 70 dB. W 2008 roku wykonano mapę akustyczną dla Wrocławia. Ponadnormatywnym hałasem (powyżej 60 dB w porze dnia i 50 dB w porze nocy) pochodzącym z różnych źródeł, zagrożony jest następujący procent populacji miasta: szacunkowa liczba osób, narażonych na hałas pochodzący od ruchu kołowego (na drogach lub ulicach) – 166 004 osoby (28,15%) w porze dnia i 187 238 osób (31,75%) w porze nocy, szacunkowa liczba osób narażonych na hałas przemysłowy – 266 osób (0,04%) w porze dnia i 468 osób (0,07%) w porze nocy, szacunkowa liczba osób narażonych na hałas kolejowy – 6 372 osoby (1,08%) w porze dnia i 4 542 osoby (0,77%) w porze nocy, Poziom hałasu przemysłowego jest kształtowany indywidualnie dla każdego obiektu i zależy od parku maszynowego, zastosowanej izolacji akustycznej hal produkcyjnych, a także prowadzonych procesów technologicznych oraz funkcji urbanistycznej sąsiadujących z nim terenów. Hałas przemysłowy ma charakter lokalny, a liczba zagrożonych nim osób stanowi niewielki odsetek ogółu. Przyczyną wzrostu uciążliwości tego rodzaju hałasu jest rozszerzanie zabudowy mieszkaniowej leżącej w sąsiedztwie terenów przemysłowych. Z kontroli przeprowadzonej przez WIOŚ w 2007 roku (135 zakładów było kontrolowanych) wynika, że najczęściej notowano przekroczenie do 10 dB. Zwiększający się ruch samochodowy będzie wzmagał problemy związane z uciążliwością hałasu, szczególnie dla mieszkańców terenów położonych wzdłuż dróg. Ograniczeniu ulegnie natomiast hałas przemysłowy i komunalny. 24 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 Promieniowanie elektromagnetyczne Promieniowanie dzieli się na dwie zasadnicze grupy: jonizujące oraz niejonizujące. Źródła promieniowania można podzielić na naturalne - występujące w przyrodzie i sztuczne – wytwarzane przez człowieka. Pola elektromagnetyczne niejonizujące definiuje się jako pola elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o częstotliwości od 0 Hz do 300 GHz. Powyżej 300 GHz promieniowanie ma już zdolność jonizacji atomów oraz cząsteczek (np. promieniowanie X, gamma), a pola z tego zakresu nazywa się promieniowaniem jonizującym. Promieniowanie jonizujące ze źródeł naturalnych związane jest z obecnością w środowisku geologicznym radioizotopów uranu i toru i produktów ich rozpadu oraz promieniotwórczego radioizotopu potasu 40K. W przypadku Województwa Dolnośląskiego najwyższe zawartości wszystkich wskazanych wyżej pierwiastków promieniotwórczych występują na obszarze Sudetów oraz w niektórych jednostkach geologicznych bloku przedsudeckiego. Dotyczy to przede wszystkim obszarów, których powierzchnie terenu budują skały: granity Karkonoszy, gnejsy Gór Izerskich, łupki krystaliczne starszego paleozoiku Gór Kaczawskich, gnejsy i łupki krystaliczne rejonu Lądka Zdroju i Masywu Śnieżnika oraz obszarów występowania granitoidów strzegomskich. Zawartości uranu, najważniejszego pierwiastka promieniotwórczego, na terenie Sudetów wahają się od wartości zbliżonych do 0 do kilkunastu g/t. Najwyższe zawartości tego pierwiastka występują w granitach karkonoskich. Duże znaczenie zawartości uranu w skałach budujących powierzchnię terenu w ocenie radiologicznej związane jest z tym, że jednym z produktów jego rozpadu jest promieniotwórczy gaz – radon, będący emiterem promieniowania alfa. Gaz ten może migrować z gruntu do budynków, gdzie gromadzi się i jest wdychany przez mieszkańców. Szacuje się, że na obszarach jego wzmożonych emisji jego udział w całkowitej dawce wchłanianej przez człowieka może przekraczać 50%. Wg badań CLOR udział radonu w średnim rocznym efektywnym równoważniku dawki w Polsce wynosi około 40%. Z uwagi na możliwe zagrożenie związane z emisjami radonu ze środowiska geologicznego opracowana została przez Państwowy Instytut Geologiczny mapa potencjału radonowego Sudetów i wybranych jednostek bloku przedsudeckiego na której zaznaczono obszary o wysokim, średnim i niskim potencjale radonowym. Sztuczne radionuklidy obecne w środowisku naturalnym Polski przedostały się do środowiska naturalnego w efekcie naziemnych prób z bronią nuklearną, które były przeprowadzane w latach 1957-1963 oraz w wyniku awarii elektrowni jądrowej w Czarnobylu. Teren Polski skażony został głównie radioizotopami cezu. Na obszarze Województwa Dolnośląskiego skażenie to jest bardzo niewielkie. Najwyższe wartości, wynoszące około 30 kBq/m2 zostały stwierdzone w Kotlinie Kłodzkiej i stanowią kontynuację tzw. anomalii opolskiej . Oddziaływanie na środowisko pól elektromagnetycznych na terenie Województwa Dolnośląskiego występuje: w paśmie 50 Hz od urządzeń i sieci energetycznych; źródłem największych oddziaływań mogących powodować przekroczenia poziomów dopuszczalnych są napowietrzne linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia 110 kV, 220 kV i 400 kV oraz związane z nimi stacje elektroenergetyczne, w paśmie od 300 MHz do 40 000 MHz od urządzeń radiokomunikacyjnych, radiolokacyjnych i radionawigacyjnych. Największy udział w emisji mają stacje bazowe telefonii komórkowej ze swoimi antenami sektorowymi i antenami radiolinii (antena sektorowa służy do komunikacji z telefonem komórkowym, natomiast antena radiolinii służy do komunikacji między stacjami bazowymi). Istniejące sieci telefonii komórkowej wykorzystują następujące zakresy częstotliwości: ok. 900 MHz (sieć GSM 900), około 1 800 MHz (sieć GSM 1 800) oraz ok. 2 100 MHz (sieć UMTS). Szacunkowa liczba stacji bazowych telefonii komórkowej na terenie województwa wynosi 640 sztuk. Znajduje się tu także 89 telewizyjnych stacji nadawczych oraz 82 radiowe. w paśmie 50 Hz od urządzeń elektrycznych pracujących w zakładach pracy i gospodarstwach domowych. Większość urządzeń jest zasilana z sieci energetycznej. W tej kategorii występuje lawinowy wzrost liczby źródeł, a ewidencja ich nie jest możliwa. 25 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 Badania promieniowania elektromagnetycznego na terenie Województwa Dolnośląskiego wykonał WIOŚ, w wyznaczonych punktach pomiarowych na terenach o wysokiej gęstości zaludnienia w rejonie oddziaływania źródeł emisji PEM (stacje bazowe telefonii komórkowej, stacje radiowe i telewizyjne). Badania prowadzono na terenie następujących miast: w 2007 roku - Głogowa, Jeleniej Góry, Lubina i Świdnicy (43 punkty pomiarowe), w 2006 roku – Legnicy i Wałbrzycha (27 punktów pomiarowych), w 2005 roku – Wrocławia – dzielnice Fabryczna, Krzyki, Stare Miasto, Śródmieście, Psie Pole (68 punktów pomiarowych). Pomiary wartości stężeń pól elektromagnetycznych wykazały brak przekroczeń wartości dopuszczalnych w badanych punktach. Poważne awarie i zagrożenia naturalne Potencjalne źródła zagrożenia na terenie Województwa Dolnośląskiego to: - urządzenia techniczne (instalacje) w zakładach magazynujących lub stosujących w procesie produkcji toksyczne środki przemysłowe (np. amoniak, chlor, produkty ropopochodne, inne substancje chemiczne), - transport materiałów i substancji niebezpiecznych (toksycznych, łatwopalnych, wybuchowych) głównie na drogach publicznych oraz szlakach kolejowych, - magazynowanie materiałów i substancji niebezpiecznych, - występowanie palnej i zwartej zabudowy. Wymienione wyżej zagrożenia, poza zasięgiem lokalnym ograniczającym się do terenu danego zakładu, w niesprzyjających warunkach mogą potencjalnie przyjąć rozmiary niebezpieczeństwa o zasięgu regionalnym (np. transport materiałów niebezpiecznych). Na obszarze województwa zlokalizowane są zakłady stwarzające zagrożenia wystąpienia poważnej awarii typu chemicznego, technicznego i pożarowego. Wg danych WIOŚ, na koniec 2007 roku w rejestrze potencjalnych sprawców poważnych awarii znajdowały się 82 zakłady, w tym 14 było zakwalifikowanych do grupy zakładów o dużym ryzyku a 25 - do grupy o zwiększonym ryzyku. Pozostałe 36 zakładów zaliczało się do zakładów podlegającym przepisom dyrektywy 96/82/WE (SEWESO II). W grupie 14 zakładów o dużym ryzyku 85% stanowiły zakłady posiadające w obrocie substancje toksyczne i inne substancje niebezpieczne, natomiast w grupie 25 zakładów o zwiększonym ryzyku odsetek ten kształtował się na poziomie 43%. Na terenie województwa źródłem potencjalnych awarii może być załadunek, transport i rozładunek materiałów niebezpiecznych. Brak obwodnic i sieci dróg szybkiego ruchu stwarza problemy związane z transportem towarowym, zwłaszcza w okolicach miast położonych przy drogach o największym natężeniu ruchu. Duży udział w ilości przewożonych przez obszar województwa materiałów niebezpiecznych mają produkty przerobu ropy naftowej. Na terenie Dolnego Śląska nie wyznaczono tras przewozu środków niebezpiecznych (za wyjątkiem miasta Wrocławia). Natomiast wyznaczone zostały parkingi dla pojazdów przewożących materiały niebezpieczne. Transport materiałów niebezpiecznych odbywa się również koleją (w strukturze przewożonych ładunków ok. 10% stanowią materiały niebezpieczne). Województwo Dolnośląskie posiada dobrze rozwiniętą sieć linii kolejowych, a głównym węzłem komunikacyjnym jest Wrocław z jednym z największych w kraju węzłów kolejowych Wrocław Brochów (średnia na dobę wynosi tu ok. 600-700 ładunków). Do zagrożeń naturalnych zalicza się przede wszystkim ryzyko wystąpienia powodzi, zagrożenie pożarowe, niekorzystne zjawiska atmosferyczne oraz ruchy masowe. Zagrożenia powodziowe mogą występować głównie na rzece Odrze i jej dopływach: Oławie, Ślęży, Widawie, Bystrzycy, Strzegomce. Bardzo duże zagrożenie stanowią również rzeki Bystrzyca Dusznicka w powiecie kłodzkim (Szalejów), rzeka Bóbr w powiecie jeleniogórskim i kamiennogórskim (rzeki górskie charakteryzują się okresowymi gwałtownymi wezbraniami) oraz rzeka Barycz w powiecie Milicz i Góra. 26 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 Odra w swym górnym i środkowym biegu posiada szereg zabezpieczeń w postaci zbiorników retencyjnych z urządzeniami upustowymi, polderów, kanałów ulgi i wałów przeciwpowodziowych. Istniejący na terenie województwa zbiornik retencyjny w Mietkowie o pojemności blisko 64 mln m3 nie zapewnia skutecznej ochrony przeciwpowodziowej obszarów położonych w środkowym biegu Odry. Przy bardzo wysokim stanie wód Odry (porównywalnym ze stanem z lipca 1997 r.) istnieje realne niebezpieczeństwo tzw. cofnięcia wody z Odry do jej dopływów tj. rzek Widawy, Strzegomki, Jezierzycy i Baryczy. Wysoki poziom wody powoduje zagrożenie dla większości budowli hydrotechnicznych (śluz, jazów) oraz istniejących przepraw drogowych i kolejowych przez Odrę. Na terenie województwa, ponad 20 000 obiektów ze względu na pełnioną funkcję, podzielonych zostało na 5 kategorii zagrożenia ludzi pod kątem zagrożenia pożarowego tj. od ZL I do ZL V. Do kategorii ZL I należą: domy towarowe, kina, teatry, sale zabaw, widowiskowe, banki, restauracje (1 184 obiekty), do kategorii ZL II należą szpitale i domy opieki, do kategorii ZL III – szkoły, budynki biurowe, domy studenckie, internaty, hotele, ośrodki zdrowia, kategorię ZL IV stanowią budynki mieszkalne, natomiast kategorię ZL V – archiwa, muzea i biblioteki. Na terenie Województwa Dolnośląskiego zarejestrowano dotychczas 185 osuwisk. Większość obszarów, na których stwierdzono występowanie ruchów masowych, zgrupowanych jest w południowej części województwa, w obrębie Sudetów i na ich bliskim przedpolu. Nieco mniejszy rejon, na którym skoncentrowane są obszary predysponowane do wystąpienia ruchów masowych występuje w północnej części Województwa Dolnośląskiego na Wzgórzach Trzebnickich, w obrębie powiatów Wrocławskiego i Trzebnickiego. Glacitektonicznie spiętrzone osady miocenu (w tym iły formacji poznańskiej) i czwartorzędu przykryte są tu kilkumetrowej miąższości pokrywą lessową. Taka budowa geologiczna w powiązaniu z gęstą siecią stosunkowo głębokich rozcięć erozyjnych sprzyja powstawaniu osuwisk. Zasoby przyrodnicze Obszar Województwa Dolnośląskiego jest regionem o wysokich walorach przyrodniczych w krajowym i europejskim systemie ekologicznym. Lasy na terenie Województwa Dolnośląskiego rozmieszczone są nierównomiernie. Ich powierzchnia wynosi 603 801 ha. Wskaźnik lesistości jest zbliżony dla średniej dla Polski i kształtuje się na poziomie 30,3%. Obecnie na terenie województwa ochronie podlega 360 918,8 ha, co stanowi 18,1% powierzchni charakteryzowanej jednostki administracyjnej (w kraju chronione prawnie jest 32,5% powierzchni). Jedynie 1,1% powierzchni województwa stanowią parki narodowe i rezerwaty, w których ochrona środowiska naturalnego jest priorytetem. Na jednego mieszkańca Województwa Dolnośląskiego w 2007 roku przypadała ponad dwukrotnie mniejsza powierzchnia obszarów prawnie chronionych, aniżeli przeciętnie w kraju (0,125 ha wobec 0, 266 ha). Przestrzenny system ochrony przyrody tworzą tereny o zróżnicowanym statusie prawnym i różnych funkcjach. Są to: 2 parki narodowe (Karkonoski Park Narodowy i Park Narodowy Gór Stołowych), 12 parków krajobrazowych, 67 rezerwatów przyrody, 17 obszarów chronionego krajobrazu, 153 użytki ekologiczne, 10 zespołów przyrodniczo – krajobrazowych, obszary Natura 2000, pomniki przyrody. 27 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 Parki narodowe Karkonoski Park Narodowy został utworzony w 1959 r. Jego ogólna powierzchnia wynosi 5 573,3 ha (WIOŚ, 2008). O unikatowości tego parku decydują przede wszystkim obszary położone na wysokości powyżej 800 m n.p.m., czyli regiel górny, piętro alpejskie i subalpejskie, gdzie występuje roślinność alpejska a wśród niej gatunki reliktowe, jak również liczne torfowiska. Na obszarze KPN bytuje wiele cennych gatunków ptaków takich jak: cietrzew, głuszec, płochacz halny czy drozd obrożny. Park Narodowy Gór Stołowych został utworzony w 1993 r. Obecnie jego ogólna powierzchnia wynosi 6 339,72 ha. Unikatowość tego obszaru wynika zarówno z budowy geologicznej, jak i niespotykanego, płytowego ukształtowania utworów skalnych. Występująca tu roślinność należy głównie do piętra regla dolnego. Wśród flory stwierdzono 44 gatunki roślin naczyniowych w tym 35 objętych ochroną całkowitą, a 9 – częściową. Parki krajobrazowe Na terenie Dolnego Śląska znajduje się 12 parków krajobrazowych: PK Dolina Jezierznicy, PK Dolina Baryczy, PK Dolina Bystrzycy, Ślężański PK, Śnieżnicki PK, PK Gór Sowich, PK Sudetów Wałbrzyskich, Książański PK, Rudawski PK, PK Doliny Bobru, PK Chełmy, Przemkowski PK o łącznej powierzchni 207 680,1 ha (Dolnośląski Urząd Wojewódzki we Wrocławiu). Parki krajobrazowe Województwa Dolnośląskiego chronią różnorodne ekosystemy, a ponadto spełniają funkcje: zachowania dziedzictwa kulturowego i historycznego regionu oraz aktywizacji turystyki. Rezerwaty przyrody Łącznie na obszarze Województwa Dolnośląskiego znajduje się 67 rezerwatów przyrody o całkowitej powierzchni 10 504,3 ha (Bank Danych Regionalnych, Główny Urząd Statystyczny). Z informacji umieszczonych w Raporcie o stanie środowiska województwa dolnośląskiego w 2007 r. wynika, że za najcenniejsze z nich można uznać: Stawy Milickie – będące unikatowym w skali kraju i Europy rezerwatem ornitologicznym, Łąkę Sulistrowicką – rezerwat florystyczny położony w Masywie Ślęży, Ostrzycę Proboszczowicką (rezerwat florystyczny; ochroną objęty jest fragment stożka wulkanicznego najwyższego wzniesienia regionu legnickiego; celem ochrony jest najpiękniejsze w kraju gołoborze oraz specyficzna flora naskalna) oraz Wąwóz Myśliborski koło Jawora będący również rezerwatem florystycznym, którego celem jest ochrona jedynego w Sudetach stanowiska paproci języcznika zwyczajnego, umieszczonego w grupie gatunków wymierających. Obszary chronionego krajobrazu Obszary chronionego krajobrazu są tworzone na terenach o szczególnych walorach krajobrazowych, posiadających znaczenie turystyczno – wypoczynkowe, mogą również pełnić funkcje korytarzy ekologicznych. Na Dolnym Śląsku wyróżniono 17 takich obszarów o łącznej powierzchni 135 508,5 ha (Dolnośląski Urząd Wojewódzki we Wrocławiu). Są to: Dolina Baryczy, Dolina Czarnej Wody, Dolina Odry, Góra Krzyżowa, Góry Bardzkie i Sowie, Góry Bystrzyckie i Orlickie, Grodziec, Kopuły Chełmca, Krzywińsko- Osiecki, Lasy Chocianowskie, Masyw Trójgrabu, Ostrzyca Proboszczowicka, Wzgórza Dałkowskie, Wzgórza Niemczańsko- Strzelińskie, Wzgórza Ostrzeszowskie i Kotlina Odolanowska, Zawory i obszar chronionego krajobrazu bez nazwy. Zespoły przyrodniczo – krajobrazowe Ich łączna powierzchni wynosi 1 660,61 ha. Są to: Dębowa Dolina Koszówki, Dolina Uszewscy, Grobowiec, Łąki Książęce, Mokradła Gniewomierskie, Obryw skalny, Skalna, Szczytnicki Zespół Przyrodniczo - Krajobrazowy, Wysoczyzna Taczalińska, Złoty Las. 28 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 Obszary Natura 2000 Znaczna cześć Województwa Dolnośląskiego podlega także ochronie w ramach sieci Natura 2000. Natura 2000 to spójna Europejska Sieć Ekologiczna obejmująca: specjalne obszary ochrony (SOO) tworzone dla ochrony: siedlisk naturalnych, siedlisk gatunków roślin i zwierząt, obszary specjalnej ochrony (OSO) tworzone w ramach Dyrektywy Ptasiej dla ochrony siedlisk ptaków, połączone w miarę możliwości fragmentami krajobrazu zagospodarowanymi w sposób umożliwiający migrację, rozprzestrzenianie i wymianę genetyczną gatunków. Na obszarze Województwa Dolnośląskiego wyróżniono 64 obszary Natury 2000, w tym 8 Obszarów specjalnej ochrony ptaków (Dolina Baryczy, Grądy Odrzańskie, Stawy Przemkowskie, Zbiornik Mietkowski, Bory Dolnośląskie, Góry Stołowe, Karkonosze, Łęgi Odrzańskie) oraz 56 Specjalnych obszarów ochrony (Biała Lądecka, Bierutów, Buczyna Szprotawsko – Piotrowicka, Chłodnia w Cieszkowie, Czarne Urwisko koło Lutyni, Dębniańskie Mokradła, Dobromierz, Dolina Dolnej Kwisy, Dolina Łachy, Dolina Widawy, Dzika Orlica, Góry Bardzkie, Góry Bialskie i Grupa Śnieżnika, Góry i Pogórze Kaczawskie, Góry Kamienne, Góry Orlickie, Góry Stołowe, Grądy w Dolinie Odry, Grodczyn i Homole koło Dusznik, Irysowy Zagon koło Gromadzenia, Kamionki, Karkonosze, Kopalnie w Złotym Stoku, Kościół w Konradowie, Las Pilczycki, Łęgi Odrzańskie, Masyw Chełmca, Masyw Ślęży, Muszkowicki Las Bukowy, Nowosolska Dolina Odry, Ostoja nad Baryczą, Ostoja nad Bobrem, Ostoja Nietoperzy Gór Sowich, Ostrzyca Proboszczowicka, Panieńskie Skały, Pasmo Krowiarki, Pątnów Legnicki, Piekielna Dolina koło Polanicy, Przełom Nysy Kłodzkiej koło Morzyszowa, Przełomowa Dolina Nysy Łużyckiej, Przełom Pałecznicy pod Książem, Przelatki nad Bystrzycą, Rudawy Janowickie, Skałki Stoleckie, Stawy Sobieszowskie, Stawy w Borowej, Sztolnia w Młotach, Sztolnie w Leśnej, Torfowiska Gór Izerskich, Torfowisko pod Zieleńcem, Uroczyska Borów Dolnośląskich, Wrzosowiska Świętoszowsko-Ławszowskie, Wrzosowisko Przemkowskie, Wzgórza Kiełczyńskie, Zagórzyckie Łąki, Żwirownie w Starej Olesznej). Zasoby surowców naturalnych Obszar Województwa Dolnośląskiego jest jednym z bardziej zasobnych w surowce mineralne regionów Polski. Na terenie charakteryzowanej jednostki administracyjnej występuje wiele kopalin unikalnych w skali kraju - między innymi jedyne w Polsce kwarcu żyłowego, magnezytów, glin ceramicznych biało wypalających się i kaolinów, a także zdecydowana większość złóż blocznych granitów, sjenitów, gabra, marmurów dolomitycznych, bazaltów, melafirów, marmurów i złóż surowca skaleniowego. Na terenie Województwa Dolnośląskiego wyróżnia się cztery grupy surowców: 1. surowce energetyczne, 2. surowce metaliczne, 3. surowce chemiczne, 4. surowce skalne. Surowce energetyczne Należą do nich między innymi złoża węgla kamiennego i brunatnego oraz gazu ziemnego. Złoża gazu ziemnego występują w północno-wschodniej części charakteryzowanej jednostki administracyjnej, w rejonie miejscowości Góra, Żmigród i Milicz. Łącznie na omawianym obszarze udokumentowano 28 złóż gazu ziemnego, z czego 17 jest eksploatowanych. Należą one do złóż małych (o zasobach rzędu kilkuset milionów metrów sześciennych gazu) i średnich (o zasobach rzędu kilku miliardów metrów sześciennych). 29 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 Złoża węgla kamiennego występujące na terenie Województwa Dolnośląskiego zlokalizowane są w obszarze depresji śródsudeckiej, w rejonie Wałbrzycha i Nowej Rudy. W obrębie charakteryzowanej jednostki administracyjnej węgle występują w postaci licznych, cienkich pokładów, o miąższości na ogół nieprzekraczającej 2,5 m. Wyeksploatowanie większości dostępnych zasobów, nieopłacalność eksploatacji głębszych perspektywicznych pokładów węgli (zalegających na głębokości poniżej 1 000 m) oraz trudne warunki eksploatacji, spowodowały zaniechanie dalszego wydobycia w zagospodarowanych 5 złożach i likwidację Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego (DZW) w 2000 r. Bilansowe zasoby węgli kamiennych o wielkości 369 mln ton, występujące w obszarach zaniechanych złóż, zostały obecnie w całości zaliczone do zasobów pozabilansowych. Pośród nich na uwagę zasługują zasoby węgli koksowych, specjalnych i antracytowych pozostawionych w byłej kopalni Victoria, o zasobach wynoszących ok. 58,5 mln ton (dla miąższości pokładów co najmniej 1,2 m) oraz zasoby antracytu w złożu Wałbrzych-Gaj (jedyne tego typu złoże w Polsce) o pozostawionych zasobach ok. 20 mln ton. Ewentualne prognostyczne zasoby węgla występujące na głębokościach ok. 600-1 600 m, na przedłużeniu pól eksploatacyjnych zlikwidowanych kopalni obliczono na 232 mln ton. W granicach Województwa Dolnośląskiego zlokalizowanych jest również 13 udokumentowanych złóż węgla brunatnego, związanych z paleogeńsko-neogeńską formacją węglonośną, o łącznych bilansowych zasobach geologicznych wynoszących 13 629,017 mln ton. Złoża węgla brunatnego występują głównie w zachodniej i północno- zachodniej części województwa. Znaczenie przemysłowe mają zasoby jedynego czynnego tu złoża Turów w gminie Bogatynia oraz zasoby niezagospodarowanych złóż z rejonu Legnicy i Ścinawy. W rejonie miejscowości Jaroszów w powiecie świdnickim węgle brunatne występują jako kopalina towarzysząca w eksploatowanym złożu glin ogniotrwałych Rusko-Jaroszów. Zasoby przemysłowe złoża Turów, w ilości 401,7 mln ton, stanowią około 28% krajowych zasobów przemysłowych węgla brunatnego. Roczne wydobycie węgla ze złoża Turów wyniosło w 2007 roku około 11,5 mln ton. Należy w tym miejscu podkreślić, że Dolny Śląsk zajmuje trzecie miejsce w kraju pod względem wydobycia węgla brunatnego (po Województwie Łódzkim i Województwie Wielkopolskim). Perspektywy rozwoju górnictwa węgla brunatnego i energetyki w Województwie Dolnośląskim są związane z planami udostępnienia do eksploatacji złóż z rejonu Legnicy. Kopaliny metaliczne Region dolnośląski jest bogaty w różnorodne złoża i wystąpienia rud metali - powszechnie znane są wystąpienia złota rodzimego i wtórnego (okruchowego) w rejonie Złotego Stoku, Lwówka Śląskiego, Złotoryi i Legnicy, polimetaliczne złoża rud miedzi, srebra, ołowiu, kobaltu i arsenu, złoża cyny, niklu a także żelaza występujące w różnych rejonach Sudetów i Przedgórza Sudeckiego. Zostały one w większości wyeksploatowane, a powtórne zainteresowanie nimi wiąże się z rozwojem nowoczesnych technologii przeróbki, które pozwalają wykorzystać nawet ubogie rudy czy też odpady mineralne, pozostawione w rejonach dawnego górnictwa kruszcowego. Obecnie największe znaczenie gospodarcze posiadają jedyne w kraju złoża rud miedzi i srebra, występujące w utworach cechsztynu na monoklinie przedsudeckiej i w niecce północnosudeckiej. W złożach tych występują pierwiastki towarzyszące miedzi: srebro, ołów, cynk, kobalt, molibden, nikiel, ren, wanad, a także selen i złoto, które są lub mogą być odzyskiwane w procesach technologicznych przerobu tych rud. Aktualnie przedmiotem eksploatacji są tylko złoża na monoklinie przedsudeckiej, a ostatnia kopalnia rud miedzi w niecce północnosudeckiej (Zakłady Górnicze „Konrad”) zaprzestała wydobycia w 1989 r. Na terenie województwa udokumentowano 14 złóż rud miedzi i srebra o łącznych zasobach 1 543,8 mln ton, przy czym zasoby miedzi wynoszą 31 mln ton, a srebra – 86 tys. ton. Eksploatację prowadzi się w sześciu złożach: Głogów Głęboki – Przemysłowy, Lubin-Małomice, Polkowice, Radwanice-Wschód, Rudna i Sieroszowice. Aktualnie działają trzy kopalnie – Lubin, Rudna i Polkowice-Sieroszowice, tworzące wraz z zakładami przeróbki rud i hutami miedzi tzw. LegnickoGłogowski Okręg Miedziowy (LGOM). Najważniejsza dla gospodarki regionu jest eksploatacja rud 30 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 miedzi i srebra przez KGHM „Polska Miedź” S.A. Wydobycie, w tym odzysk pierwiastków współwystępujących, stanowi całość krajowej produkcji tego surowca. Z informacji zamieszczonych w Bilansie zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na 31.12.2007 r. (PIG, Warszawa 2008 r.) wynika, że z rud miedzi odzyskiwane są m.in.: złoto, srebro, nikiel i ołów. Największe znaczenie gospodarcze ma odzysk srebra – w 2007 r. oprócz miedzi wyprodukowano 937 ton srebra oraz 16 tys. ton ołowiu. Kopaliny chemiczne Dolnośląskie złoża barytu i fluorytu nie mają obecnie znaczenia gospodarczego. Po zalaniu kopalni barytu w Boguszowie-Gorcach (w wyniku powodzi z 1997 r.) wstrzymano eksploatację z tego złoża, a całość zasobów przekwalifikowano do pozabilansowych. Rok później, z przyczyn ekonomicznych, zaniechano także wydobycia ze złoża barytowo-fluorytowego Stanisławów. Aktualnie bilansowe zasoby barytu w złożach dolnośląskich – łącznie ze wstępnie rozpoznanym złożem w Jeżowie Sudeckim i niemal wyeksploatowanym złożem w Jedlince – wynoszą 5,558 mln ton. Bilansowe zasoby fluorytu pozostawione w złożu Stanisławów wynoszą 5,156 mln ton. Jedyne udokumentowane złoże soli kamiennej w regionie dolnośląskim związane jest z solnymi utworami cechsztynu, występującymi w nadkładzie złoża rud miedzi Sieroszowice - jego zasoby wynoszą 2 936 mln ton. Ponadto znaczące, nieudokumentowane zasoby soli, występują w złożu rud miedzi Rudna koło Lubina. Kopaliny skalne Dolny Śląsk zajmuje pierwsze miejsce w Polsce pod względem wielkości zasobów kopalin skalnych oraz wydobycia kamieni drogowych i budowlanych. Znajduje się tu ponad 50% całości krajowych zasobów tych surowców. Na terenie województwa udokumentowano około 745 złóż kopalin skalnych, w tym kamieni drogowych i budowlanych, kruszywa naturalnego oraz surowców ilastych ceramiki budowlanej. Złoża kopalin skalnych skoncentrowane są w południowej (Sudety) i środkowej (Przedgórze Sudeckie) części województwa. Złoża granitów znajdują się w masywie Strzegom – Sobótka (powiat świdnicki) oraz w masywie strzelińskim, bazaltów w dwóch głównych obszarach: zgorzelecko–lubańskim i jaworsko–złotoryjskim, złoża porfirów i melafirów zlokalizowane są w zachodniej części depresji śródsudeckiej oraz wschodniej części depresji północnosudeckiej. Przedmiotem eksploatacji są głównie granity, gabra, diabazy, bazalty, melafiry, amfibolity, porfiry, gnejsy, piaskowce, szarogłazy, dolomity i wapienie Na terenie Województwa Dolnośląskiego znajdują się także złoża gipsu i anhydrytu. Obecnie udokumentowane są cztery złoża: trzy w Niwnicach koło Lwówka Śląskiego i jedno w Iwinach koło Bolesławca. Ich łączne zasoby wynoszą 75 mln ton. Województwo Dolnośląskie zajmuje pierwsze miejsce w Polsce w wydobyciu różnego rodzaju okruchowych surowców skalnych. Żwiry, pospółki i piaski występują na całym obszarze, z przewagą północnej i środkowej jego części. Piaski i żwiry zostały udokumentowane w 319 złożach. Wydobycie na poziomie 13 049 tys. ton w 2007 r. pozwoliło na zajęcie przez Dolny Śląsk drugiego miejsca w kraju pod tym względem (po Województwie Mazowieckim). Eksploatacja surowców mineralnych jest również bez wątpienia przyczyną znacznej degradacji środowiska przyrodniczego, zwłaszcza występowania przestrzennych zmian na powierzchni terenu. Przekształcenia środowiska są wynikiem zarówno dawnych, zakończonych procesów wydobywczych jak i tych prowadzonych obecnie, przy czym z całą pewnością najgroźniejszym czynnikiem destrukcyjnym, negatywnie wpływającym na stan powierzchni ziemi, jest skala prowadzonej działalności górniczej. 31 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 ANALIZA WARIANTÓW Wojewódzki Program Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 wyznacza cele i kierunki działań, których właściwa realizacja zapewni poprawę stanu środowiska na terenie województwa. Założeniem Programu... jest sukcesywny postęp w planowanych działaniach w celu uzyskania efektu końcowego jakim jest dobry stan środowiska. Niemniej, nie można wykluczyć w trakcie realizacji nieprzewidzianych sytuacji mogących spowolnić lub całkowicie zablokować realizację dokumentu. Dlatego też poniżej przedstawiono analizę dwóch wariantów: wariantu podstawowego wynikającego z zapisów WPOŚ oraz wariantu 0 w przypadku nie podejmowania jakichkolwiek działań. Wariant podstawowy Realizacja zapisanych w WPOŚ działań będzie oddziaływać na stan środowiska w następującym zakresie: poprawa stanu jakości wód podziemnych i powierzchniowych poprzez: eliminację zanieczyszczeń ze źródeł punktowych (np. nieszczelne szamba, zrzuty ścieków bezpośrednio do odbiorników), eliminację zanieczyszczeń ze źródeł obszarowych, ochronę głównych zbiorników wód podziemnych, racjonalną eksploatację zasobami wód podziemnych, optymalizację zużycia wody do celów socjalno-bytowych i przemysłowych, ochronę terenów źródliskowych i ujęć wodnych przed zanieczyszczeniem, eliminację zagrożenia przeciwpowodziowego w wyniku budowy i modernizacji wałów przeciwpowodziowych i urządzeń hydrotechnicznych, likwidację mogilników w których zdeponowane są przeterminowane pestycydy, poddanie modernizacji pod kątem wyposażenia w instalacje ujmujące wody odciekowe lub zamknięcie składowisk odpadów, które nie spełniają wymagań, eliminację deponowania osadów ściekowych na terenach nie przeznaczonych na ten cel, poprawa stanu powierza atmosferycznego w wyniku: ograniczania emisji pyłowo-gazowej ze źródeł przemysłowych, sukcesywnej likwidacji źródeł niskiej emisji na terenie województwa, ograniczania wielkości emisji zanieczyszczeń ze źródeł komunikacyjnych, zwiększenia udziału ekologicznych nośników ciepła i odnawialnych źródeł energii w bilansie energetycznym, termomodernizacji elewacji i dachów budynków oraz elementów stolarki okiennej i drzwi, hal produkcyjnych, zamknięcia i rekultywacji składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętnych, na których deponowane były zmieszane odpady komunalne, nie spełniających wymagań prawnych i technicznych, zmniejszenia strumienia odpadów ulegających biodegradacji kierowanych na składowiska na korzyść innych metod odzysku, deponowania na składowiskach odpadów tylko odpadów przetworzonych, z których wcześniej już wysegregowano odpady nadające się do odzysku, selektywnego zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, poprawa w zakresie środowiska akustycznego poprzez: ograniczenie hałasu ze źródeł komunikacyjnych, ograniczenie hałasu ze źródeł przemysłowych, zapobieganie występowaniu ponadnormatywnych wartości hałasu na obszarach zabudowanych, ograniczenie negatywnego oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego, poprawa bezpieczeństwa ekologicznego poprzez: 32 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 ograniczanie ryzyka wystąpienia zagrożeń środowiskowych spowodowanych funkcjonowaniem zakładów o dużym lub zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii, zmniejszenie ryzyka wynikającego z transportu materiałów niebezpiecznych (np. poprzez wyznaczanie optymalnych tras przejazdu, parkingów, kontrola stanu technicznego pojazdów), podniesienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego, zmniejszenie degradacji gleb w wyniku: rekultywacji terenów zdegradowanych, prowadzenia właściwej polityki rolnej, ograniczenie negatywnego oddziaływania na obszary podlegające ochronie na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody poprzez: nie lokalizowanie nowych instalacji mogących oddziaływać na środowisko na obszarach chronionych lub w ich otulinie, zapewnienie naturalnego zaplecza turystycznego na obszarach chronionych, rozwój infrastruktury technicznej w pobliżu terenów lub obszarów chronionych.. Wariant 0 Natomiast nie podjęcie działań przedstawionych w WPOŚ skutkowałoby pogorszeniem stanu środowiska, a tym samym warunków życia mieszkańców w wyniku: zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych m.in. zrzutami nieoczyszczonych ścieków komunalnych, niekontrolowanym wylewaniem gnojowicy na pola i tereny przyległe, nieszczelnym systemem szamb indywidualnych, zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego ze źródeł: komunalno-bytowych (w tym kotłownie lokalne, indywidualne paleniska domowe), transportowych (emisja związana z ruchem samochodowym, która skutkuje całorocznym wysokim poziomem tlenków azotu w powietrzu oraz wpływa na podwyższony poziom pyłu zawieszonego PM10 i benzenu) oraz ze źródeł przemysłowych, zwiększenia wartości ponadnormatywnych poziomu hałasu w wyniku transportu drogowego, kolejowego i tramwajowego oraz narażenia mieszkańców na uciążliwości związane z ponadnormatywnym hałasem, zwiększenia oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego ze źródeł sztucznych na środowisko, zwiększenia ryzyka wystąpienia poważnej awarii np. w wyniku magazynowania i transportu (głównie na drogach publicznych oraz szlakach kolejowych) materiałów i substancji niebezpiecznych (toksycznych, łatwopalnych, wybuchowych) oraz zagrożeń naturalnych w tym zwiększenie zagrożenia powodziowego, degradacji obszarów przyrodniczych, a w szczególności NATURA 2000 oraz obszarów przyrodniczo cennych, co może spowodować zubożenie szaty roślinnej na terenie województwa, a tym samym zaburzenia równowagi ekologicznej i zakłócenia przepływu energii i materii w ekosystemach degradacji gleb poprzez postępujące zakwaszenie gleb, zanieczyszczenie gleb wokół dużych zakładów przemysłowych i składowisk odpadów, niewłaściwego (z punktu widzenia ochrony złóż) zagospodarowywania obszarów złóż udokumentowanych (np. złóż węgla brunatnego w rejonie Legnicy) oraz obszarów perspektywicznych i prognostycznych, co w efekcie powoduje nieodwracalne uszczuplenie zasobów kopalin, niskiej świadomości ekologicznej mieszkańców miasta, co może skutkować zachowaniami nie ekologicznymi, niskiego poziomu wykorzystania środków pomocowych Unii Europejskiej, a także funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej, na dofinansowanie projektów z zakresu ochrony środowiska. 33 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 Nie podjęcie działań w poszczególnych sektorach środowiska na terenie województwa oznaczałoby pogorszenie stanu jego środowiska, co wymiernie wpłynęłoby na warunki życia i na zdrowie mieszkańców. 5. ISTNIEJĄCE PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU, W SZCZEGÓLNOŚCI DOTYCZĄCE OBSZARÓW CHRONIONYCH W wyniku analizy stanu aktualnego, na terenie województwa stwierdzono występowanie problemów w następujących sektorach: jakość wód i stosunki wodne, powietrze atmosferyczne, hałas, poważne awarie i zagrożenia naturalne, ochrona przyrody i krajobrazu, ochrona gleb, zasoby surowców naturalnych. Jakość wód i stosunki wodne Stopień zanieczyszczenia wód powierzchniowych na terenie województwa jest umiarkowany. Na podstawie przeprowadzonej oceny ogólnej w zakresie wskaźników nie stwierdzono na terenie Województwa Dolnośląskiego wód bardzo dobrej i dobrej jakości (klasy czystości I i II). W większości punktów pomiarowych jakość wody była niezadowalająca (IV klasa) i zadowalająca (III klasa). Wody o najlepszych parametrach występowały najczęściej na obszarach górskich i podgórskich, stanowiących jednocześnie tereny o walorach turystycznych. Występowanie wód gorszej jakości związane jest w dalszym ciągu w większości z odprowadzaniem ścieków z aglomeracji miejsko-przemysłowych: wałbrzyskiej, świdnickiej i dzierżoniowskiej, a także ze zrzutami do rzek ścieków komunalnych, czasem oczyszczonych w stopniu niedostatecznym lub ilościowo znaczących w stosunku do przepływów rzek (np. Piława, Strzegomka, Orla), pomimo, że systematycznie zmniejsza się udział ścieków nieoczyszczonych odprowadzanych do wód powierzchniowych oraz następuje rozwój sieci kanalizacyjnej na obszarach wiejskich. Jednak wg danych WIOŚ, w dalszym ciągu ścieki od ok. 25% mieszkańców województwa nie są odprowadzane do oczyszczalni. Wśród czynników problematycznych należy wymienić: nieuporządkowaną gospodarkę wodno ściekową na części obszarów wiejskich, nadal niski stopień oczyszczania ścieków oraz przedostawanie się do wód powierzchniowych i podziemnych zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł rolniczych i miejsc bytowania ludzi. W kontekście powyższego najważniejszymi problemami są: braki w infrastrukturze kanalizacyjnej i wodociągowej oraz brak oczyszczalni ścieków, szczególnie na obszarach wiejskich, brak kompleksowych planów gospodarowania wodami, w tym planu przeciwdziałania skutkom suszy, niekorzystne efekty intensywnej eksploatacji wód podziemnych – leje depresyjne, pogarszanie się jakości wód podziemnych w płytkich poziomach wodonośnych w obrębie terenów zurbanizowanych, presja działalności człowieka na wody powierzchniowe, w szczególności na obszarach użytkowanych rolniczo, co w konsekwencji powoduje degradację wód szczególnie przez związki azotu, 34 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 - nadal niezadowalająca jakość zasobów wodnych wód powierzchniowych (większość wód województwa jest w IV klasie czystości), pomimo podejmowanych działań w zakresie uporządkowania gospodarki wodno-ściekowej, brak racjonalnego gospodarowania wodą w gospodarce komunalnej oraz brak racjonalizacji gospodarki wodnej w sektorze przemysłowym oraz wodochłonność procesów produkcyjnych. Powietrze atmosferyczne Stan sanitarny powietrza atmosferycznego na obszarze Województwa Dolnośląskiego w zakresie emisji zanieczyszczeń do powietrza ze źródeł przemysłowych uległ znacznej poprawie, na co główny wpływ miały realizowane w sektorze gospodarczym inwestycje proekologiczne. Nie mniej jednak w dalszym jakość powietrza wymaga systematycznej poprawy. Głównymi źródłami zanieczyszczeń powietrza na terenie Województwa Dolnośląskiego są: - źródła komunalno – bytowe: kotłownie lokalne, indywidualne paleniska domowe, emitory z zakładów użyteczności publicznej. Wprowadzanie zanieczyszczeń przez osoby fizyczne nie podlega praktycznie żadnym ograniczeniom, - źródła transportowe – emisja związana z ruchem samochodowym, która skutkuje całorocznym wysokim poziomem tlenków azotu w powietrzu oraz wpływa na podwyższony poziom pyłu zawieszonego PM10 i benzenu - i w mniejszym już stopniu źródła przemysłowe – pochodzące z procesów produkcyjnych oraz kotłowni przemysłowych. Stężenia zanieczyszczeń charakteryzują się zmiennością sezonową związaną z warunkami klimatycznymi. Na podwyższenie stężeń większości zanieczyszczeń wpływają niska temperatura, znikome opady atmosferyczne oraz słaby wiatr. Zużycie paliw, w wyniku którego dochodzi do emisji zanieczyszczeń, jest maksymalne w czasie jesiennym i zimowym, stąd też zdecydowanie większe jest zanieczyszczanie atmosfery w tym okresie. Na podstawie analizy stanu aktualnego stwierdzono: zły stan jakości powietrza we Wrocławiu i Legnicy, pogorszenie jakości powietrza ze względu na tlenki azotu i pył zawieszony w większych miastach oraz przy szlakach komunikacyjnych, pogorszenie jakości powietrza na obszarze województwa pod względem zawartości ozonu w warstwie przyziemnej (troposferycznej), wzrastającą liczbę stref zakwalifikowanych do klasy C. W kontekście powyższego za najpoważniejsze problemy należy uznać niską emisję pochodzącą z ogrzewania mieszkań i ze spalin samochodowych, pogorszenie jakości powietrza na obszarze województwa pod względem zawartości ozonu w warstwie przyziemnej (troposferycznej) a także niski udział energii odnawialnej w ogólnym bilansie energetycznym. Hałas Największa skala uciążliwości hałasu komunikacyjnego w regionie Dolnego Śląska związana jest z Wrocławiem, z głównymi trasami przelotowymi przez wszystkie miasta, które w większości nie posiadają obwodnic zewnętrznych oraz z drogami o znaczeniu krajowym i międzynarodowym, (najbardziej obciążonymi ruchem komunikacyjnym). Poziom hałasu przemysłowego jest kształtowany indywidualnie dla każdego obiektu i zależy od parku maszynowego, zastosowanej izolacji akustycznej hal produkcyjnych, a także prowadzonych procesów technologicznych oraz funkcji urbanistycznej sąsiadujących z nim terenów. Hałas przemysłowy ma charakter lokalny, a liczba zagrożonych nim osób stanowi niewielki odsetek ogółu. Na podstawie analizy stanu aktualnego stwierdzono szereg czynników negatywnych wpływających na klimat akustyczny województwa tj.: ciągły wzrost natężenia ruchu samochodowego i bardzo wolny rozwój infrastruktury drogowej w stosunku do przybywającej liczby samochodów, brak obwodnic dla miast i miejscowości narażonych na duże natężenie ruchu tranzytowego, postępujący proces degradacji obszarów „cichych”. 35 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 W związku z powyższym do najważniejszych problemów w sektorze klimatu akustycznego możemy zaliczyć: emisję hałasu z ciągów komunikacyjnych, w tym przede wszystkim z dróg o dużym natężeniu ruchu, brak obwodnic dla miast, w których na intensywny ruch tranzytowy nakłada się lokalny (miejscowy) ruch pojazdów, szczególne zagrożenie hałasem mieszkańców województwa w rejonach o przekroczonych wartościach normatywnych, nie uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego uwarunkowań związanych z ochroną przed hałasem. Poważne awarie i zagrożenia naturalne Potencjalne źródła poważnych awarii i zagrożeń naturalnych na terenie Województwa Dolnośląskiego to: urządzenia techniczne (instalacje) w zakładach magazynujących lub stosujących w procesie produkcji toksyczne środki przemysłowe (np. amoniak, chlor, produkty ropopochodne, inne substancje chemiczne), - transport materiałów i substancji niebezpiecznych (toksycznych, łatwopalnych, wybuchowych) głównie na drogach publicznych oraz szlakach kolejowych, - magazynowanie materiałów i substancji niebezpiecznych, - występowanie palnej i zwartej zabudowy, - zagrożenie powodziowe, - niekorzystne zjawiska atmosferyczne, - ruchy masowe. Wymienione wyżej zagrożenia w zakresie poważnych awarii, poza zasięgiem lokalnym ograniczającym się do terenu danego zakładu, w niesprzyjających warunkach mogą potencjalnie przyjąć rozmiary niebezpieczeństwa o zasięgu regionalnym (np. transport materiałów niebezpiecznych). Natomiast zagrożenia naturalne mogą mieć zasięg regionalny (np. powodzie, pożary, ruchy masowe itp.) Na podstawie analizy stanu aktualnego stwierdzono: dobrą współpracę między instytucjami przy usuwaniu i ograniczaniu skutków awarii, zmniejszenie procentowego udziału awarii następujących w wyniku wypadków drogowych, co można wytłumaczyć poprawą stanu jakości dróg, powstanie wojewódzkiego i powiatowych centrów zarządzania kryzysowego, sukcesywną modernizację zabezpieczeń przeciwpowodziowych. Wśród głównych problemów należy wymienić: brak wyznaczonych tras przejazdu dla pojazdów samochodowych transportujących substancje niebezpieczne przez tereny zurbanizowane, zły stan nawierzchni dróg na trasach transportowych, potencjalne zagrożenie ruchami masowymi i większe niż w innych regionach kraju zagrożenie powodziowe i pożarowe. Ochrona przyrody i krajobrazu Obszar Województwa Dolnośląskiego jest regionem o wysokich walorach przyrodniczych zarówno w krajowym jak i europejskim systemie ekologicznym. Na Dolnym Śląsku występują gatunki reprezentujące różne elementy i podelementy geograficzne oraz grupy synekologiczne i zasięgowe, a wiele z nich podkreśla wyjątkowość tego regionu w skali kraju, a nawet kontynentu. W województwie przeważają lasy nizinne, które stanowią około 61% wszystkich lasów. Na lasy wyżynne przypada około 11% ogółu powierzchni leśnej, a na lasy górskie około 28%. W strukturze gatunkowej przeważają lasy z drzewami iglastymi. Dominującymi gatunkami drzew są sosna i świerk. Wśród gatunków liściastych najliczniej występuje dąb. Na terenie Województwa Dolnośląskiego zaliczono 36% kompleksów leśnych do poziomu ostrzegawczego, charakteryzującego się defoliacją (procentowy ubytek powierzchni asymilacyjnej drzewa, w odniesieniu do drzewa referencyjnego o pełnej powierzchni asymilacyjnej dla danego typu morfologicznego korony drzew) w przedziale 11% do 25% oraz 64% kompleksów leśnych do poziomu drzewostanów uszkodzonych, charakteryzujących się defoliacją na poziomie 26% do 60%. 36 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 Znaczne uszkodzenia lasów obserwuje się w Sudetach – zwłaszcza w Górach Izerskich. Kondycja drzewostanów jest zbliżona do przeciętnej w kraju. W celu zachowania najcenniejszych walorów środowiska i zapobiegania jego dalszej degradacji, na terenie województwa utworzony został regionalny system ochrony przyrody, stanowiący część systemu krajowego i obejmujący formy ochrony prawnej wymienione w Ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2004 r., Nr 92, poz. 880 z późn. zm.). Na system ten składają się tereny o zróżnicowanym statusie prawnym i różnych funkcjach i są to: parki narodowe, paki krajobrazowe, rezerwaty przyrody, obszary chronionego krajobrazu, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo – krajobrazowe, obszary Natura 2000 oraz pomniki przyrody. W 2007 r. na terenie charakteryzowanej jednostki administracyjnej łączna powierzchnia terenów podlegających ochronie prawnej wynosiła 360 918,8 ha (Bank Danych Regionalnych, Główny Urząd Statystyczny), co stanowiło około 18% powierzchni Województwa Dolnośląskiego (wartość tego parametru dla kraju wynosiła 32,5% powierzchni). Wśród czynników negatywnych związanych z ochroną przyrody i krajobrazu należy wymienić: brak ciągłości i spójności obszarów chronionych, zanieczyszczenia powietrza wpływające na stan szaty roślinnej, zanieczyszczenia wód podziemnych i powierzchniowych, wprowadzenie i inwazję gatunków obcych roślin, niski poziom świadomości ekologicznej społeczeństwa, nielegalne prowadzenie eksploatacji kopalin pospolitych na obszarach chronionych lub w ich sąsiedztwie oraz przypadki braku rekultywacji obszarów poeksploatacyjnych, przekształcenia krajobrazu i likwidację ekosystemów siedlisk spowodowaną zmianą sposobu użytkowania ziemi. Najważniejszymi problemami są: potrzeba weryfikacji obszarów Natura 2000, będących w konflikcie z rozwojem regionu, brak planów ochrony dla obszarów Natura 2000, zagrożenie populacji niektórych gatunków zwierząt i roślin, brak dokumentacji dla części obszarów chronionych, niewystarczająca dbałość o stan zdrowotny drzewostanów, profilaktyka, kontrola i ograniczanie występowania zagrożeń, brak waloryzacji przyrodniczej Województwa Dolnośląskiego, brak systemowego rozwiązania dotyczącego wdrażania Natury 2000, tak pod względem organizacyjno - prawnym, jak i finansowym, duże zagrożenie pożarowe i zaśmiecanie lasów. W odniesieniu do potencjalnego zagrożenia obszarów chronionych wynikającego z działań inwestycyjnych realizacji Programu....można rozważać ewentualne konflikty między siecią Natura 2000 i innymi obszarami cennymi przyrodniczo. Należy zwrócić uwagę na fakt, że obszary chronione oraz różne formy przyrody podlegają regulacją prawnym dotyczącym ograniczenia sposobu użytkowania tych obszarów. Problematyczne na obecnym etapie inwestycyjnym może być brak pełnej informacji o rozmieszczeniu sieci Natura 2000. Rozwiązaniem będzie opracowanie pełnej informacji o rozmieszczeniu sieci Natura 2000 co przyczyni się do uniknięcia konfliktów na etapie opracowywania szczegółowej lokalizacji poszczególnych działań w skali regionalnej. Na uwagę zasługują działania związane z budową dróg, modernizacją i budową urządzeń hydrotechnicznych, w tym obiektów małej retencji służącej ochronie przeciwpowodziowej, wałów przeciwpowodziowych z niezbędnymi drogami dojazdowymi, regulacją cieków wodnych. Najistotniejsze wymagania proceduralne stanowiące swoistego rodzaju gwarancje ochrony środowiska w procesie inwestycyjnym zawarte są w przepisach o ocenach oddziaływania na środowisko oraz udziale społeczeństwa – kwestie te reguluje ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r., Nr 199, poz. 1227). Z punktu widzenia ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (dz. U. z 2004 r., Nr 92, poz. 880 z późn. zm.) należy w tym miejscu dodać, że przepisy proceduralne dopuszczają w przypadkach uzasadnionych nadrzędnym interesem publicznym, w tym wymogami o charakterze społecznym lub gospodarczym, i wobec braku rozwiązań alternatywnych, realizację planu lub działań mogących znacząco negatywnie 37 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000. Warunkiem jest tu zapewnienie wykonania przez podmiot realizujący plan lub przedsięwzięcie kompensacji przyrodniczej niezbędnej do zapewnienia spójności i właściwego funkcjonowania sieci obszarów Natura 2000. W przypadku podjęcia na obszarze Natura 2000 działań bez wymaganego zezwolenia lub decyzji (określonych w przepisach) regionalny dyrektor ochrony środowiska nakazuje ich natychmiastowe wstrzymanie i podjęcie w wyznaczonym terminie niezbędnych czynności w celu przywrócenia poprzedniego stanu danego obszaru, jego części lub chronionych na nim gatunków. Gleby W strukturze użytkowania gleb na obszarze Województwa Dolnośląskiego przeważają grunty rolne. W latach 2000-2007 zajmowały one od 58% do 61%. Z przeprowadzonych badań wynika, że na obszarach użytkowanych rolniczo dominują gleby zakwaszone – łącznie zajmowały one blisko 80% ich powierzchni. Gleby najbardziej zakwaszone, a więc gleby o odczynie bardzo kwaśnym i kwaśnym, występowały w południowej części Województwa Dolnośląskiego, w powiatach: kamiennogórskim (81%), lwóweckim (77%), jeleniogórskim (74%), zgorzeleckim (68%) i lubańskim (63%). Na północy największym udziałem gleb zakwaszonych charakteryzował się powiat milicki (69%). Na terenie województwa zidentyfikowano także tereny na których wystąpiło przekroczenie standardów jakości gleb w stosunku do następujących parametrów: ołów (miasto Wrocław, powiat polkowicki, powiat kłodzki); miedź, cynk i kadm (miasto Wrocław); arsen (powiat kłodzki, powiat średzki); wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (powiat kłodzki, powiat polkowicki); benzo(a)piren (miasto Wrocław, powiat oławski, powiat średzki). W wyniku analizy stanu aktualnego za czynniki negatywne należy uznać przede wszystkim duże zakwaszenie gleb użytkowanych rolniczo, trwale utrzymujące się zanieczyszczenie gleb wokół dużych zakładów przemysłowych oraz degradacja gleb w wyniku prowadzonej działalności górniczej i deponowania odpadów na składowiskach odpadów. Zasoby surowców naturalnych W aspekcie problematyki związanej z występowaniem złóż surowców naturalnych i ich eksploatacją za elementy pozytywne należy uznać istnienie nie tylko wystarczających zasobów kopalin pospolitych pozwalających na zabezpieczenie podstawowych potrzeb regionu ale także występowanie szeregu kopalin unikatowych w skali kraju (np. niektóre rodzaje surowców skalnych - granity, bazalty, surowce kaolinowe) a nawet w skali światowej (złoża rud miedzi na monoklinie przedsudeckiej). Godne podkreślenia jest także podejmowanie działań w zakresie rekultywacji i zagospodarowania terenów zdegradowanych po zakończeniu eksploatacji. Czynnikami negatywnymi są natomiast: brak zabezpieczenia terenów udokumentowanych lub perspektywicznych złóż przed trwałą zabudową, a także nielegalna eksploatacja kopalin, szczególnie kruszyw. 38 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 6. ANALIZA I OCENA CELÓW OCHRONY ŚRODOWISKA USTANOWIONYCH NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM I KRAJOWYM, ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU, ORAZ SPOSOBY, W JAKICH TE CELE I INNE PROBLEMY ŚRODOWISKA ZOSTAŁY UWZGLĘDNIONE PODCZAS OPRACOWYWANIA DOKUMENTU Wojewódzki Program Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego… został opracowany z uwzględnieniem postanowień dotyczących ochrony środowiska zawartych w: ratyfikowanych umowach międzynarodowych, systemie prawnym Wspólnoty Europejskiej, krajowych ustawach i aktach wykonawczych do tychże ustaw. Umowy międzynarodowe Zgodnie z art. 91 Konstytucji RP, ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw, stanowi część krajowego porządku prawnego, a co za tym idzie – jest bezpośrednio stosowana. Wyjątek stanowi sytuacja, w której stosowanie umowy międzynarodowej jest uzależnione od wydania ustawy. Mając powyższe na uwadze, jak również uwzględniając problematykę ujętą w Wojewódzkim Programie Ochrony Środowiska… w przedmiotowym dokumencie zostały uwzględnione postanowienia niżej wymienionych ratyfikowanych przez Polskę konwencji międzynarodowych: Konwencja o obszarach wodno – błotnych mających znaczenie międzynarodowe zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego z 1971 r. (Konwencja Ramsarska); Konwencja Rady Europy o ochronie gatunków dzikiej fauny i flory europejskiej oraz ich siedlisk z 1979 r. (Konwencja Berneńska); Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z 1992 r. podpisana w Rio de Janeiro (Konwencja klimatyczna) i Protokół z Kioto z 1997 r.; Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z 1992 r. (Konwencja Nowojorska); Konwencja EKG ONZ o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska z 1998 r.(Konwencja z Aarhus). Prawodawstwo Unii Europejskiej Podpisując Traktat Akcesyjny Polska zgodziła się również na respektowanie prawa wspólnotowego zgodnie z przyjętymi w Unii Europejskiej zasadami, a więc z pierwszeństwem przez prawem krajowym oraz z uwzględnieniem bezpośredniego obowiązywania wspólnotowych rozporządzeń. Ponieważ w odniesieniu do zagadnień dotyczących ochrony środowiska na szczeblu wspólnotowym nie funkcjonuje jeden nadrzędny akt prawny, który regulowałby te kwestie, w Wojewódzkim Programie Ochrony Środowiska… uwzględniono miedzy innymi przepisy sprecyzowane w następujących dyrektywach: dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (Dz.U.UE.L.79.103.1 z późn. zm.), dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny wpływu wywieranego przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko (Dz.U.UE.L.85.175.40 z późn. zm.), dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dz.U.UE.L.92.206.7 z późn. zm.), dyrektywy Rady 96/62/WE z dnia 27 września 1996 r. w sprawie oceny i zarządzania jakością otaczającego powietrza (Dz.U.UE.L.96.296.55 z późn. zm.), 39 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 dyrektywa Rady 1999/30/WE z dnia 22 kwietnia 1999 r. odnosząca się do wartości dopuszczalnych dla dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i tlenków azotu oraz pyłu i ołowiu w otaczającym powietrzu (Dz.U.UE.L.99.163.41 z późn. zm.), dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/42/WE z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko (Dz.U.UE.L.01.197.30), dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/80/WE z dnia 23 października 2001 r. w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza z dużych obiektów energetycznego spalania (Dz.U.UE.L.01.309.1), dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2002/3/WE z dnia 12 lutego 2002 r. odnosząca się do ozonu w otaczającym powietrzu (Dz.U.UE.L.02.67.14), dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2002/49/WE z dnia 25 czerwca 2002 r. odnosząca się do oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku (Dz.U.UE.L.02.189.12), dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/35/WE z dnia 26 maja 2003 r. przewidująca udział społeczeństwa w odniesieniu do sporządzania niektórych planów i programów w zakresie środowiska oraz zmieniająca w odniesieniu do udziału społeczeństwa i dostępu do wymiaru sprawiedliwości dyrektywy Rady 85/337/EWG i 96/61/WE (Dz.U.UE.L.03.156.17). Należy w tym miejscu podkreślić, że ww. przepisy zostały wdrożone do polskiego systemu prawnego i zastosowane wprost za krajowym prawodawstwem w konstrukcji Programu… Dodatkowo, przy opracowywaniu Programu… uwzględniono również wytyczne zawarte w unijnych dokumentach strategicznych, w tym w VI Wspólnotowym Programie Działań w Zakresie Środowiska Naturalnego oraz w odnowionej Europejskiej Strategii Zrównoważonego Rozwoju. VI Wspólnotowy Program Działań w Zakresie Środowiska Naturalnego został ustanowiony na mocy decyzji 1600/2002/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 lipca 2002 r. Dokument ten, przewidziany do realizacji na lata 2002 – 2012, kontynuuje zagadnienia podjęte w Programie V i wyznacza cztery główne i priorytetowe obszary związane z ochroną środowiska: Są to przeciwdziałanie zmianom klimatu, działania w sprawie przyrody i różnorodności biologicznej, działania w sprawie środowiska naturalnego, zdrowia i jakości życia, zrównoważone wykorzystanie gospodarki zasobami naturalnymi i odpadami. Również odnowiona Europejska Strategia Zrównoważonego Rozwoju (czerwiec 2006 r.) ma na celu stałą poprawę dobrobytu ludzkości poprzez podejmowanie działań w czterech niżej wymienionych obszarach: ochrona środowiska naturalnego: rozwój gospodarczy bez niszczenia środowiska; sprawiedliwość i spójność społeczna: tworzenie demokratycznego społeczeństwa dającego każdemu jednakowe szanse rozwoju; dobrobyt gospodarczy: pełne zatrudnienie oraz stabilna praca; wypełnianie obowiązków na arenie międzynarodowej: ogólnoświatowa współpraca, a szczególnie pomoc krajom rozwijającym się w celu osiągnięcia zrównoważonego rozwoju na całym świecie. Istotną kwestią z punktu opracowanego projektu Programu ochrony środowiska… jest fakt, że Strategia definiuje zrównoważony rozwój jako zaspokajanie potrzeb obecnego pokolenia w taki sposób, aby również przyszłe pokolenia mogły zaspokajać swoje potrzeby oraz wskazuje, że idea zrównoważonego rozwoju jest priorytetem Wspólnoty, który wyznacza kierunek wszystkich unijnych programów. Odnowiona Strategia wymienia siedem głównych problemów, formułuje powiązane z nimi cele i przedstawia propozycje działań: 40 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 zmiany klimatyczne i ekologiczna energia – ustalenie docelowego udziału energii odnawialnej w ogólnym bilansie oraz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych; zrównoważony transport – ograniczanie zanieczyszczeń i zapewnienie bezpieczeństwa ruchu drogowego; zrównoważona konsumpcja i produkcja – wdrażanie Planu Działania na rzecz Technologii dla Środowiska (ETAP) oraz zmniejszenie szkodliwego oddziaływania wyrobów i procesów na środowisko; konserwacja oraz zarządzanie zasobami naturalnymi – powstrzymanie utraty bioróżnorodności do 2010 roku oraz lepsza gospodarka powietrzem, wodą, ziemią, lasami oraz zasobami rybnymi; zdrowie publiczne – szczególnie dzieci; solidarność społeczna, demografia oraz migracja – pomoc zagrożonym grupom, takim jak osoby starsze; przeciwdziałanie ogólnoświatowej biedzie oraz zrównoważony rozwój – ogólnym celem polityki zagranicznej Unii. Dokumenty szczebla krajowego Cele i zadania zamieszczone Wojewódzkim Programie Ochrony Środowiska… w odniesieniu do poszczególnych sektorów środowiska przyrodniczego zostały tak sformułowane, by w sposób bezpośredni nawiązywać także do wymogów i wytycznych zawartych w szeregu dokumentów strategicznych opracowanych na szczeblu krajowym oraz wojewódzkim, obejmujących swoją tematyką szeroko rozumiane kwestie ochrony środowiska m.in. w kontekście planowania gospodarczego, przestrzennego i społecznego. Wspólną cechą wszystkich scharakteryzowanych poniżej dokumentów, która to w sposób bezpośredni została przeniesiona do Programu…, jest dążenie do stworzenia warunków niezbędnych do realizacji ochrony środowiska oraz wdrażanie zasady zrównoważonego rozwoju. Polityka ekologiczna państwa W dniu 8 maja 2003 roku Sejm Rzeczpospolitej Polskiej przyjął Politykę ekologiczną Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010 jako uszczegółowienie opracowanej w 2000 roku II Polityki ekologicznej Państwa. Przyjęta Polityka ekologiczna Państwa… miała na celu stworzenie warunków niezbędnych do realizacji zadań z zakresu ochrony środowiska. Realizacja zapisów wynikających z przedmiotowego dokumentu wraz z upływem czasu w coraz większym stopniu miała się dokonywać poprzez zmiany modelu produkcji i konsumpcji, zmniejszenie materiałochłonności, wodochłonności i energochłonności gospodarki oraz stosowanie najlepszych dostępnych technik i dobrych praktyk gospodarowania, a następnie poprzez ochronne, tradycyjne działania takie jak: oczyszczanie gazów odlotowych i ścieków czy unieszkodliwianie odpadów. Cele ekologiczne zawarte w Polityce ekologicznej Państwa… zostały ujęte w pięciu blokach tematycznych: cele i zadania o charakterze systemowym (przyszłościowy rozwój gospodarczo-społeczny w kontekście ochrony środowiska, w tym systemy zarządzania środowiskowego i włączanie aspektów ekologicznych do polityk sektorowych, edukacja ekologiczna i udział społeczeństwa w sprawach ochrony środowiska, współpraca ponadlokalna), ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów przyrody (m.in.: ochrona przyrody i krajobrazu, ochrona lasów, ochrona powierzchni ziemi), zrównoważone wykorzystanie surowców, materiałów, wody i energii (m.in.: wykorzystanie energii odnawialnej, kształtowanie stosunków wodnych), poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego (jakość wód, w tym gospodarka wodno-ściekowa, gospodarowanie odpadami (w oparciu o plan gospodarki odpadami), jakość 41 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 - powietrza atmosferycznego, oddziaływanie przemysłowe), przeciwdziałanie zmianom klimatu. hałasu, pola elektromagnetyczne, awarie Realizacja ww. celów, w myśl zapisów wynikających z przedmiotowego dokumentu, powinna odbywać się w zgodzie z zasadą zrównoważonego rozwoju, a co za tym idzie także poprzez wdrażanie zasad pomocniczych i uzupełniających do zasady zrównoważonego rozwoju, w tym m.in.: zasady przezorności, zasady integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi, zasady prewencji, zasady subsydiarności czy też zasady uspołeczniania. Obecnie, zgodnie z wymogami Ustawy z dnia 27 kwietnia Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r., Nr 25, poz. 150) opracowany został nowy dokument – Polityka ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016. Dokument ten został przyjęty przez rząd w dniu 16 grudnia 2008 r., a więc w trakcie prac nad Programem ochrony środowiska Województwa Dolnośląskiego. Potrzeba aktualizacji Polityki ekologicznej Państwa wynikała również (poza przepisami prawa krajowego) z uzyskania przez Polskę członkostwa w Unii Europejskiej i spełnienia wymagań wynikających z Traktatu Akcesyjnego oraz osiągania celów wspólnotowej polityki ekologicznej. Polityka ekologiczna Państwa w latach 2007-2010 z perspektywą do roku 2014 bierze pod uwagę powyższe zobowiązania. Przy jej opracowywaniu uwzględniono nie tylko strategiczne i programowe dokumenty rządu Rzeczpospolitej Polskiej, ale także Wspólnoty Europejskiej. Polityka ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 stanowi aktualizację poprzedniego opracowania w odniesieniu do celów i niezbędnych działań wynikających z aktualnej sytuacji społeczno-gospodarczej oraz stanu środowiska. W kontekście powyższego należy podkreślić, że zasadniczo zachowana została struktura dokumentu podobna do Polityki ekologicznej Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010. Istotną zmianą jest natomiast dodanie rozdziału 1. zawierającego podsumowanie całego dokumentu, krótkie zestawienie działań podjętych w latach 2007-2008 i wskazującego na główne wyzwania i najważniejsze priorytety polityki ekologicznej w najbliższych 4-8 latach. W kolejnych rozdziałach (rozdziały 2-5) przedmiotowego dokumentu scharakteryzowano szczegółowo kierunki działań, jakie powinny być podjęte w najbliższych latach. Ujęte one zostały jako: 1. Kierunki działań systemowych (uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych, aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska, zarządzanie środowiskowe, udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska, rozwój badań i postęp techniczny, odpowiedzialność za szkody w środowisku, aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym); 2. Ochrona zasobów naturalnych (ochrona przyrody, ochrona i zrównoważony rozwój lasów, racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi, ochrona powierzchni ziemi, gospodarowanie zasobami geologicznymi); 3. Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego (środowisko a zdrowie, jakość powietrza, ochrona wód, gospodarka odpadami, oddziaływanie hałasu i pól elektromagnetycznych, substancje chemiczne w środowisku). 4. Nakłady na realizację polityki ekologicznej (szacuje się, że na wykonanie zadań określonych w Polityce ekologicznej państwa na lata 2009-2012... trzeba będzie przeznaczyć ponad 66 mld zł, a na lata 2013-2016 ponad 63 mld zł). Analiza zapisów Polityki ekologicznej Państwa w latach 2009-2012... wskazuje, że najważniejsze zadania objęte charakteryzowanym dokumentem będą wiązać się z: poprawą jakości środowiska, realizacją zasady zrównoważonego rozwoju, powstrzymaniem niekorzystnych zmian klimatu oraz ochroną zasobów naturalnych, w tym różnorodności biologicznej. 42 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 Dużym wyzwaniem dla naszego kraju będzie również sprostanie unijnym dyrektywom w sprawie jakości powietrza. Dla obszarów, które nie spełniają wspólnotowych standardów w zakresie jakości powietrza, zostaną opracowane i zrealizowane programy naprawcze. Konieczna będzie również promocja najnowszych technologii służących ochronie środowiska, w tym promocja rozwoju odnawialnych źródeł energii, a także szybka modernizacja przemysłu energetycznego. Zgodnie z zapisami Polityki ekologicznej Państwa w latach 2009-2012..., szeroko rozumiana problematyka ochrony środowiska powinna być uwzględniana w planach zagospodarowania przestrzennego, szczególnie chodzi tu o wdrożenie przepisów umożliwiających przeprowadzanie ocen oddziaływania na środowisko już na etapie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Polityki ekologicznej Państwa w latach 2009-2012... uwzględnia również zagadnienia związane z działalnością nowych organów – Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska i regionalnych dyrektorów ochrony środowiska. Praca tych organów ma uprościć i przyspieszyć procedury środowiskowe, wymagane w fazie przygotowania inwestycji. Do kompetencji tych instytucji należą bowiem kwestie związane z ocenami oddziaływania na środowisko, zarządzaniem ochroną przyrody, w tym europejską siecią Natura 2000 oraz zagadnieniami odpowiedzialności za szkody w środowisku. W opisywanym dokumencie duży nacisk położono również na ochronę zasobów naturalnych. – w 2009 r. mają zostać zakończone prace nad listą obszarów Natura 2000. Będzie to miało istotne znaczenie dla przyspieszenia realizacji inwestycji infrastrukturalnych, takich jak: autostrady, kolektory kanalizacyjne czy też linie energetyczne, itp. Ważnym zadaniem będzie kontynuacja zalesień i zadrzewianie tzw. korytarzy ekologicznych (łączących kompleksy leśne), które mają ogromne znaczenie dla zachowania i rozwoju różnorodności biologicznej fauny oraz flory. W ciągu najbliższych lat jeszcze ważniejsze stanie się racjonalne gospodarowanie zasobami naturalnymi, w szczególności wodą. Założono również bardziej racjonalne korzystanie z zasobów geologicznych i poprawę gospodarki odpadami, zwłaszcza komunalnymi. Wśród innych działań uwzględnionych w dokumencie należy wymienić m.in.: bezpieczeństwo ekologiczne, ochronę gleb, rekultywację terenów zdegradowanych czy też ochronę przed hałasem. Podkreślono także znaczenie edukacji ekologicznej. Zapisy zawarte w Polityce ekologicznej państwa zostały uwzględnione w celach i zadaniach przewidzianych do realizacji w WPOŚ. Strategia Rozwoju Kraju Strategia Rozwoju Kraju (SRK) na lata 2007 – 2015 została przyjęta przez Radę Ministrów 29 grudnia 2006 roku jako nadrzędny, wieloletni dokument rozwoju społeczno – gospodarczego Polski. Jej zadaniem jest określenie celów i priorytetów polityki rozwoju w perspektywie najbliższych lat i wskazanie warunków, które miałyby sprzyjać temu rozwojowi. Nadrzędnym celem charakteryzowanego dokumentu jest szeroko rozumiane podniesienie poziomu i jakości życia mieszkańców Polski – zarówno poszczególnych obywateli jak i rodzin, którego warunkiem ma być szybki oraz trwały rozwój gospodarczy. Co więcej, powyższy cel może zostać osiągnięty tylko w warunkach realizacji zasad zrównoważonego rozwoju oraz pielęgnowania i zachowania dziedzictwa kulturowego kraju. W celu realizacji przedstawionego powyżej celu głównego oraz w oparciu o zdiagnozowane problemy społeczno – gospodarcze wytypowane zostały następujące priorytety: Wzrost konkurencyjności i innowacyjności gospodarki; Poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej; Wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jakości; 43 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 - Budowa zintegrowanej wspólnoty społecznej i jej bezpieczeństwa; Rozwój obszarów wiejskich; Rozwój regionalny i podniesienie spójności terytorialnej. Ich realizacja, zgodnie z założeniami SRK, będzie odbywać się poprzez działania regulacyjne, decyzyjne i wdrożeniowe władz państwowych i administracji publicznej, jak i innych podmiotów życia społeczno – gospodarczego. Dodatkowo przewiduje się utworzenie systemu oceny postępu realizacji poszczególnych zadań. Istotne znaczenie dla Programu... mają następujące zadania przewidziane do realizacji dla poszczególnych priorytetów, a w szczególności w ramach następujących priorytetów: Poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej: Infrastruktura techniczna – infrastruktura ochrony środowiska (w zakresie ochrony środowiska mają być wspierane przedsięwzięcia związane m.in. z oczyszczaniem ścieków, a także z zagospodarowywaniem odpadów i rekultywacją terenów zdegradowanych; planuje się wsparcie dla tworzenia nowoczesnych systemów utylizacji odpadów); Rozwój obszarów wiejskich: Rozwój i poprawa infrastruktury technicznej i społecznej na obszarach wiejskich (SRK wskazuje, że inwestowanie w infrastrukturę techniczną na obszarach wiejskich jest zadaniem niezbędnym do realizacji; ma ono zwłaszcza dotyczyć projektów w zakresie zaopatrzenia w wodę, gospodarki ściekowej, tworzenia systemu zbierania, segregacji, wywozu i utylizacji odpadów komunalnych oraz elektryfikacji i transportu). Na podstawie analizy celów i zadań zapisanych w WPOŚ z zapisami SRK, można stwierdzić, że są one całkowicie zbieżne z priorytetami przedstawionymi w SRK. Narodowa Strategia Spójności Narodowa Strategia Spójności 2007-2013 (Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia) określa priorytety i obszary wykorzystania oraz system wdrażania funduszy unijnych: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz Funduszu Spójności (FS) na lata 2007-2013. Celem nadrzędnym przedmiotowego dokumentu jest utworzenie warunków sprzyjających wzrostowi konkurencyjności polskiej gospodarki oraz stojących przed nią szans. Jego realizacja natomiast ma się odbywać za pośrednictwem Programów Operacyjnych (PO) zarządzanych przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego oraz 16 Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO) zarządzanych przez zarządy poszczególnych województw, w tym Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013. Jednym z programów operacyjnych (PO) jest Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013 (zatwierdzony decyzją komisji Europejskiej z dnia 7 grudnia 2007 r.) – jego głównym celem jest podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej, przy czym powinno odbywać się to przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia społeczeństwa oraz zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej. W Programie Infrastruktura i Środowisko sformułowanych zostało 15 niżej wymienionych priorytetów: 1. Gospodarka wodno-ściekowa; 2. Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi; 3. Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska; 4. Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska; 5. Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych; 6. Drogowa i lotnicza sieć TEN-T; 7. Transport przyjazny środowisku; 8. Bezpieczeństwo transportu i krajowe sieci transportowe; 9. Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku i efektywność energetyczna; 44 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 10. 11. 12. 13. 14. 15. Bezpieczeństwo energetyczne, w tym dywersyfikacja źródeł energii ; Kultura i dziedzictwo kulturowe; Bezpieczeństwo zdrowotne i poprawa efektywności systemu ochrony zdrowia; Infrastruktura szkolnictwa wyższego; Pomoc techniczna - Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego; Pomoc techniczna - Fundusz Spójności. Cele i zadania przedstawione w WPOŚ wpisują się w priorytety Narodowej Strategii Spójności. Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do 2020 roku Jednym z zadań ustawowo nałożonych na samorząd województwa jest programowanie rozwoju regionalnego. Kluczowy dokument w tym zakresie stanowi strategia, która ma za zadanie określać kierunki działań województwa oraz stanowić punkt odniesienia dla sektorowych dokumentów programowych a także determinować procesy rozwojowe regionu. Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do 2020 roku została uchwalona przez Sejmik Województwa Dolnośląskiego w dniu 30 listopada 2005 roku. Celem Strategii… - zgodnie z zapisami w niej zawartymi - jest wskazanie niezbędnych dla obszaru Województwa Dolnośląskiego kierunków rozwoju gospodarczego i infrastrukturalnego. Dokument ten ma stanowić także narzędzie do poprawy warunków życia mieszkańców Dolnego Śląska, m.in. poprzez zwiększanie ich zaangażowania w realizację zadań publicznych, a tym samym zwiększanie poczucia odpowiedzialności za harmonijny rozwój regionu. Charakteryzowany dokument wyznacza perspektywę rozwoju do 2020 roku i w swojej konstrukcji uwzględnia następujące elementy: - synteza diagnozy społeczno – gospodarczej regionu; - analiza SWOT – bilans strategiczny regionu; - opis systemu wdrażania i ewaluacji Strategii; - opis systemu monitorowania realizacji Strategii; - charakterystyka instrumentów finansowych i prawnych służących realizacji Strategii. W kontekście uwarunkowań prawnych oraz przeprowadzonej analizy SWOT, na układ zamierzeń rozwojowych przyjętych w Strategii składają się: - wizja regionu; - cel nadrzędny; - priorytety i działania sformułowane w odniesieniu do celów sfery gospodarczej, przestrzennej i społecznej. Bilans strategiczny regionu – wizja regionu sformułowana w Strategii…: Dolny Śląsk europejskim regionem węzłowym. Cel nadrzędny: Podniesienie poziomu życia mieszkańców Dolnego Śląska oraz poprawa konkurencyjności regionu przy respektowaniu zasad zrównoważonego rozwoju. Cel „gospodarczy”: Zbudowanie konkurencyjnej i innowacyjnej gospodarki Dolnego Śląska. Priorytet 1: Podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Dolnego Śląska. Priorytet 2: Budowa gospodarki opartej na wiedzy (GOW). Priorytet 3: Wspieranie aktywności gospodarczej na Dolnym Śląsku. Cel „przestrzenny”: Zwiększenie spójności przestrzennej i infrastrukturalnej regionu oraz jego integracja z europejskimi obszarami wzrostu. 45 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 Strategia… w ramach tak określonego celu zakłada stymulowanie i umacnianie integracji przestrzennej oraz infrastrukturalnej Dolnego Śląska z Polską i Unią Europejską a także wewnątrz regionu oraz, co ma szczególnie istotne znaczenie z punktu widzenia Wojewódzkiego Programu ochrony środowiska, aktywną ochronę wartości przyrodniczych i kulturowych oraz kształtowanie środowiska przyrodniczego Dolnego Śląska w oparciu o zasady ekorozwoju. Priorytet 1: Priorytet 2: Priorytet 3: Priorytet 4: Priorytet 5: Poprawa spójności przestrzennej regionu. Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich. Poprawa ładu przestrzennego, harmonijności struktur przestrzennych. Zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego społeczeństwa i gospodarki. Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego regionu. Cel „społeczny”: Rozwijanie solidarności społecznej oraz postaw obywatelskich twórczych i otwartych na świat. Priorytet 1: Integracja społeczna i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu. Priorytet 2: Umacnianie społeczeństwa obywatelskiego, rozwój kultury. Priorytet 3: Poprawa jakości i efektywności systemu edukacji i badań naukowych. Priorytet 4: Stałe podnoszenie stanu bezpieczeństwa i zdrowia mieszkańców województwa. Priorytet 5: Aktywna polityka rynku pracy oraz wzmocnienie rozwoju zasobów ludzkich. Wyznaczone w Strategii… cele i priorytety stanowiły wytyczne do formułowania celów i kierunków działań w projekcie Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015. Regionalny Program Operacyjny Województwa Dolnośląskiego 2007-2013 Regionalny Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013 (RPO WD) został formalnie zaakceptowany przez Komisję Europejską w dniu 4 września 2007 r. Natomiast Szczegółowy Opis Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013 został zatwierdzony Uchwałą nr 1948/III/08 z dnia 24 września 2008 r. w sprawie zmiany Uchwały Nr 1149/III/08 Zarządu Województwa Dolnośląskiego z dnia 5 lutego 2008r. w sprawie przyjęcia Szczegółowego Opisu Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013 (Uszczegółowienia RPO WD). W dniu 10 lutego 2009 r. Zarząd Województwa Dolnośląskiego Uchwałą nr 2402/III/08 przyjął zmiany w Szczegółowym Opisie Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013 (Uszczegółowienie RPO WD). Dla realizacji Wojewódzkiego Programu ochrony środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 najistotniejsze znaczenie mają poniższe priorytety, które wpisują się w cele i kierunki działań projektu Programu..., tj.: Priorytet 1. Wzrost konkurencyjności dolnośląskich przedsiębiorstw („Przedsiębiorstwa i Innowacyjność) Działanie 1.1.f Dotacje inwestycyjne dostosowujące MSP (z wyłączeniem mikroprzedsiębiorstw prowadzących działalność gospodarczą do 2 lat) do wymogów wynikających z prawa krajowego i wspólnotowego w zakresie ochrony środowiska oraz projekty w zakresie zwiększenia efektywności energetycznej Priorytet 3. Rozwój infrastruktury drogowej na Dolnym Śląsku („Transport”) Działanie 3.3 Transport miejski i podmiejski Priorytet 4. Poprawa stanu środowiska naturalnego oraz bezpieczeństwa ekologicznego i przeciwpowodziowego Dolnego Śląska. Priorytet 5. Regionalna infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku. Priorytet 6. Wykorzystanie i promocja potencjału turystycznego i kulturowego Dolnego Śląska. 46 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 Plan zagospodarowania przestrzennego Województwa Dolnośląskiego Plan zagospodarowania przestrzennego województwa dolnośląskiego został opracowany w latach 1999 – 2002 w Wojewódzkim Biurze Urbanistycznym we Wrocławiu i przyjęty uchwałą Sejmiku Województwa Dolnośląskiego w dniu 30 sierpnia 2002 roku. Przedmiotowy dokument precyzuje cele strategiczne związane z rozwojem przestrzennym województwa oraz wyznacza cele, zasady realizacji i kierunki polityki przestrzennej dla podstawowych systemów zagospodarowania regionu. Dodatkowo wskazuje również na priorytety polityki przestrzennej województwa i kierunki polityki przestrzennej dla tzw. obszarów problemowych. Wśród celów strategicznych zawartych w charakteryzowanym dokumencie za najistotniejsze z punktu widzenia ochrony środowiska należy uznać: aktywną ochronę wartości przyrodniczych i kształtowanie środowiska przyrodniczego prowadzące do realizacji ekorozwoju, ochronę dziedzictwa kulturowego oraz zapewnienie warunków dla zapobiegania awariom i klęskom żywiołowym oraz ochronę przed ich skutkami. Osiągnięcie ww. celów strategicznych wymaga kierowania się w podejmowanych inicjatywach nadrzędnymi zasadami. Zostały one określone w Planie zagospodarowania…. m.in. jako: ukierunkowanie na ekorozwój w użytkowaniu i zagospodarowaniu przestrzeni, poprawa ładu przestrzennego wyrażającego dążenie do harmonijności struktur przestrzennych i powiązań z przyrodą, przełamywanie barier i ograniczeń rozwoju w funkcjonowaniu struktur przestrzennych. Istotnym elementem opisywanego dokumentu są również założenia związane z gospodarowaniem przestrzenią i zasady organizacji struktury przestrzennej Województwa Dolnośląskiego. W zakresie gospodarowania przestrzenią Plan… zakłada: ochronę bogatego i różnorodnego dziedzictwa kulturowego województwa poprzez kształtowanie struktur przestrzennych umożliwiających ochronę krajobrazu kulturowego, obiektów zabytkowych oraz wskazania działań dla udostępnienia tych zasobów społeczeństwu. Przewiduje również ochronę i racjonalne kształtowanie cennych zasobów środowiska przyrodniczego poprzez kształtowanie struktur przestrzennych nie naruszających jego walorów oraz umożliwiających aktywną ochronę jego wartości prowadzących do realizacji ekorozwoju, Z kolei w odniesieniu do zasad organizacji struktury przestrzennej województwa, za nadrzędne w przedmiotowym dokumencie uznano m.in.: wymagania z zakresu ochrony środowiska przyrodniczego i ochrony dóbr kultury z uwzględnieniem obszarów podlegających szczególnej ochronie, wymagania w zakresie ochrony przeciwpowodziowej. Cele i kierunki działań zapisane w Programie… wpisują się w założenia Planu zagospodarowania przestrzennego..... 7. OKREŚLENIE, ANALIZA I OCENA PRZEWIDYWANYCH ZNACZĄCYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO Realizacja celów oraz powiązanych z nimi zadań określonych w projekcie Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska… w większości przypadków będzie wiązała się z ingerencją w środowisko przyrodnicze a tym samym z wystąpieniem znaczących oddziaływań na środowisko (zarówno pozytywnych jak i negatywnych). Należy w tym miejscu podkreślić jednak, że stopień i zakres występowania oddziaływania zależny będzie od wielu czynników, w tym od: wielkości podejmowanej inicjatywy, jej potencjalnej lokalizacji, zastosowanych technologii robót czy też wykonanych prac kompensacyjnych. 47 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 Na etapie opracowania projektu Programu… precyzyjne określenie zmian, jakie mogą nastąpić w stanie poszczególnych segmentów środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem jest o tyle trudne, że brak jest dokładnych informacji o sposobie i miejscach realizacji poszczególnych przedsięwzięć inwestycyjnych. Z całą pewnością natomiast można przyjąć, że większość z wymienionych w dokumencie zadań inwestycyjnych będzie wymagała przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko (zgodnie z przepisami ustawy z dnia 3 października o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko – Dz. U. z 2008 r., Nr 199, poz. 1227), co pozwoli na uzyskanie kompleksowej wiedzy na temat wszelkich możliwych oddziaływań danej inwestycji na poszczególne sektory środowiska przyrodniczego. Inną istotną kwestią jest także fakt, że jak wynika z przeprowadzonej powyżej analizy wariantów (wariant podstawowy oraz wariant 0), odstąpienie od realizacji zawartych w dokumencie rozwiązań w efekcie końcowym byłoby znacznie gorsze niż wystąpienie ewentualnych znaczących oddziaływań. Mając powyższe na uwadze, poniżej, w odniesieniu do zadań (sformułowanych w odniesieniu do poszczególnych segmentów środowiska) wymienionych w Programie…, scharakteryzowano jedynie typowe oddziaływania i ich ewentualne skutki dla środowiska związane z realizacją tychże zadań. Z analizy wyłączono cele i zadania o charakterze systemowym, jako że ich realizacja w sposób bezpośredni wpisuje się w realizację zadań dotyczących poszczególnych sektorów środowiska przyrodniczego. Poprawa jakości wód powierzchniowych oraz ochrona jakości i ilości wód podziemnych wraz z racjonalizacją ich wykorzystania W ramach wymienionego celu długoterminowego realizowane będą działania skupione wokół następujących celów krótkoterminowych: 1. przeciwdziałanie zanieczyszczeniom wód powierzchniowych i podziemnych ze źródeł komunalnych, przemysłowych i rolniczych; 2. rozwój i modernizacja infrastruktury techniczno-inżynieryjnej w zakresie wodociągów i kanalizacji; 3. zaspakajanie potrzeb mieszkańców w zakresie dostarczania odpowiedniej jakości i ilości wody pitnej. Wszystkie podejmowane w kontekście wyżej przedstawionych celów inicjatywy mają doprowadzić do racjonalnego gospodarowania zasobami wodnymi. Ich realizacja ma wpłynąć m.in. na ograniczenie zużycia wody oraz poprawę jej jakości, czego z kolei wymiernym efektem będzie podniesienie standardów życia mieszkańców Województwa Dolnośląskiego. Niemniej w trakcie realizacji poszczególnych zadań niemożliwe będzie wyeliminowanie negatywnych znaczących oddziaływań na środowisko. Dotyczy to zwłaszcza celu 2., związanego z rozwojem infrastruktury techniczno – inżynieryjnej, w tym sieci wodociągowej i kanalizacyjnej W pierwszej kolejności oddziaływania negatywne będą dotyczyły przekształceń środowiska na etapie prowadzenia prac budowlanych, dlatego też niezwykle istotną kwestią jest dokładna analiza warunków przyrodniczych na terenach objętymi pracami, tak aby realizowana inwestycja nie spowodowała trwałych znaczących zmian w środowisku, w tym m.in. w środowisku hydrogeologicznym (etap projektu). Innym oddziaływaniem o wydźwięku negatywnym związanym z omawianym zagadnieniem może być czynnik o charakterze społecznym – a mianowicie wzrost presji urbanizacyjnej na obszarach podmiejskich o dobrze rozwiniętej infrastrukturze techniczno – inżynieryjnej. Przy omawianiu zadań przewidzianych do realizacji w ramach celu 2. należy również mieć na uwadze oddziaływania związane z budową, rozbudową lub modernizacją oczyszczalni ścieków. Ich 48 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 funkcjonowanie, poza zmianami spowodowanymi w środowisku na etapie budowy (przekształcenia krajobrazu, zmiana warunków hydrogeologicznych, ograniczenia w użytkowaniu terenu), powoduje szereg uciążliwości. Za najistotniejsze można uznać uciążliwości odorowe i akustyczne występujące w najbliższym otoczeniu inwestycji oraz kwestie związane z wytwarzaniem i zagospodarowaniem odpadów (skratki, osad ściekowy). Niewątpliwie praca oczyszczalni wpływa również na jakość wód odbiornika, w tym m.in. na jego faunę i florę. Ponadto obiekty takie jak oczyszczalnie ścieków mogą być zagrożone ryzykiem wystąpienia poważnej awarii, w wyniku której mogłoby dojść do znacznego skażenia szeregu segmentów środowiska (zwłaszcza gleb, wód podziemnych oraz wód powierzchniowych). Zasadniczo jednak należy pamiętać, że w końcowym efekcie rozbudowa i modernizacja infrastruktury techniczno – inżynieryjnej jest działaniem pozytywnym, ograniczającym przede wszystkim degradację wód powierzchniowych i podziemnych w wyniku nasilającej się antropopresji (zmniejszenie ilości zrzutów ścieków nieczyszczonych, zmniejszenie spływu zanieczyszczeń obszarowych). Trwała poprawa jakości powietrza atmosferycznego Celami krótkoterminowymi przewidzianymi do realizacji w sektorze powietrza atmosferycznego są: 1. ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza pochodzących ze źródeł komunalnych, szczególnie tzw. niskiej emisji; 2. ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza pochodzących ze źródeł przemysłowych; 3. ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza pochodzących ze źródeł komunikacyjnych; 4. wzmocnienie monitoringu powietrza. Wszystkie zadania przewidziane do realizacji w ramach sektora powietrze atmosferyczne mają na celu ogólną poprawę jakości powietrza, niemniej ich realizacja może wiązać się z niekorzystnymi oddziaływaniami na środowisko. Dotyczy to szczególnie modernizacji ciepłowni i lokalnych kotłowni, zmiany paliwa na ekologiczne, wykorzystania nowych technologii w zakładach przemysłowych czy też poprawy infrastruktury drogowej. Zwłaszcza ostatnia z wymienionych inwestycji może cechować się negatywnym oddziaływaniem na środowisko, bowiem zarówno budowa nowych odcinków tras komunikacyjnych jak też naprawa starych wymaga prowadzenia prac, które wiążą się z przekształceniami powierzchni ziemi i krajobrazu, niszczeniem pokrywy glebowej oraz zaburzeniem stosunków wodnych. W efekcie, możliwym następstwem podejmowanych działań jest zanieczyszczenie gleb w najbliższym sąsiedztwie drogi produktami spalania paliw, emisja zanieczyszczeń do atmosfery, wzrost natężenia hałasu, niekorzystne oddziaływanie na wody podziemne, przerwanie ciągłych struktur przyrodniczych oraz zaburzenie tras migracji zwierząt. Rozwojowi i modernizacji dróg towarzyszy najczęściej także rozbudowa infrastruktury w postaci punktów obsługi pasażerów (stacje benzynowe, bary, parkingi), które również są miejscami wytwarzania zanieczyszczeń – odpadów, ścieków. Każdorazowo modernizacja drogi lub budowa nowej trasy powoduje wzrost natężenia ruchu, którego następstwem są wszystkie ww. elementy. Niemniej rozwój sieci drogowej bezpośrednio powiązany jest także z rozwojem gospodarczym i skutkuje wzrostem atrakcyjności gospodarczej regionu czy też tworzeniem nowych miejsc pracy. Sprzyja także zwiększeniu płynności ruchu, co bezpośrednio przekłada się na oszczędność w zużywaniu paliw i zmniejszenie emisji szkodliwych substancji do powietrza. Innym aspektem rozpatrywanego zagadnienia jest fakt, że budowa obwodnic dużych miast, poza oddziaływaniem negatywnym, wnosi także wiele pozytywów – powoduje bowiem wyprowadzenie części ruchu samochodowego poza obszar zurbanizowany, co w efekcie powoduje zmniejszenie natężenia hałasu, ograniczenie emisji spalin, zwiększenie płynności i bezpieczeństwa ruchu drogowego. 49 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 Zmniejszenie uciążliwości hałasu dla mieszkańców województwa Zmniejszenie uciążliwości hałasu dla mieszkańców województwa odbywać się będzie poprzez realizację następujących celów krótkoterminowych: 1. ograniczenie występowania przekroczeń normatywnych hałasu komunikacyjnego; 2. ograniczenie występowania przekroczeń normatywnych hałasu przemysłowego; 3. kontrola poziomu hałasu, zwłaszcza pochodzenia komunikacyjnego. Jak wynika z powyższego, kluczową kwestią w sektorze hałasu, będzie ograniczenie jego ponadnormatywnego natężenia – dotyczy to hałasu emitowanego przez zakłady przemysłowe oraz przez środki transportu. Kierunki działań związane z ograniczeniem wielkości hałasu przemysłowego mają bezpośredni związek z eliminacją lub zmniejszeniem uciążliwości zakładów przemysłowych dla otoczenia i koncentrują się na: przestrzeganiu poziomów hałasu określonych w decyzjach administracyjnych, budowie zabezpieczeń akustycznych dla urządzeń pracujących na zewnątrz budynków i hal produkcyjnych oraz budowie zabezpieczeń akustycznych ścian budynków. Z kolei ograniczenia występowania ponadnormatywnych stężeń hałasu komunikacyjnego mają polegać na inwestycjach zwiększających płynność ruchu (szczególnie dotyczy to obszarów zurbanizowanych o zwartej zabudowie) oraz wyprowadzających ruch poza centra miast (budowa obwodnic). Efektem podejmowanych inicjatyw będzie zmniejszenie niekorzystnych drgań i wibracji oddziaływujących na obiekty budowlane oraz ograniczenie niekorzystnego wpływu na zdrowie i życie ludzi oraz zwierząt. Z całą pewnością również modernizacja nawierzchni dróg przyczyni się do zmniejszenia natężenia hałasu – poprawi się wówczas przepustowość tras komunikacyjnych a co za tym idzie zwiększy się płynność ruchu. Szczególną rolę należy przypisać również kontroli poziomu hałasu. Szczegółowe rozpoznanie sytuacji akustycznej stworzy warunki do podejmowania skutecznych działań ograniczających negatywne skutki oddziaływania nadmiernego natężenia hałasu. Działami zapobiegawczymi w tym zakresie może być m.in. budowa ekranów akustycznych czy też wymiana stolarki okiennej na dźwiękoszczelną. Utrzymywanie natężenia promieniowania elektromagnetycznego niejonizującego poniżej poziomów dopuszczalnych lub co najwyżej na tym samym poziomie W ramach wymienionego celu długoterminowego realizowane będą działania skupione wokół następujących celów krótkoterminowych: 1. ograniczanie oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego; 2. kontrola poziomu promieniowania elektromagnetycznego. Zagrożenie promieniowaniem niejonizującym może być stosunkowo łatwo wyeliminowane lub ograniczone, pod warunkiem zapewnienia odpowiedniej separacji przestrzennej człowieka od pól przekraczających określone wartości graniczne. W celu ograniczenia oddziaływania na środowisko i zdrowie ludzi, powinno się przestrzegać następujących zasad: należy unikać lokalizacji nowych budynków mieszkalnych w bliskim sąsiedztwie linii elektroenergetycznych lub stacji transformatorowych wysokiego napięcia; wprowadzać w nowoprojektowanych i remontowanych układach energetycznych nowych materiałów i technologii wykonawstwa. W związku z rozwojem systemu usług telekomunikacyjnych na terenie województwa potencjalnie wzrośnie oddziaływanie promieniowania elektromagnetycznego pochodzącego z tego źródła. Dla potrzeb rozwoju sieci telekomunikacyjnych należy uwzględniać w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego miejsca dla urządzeń teletechnicznej kanalizacji kablowej. 50 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 Natomiast w związku z intensywnym rozwojem budownictwa mieszkalnego, wzrastać będzie gęstość linii energetycznych. Linie energetyczne o napięciu 110 kV i wyższych, nie powinny być lokalizowane w sąsiedztwie terenów mieszkalnych. Podstawowym elementem ochrony przed polami elektromagnetycznymi jest informacja o występujących poziomach pól. Pomiary należy przeprowadzać bezpośrednio po rozpoczęciu użytkowania instalacji lub urządzenia i każdorazowo w przypadku zmiany warunków pracy urządzenia. Ograniczenie ryzyka wystąpienia zagrożeń środowiska spowodowanych przez potencjalne źródła awarii przemysłowych i zagrożeń naturalnych dla ochrony ludności przed ich skutkami Celami krótkoterminowymi przewidzianymi do realizacji w sektorze poważnych awarii i zagrożeń naturalnych są: 1. zapobieganie poważnym awariom i innym zagrożeniom, mogącym mieć wpływ na środowisko oraz zdrowie i życie mieszkańców; 2. doskonalenie systemu zarządzania kryzysowego w aspekcie ochrony środowiska, oraz rozwój monitoringu zagrożeń środowiska; 3. zapewnienie bezpiecznego transportu materiałów niebezpiecznych; 4. podniesienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego; Zapobieganie poważnym awariom oraz zagrożeniom naturalnym jest działaniem charakteryzującym się zdecydowanie pozytywnym wydźwiękiem. Niemniej podczas realizacji ww. celów mogą wystąpić znaczące oddziaływania na środowisko – szczególnie prawdopodobne jest to w odniesieniu do inwestycji przewidzianych do realizacji w ramach celu 4., służących ograniczeniu ryzyka wystąpienia powodzi. Ochrona przeciwpowodziowa wiąże się z problemem naturalnej (zalesianie, ochrona gleb przed erozją) i sztucznej (zbiorniki retencyjne, systemy melioracyjne) retencji w dorzeczu. Istotne znaczenie ma tu także zagospodarowanie terenów zalewowych. Z punktu widzenia ochrony środowiska najbardziej korzystnym rozwiązaniem w zakresie ochrony przeciwpowodziowej wydaje się być ograniczanie zagospodarowania dolin rzecznych i pozostawianie ich w stanie naturalnym. Niestety, na większości takich obszarów na Dolnym Śląsku jest to w chwili obecnej niemożliwe, stąd też w ramach zapobiegania ryzyku wystąpienia powodzi w Programie… przewidziano do realizacji m.in. zadania związane z budową i modernizacją zabudowy hydrotechnicznej. Negatywne oddziaływanie ww. zadań związane jest z faktem, że tworzenie obiektów hydrotechnicznych na rzekach powoduje przerwanie ich ciągłości biologicznej a tym samym niekorzystnie wpływa na florę i faunę tychże rzek. Z kolei budowa urządzeń czy wałów przeciwpowodziowych skutkuje trwałymi zmianami w krajobrazie, w wyniku których zniszczeniu ulegają występujące tam naturalnie siedliska roślinne i zwierzęce. Z drugiej jednak strony, z punktu widzenia ochrony ludzi, podejmowane inicjatywy mają charakter zdecydowanie pozytywny. Ukształtowanie spójnego przestrzennie systemu obszarów podlegających ochronie prawnej oraz pozostałych terenów zieleni Ochrona przyrody i krajobrazu na terenie województwa odbywać się będzie poprzez realizację następujących celów krótkoterminowych: 1. ochrona, rozwój oraz uporządkowanie systemu obszarów zielonych, w tym systemu obszarów prawnie chronionych; 2. ochrona i zwiększanie powierzchni terenów zielonych, w tym obszarów leśnych; 51 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 3. prowadzenie racjonalnej polityki przestrzennej uwzględniającej wartości przyrodnicze. Zadania przewidziane do realizacji w ramach poszczególnych celów mają służyć szeroko rozumianej ochronie obszarów zielonych (ze szczególnym uwzględnieniem terenów prawnie chronionych), w tym zwiększeniu bioróżnorodności, ochronie siedlisk, ograniczeniu degradacji przyrodniczo – krajobrazowej czy też zachowaniu ciągłości struktur przyrodniczych. Każdorazowo podejmowana inicjatywa sprzyjać będzie również poprawie pozostałych komponentów środowiska (np. powietrze, zasoby wodne), jak również będzie korzystnie wpływać na zdrowie i życie ludzi. Ochrona gleb przed degradacją oraz rekultywacja terenów zdegradowanych i zdewastowanych Celami krótkoterminowymi przewidzianymi do realizacji w sektorze gleb są: 1. rekultywacja terenów zdegradowanych; 2. ochrona gleb użytkowanych rolniczo; 3. kontynuacja monitoringu środowiska glebowego w województwie Gleby są jednym z podstawowych elementów środowiska przyrodniczego. Od ich jakości zależy w dużym stopniu stan roślin, świata zwierzęcego i zdrowie mieszkańców. Stąd też konieczne są działania na rzecz ochrony gleb. Prowadzona przez wiele lat na obszarze Dolnego Śląska działalność przemysłowa doprowadziła do znacznych przekształceń w środowisku glebowym. Największe przekształcenia pociąga za sobą działalność w zakresie górnictwa i energetyki. Wśród zadań wymienionych w sektorze gleb w Programie… zakłada się stymulowanie rozwoju takiej gospodarki gruntami, która pozwoli na zachowanie ich jakości, a w przypadku terenów zdegradowanych i poddanych rekultywacji - na podnoszenie lub przywrócenie jakości. W tym celu należy dążyć do ograniczania wykorzystania gleb w sposób niezgodny z ich walorami przyrodniczymi, dostosowania formy zagospodarowania do naturalnego potencjału gleb, eliminacji produkcji rolniczej lub odpowiedniej zmiany upraw na glebach zanieczyszczonych. Przewidziano również podejmowanie działań mających na celu zapobieganie procesom degradacji intensywne rolnictwo będzie ograniczane do obszarów charakteryzujących się glebami o dobrej jakości, na jakich już dzisiaj jest prowadzone, zaś tereny o wyższych walorach przyrodniczych będą przeznaczane pod ekstensywne gospodarowanie. Do niezbędnego minimum ograniczane będzie stosowanie dużych dawek środków ochrony roślin i nawozów sztucznych, ponieważ powoduje to przyrodniczą degradację nie tylko pól ornych, ale też np. intensywnie użytkowanych łąk. Szczegółowe zasady stosowania dopuszczalnych ilości nawozów określone zostały w odpowiednich aktach prawnych. Tereny nadmiernie zanieczyszczone będą wyłączane z rolniczego i ogrodniczego wykorzystania oraz poddawane rekultywacji. Prowadzony będzie na nich monitoring oraz kontrola poziomu zanieczyszczeń. Jak wynika z powyższego, przewidywane do realizacji inicjatywy mają charakter zdecydowanie pozytywny. Racjonalne gospodarowanie zasobami kopalin w zakresie ich rozpoznania, wydobycia i rekultywacji terenów poeksploatacyjnych W ramach wymienionego celu długoterminowego realizowane będą działania skupione wokół następujących celów krótkoterminowych: 1. minimalizacja presji wywieranej na środowisko w procesie wykorzystania kopalin; 2. maksymalne wykorzystanie zasobów kopalin w granicach udokumentowania; 3. ochrona złóż nieeksploatowanych poprzez uwzględnienie ich w planach zagospodarowania przestrzennego; 4. rekultywacja terenów poeksploatacyjnych. 52 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 Eksploatacja surowców mineralnych powoduje degradację środowiska, która objawia się m.in. zanieczyszczeniem gleb, powietrza, wód powierzchniowych i podziemnych, obniżeniem poziomu wód podziemnych, jak również występowaniem dużych, przestrzennych zmian powierzchni terenu. Z tego powodu wydobycie kopalin wymaga stworzenia warunków racjonalnego ich zagospodarowania, zgodnie z maksymalną ochroną walorów krajobrazowych, a następnie rekultywacji terenów poeksploatacyjnych, z przeznaczeniem na cele m.in. rekreacyjne, przeciwpowodziowe, żeglugowe. Inną kwestią jest maksymalne wykorzystywanie zasobów kopalin w granicach ich udokumentowania, stad też, jako priorytetowe kierunki działań w tym zakresie przyjęto m.in.: ochronę eksploatowanych złóż kopalin poprzez maksymalne wykorzystanie zasobów i uszlachetnianie kopaliny, likwidację tzw. „dzikiej” eksploatacji kopalin oraz eliminowanie jej z terenów chronionych (tym terenów rolniczych o wysokiej bonitacji gleb i obszarów leśnych). W kontekście powyższego należy uznać, że wszystkie z zaproponowanych w ramach poszczególnych celów krótkoterminowych działań przyniosą pozytywny skutek. Kształtowanie prawidłowych wzorców zachowań wszystkich grup społeczeństwa w odniesieniu do konkretnych sektorów środowiska w ramach podejmowanych inicjatyw z zakresu edukacji ekologicznej Celami krótkoterminowymi przewidzianymi do realizacji w sektorze edukacji ekologicznej są: 1. kontynuacja oraz rozwój edukacji na temat ochrony środowiska w przedszkolach, szkolnictwie wszystkich szczebli oraz dla ogółu mieszkańców województwa; 2. rozwój oraz wspieranie finansowe i merytoryczne różnorodnych form działań z zakresu edukacji ekologicznej; 3. zapewnienie społeczeństwu niezbędnych informacji na temat stanu środowiska i działań na rzecz jego ochrony; 4. rozwijanie międzyregionalnej współpracy w zakresie edukacji ekologicznej. Wszystkie działania związane z edukacją ekologiczną zaproponowane w Programie… będą w sposób pośredni pozytywnie oddziaływać na poszczególne komponenty środowiska przyrodniczego, z racji faktu, że ich wymiernym efektem będzie zwiększenie wiedzy społeczeństwa na temat wpływu antropopresji na konkretne sektory środowiska. Znajomość wzajemnych relacji człowiek – środowisko przyczyni się do szerszego udziału społeczeństwa w procesach decyzyjnych, a także stworzy większe szanse na wdrożenie zapisów WPOŚ. *** Reasumując powyższe rozważania należy stwierdzić, że generalnie realizacja zaproponowanych w Programie… celów i zadań wpłynie korzystnie na stan poszczególnych segmentów środowiska przyrodniczego i w efekcie końcowym przyczyni się do poprawy ich jakości. Nie oznacza to jednak, że w trakcie realizacji dokumentu nie wystąpią czasowo negatywne oddziaływania na środowisko o różnym natężeniu. Należy jednak pamiętać, że mają one charakter przejściowy a ich ewentualne negatywne wpływy są rekompensowane wskutek osiągnięcia wymiernego efektu ekologicznego i społecznego. Z najbardziej niekorzystnymi skutkami środowiskowymi związane będą przede wszystkim inwestycje z zakresu infrastruktury techniczno – inżynieryjnej, których negatywne oddziaływanie będzie dotyczyć zarówno fazy budowy jak i eksploatacji. Dotyczy to przede wszystkim przedsięwzięć realizowanych w sektorze wód (m.in. budowa wodociągów i kanalizacji, budowa, rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków), powietrza atmosferycznego i hałasu (rozbudowa i modernizacja 53 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 sieci drogowej) oraz poważnych awarii i zagrożeń naturalnych (rozbudowa i modernizacja infrastruktury hydrotechnicznej). Należy w tym miejscu podkreślić, że o ile ujemne skutki środowiskowe występujące w fazie realizacji inwestycji raczej nie będą miały trwałego charakteru, o tyle w fazie eksploatacji tych inwestycji należy spodziewać się trwałych zmian w środowisku dotyczących: przekształceń krajobrazu (drogi, oczyszczalnie ścieków, obiekty hydrotechniczne), wpływu na jakość powietrza i klimat akustyczny (rozbudowa infrastruktury drogowej), zmiany warunków hydrologicznych oraz hydrogeologicznych (budowa kanalizacji i oczyszczalni ścieków, budowa dróg, budowa obiektów hydrotechnicznych), przerwania ciągłości struktur przyrodniczych oraz zmiany szlaków migracji zwierząt (budowa dróg). Odrębną stanowią tu inwestycje budzące konflikty społeczne, co jest związane z ich potencjalnym lokalizowaniem na obszarach chronionych. Nie ulega wątpliwości, że mogą one wystąpić w trakcie realizacji dokumentu, co z kolei będzie wiązało się z koniecznością podjęcia decyzji obejmującej: zmianę realizacji projektowanego przedsięwzięcia, wykonanie działań kompensacyjnych lub całkowitą rezygnację z inwestycji. Wybór jednego z ww. rozwiązań będzie uzależniony od szeregu czynników spośród których największe znaczenie będzie miał aspekt środowiskowy i społeczny. Dodatkową kwestią dotyczącą jednak już wszystkich zadań inwestycyjnych będzie przeprowadzenie, zgodnie z obowiązującymi przepisami, odpowiednich procedur i opracowanie stosownych dokumentów uwzględniających ewentualny wpływ inwestycji na środowisko. Ostatecznie należy jednak podkreślić, że realizacja WPOŚ z całą pewnością będzie wpływać na zmniejszenie negatywnego oddziaływania na środowisko głównie poprzez: racjonalną gospodarkę wodną powodującą ograniczenie strat w zasobach wodnych; poprawę jakości wód powierzchniowych i podziemnych, w tym m.in. poprzez efektywniejsze i wydajniejsze oczyszczanie ścieków komunalnych i przemysłowych; poprawę jakości powietrza atmosferycznego wskutek ograniczania emisji gazowych i pyłowych pochodzących z sektora gospodarczego, ale również związanych z tzw. niską emisją; ograniczanie liczby mieszkańców narażonych na ponadnormatywne natężenie hałasu ograniczanie degradacji gleb, w tym gleb użytkowanych rolniczo; ograniczanie nadmiernej i nielegalnej eksploatacji kopalin oraz związanej z nią degradacji walorów krajobrazowych; zahamowanie antropopresji związanej z utratą różnorodności ekologicznej; ochronę i zwiększanie powierzchni obszarów cennych przyrodniczo; wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców Województwa Dolnośląskiego. 8. PRZEDSTAWIENIE ROZWIĄZAŃ MAJĄCYCH NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZANIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO, MOGĄCYCH BYĆ REZULTATEM REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU Wymiernym efektem działań, które przewidziano do realizacji w ramach rozwiązań proponowanych w projekcie Wojewódzkiego Programu ochrony środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 ma być zdecydowana poprawa stanu środowiska przyrodniczego. W tym celu zarówno proponowane kierunki działań jak i same zadania zostały tak skonstruowane i dobrane, aby ich potencjalne negatywne oddziaływanie na środowisko było ograniczone do 54 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 wielkości niższej od ustanowionych norm. Co więcej, niezbędnym warunkiem podejmowania jakichkolwiek inicjatyw wyszczególnionych w projekcie WPOŚ, jest stosowanie zasady zrównoważonego rozwoju, która wręcz nakazuje prowadzenie polityki i działań w poszczególnych sektorach gospodarki i życia społecznego w sposób umożliwiający zachowanie zasobów i walorów środowiska w takim stanie, aby zarówno obecne jak i przyszłe pokolenia mogły z nich w pełni korzystać. Jednocześnie istotą zrównoważonego rozwoju jest także dążenie do zachowania trwałości procesów przyrodniczych oraz naturalnej różnorodności biologicznej a także równe traktowanie racji społecznych, ekonomicznych i ekologicznych, co w praktyce oznacza konieczność łączenia zagadnień z zakresu ochrony środowiska z polityką rozwoju poszczególnych dziedzin gospodarki. Pomimo powyższego powszechnie wiadomo, że realizacja jakichkolwiek przedsięwzięć związanych z poszczególnymi sektorami środowiska, nigdy nie odbywa się w sposób, który nie powodowałby nawet minimalnej ingerencji środowisko. Dlatego też osiągnięcie zamierzonych w Programie… efektów musi wiązać się przede wszystkim z zastosowaniem: zaleceń dotyczących ochrony zasobów środowiska określonych w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. nr 25, poz. 150 z późn. zm.) oraz w przepisach sektorowych i dokumentach strategicznych, odpowiednich systemów i technologii prowadzenia prac zgodnych z wymaganiami BAT, zapewnienia kompensacji przyrodniczej. Spośród ujętych w projekcie Programu… kierunków działań i zadań największe negatywne oddziaływania na środowisko będzie występowało na etapie prowadzenia prac budowlanych związanych z rozbudową infrastruktury komunalnej (sieci wodociągowej, sieci kanalizacyjnej, sieci gazowej, sieci drogowej, oczyszczalni ścieków) oraz w trakcie eksploatacji tejże infrastruktury. W określonych sytuacjach zagrożenie może stanowić także funkcjonowanie urządzeń hydrotechnicznych i przeciwpowodziowych oraz eksploatacja zasobów kopalin. Negatywne oddziaływanie na środowisko ww. przedsięwzięć można w pierwszej kolejności minimalizować poprzez wybór najbardziej racjonalnej ich lokalizacji zapewniającej zarówno wymierny efekt ekologiczny jak i społeczno – ekonomiczny, czyli innymi słowy – równowagę przyrodniczą. Warunkiem wyboru najbardziej optymalnej lokalizacji jest analiza przepisów prawnych z zakresu ochrony zasobów przyrodniczych, dokumentów strategicznych oraz aktów prawa miejscowego (miejscowe plany zagospodarowania społecznego). Kolejnym niezwykle istotnym środkiem zapobiegawczym jest opracowanie projektu, w którym – na etapie budowy i późniejszej eksploatacji inwestycji - uwzględnione będą potrzeby ochrony środowiska. Oznacza to, że w trakcie realizacji inwestycji (która, zgodnie z obowiązującymi przepisami musi spełniać także określone wymagania w stosunku do środowiska, co wyznacza standardy budowlane i konstrukcyjne) zarówno sprzęt techniczny jak i plac budowy powinny być odpowiednio zabezpieczone i uwzględniać kryteria BAT. Poza wszystkimi ww. elementami każdorazowa ingerencja w środowisko przyrodnicze powinna być prowadzona w sposób nie zagrażający trwałości układów przyrodniczych i ciągłości funkcjonowania środowiska przyrodniczego. W sytuacji, w której nie istnieje możliwość zrealizowania przedsięwzięcia w sposób nie pozostawiający trwałego negatywnego oddziaływania na środowisko, należy podjąć działania kompensacyjne. Ich wyrazem może być m.in. odtworzenie zniszczonych siedlisk w miejscach zastępczych, sztuczne zasilenie osłabionych populacji czy też rekultywacja gleby. 55 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 9. ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWIĄZAŃ ZAWARTYCH W PROJEKTOWANYM DOKUMENCIE WRAZ Z UZASADNIENIEM ICH WYBORU ORAZ OPIS METOD DOKONANIA OCENY PROWADZĄCEJ DO TEGO WYBORU, W TYM TAKŻE WSKAZANIE NAPOTKANYCH TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCYCH Z NIEDOSTATKU TECHNIKI LUB LUK WE WSPÓŁCZESNEJ WIEDZY Wskazane w Programie… zadania mające na celu poprawę poszczególnych komponentów środowiska oraz zapewniające prawidłowe funkcjonowanie sfery przyrodniczej w powiązaniu ze sferą społeczno ekonomiczną, są zgodne z obowiązującym prawodawstwem oraz wymaganiami BAT. W związku z powyższym ich wdrożenie już z założenia powinno wiązać się z osiągnięciem pozytywnego efektu ekologicznego. Biorąc jednak pod uwagę wysoki stopień ogólności większości z zaproponowanych przedsięwzięć (co bezpośrednio wynika z ogólnego charakteru całego dokumentu), trudno wskazywać w stosunku do nich na konkretne rozwiązania alternatywne. Nie ulega jednak wątpliwości, że skuteczne przeprowadzenie wskazanych w WPOŚ procesów inwestycyjnych i pozainwestycyjnych jest wynikową uwzględnienia szeregu czynników, spośród których jednymi z najważniejszych są: płynność finansowa i akceptacja społeczeństwa. Konieczność zastosowania alternatywnych rozwiązań (szczegółowo określonych w programach niższego szczebla i na ogół związanych z lokalizacją obiektów infrastruktury techniczno inżynieryjnej) może pojawić się w przypadku ograniczenia środków, jakie będą niezbędne do realizacji planowanych przedsięwzięć lub braku zgody na zaproponowany wariant przez społeczeństwo. Dlatego też aby ograniczyć ryzyko wystąpienia takiej sytuacji, zaleca się stosowanie rozwiązań wariantowych na każdym etapie wdrażanego przedsięwzięcia. Co więcej, każde rozwiązanie wariantowe powinno być poparte akcją edukacyjno - informacyjną dla społeczeństwa. 10. INFORMACJE O PRZEWIDYWANYCH METODACH REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ANALIZY Realizacja zapisanych w WPOŚ celów i kierunków działań przez odpowiedzialne jednostki wymaga prowadzonego w sposób ciągły monitorowania w celu oceny prawidłowości i efektywności działań oraz szybkiego i elastycznego reagowania na zmiany w przypadku zaobserwowania rozbieżności pomiędzy zapisami Programu... a stanem rzeczywistym. System monitoringu realizacji Programu..... składa się z podstawowych elementów: 1. monitoring jakości środowiska, w tym inspekcje i egzekucje leżące w zakresie zadań WIOŚ i innych instytucji; 2. monitoring polityki środowiskowej - wdrażania zapisów Programu..., a także jego przygotowania, oceny i aktualizacji; 3. monitoring społeczny (odczucia i skutki). System monitoringu i oceny realizacji zadań oraz celów zawartych w Wojewódzkim Programie Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego… obejmuje: obligatoryjne terminy zawarte w aktach prawnych, system sprawozdawczości organów urzędowych i podmiotów gospodarczych oraz wskaźniki realizacyjne zamierzonych działań. Monitoring prowadzonej polityki ochrony środowiska oznacza, że wdrażanie Programu... będzie podlegało bieżącej ocenie w zakresie: – określenia stopnia realizacji założonych celów; – określenia stopnia wykonania przyjętych zadań; – analizy przyczyn powstałych rozbieżności. 56 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 Podstawą monitoringu realizacji Programu... jest sprawozdawczość oparta na wskaźnikach odzwierciedlających stan środowiska i presję na środowisko. Dla potrzeb WPOŚ opracowano wykaz 79 wskaźników odzwierciedlający w przyszłości stan realizacji poszczególnych zadań dla poszczególnych komponentów środowiska omówionych w Programie..... W celu przedstawienia zmian w sektorze poprawa jakości wód i stosunki wodne na terenie Województwa Dolnośląskiego opracowano 18 wskaźników dotyczących stanu infrastruktury technicznej w zakresie kanalizacji i zwodociągowania, ilości zużytej wody i odprowadzanych ścieków, wartości wskaźników zanieczyszczeń w odprowadzanych ściekach. W sektorze poprawa jakości powietrza atmosferycznego opracowano 16 wskaźników dotyczących wielkości emisji pyłowo-gazowej wprowadzanej do powietrza oraz infrastruktury technicznej mającej wpływ na zanieczyszczenie powietrza (np. długości sieci gazowej i cieplnej, ludność korzystająca z ogrzewania gazowego). W zakresie komponentu gleby wyznaczono 7 wskaźników monitorujących stan gleb, natomiast w zakresie ochrona przyrody i krajobrazu - 16 wskaźników dotyczących zmian dla obszarów NATURA 2000 oraz obszarów chronionych, w tym stanowiska dokumentacyjne oraz pomniki przyrody. Ponadto przedstawiono również wskaźniki monitorujące zmiany w sektorze hałas, zasoby kopalin oraz wskaźniki ogólne dotyczące poniesionych nakładów na ochronę środowiska. Analiza wskaźników wskaże w sposób bezpośredni problemy w realizacji poszczególnych celów i zadań dla każdego komponentu środowiska oraz będzie pomocna przy opracowywaniu sprawozdania z realizacji WPOŚ, a wnioski zawarte w sprawozdaniu zostaną wykorzystane w kolejnej aktualizacji WPOŚ. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (art. 17 i 18) określa terminy realizacji poszczególnych dokumentów, tj.: programy ochrony środowiska wszystkich szczebli podlegają aktualizacji nie rzadziej niż co 4 lata, co 2 lata organy wykonawcze opracowujące projekty programów składają raport z realizacji programu organom uchwalającym programy. Mając na uwadze ujednolicenie źródeł informacji dla wskaźników zaproponowano jako podstawowe źródło danych: informacje zbierane przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska oraz Powiatowe Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne, informacje z Głównego Urzędu Statystycznego, Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody a także dane pochodzące z raportów z realizacji powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska jednostek administracyjnych wchodzących w skład Województwa Dolnośląskiego oraz źródeł administracyjnych lub innych np., wynikających ze zobowiązań sprawozdawczych. Tak szeroki zakres wskaźników jak również źródeł pozyskiwania informacji dla nich będzie wystarczający dla przeprowadzenia kompleksowej oceny realizacji zaproponowanych w dokumencie prawnych technicznych rozwiązań. 11. INFORMACJE O MOŻLIWYM TRANSGRANICZNYM ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO Obowiązek oszacowania transgranicznego oddziaływania WPOŚ wynika z zapisów Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227) oraz Konwencji o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym, sporządzonej w Espoo dnia 25 lutego 1991 r. (Dz.U. z 1999 r., Nr 96, poz. 1110). Transgraniczne oddziaływanie analizowane jest w aspekcie granic międzynarodowych, a także granic administracyjnych z innymi województwami. Województwo Dolnośląskie od zachodu graniczy z Niemcami od południa z Republiką Czeską, od wschodu z Województwem Opolskim, na północnym 57 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 wschodzie sąsiaduje z Województwem Wielkopolskim, natomiast od strony północno – zachodniej z Województwem Lubuskim. Oddziaływanie transgraniczne może dotyczyć różnych komponentów środowiska, a w szczególności sieci hydrograficznej oraz wód podziemnych, jak również zanieczyszczeń powietrza oraz poważnych awarii, głównie w zakresie transportu (drogowego lub kolejowego) substancji niebezpiecznych, a także ekosystemów leśnych i obszarów chronionych. W zakresie sieci hydrograficznej na oddziaływanie narażone są rzeki przygraniczne tj. Nysa Łużycka ze swoimi dopływami południowymi. Należy w tym miejscu wspomnieć, ze oddziaływanie to może mieć charakter dwustronny, w przypadku zanieczyszczenia allochtonicznego wpływającego na terytorium Polski oraz w przypadku zanieczyszczenia autochtonicznego mającego miejsce na terenie Województwa Dolnośląskiego. Zanieczyszczenie autochtoniczne może nastąpić np. w przypadku wystąpienia poważnej awarii, spływów powierzchniowych z terenów zanieczyszczonych czy w wyniku długotrwałych opadów i wystąpienia powodzi. Transgraniczne oddziaływanie na powietrze atmosferyczne może być związane z emitorami zlokalizowanymi w pobliżu granicy. Uzależnione jest ono głównie od warunków meteorologicznych. Na terenie Polski przeważają wiatry o kierunku zachodnim, które praktycznie eliminują oddziaływanie na ten komponent środowiska. Transport materiałów niebezpiecznych (kolejowy jak i drogowy) może być przyczyną transgranicznego oddziaływania na środowisko. Należy jednak zaznaczyć, ze tego typu zdarzenia mają charakter losowy i ograniczają się głównie do miejsca zdarzenia. Nie można jednak wykluczyć zbiegu niekorzystnych okoliczności, które mogą wpłynąć niekorzystnie na środowisko i objąć swym zasięgiem znaczne powierzchnie i różne komponenty środowiska (np. pożary lasów, powódź). Natomiast ani w jednym ani w drugim przypadku na tym etapie nie można oszacować skutków oddziaływania na środowisko ze względu na losowość zdarzenia. Analiza przedsięwzięć zapisanych w Programie.... wykazała, że ich realizacja nie będzie wiązać się z transgranicznym oddziaływaniem na środowisko. Natomiast brak realizacji zapisanych działań może spowodować negatywne skutki w wyniku takiego oddziaływania, głównie w sektorze jakości wód i stosunków wodnych. 12. STRESZCZENIE SPORZĄDZONE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM Podstawą wykonania niniejszej Prognozy oddziaływania na środowisko Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 20122015 były przepisy Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r., Nr 199, poz. 1227). Nadrzędnym celem przedmiotowego dokumentu była analiza potencjalnych skutków, zarówno pozytywnych jak i negatywnych, jakie mogą wystąpić w środowisku w związku z realizacją zadań sformułowanych w Wojewódzkim Programie Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015. Należy w tym miejscu zaznaczyć także, że przedmiotem analizy w aspekcie oddziaływań negatywnych było nie tylko wskazanie możliwości ich wystąpienia, ale również sformułowanie zaleceń mających na celu ich ograniczenie bądź wręcz zapobieżenie im. W kontekście powyższego punktem wyjścia dla opracowania Prognozy… była analiza stanu aktualnego środowiska przyrodniczego na obszarze Województwa Dolnośląskiego oraz wskazanie najważniejszych problemów w tym zakresie. 58 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 Analizy stanu aktualnego dokonano w oparciu o informacje Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego, Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska, Dolnośląskiego Urzędu Wojewódzkiego, Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie, Głównego Urzędu Statystycznego (Bank Danych Regionalnych), Wojewódzkiego Biura Urbanistycznego we Wrocławiu oraz na podstawie danych uzyskanych z gmin i powiatów. Rokiem bazowym dla prowadzonych analiz był rok 2007 oraz, w przypadku braku wiarygodnych informacji, korzystano także z danych za rok 2006. Ocena stanu środowiska Dolnego Śląska pozwoliła wskazać następujące problemy występujące w poszczególnych sektorach środowiska: Powietrze atmosferyczne: zły stan jakości powietrza we Wrocławiu i Legnicy, pogorszenie jakości powietrza ze względu na tlenki azotu i pył zawieszony w większych miastach oraz przy szlakach komunikacyjnych, pogorszenie jakości powietrza na obszarze województwa pod względem zawartości ozonu w warstwie przyziemnej (troposferycznej), wzrastająca liczba obszarów stref zakwalifikowanych do klasy C, niski udział energii odnawialnej w ogólnym bilansie energetycznym. Wody powierzchniowe i podziemne: nieuporządkowana gospodarka wodno-ściekowa na części obszarów wiejskich, niski stopień oczyszczania ścieków, przedostawanie się do wód powierzchniowych i podziemnych zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł rolniczych i miejsc bytowania ludzi, braki w infrastrukturze kanalizacyjnej i wodociągowej oraz brak oczyszczalni ścieków, szczególnie na obszarach wiejskich, brak kompleksowych planów gospodarowania wodami, w tym planu przeciwdziałania skutkom suszy, niekorzystne efekty intensywnej eksploatacji wód podziemnych – leje depresyjne, pogarszanie się jakości wód podziemnych w płytkich poziomach wodonośnych w obrębie terenów zurbanizowanych, presja działalności człowieka na wody powierzchniowe, w szczególności na obszarach użytkowanych rolniczo, co w konsekwencji powoduje degradację wód szczególnie przez związki azotu, nadal niezadowalająca jakość zasobów wodnych wód powierzchniowych (większość wód województwa jest w IV klasie czystości), pomimo podejmowanych działań w zakresie uporządkowania gospodarki wodno-ściekowej, brak racjonalnego gospodarowania wodą w gospodarce komunalnej oraz brak racjonalizacji gospodarki wodnej w sektorze przemysłowym oraz wodochłonność procesów produkcyjnych. Hałas: ciągły wzrost natężenia ruchu samochodowego i bardzo wolny rozwój infrastruktury drogowej w stosunku do przybywającej liczby samochodów, brak obwodnic dla miast i miejscowości narażonych na duże natężenie ruchu tranzytowego, postępujący proces degradacji obszarów „cichych”, nie uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego uwarunkowań związanych z ochroną przed hałasem. Poważne awarie i zagrożenia naturalne: brak wyznaczonych tras przejazdu dla pojazdów samochodowych transportujących substancje niebezpieczne przez tereny zurbanizowane, zły stan nawierzchni dróg na trasach transportowych, 59 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 potencjalne zagrożenie ruchami masowymi i większe niż w innych regionach kraju zagrożenie powodziowe i pożarowe. Ochrona przyrody i krajobrazu: potrzeba weryfikacji obszarów Natura 2000, będących w konflikcie z rozwojem regionu, brak planów ochrony dla obszarów Natura 2000, zagrożenie populacji niektórych gatunków zwierząt i roślin, brak dokumentacji dla części obszarów chronionych, niewystarczająca dbałość o stan zdrowotny drzewostanów, brak waloryzacji przyrodniczej Województwa Dolnośląskiego, brak systemowego rozwiązania dotyczącego wdrażania Natury 2000, tak pod względem organizacyjno - prawnym, jak i finansowym, duże zagrożenie pożarowe i zaśmiecanie lasów. Gleby: duże zakwaszenie gleb użytkowanych rolniczo, trwale utrzymujące się zanieczyszczenie gleb wokół dużych zakładów przemysłowych degradacja gleb w wyniku prowadzonej działalności górniczej i deponowania odpadów na składowiskach odpadów. Zasoby surowców naturalnych: brak zabezpieczenia terenów udokumentowanych lub perspektywicznych złóż przed trwałą zabudową, nielegalna eksploatacja kopalin, szczególnie kruszyw. Dla wszystkich zdiagnozowanych w WPOŚ problemów środowiskowych zaproponowane zostały konkretne cele i zadania mające na celu minimalizację lub całkowitą eliminację zaobserwowanych nieprawidłowości. W kontekście powyższego, o czym wspomniano już powyżej, celem niniejszej Prognozy… było przeanalizowanie możliwego potencjalnego znaczącego oddziaływania na poszczególne komponenty środowiska tychże celów i zadań. W wyniku przeprowadzonych prac stwierdzono, że realizacja celów oraz powiązanych z nimi zadań określonych w projekcie Programu… w większości przypadków będzie wiązała się z ingerencją w środowisko przyrodnicze a tym samym z wystąpieniem znaczących oddziaływań na środowisko (zarówno pozytywnych jak i negatywnych), przy czym stopień i zakres występowania oddziaływania zależny będzie od wielu czynników, w tym od: wielkości podejmowanej inicjatywy, jej potencjalnej lokalizacji, zastosowanych technologii robót czy też wykonanych prac kompensacyjnych. Z najbardziej niekorzystnymi skutkami środowiskowymi związane będą przede wszystkim inwestycje z zakresu infrastruktury techniczno – inżynieryjnej, których negatywne oddziaływanie będzie dotyczyć zarówno fazy budowy jak i eksploatacji. Dotyczy to przede wszystkim przedsięwzięć realizowanych w sektorze wód (m.in. budowa wodociągów i kanalizacji, budowa, rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków) , powietrza atmosferycznego i hałasu (rozbudowa i modernizacja sieci drogowej) oraz poważnych awarii i zagrożeń naturalnych (rozbudowa i modernizacja infrastruktury hydrotechnicznej). Należy w tym miejscu podkreślić, że o ile ujemne skutki środowiskowe występujące w fazie realizacji inwestycji raczej nie będą miały trwałego charakteru, o tyle w fazie eksploatacji tych inwestycji należy spodziewać się trwałych zmian w środowisku dotyczących: przekształceń krajobrazu (drogi, oczyszczalnie ścieków, obiekty hydrotechniczne), wpływu na jakość powietrza i klimat akustyczny (rozbudowa infrastruktury drogowej), zmiany warunków hydrologicznych oraz hydrogeologicznych (budowa kanalizacji i oczyszczalni ścieków, budowa dróg, budowa obiektów hydrotechnicznych), 60 Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem lat 2012-2015 przerwania ciągłości struktur przyrodniczych oraz zmiany szlaków migracji zwierząt (budowa dróg). Negatywne oddziaływanie na środowisko ww. przedsięwzięć można w pierwszej kolejności minimalizować poprzez wybór najbardziej racjonalnej ich lokalizacji zapewniającej zarówno wymierny efekt ekologiczny jak i społeczno – ekonomiczny, czyli innymi słowy – równowagę przyrodniczą. Warunkiem wyboru najbardziej optymalnej lokalizacji jest analiza przepisów prawnych z zakresu ochrony zasobów przyrodniczych, dokumentów strategicznych oraz aktów prawa miejscowego (miejscowe plany zagospodarowania społecznego). Kolejnym niezwykle istotnym środkiem zapobiegawczym jest opracowanie projektu, w którym – na etapie budowy i późniejszej eksploatacji inwestycji - uwzględnione będą potrzeby ochrony środowiska. Oznacza to, że w trakcie realizacji inwestycji (która, zgodnie z obowiązującymi przepisami musi spełniać także określone wymagania w stosunku do środowiska, co wyznacza standardy budowlane i konstrukcyjne) zarówno sprzęt techniczny jak i plac budowy powinny być odpowiednio zabezpieczone i uwzględniać kryteria BAT. Poza wszystkimi ww. elementami każdorazowa ingerencja w środowisko przyrodnicze powinna być prowadzona w sposób nie zagrażający trwałości układów przyrodniczych i ciągłości funkcjonowania środowiska przyrodniczego. W sytuacji, w której nie istnieje możliwość zrealizowania przedsięwzięcia w sposób nie pozostawiający trwałego negatywnego oddziaływania na środowisko, należy podjąć działania kompensacyjne. Ich wyrazem może być m.in. odtworzenie zniszczonych siedlisk w miejscach zastępczych, sztuczne zasilenie osłabionych populacji czy też rekultywacja gleby. Ostatecznie należy jednak podkreślić, że realizacja Programu… z całą pewnością będzie wpływać na zmniejszenie negatywnego oddziaływania na środowisko głównie poprzez: racjonalną gospodarkę wodną powodującą ograniczenie strat w zasobach wodnych; poprawę jakości wód powierzchniowych i podziemnych, w tym m.in. poprzez efektywniejsze i wydajniejsze oczyszczanie ścieków komunalnych i przemysłowych; poprawę jakości powietrza atmosferycznego wskutek ograniczania emisji gazowych i pyłowych pochodzących z sektora gospodarczego, ale również związanych z tzw. niską emisją; ograniczanie liczby mieszkańców narażonych na ponadnormatywne natężenie hałasu; ograniczanie degradacji gleb, w tym gleb użytkowanych rolniczo; ograniczanie nadmiernej i nielegalnej eksploatacji kopalin oraz związanej z nią degradacji walorów krajobrazowych; zahamowanie antropopresji związanej z utratą różnorodności ekologicznej; ochronę i zwiększanie powierzchni obszarów cennych przyrodniczo; wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców Województwa Dolnośląskiego. 61
