1 - Starostwo Powiatowe w Kolnie
advertisement
Uchwała Nr Rady Powiatu Kolneńskiego z dnia 1. w sprawie Programu Ochrony Środowiska Powiatu Kolneńskiego Na podstawie art. 12 pkt. 11 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. O samorządzie powiatowym (j. t.: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592 z późn. zm.) w związku z art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (t.j.: Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.) Rada Powiatu Kolneńskiego uchwala, co następuje: §1 Uchwala się Program Ochrony Środowiska Powiatu Kolneńskiego na lata 2009-2014, stanowiący załącznik do uchwały. §2 Traci moc uchwała Rady Powiatu Kolneńskiego Nr XIV/61/03 z dnia 30 grudnia 2003 r. w sprawie Programu Ochrony Środowiska Powiatu Kolneńskiego. §3 Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO Spis Treści 1. 2. WSTĘP ..........................................................................................................................................4 1.1. Wprowadzenie .......................................................................................................................4 1.2. Podstawa opracowania ..........................................................................................................4 1.3. Główne założenia programu ..................................................................................................4 1.4. Cel programu .........................................................................................................................5 1.5. Zawartość programu ..............................................................................................................5 CHARAKTERYSTYKA I OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA, ZASOBÓW NATURALNYCH ORAZ TECHNICZNEJ INFRASTRUKTURY OCHRONY ŚRODOWISKA .......6 2.1. Krajobraz, klimat i formy użytkowania terenu. .......................................................................6 2.1.1. Położenie. ....................................................................................................................6 2.1.2. Klimat ...........................................................................................................................7 2.1.3. Formy użytkowania terenu. .........................................................................................9 2.1.4. Rzeźba terenu powiatu kolneńskiego. .........................................................................9 2.1.5. Gleby. ........................................................................................................................10 2.2. Zasoby i różnorodność przyrodnicza obszaru powiatu........................................................12 2.2.1. Wody. .........................................................................................................................12 2.2.2. Zasoby leśne. ............................................................................................................13 2.2.3. Zasoby surowców naturalnych. .................................................................................14 2.3. System obszarów chronionych ............................................................................................15 2.3.1. Rezerwaty, pomniki przyrody, użytki ekologiczne i inne formy ochrony przyrody. ...16 2.3.2. Użytki ekologiczne. ....................................................................................................19 2.3.3. Pomniki przyrody. ......................................................................................................20 2.3.4. Lasy ochronne ...........................................................................................................21 2.3.5. Obiekty chronione i obiekty ochrony konserwatorskiej. ............................................21 2.4. Techniczna infrastruktura ochrony środowiska powiatu. .....................................................22 2.4.1. Zaopatrzenie w wodę ................................................................................................22 2.4.2. Kanalizacja i oczyszczanie ścieków ..........................................................................24 2.4.3. Gospodarka odpadami. .............................................................................................28 2.4.4. Urządzenia ochrony powietrza ..................................................................................29 2.5. 3. Zrównoważone wykorzystywanie materiałów wody i energii. ..............................................30 STAN i ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO POWIATU KOLNEŃSKIEGO ....32 3.1. Zanieczyszczenia wód .........................................................................................................32 3.2. Zanieczyszczenia powietrza ................................................................................................35 3.3. Inne zagrożenia środowiska ................................................................................................38 3.3.1. Awarie przemysłowe ..................................................................................................38 3.3.2. Hałas ..........................................................................................................................39 4. ANALIZA SWOT ................................................................................................................................42 ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO 4.5 Wnioski z analizy SWOT. .........................................................................................................44 5. STAN I KIERUNKI ROZWOJU GOSPODARCZEGO .......................................................................45 5.1 Demografia i wykształcenie .....................................................................................................45 5.2 Gospodarka rolna, leśna, gospodarcze wykorzystanie wód ....................................................46 5.2.1 Kierunki rozwoju rolnictwa ..........................................................................................46 5.2.2 Kierunki rozwoju leśnictwa: .........................................................................................47 5.2.3 Kierunki polityki przestrzennej w zakresie gospodarki wodnej: ..................................47 5.3 Turystyka ..................................................................................................................................47 5.3.1 Kierunki rozwoju turystyki: ..........................................................................................48 5.4 Przemysł ..................................................................................................................................48 5.5 Energetyka ...............................................................................................................................49 5.6 System komunikacyjny, transport ............................................................................................50 5.7 Rynek pracy .............................................................................................................................51 5.8 Trendy rozwojowe w gospodarce powiatu ...............................................................................52 6. USTALENIA PROGRAMU .................................................................................................................53 6.1 Założenia polityki ekologicznej powiatu Kolneńskiego ............................................................53 6.2 Cele ekologiczne i strategia ich realizacji ................................................................................53 6.2.1 Cele ekologiczne ........................................................................................................54 6.3 Programy sektorowe i regionalne ............................................................................................58 6.4 Program zadaniowy .................................................................................................................59 6.4.1 Zadania własne ...........................................................................................................59 6.4.2 Zadania koordynowane ..............................................................................................61 7. WYTYCZNE DO SPORZĄDZANIA GMINNYCH PROGRAMÓW OCHRONY ŚRODOWISKA .......64 7.1 Źródła informacji wymagane przy sporządzaniu programów gminnych ..................................67 8. KONTROLA REALIZACJI PROGRAMU ..........................................................................................69 8.1 Terminy realizacji, instytucja odpowiedzialna, .........................................................................69 8.2 Procedury kontroli, mierniki realizacji programu, procedury weryfikacji programu. .................69 8.2.1 Kontrola stanu środowiska..........................................................................................70 8.2.2 Kontrola polityki ekologicznej ......................................................................................70 8.3 Koszty, źródła finansowania ....................................................................................................71 8.3.1 Możliwości pozyskania środków z dodatkowych źródeł finansowania .......................72 8.4 Harmonogram weryfikacji celów i kierunków działań oraz terminów przygotowywania raportów z wykonania programów ......................................................................................................75 8.4.1 Mierniki oceny realizacji Programu .............................................................................75 8.4.2 Ocena stopnia realizacji Programu .............................................................................76 9. MATERIAŁY WYKORZYSTANE W OPRACOWANIU ......................................................................77 10. ZAŁĄCZNIKI ....................................................................................................................................78 ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 4 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO 1. WSTĘP 1.1. Wprowadzenie Program ochrony środowiska ma za zadanie pomoc w rozwiązywaniu istniejących problemów, a także przeciwdziałać zagrożeniom, które mogą pojawić się w przyszłości. "Program ochrony środowiska powiatu kolneńskiego" obejmuje lata 2009-2014. Jest też aktualizacją i kontynuacją dotychczasowego Programu Ochrony Środowiska Powiatu Kolneńskiego. W myśl art . 17 ust 1. Ustawy Prawo Ochrony Środowiska z dnia 27 kwiet nia 2001r. (Dz. U. z 2008 Nr 25, poz.150) niniejszy program ochrony środowiska zost ał opracowany zgodnie z Polityką Ekologiczną Państwa. Wdrożenie programu umożliwi osiągnięcie celów z ałożonych w tej polityce oraz realizację zasad, a także stworzenie i funkcjonowanie na analizow anym obszarze zi ntegrowanego zespołu instalacji i urządzeń służących ochronie środowiska naturalnego, spełniającego wymagania określone w nowych przepisach o och ronie środowiska. 1.2. Podstawa opracowania Podstawą opracowania Programu ochrony środowiska powiatu kolneńskiego jest umowa zawarta przez Zakład Ekspertyz Ochrony Środowiska AREO s.c. ze Starostwem Powiatowym w Kolnie. Opracowanie niniejszego programu ochrony środowiska wynika z art. 17 ust 1. Ustawy Prawo Ochrony Środowiska z dnia 27 kwietnia 2001r. (Dz.U. z 2008 Nr 25, poz.150), nakładającego na powiat obowiązek opracowania ww. Programu. Program jest opracowywany na szczeblu powiatowym. Projekt powiatowego programu ochrony środowiska uchwala Rada Powiatu Kolneńskiego. 1.3. Główne założenia programu W związku z tym, że istnieje ścisła zależność pomiędzy stanem środowiska, jakością jego poszczególnych komponentów i rozwojem gospodarczym regionu, w programie zaprezentowano: podejście sektorowe, w odniesieniu do analizy aktualnego stanu środowiska oraz monitorowania jego przyszłych zmian, podejście integralne, dotyczące określenia działań niezbędnych do realizacji w dziedzinie ochrony środowiska, związanych z głównymi kierunkami rozwoju powiatu. ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 5 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO 1.4. Cel programu Program ochrony środowiska daje wytyczne dla formułowania polityki ochrony środowiska w regionie. Zawarte w nim zadania pozwolą zapewnić odpowiednie warunki życia mieszkańców przy zakładanym rozwoju gospodarczym. Długoterminowy cel programu sformułowany został następująco: Harmonijny, zrównoważony rozwój powiatu, w którym wymagania ochrony środowiska mają nie tylko istotny wpływ na przyszły charakter regionu, ale również wspierają jego rozwój gospodarczy. Celem projektu jest określenie w szczególności: celów, priorytetów i działań ekologicznych, a także środków niezbędnych do osiągnięcia wytyczonych celów, w tym mechanizmów prawnoekonomicznych i środków finansowych. 1.5. Zawartość programu Opracowanie obejmuje zakresem: określenie aktualnego stanu środowiska w powiecie , prognozowane zmiany w zakresie ochrony środowiska, działania zmierzające do poprawy sytuacji w zakresie ochrony środowiska, określenie instrumentów finansowych służących realizacji zamierzonych celów, system monitoringu i oceny realizacji zamierzonych celów. ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO 2. CHARAKTERYSTYKA I OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA, ZASOBÓW NATURALNYCH ORAZ TECHNICZNEJ INFRASTRUKTURY OCHRONY ŚRODOWISKA 2.1. Krajobraz, klimat i formy użytkowania terenu. 2.1.1. Położenie. Powiat Kolneński leży w odległości ok. 100 km od stolicy województwa – Białegostoku, na obszarze Wysoczyzny Kolneńskiej, która jest dobrze wyodrębniającym się regionem o powierzchni około 1600 km2 pomiędzy Kotliną Biebrzańską na wschodzie, doliną Dolnej Narwi na jej odcinku łomżyńskim na południu, Równiną Kurpiowską na zachodzie; północną granicę stanowi zasięg drobnopagórkowatych form zlodowacenia wiślańskiego na Pojezierzu Ełckim. Wysoczyzna wznosi się kilkadziesiąt metrów ponad otaczające obniżenia, tj. 120-200 m n.p.m. (kulminacja 213 m). Według ostatnio wyrażonych poglądów (Musiał 1983, 1992) ukształtowanie powierzchni jest wynikiem stopniowego zaniku martwej pokrywy lodowcowej zlodowacenia warciańskiego, przy czym rzeźbę „przetainową" zmodyfikowały procesy peryglacjalne, których wynikiem są szerokie doliny o łagodnie nachylonych zboczach. Z wysoczyzny spływają Skroda i Wincenta do Pisy oraz Wissa do Biebrzy. Przeważają tereny rolne, lasów jest mało, rezerwatem jest „Kalinowo" (69,8 ha) - las grądowy na zboczu doliny Narwi. Główną osią komunikacji jest szosa z Łomży przez Stawiski i Szczuczyn do Grajewa, odgałęzieniem do Kolna (dalej do Piszu). Wymienione miasta są ośrodkami o znaczeniu lokalnym. Kolno (ok. 11 tys. mieszk.) pełni funkcje usługowe dla zaplecza rolniczego zachodniej części regionu. Miejscowość istniała już w XIII w., ale prawa miejskie uzyskała w 1425 r. i była siedzibą starostwa grodowego. Stawiski (ok. 2,5 tys. mieszk.) są miastem powstałym również w XVII w., z kościołem i klasztorem poreformackim. Powiat kolneński leży na północno-zachodnim krańcu Województwa Podlaskiego, granicząc z 4 powiatami: Grajewskim i Łomżyńskim – Województwo Podlaskie, Piskim – Województwo Warmińsko – Mazurskie, Ostrołęckim – Województwo Mazowieckie. Jednostkę samorządową tworzy 6 gmin, z tego: 1 gmina miejska – Miasto Kolno, 1 gmina wiejsko – miejska – Gmina i Miasto Stawiski, 4 gminy wiejskie – Gmina Grabowo, Gmina Kolno, Gmina Mały Płock, Gmina Turośl. W skład powiatu wchodzą 162 sołectwa. Powierzchnia powiatu wynosi 939,7 km2, co stanowi 4,66 % powierzchni województwa. ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 7 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO 2.1.2. Klimat Według podziału Polski na dzielnice rolniczo – klimatyczne (R. Gumiński) powiat kolneński położony jest w klimatycznej dzielnicy wschodniej (podlaskiej). Dzielnica ta jest znacznie chłodniejsza od dzielnicy środkowej z chłodniejszym i bardziej kontynentalnym klimatem, roślinnością (położenie na rubieży geobotanicznego działu północnego, stanowiącego część subborealnej strefy leśnej Europy Wschodniej) oraz wgłębnym podłożem geologicznym (prekambryjska urozmaiconej platforma zachowanymi wschodnioeuropejska). formami Region polodowcowymi ma charakter pochodzącymi falistej ze równiny, zlodowacenia środkowopolskiego. Dni mroźnych jest tutaj od 50 do 60, a dni z przymrozkami od 110 do 87. Opady roczne są większe niż w dzielnicy środkowej i wynoszą średnio 550 – 650 mm. Średnia roczna temperatura w regionie wynosi około 7 ºC. Średnia temperatura najcieplejszego miesiąca + 17,6 ºC (lipiec), natomiast najchłodniejszego – 4,9 ºC (luty). Średnia amplituda roczna kształtuje się na poziomie około 22,5 º C. Najwyższe dobowe maksyma temperatury obserwowane są w miesiącu najcieplejszym – średnio około 23,2 ºC. Najniższe dobowe minima w lutym (średnio o – 8,4). Średnio w ciągu roku obserwuje się około 135 dni przymrozkowych (z temperaturą minimalną poniżej zera). Dni mroźnych ( temperatura maksymalna poniżej zera) obserwuje się około 58, a dni bardzo mroźnych około 30 (temperatura maksymalna poniżej – 10 ºC). Dni mroźne i bardzo mroźne najczęściej obserwowane są w lutym. Dni upalne, z temperaturą maksymalną powyżej 25 ºC, notowane są średnio w ciągu roku 31 razy – najczęściej w lipcu, a sporadycznie już w kwietniu. Okres wegetacyjny trwa 190-200 dni i jest dość krótki w porównaniu z innymi dzielnicami Polski. Rozpoczyna się w drugiej dekadzie kwietnia, a kończy się w ostatniej dekadzie października (okres wegetacyjny-temperatura średnia dobowa powyżej 5 ºC). Najwyższe wartości wilgotności względnej powietrza notowane są w chłodnej połowie roku, a ściśle na przełomie jesieni i zimy (maksimum w listopadzie i styczniu – 92%). Wysoka wilgotność względna notowana jest także w lutym – 90%. Natomiast najniższe wartości wilgotności względnej powietrza występują na przełomie wiosny i lata ( maj 74%, czerwiec 73%). W przebiegu dobowym wyższe wartości wilgotności względnej obserwuje się nocą, zaś nieco niższe w godzinach popołudniowych. Z przebiegiem wilgotności powietrza związane jest występowanie mgieł. Średnio w ciągu roku obserwuje się około 51 dni z mgłą. Najczęściej mgły są notowane w październiku i listopadzie (10 dni), zaś najrzadziej na przełomie lata i wiosny ( maj, czerwiec – poniżej jednego dnia). Najbardziej narażonymi miejscami na powstawanie zastoisk wilgotnościowych powietrza i mgieł są: dolina rzeki Pisy i Skrody oraz ich doliny boczne. Mgły znajdują szczególnie sprzyjające warunki do powstawania na terenach podmokłych i zacisznych – głównie po zawietrznej stronie kompleksów leśnych. Średnie roczne zachmurzenie wynosi około 6,5 stopnia pokrycia nieba. W ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 8 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO przebiegu rocznym największe zachmurzenie obserwowane jest w listopadzie około 8,5 stopnia pokrycia nieba, zaś najmniejsze we wrześniu – 6,3 stopnia oraz w czerwcu 5,4 stopnia. Dni pogodne (z zachmurzeniem około 2 stopnie) najczęściej notowane są we wrześniu 5,9 dnia oraz maju 5,7 dnia, zaś najrzadziej w listopadzie 1,1 dnia. Średnio w ciągu roku obserwuje się około 46 dni pogodnych. Dni pochmurne (z zachmurzeniami ponad 8 stopni) najczęściej obserwowane są w grudniu – 8,2 dnia, maju i wrześniu – po 8,3 dnia. Łącznie w ciągu roku obserwuje się 156 dni pochmurnych. Warunki fizjograficzne powiatu są zbyt małe, aby mogły oddziaływać na rodzaj i wielkość zachmurzenia. Obszar powiatu kolneńskiego w ciągu roku otrzymuje 580 mm opadu. Na okres wegetacyjny przypada około 386 mm opadu, co stanowi 66% opadu rocznego. Najwyższe miesięczne sumy opadu obserwuje się w lipcu (85 mm), natomiast najmniejsze w marcu (21 mm). Rys. Nr 1. Przestrzenny rozkład rocznych opadów w woj. podlaskim w latach 1961-1995 (Górniak A., 2000) Opady letnie, w odróżnieniu od zimowych, charakteryzują się dużym natężeniem, zaś występowanie ekstremów opadowych w lipcu oraz w marcu jest charakterystyczne dla większości terenów Polski. W ciągu roku obserwuje się tu około 17 dni z burzą. Najczęściej dni takie występują w czerwcu i lipcu, kiedy to istnieją najlepsze warunki do powstania i rozwoju zachmurzenia typu konwekcyjnego, do którego należą chmury burzowe. Pokrywa śnieżna na obszarze powiatu utrzymuje się przez 78 dni w roku. Przeważającymi wiatrami są wiatry wiejące z kierunku południowo-zachodniego (16,0% ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 9 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO przypadków). Często notowane są również wiatry południowe (12,0% sumy wszystkich wiatrów), a także dość częste południowe (10,1%). Najczęściej wiejącymi wiatrami są wiatry z sektora północnego. Rozkład częstości wiatrów z poszczególnych kierunków w określonych porach roku jest bardzo zbliżony do rozkładu rocznego, przy czym w chłodnej porze roku wzrasta udział wiatrów z sektora południowo-zachodniego, latem zaś zachodniego i północno-zachodniego. Cisze atmosferyczne występują w 20%. Zjawisko to najczęściej występuje w miesiącach jesiennych, zaś najrzadziej wiosną. Średnia prędkość wiatru wynosi około 4 m/s. Najmniejsze prędkości wiatrów występują latem i jesienią zaś największe zimą i wiosną w czerwcu (2,0 m/s). Na przeważającym obszarze powiatu występują dostateczne warunki przewietrzające. Wyjątek stanowią niewielkie fragmenty obszaru znajdujące się po zawietrznej stronie kompleksów leśnych, gdzie przewietrzenie jest znacznie gorsze. 2.1.3. Formy użytkowania terenu. Najczęstszymi formami użytkowania terenu na terenie powiatu Kolneńskiego są: użytki rolne, użytki zielone, lasy i sady. Tabela Nr 1. Zestawienie zbiorcze danych o powiecie Kolneńskim Lp 1 2 3 4 5 6 Gminy m Kolno gm. i m. Stawiski gm. Grabowo gm. Turośl gm. Mały Płock gm. Kolno OGÓŁEM Obszar km2 25,08 165,55 128,48 198,43 140,06 282,13 939,73 Użytki zielone, ha 401 2311 1532 8424 2587 5771 21231 Lasy 77 3150 2545 5012 2597 5789 19170 Ilość sołectw 36 34 21 26 45 162 Użytki rolne 2166 12394 9662 13538 10556 20479 69194 Grunty orne 1761 10044 8096 4910 7912 14608 47324 Sady 4 39 34 4 57 100 238 Źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl, stan na 31.12.2007 2.1.4. Rzeźba terenu powiatu kolneńskiego. Wysoczyzna Kolneńska to obszar będący w ogromnej mierze efektem działalności lodowca stadiału Mławy (najmłodszego stadiału zlodowacenia środkowopolskiego). Od tamtych czasów uległ on jedynie denudacji peryglacjalnej, która doprowadziła do pewnego złagodzenia form oraz nieznacznym „retuszom” spowodowanymi procesami holoceńskimi. Dominującą jednostką morfologiczną jest tu wysoczyzna morenowa, falista, zdenudowana, o spadkach nie przekraczających na ogół 5% - położona od 115 do 140 m n.p.m. w części południowej i do około 140 -180 m n.p.m. w części północnej. Kumulacje terenu stanowią pagórki i wzgórza kemów, moren martwych lodów oraz moren czołowych względnych od około 5 do 25 m. Mimo, że podobnie jak wysoczyzna, uległy one w swoim czasie procesom denudacji peryglacjalnej, nachylenia i ich zboczy przekraczają często 5%, lokalnie nawet 10%. Formy te występują pojedynczo w południowej części obszaru powiatu, ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 10 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO natomiast w części północnej tworzą się duże zgrupowania. Poza wzgórzami i pagórkami wysoczyznę urozmaicają liczne formy dolinowe i są to dolinki denudacyjne i fluwialno – denudacyjne oraz doliny rzeczne. Dolinki denudacyjne i fluwialno – denudacyjne to formy wklęsłe o głębokościach rzędu 1-3 m, łagodnie nachylonych zboczach, suche lub podmokłe, wykorzystywane przez cieki o charakterze epizodycznym. Doliny rzeczne to formy na ogół znacznie większe, o płaskich podmokłych dnach, bardziej nachylonych zboczach, prowadzące stałe cieki wodne. Większość dolin rzecznych ma starsze, plejstoceńskie założenia (m.in. Dolina Skrody). Świadczy o tym uchodzące do nich dolinki denudacyjne, których powstanie związane jest z panowaniem klimatu peryglacjalnego. Zachodnia część obszaru powiatu to niewielki, peryferyjny fragment Równiny Kurpiowskiej zajmującej południową część wielkiego sandru sypanego na przedpolu lądolodu bałtyckiego. W granicach powiatu równina sandrowa stanowi obszar prawie płaski, o spadkach nieprzekraczających 5% i deniwelacjach maksymalnych do 5 m. Elementem urozmaicającym krajobraz sandrowy są liczne wydmy, pola piasków przewianych oraz obniżenia deflacyjne. Największe wydmy osiągają przeszło 15 m wysokości względnej. Przeważają jednak wydmy mniejsze 5-cio, 10-cio metrowe. Rzeka Pisa rozcinająca sandr, wykorzystuje dawną dolinę rzeki proglacjalnej, która wcięła się w poziom sandrowy u schyłku fazy pomorskiej. Poza omówionymi formami naturalnymi, na obszarze powiatu występują również formy pochodzenia antropogenicznego. Nie osiągają one jednak zbyt dużych rozmiarów i są to przede wszystkim wyrobiska poeksploatacyjne oraz stare grodzisko w okolicach Kumelska. Rzeźba terenu w granicach opracowania jest stosunkowo mało zróżnicowana. Deniwelacja wynosi około 23 m. Najwyżej wyniesiony teren o wysokości 136 m n.p.m. znajduje się w północno – zachodniej części obszaru miasta. Największe obniżenie o wysokości 112 m n.p.m. występuje w dolnym biegu rzeki Łabna. 2.1.5. Gleby. Zróżnicowanie typów i gatunków gleb w powiecie jest dość duże. Przyczyną tego stanu jest głównie różny skład mechaniczny oraz stosunki wodne gleb. Na wysoczyźnie dominują gleby bielicowe i brunatne oraz czarne ziemie. W dolinach i zagłębieniach występują gleby torfowe, torfowo – mułowe, mady oraz mursze. Wśród gleb brunatnych i bielicowych najsłabszymi są piaski słabo gliniaste, miejscami z domieszką żwirów. Występują one w północno – zachodniej, północno – wschodniej oraz południowej części obszaru. Są to gleby orne słabe, przepuszczalne, zbyt suche. Piaski podścielone gliną lub pyłem posiadają większe wartości użytkowe. Są to gleby średnie i słabe – IV – V klasy bonitacyjnej gruntów ornych, stanowiące kompleksy gleb żytnioziemniaczanych. Duży obszar na terenie powiatu zajmują gleby zbielicowane i brunatne wytworzone na glinach. Są to gleby III –IV klasy bonitacyjnej gruntów ornych. Wśród czarnych ziem występują piaski gliniaste lekkie i gleby wytworzone z glin. Piaski ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 11 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO gliniaste lekkie zajmują przeważnie tereny znajdujące się w obniżeniach. Są to gleby IV klasy gruntów ornych. Gleby wytworzone z gliny zwałowej zalegają po obu stronach doliny rzeki Łabny. Posiadają one dość wysokie wartości użytkowe III klasy użytków rolnych. Torfy (niskie) zajmują prawie całą dolinę rzeki Łabny. Są to gleby organiczne, użytkowane jako łąki i pastwiska. Mursze zajmują nieduże paski w północnej części, między torfami i glebami wytworzonymi z gliny. Są to mursze płytki podścielone gliną lub piaskiem. Pozostałą część stanowią gleby zdegradowane, zajęte pod zabudowę miejską. Tabela Nr 2. Klasyfikacja gleb w powiecie Kolneńskim Klasa gleb Powiat kolneński Klasa III Klasa IV Klasa V Klasa VI i VII 2,8 29,7 33,4 34,1 Województwo Podlaskie 6,6 45,0 29,6 18,8 Źródło: Opracowanie własne. Wśród gleb brunatnych i bielicowych najsłabszymi są piaski słabo gliniaste, miejscami z domieszką żwirów. Występują one w północno – zachodniej, północno – wschodniej oraz południowej części obszaru miasta. Są to gleby orne słabe, przepuszczalne, zbyt suche. Piaski podścielone gliną lub pyłem posiadają większe wartości użytkowe. Są to gleby średnie i słabe – IV – V klasy bonitacyjnej gruntów ornych, stanowiące kompleksy gleb żytnio-ziemniaczanych. Część stanowią gleby zdegradowane, zajęte pod zabudowę miejską. Charakterystykę gleb powiatu przedstawiono w podziale na trzy grupy: obszary korzystne dla produkcji rolnej. obszary średnio korzystne dla produkcji rolnej. obszary mało korzystne dla produkcji rolnej. Do obszarów o korzystnych warunkach dla produkcji rolnej zaliczono tereny z przewagą gleb IIIa- IIIb klasy gruntów ornych (2-gi i 4-ty kompleks rolniczej przydatności) o strukturalnym, dobrze wykształconym poziomie próchniczym i prawidłowych stosunkach wodnych. Obszary te wskazane są do intensywnej produkcji rolnej, a ich gleby podlegają ochronie przed zmianą użytkowania na nierolnicze. Do obszarów mało korzystnych dla produkcji rolnej zaliczono tereny z przewagą gleb 6-go i 7-go kompleksu rolniczej przydatności (IV a –IVb klasa bonitacji). Są to gleby kompleksu żytnio – ziemniaczanego dobrego. Do obszarów mało korzystnych dla produkcji rolniczej zaliczono tereny z przewagą gleb 6-go i 7-go kompleksu rolniczej przydatności (V i VI klasa bonitacji). Są to gleby nadmiernie przepuszczalne, mające słabą zdolność zatrzymywania wody. Tym samym są to gleby okresowo lub trwale zbyt suche, mało zasobne w składniki pokarmowe. Ogólnie należy stwierdzić, że obszar powiatu Kolneńskiego charakteryzuje się przewagą gleb średnich słabych. Gleby chronione (III – IV) stanowią zaledwie około 40% ogólnej powierzchni gruntów ornych, podczas gdy udział gleb słabych (V – VI) dochodzi do 60 %. ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 12 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO Wśród użytków zielonych, stanowiących 25,6 % ogólnej powierzchni użytków rolnych wyróżniono dwie grupy: obszary średnio korzystne dla produkcji rolnej i obszary mało korzystne dla produkcji rolnej. Do obszarów średnio korzystnych zaliczono tereny z przewagą łąk i pastwisk III i IV klasy użytków zielonych. Są to użytki na glebach okresowo za suchych lub nadmiernie uwilgotnionych. Do obszarów mało korzystnych zakwalifikowano obszary z przewagą łąk i pastwisk V i VI klasy użytków zielonych. Są to użytki leżące na glebach zbyt suchych lub zbyt wilgotnych. 2.2. Zasoby i różnorodność przyrodnicza obszaru powiatu. 2.2.1. Wody. Jednym z ważnych elementów mających wpływ na środowisko przyrodnicze powiatu kolneńskiego są wody powierzchniowe i podziemne, a pośród nich przepływające przez teren powiatu rzeki Pisa i Łabna, które zasilają wody rzeki Narew. Wody powierzchniowe Rzeka Pisa jest prawobrzeżnym dopływem rz. Narew i przebiega przez gminę Turośl odwadniając cały teren gminy. Pisa posiada charakter rzeki nizinnej z licznymi meandrami i starorzeczami. Główne dopływy na terenie powiatu Kolneńskiego to: Rybnica, Rudna, Wincenta, Skroda wraz z dopływem Łabną. Rzeka przyjmuje również szereg rowów, z których najważniejszy jest Kanał Turoślański (prawobrzeżny dopływ). Pisa jest odbiornikiem ścieków komunalnych i przemysłowych z Pisza oraz spływów zanieczyszczeń z terenów wykorzystywanych rolniczo i turystycznie. W miejscowości Ptaki (gm. Turośl) znajduje się punkt wodowskazowy na podstawie wyników pomiarów można scharakteryzować średnie parametry hydrologiczne rzeki na przełomie 1996 r. km A WWQ SWQ SSQ SNQ NNQ WWW NNW - kilometr biegu rzeki pow. zlewni (km2) największy przepływ wartość średnia z największych przepływów rocznych , m 3/s średni przepływ w okresie , m 3/s średni przepływ z najmniejszych przepływów rocznych , m 3/s Najmniejszy przepływ zaobserwowany w danym okresie , m3/s najwyższy stan wody zaobserwowany w danym okresie najniższy stan wody zaobserwowany w danym okresie 37,7 3561,9 89,70 40,80 21,60 11,50 5,50 266 65 Źródło: Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej w Białymstoku. Rzeka Skroda ma długość 52,5 km. Zlewnia obejmuje powierzchnię 430 km2. Odcinek rzeki o długości 10 km jest uregulowany. Usytuowano tu 5 jazów kozłowych żelbetowych. Średnia szerokość rzeki wynosi ok. 4,5 m, a przy ujściu do Pisy - ok. 3,1 m. Średnia głębokość waha się od 0,4 do 0,7 m. Rzeka Łabno przecina obszar miasta Kolno z północnego-wschodu na południowy-zachód. Długość rzeki w granicach miasta wynosi około 1,5 km, a średni jej spadek około 0,5%. Szerokość ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 13 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO koryta Łabny mieści się w granicach od 3,0 do 6,0 m, jego głębokość od l,0 do 1-5 m, zlewnia rzeki w obrębie miasta Kolno wynosi 60 km2, a miarodajny przepływ wody w rzece wynosi 0,233 m3/sek. Wody podziemne Powiat kolneński należy do obszaru zasobnych w wody podziemne. Na terenie powiatu sięga jeden z Głównych Zbiorników Wód Podziemnych – Sandr Kurpie (GZWP nr 216). Zbiornik ma powierzchnię 1120 km2. Zbiornik ten związany z osadami sandru znajduje się w obrębie Równiny Mazurskiej (część północna) i Równiny Kurpiowskiej (część środkowa i południowa). Położony jest w obrębie 3 województw; mazowieckiego, podlaskiego i warmińsko - mazurskiego. Zbiornik związany jest z utworami czwartorzędowymi. Zasoby wodne zbiornika wynoszą; Zasoby odnawialne 14,13 m3/h i 338,88 m3/24h Zasoby dyspozycyjne 5,12 m3/h i 122,88 m3/24h. Zasoby eksploatacyjne stanowią 52 % ustalonych zasobów, zaś eksploatacja jest znikoma i sięga zaledwie 5%. Zbiornik Sandr Kurpie charakteryzuje się dużą miąższością warstwy wodonośnej, brakiem lub niewielkim nadkładem izolującym na większej części terenu. Wody gruntowe Wody gruntowe w powiecie Kolneńskim wykazują dużą zależność od budowy geologicznej i morfologicznej. Układ wód w części wysoczyznowej różni się od układu w części dolinowej. Pierwszy poziom wód w części wysoczyznowej utrzymuje się w glinie zwałowej piaszczystej, w piaskach fluwioglacjalnych oraz w utworach serii zastoiskowej mułkach (pyłach) piaszczystych głębiej niż 2,0 m od powierzchni terenu. Lokalnie poziom ich utrzymuje się na głębokości od 1,0 do 2,0 m od powierzchni terenu. W obrębie tarasu nadzalewowego i zalewowego poziom wód gruntowych występuje w mułkach, piaskach drobnoziarnistych ze znaczną domieszką części organicznych oraz torfach. Wody te związane są z wahaniami poziomu wód w rzece Łabno i zalegają nie głębiej niż 1,0 m od powierzchni terenu. Użytkowy poziom wodonośny (czwartorzędowy) występuje pod warstwą glin zwałowych w utworach serii osadów piaszczystych i żwirowych na głębokości około 4,0 m poniżej poziomu terenu. Poziom ten jest źródłem ujęć wody dla sieci miejskiej Kolna jak również ujęć zakładowych. 2.2.2. Zasoby leśne. Lasy zajmują 20 386 ha, co stanowi 21,5% ogólnej powierzchni powiatu (stan na 2007r.). W strukturze własnościowej lasów wyróżnia się: lasy państwowe – 9 556 ha lasy prywatne – 10 830 ha. W zależności od warunków glebowych, klimatycznych i wodnych wytworzone zostały różne ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 14 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO typy lasu. Dominują lasy na siedliskach boru świeżego, boru mieszanego świeżego oraz lasu mieszanego, ze zdecydowaną przewagą sosny w różnych klasach wieku. Siedliska wilgotne występują głównie w dnach dolin i zagłębień. Dominują drzewostany olszowe i brzozowe w różnym wieku. Są to lasy wilgotne i olsy, niekorzystne dla rekreacji – zbyt wilgotne i niedostępne. Poza jednym, stosunkowo dużym kompleksem leśnym zlokalizowanym w północnozachodniej części obszaru powiatu – Uroczysko – Kozioł – Łacha, pozostałe powierzchnie leśne występują w dużym rozdrobnieniu. Lasy uroczyska Kozioł-Łacha, poza wielkością kompleksu, charakteryzują się stosunkowo dobrymi warunkami rekreacyjnymi – z przewagą drzewostanów w starszych klasach wieku oraz korzystnych dla rekreacji siedlisk leśnych. Stanowią one, obok Pisy, główną atrakcję turystyczną powiatu. Pozostałe kompleksy leśne, zważywszy na ich duże rozdrobnienie i młodsze klasy wieku (w większości nie przekraczające 40 lat), w ograniczonym stopniu mogą być wykorzystywane do celów rekreacyjnych – dostępne do penetracji po wyznaczonych drogach, nie nadające się do rekreacji pobytowej. W zachodniej części obszaru powiatu, w tym również Uroczysko Kozioł- Łacha, część lasów porasta tereny o nachyleniu ponad 5%, pełniąc rolę lasów glebochronnych. To ukształtowanie terenu ogranicza penetrację (tylko po wyznaczonych szlakach) w celu ochrony przed dewastacją zboczy. W drzewostanie leśnym gatunkiem dominującym jest sosna zajmująca ponad 90 % powierzchni, dalej olcha zaledwie 1 %, później świerk, brzoza i inne. 2.2.3. Zasoby surowców naturalnych. 2.2.3.1 Budowa geologiczna. Pod względem geologicznym obszar powiatu Kolno położony jest w zasięgu prekambryjskiej platformy wschodnioeuropejskiej w obrębie jednostki zwanej wyniesieniem mazursko – suwalskim. Podłoże mezozoiczne stanowią utwory kredy górnej (margle i opoki), na których zalegają osady trzeciorzędowe oligocenu (piaski i mułki), miocenu (piaski drobne i pyliste oraz iły miejscami przewarstwione węglem brunatnym) i pliocenu (głównie iły). Pod utworami plioceńskimi lub mioceńskimi występują utwory czwartorzędowe, których miąższość jest bardzo zróżnicowana i ściśle uzależniona od morfologii erozyjnej stropu podłoża trzeciorzędu. Największa miąższość czwartorzędu występuje w zagłębieniach erozyjnych podłoża. Maksymalnie osiąga 130,0 – 160,0 m. Utwory czwartorzędowe reprezentowane przez osady plejstoceńskie i holoceńskie trzech zlodowaceń: podlaskiego, południowo-polskiego i środkowo–polskiego. Utwory plejstoceńskie reprezentowane są przez utwory akumulacji lodowcowej (gliny zwałowe oraz piaski i żwiry), akumulacji szczelinowej (piaski, żwiry i pyły kemy) oraz akumulacji wodnolodowcowej (piaski i żwiry). Gliny zwałowe występują w różnych położeniach, jako pokrywy o miąższości od 1,5 do 4,0 m oraz w podłożu w części środkowej i południowej powiatu w rejonie następujących ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 15 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO miejscowości: Poryte Szlacheckie, Budy Stawiskie, Cedry oraz w pobliżu miasta Stawiski. Są to przede wszystkim gliny piaszczyste. Są zwarte lub półzwarte z małą ilością przewarstwień piaszczystych. W domieszkach występują kamienie i głazy. Do utworów akumulacji lodowcowej należą żwiry i piaski, lokalne pyły. Budują one pagórki martwego lodu. Miąższość tych utworów uzależniona jest od wysokości form. Osady akumulacji szczelinowej to głównie piaski, pyły lub żwiry piaszczyste. Budują wzgórza lub wały kemowe, tworzące dość wyraźne kulminacje w obrębie wysoczyzny. Czapy wzgórz budują często żwiry, a zbocza ich lokalnie przykrywają płaty glin (z reguły niewielkiej miąższości). Utwory te występują bardzo powszechnie w obrębie całego powiatu. Osady akumulacji wodnolodowcowej wykształcone są głównie jako piaski średnie z dużą ilością żwirów lub otoczaków. Miąższość ich przekracza 4,5 m. Występują powszechnie w północnej i środkowej części powiatu. Utwory holoceńskie reprezentowane przez utwory eoliczne, aluwialno-deluwialne i bagienne. Utwory eoliczne występują punktowo. Budują jedynie formy wydmowe. Są to luźne piaski drobne i średnie. Utwory aluwialno-deluwialne i bagienne występują powszechnie w dolinach rzecznych wszystkich rzek oraz obniżeń. Są to piaski, namuły organiczne i torfy o miąższości powyżej 4,5 m. 2.2.3.2 Użytkowe surowce mineralne powiatu Kolno. Na terenie powiatu Kolneńskiego występują udokumentowane, niewielkie złoża kruszywa naturalnego w okolicach miejscowości: Kąty, Mściwuje, Stawiski, Rogienice Wypychy i Rogienice Piaseczne, Kumelsk i Waśki. 2.3. System obszarów chronionych Ogółem powierzchnia obszarów chronionych na terenie Powiatu Kolneńskiego wynosi 21 079,4 ha, co stanowi 22% całkowitej powierzchni powiatu. Najciekawsze partie środowiska przyrodniczego zostały wydzielone w postaci rezerwatów przyrody, a także obszaru chronionego krajobrazu. Wiele pojedynczych okazów przyrody zostało objęte ochrona jako pomniki przyrody. W powiecie kolneńskim można wyróżnić następujące typy obiektów i obszarów prawnie chronionych: 1. powstałe na mocy ustawy o ochronie przyrody: Rezerwat przyrody ”Ciemny Kąt” Rezerwat przyrody „Dzierzbia”, projektowane rezerwaty przyrody, Obszar Chronionego Krajobrazu Równina Kurpiowska i D oliny Dolnej Narwi użytki ekologiczne, pomniki przyrody. 2. powstałe na mocy ustawy o lasach: ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 16 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO lasy ochronne 3.powstałe na mocy ustawy o ochronie zabytków i opieki nad zabytka mi: obiekty zabytkowe. 2.3.1. Rezerwaty, pomniki przyrody, użytki ekologiczne i inne formy ochrony przyrody. Rezerwaty przyrody obejmują zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym ekosystemy, w tym siedliska przyrodnicze, a także określone gatunki roślin i zwierząt, elementy przyrody nieożywionej, mające istotną wartość ze względów naukowych, przyrodniczych, kulturowych bądź krajobrazowych. Rezerwaty leśne utworzone zostały dla zachowania ze względów naukowych i dydaktycznych zbiorowisk leśnych o znacznym stopniu naturalności, charakterystycznych dla puszcz tego rejonu Polski. Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupienia o szczególnej wartości naukowej, kulturowej, historyczno-pamiątkowej i krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, np.: sędziwe i okazałych rozmiarów drzewa i krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, głazy narzutowe. Największą liczbę pomników przyrody stanowią pojedyncze drzewa, wiekowe, potężnych rozmiarów, o pięknym pokroju. Liczba drzew objętych ochroną zmienia się każdego roku – część z nich ulega zniszczeniu przez wichury lub obumiera, ale również uznawane za pomniki są nowe obiekty. W powiecie kolneńskim utworzono 2 rezerwaty przyrody o łącznej powierzchni 196,8ha. Obecnie na etapie projektów są dwa kolejne rezerwaty przyrody. 2.3.1.1 Rezerwat „Ciemny Kąt” Rezerwat „Ciemny Kąt”- zajmuje powierzchnię 125 ha – na terenie gminy Turośl, został utworzony w 1984 r. i leży półtora kilometra na południowy – wschód od wsi Leman, w północno – wschodniej części Puszczy Kurpiowskiej. Rezerwat obejmuje zalesione wyniesienie, zbudowane z piasków wydmowych otoczone, rozległymi zmeliorowanymi łąkami. Rzeźbę rezerwatu urozmaicają liczne wyniesienia wydmowe poprzedzielane zatorfionymi obniżeniami. Las rezerwatu odznacza się wysokim stopniem naturalności. Szczególnie cenne są drzewostany sosnowe z dużym udziałem świerka. Największą powierzchnię zajmuje bór brusznicowy, zbudowany z sosny z nieliczną pojedynczą domieszką świerka. Zajmuje on wyniesienia wydmowe występujące głównie w północnej części rezerwatu. W południowo-zachodniej części rezerwatu występują dość liczne przestoje sosen w wieku około 200 lat, podnoszące znaczenie przyrodnicze walory rezerwatu. Na obrzeżach wyniesień wydmowych świerk wykazuje dużą ekspansywność. Miejscami ma on liczebną przewagę nad sosną. W warstwie krzewów występuje dość licznie jałowiec oraz w niewielkich ilościach świerk i sosna. W warstwie ziół dominują borówka czarna, borówka brusznica, pszeniec zwyczajny i kilka innych. Warstwa mchów rozwinięta dość bujnie i składa się głównie z rokitnika ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 17 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO pospolitego i widłozęba falistego. Ponadto w niewielkich ilościach występują porosty z rodzaju Cladonia. 2.3.1.2 Rezerwat „Dzierzbia” Rezerwat „Dzierzbia” leży na terenie lasów państwowych Nadleśnictwa Łomża, 2.5 km na zachód od Stawisk. Został utworzony w 2001r. Zajmuje powierzchnię 71,80ha. Obejmuje doliny strumienia, który wpada do rzeczki o nazwie Dzierzbnia, płynącej rozległą, zatorfioną doliną na południowym obrzeżu uroczyska. Miejscami zbocza wyniesień otaczających doliny strumienia i rzeczki Dzierzbi są strome (do 30º), a wysokości względne przekraczają 10m. U podnóży wyniesień, w wielu miejscach występują źródliska zasilające strumień i rzekę Dzierzbnię. Strumień wpadający do Dzierzbi płynie naturalnym korytem tworzącym liczne zakola. Koryto Dzierzbi zostało wyprostowane, ale obecnie rzeka znów nabiera naturalnego charakteru rozmywając dawne urządzenia melioracyjne (faszynowe umocnienia sztucznego koryta). W sąsiedztwie strumienia występuje łęg gwiazdnicowo-olszowy. Drzewostan tworzy tu olsza czarna, miejscami z domieszką olszy szarej. W dolnej warstwie drzew występuje czeremcha stanowiąca również główny składnik warstwy krzewów, gdzie towarzyszy jej leszczyna oraz rzadziej trzmielina zwyczajna, wiciokrzew suchodrzew, dereń świdwa. Dość częstym składnikiem warstwy krzewów jest też podlegający prawnej ochronie wawrzynem wilczełyko. Zespół ma zupełnie naturalny charakter pomimo stosunkowo młodego drzewostanu. W rozległej płaskiej zatorfionej dolinie zajmującej południową część uroczyska występuje lęg jesionowo-olszowy. Porasta on trwale podtopioną glebę mułowo-torfową. W drzewostanie dominuje olsza czarna, miejscami z niewielką domieszką olszy szarej. Na obrzeżach szerokiej, płaskiej doliny w południowej części rezerwatu na silnie podtopionej torfowej glebie wykształciły się zbiorowiska olsu. W północno-wschodniej części rezerwatu występuje sosnowo-dębowy bór mieszany, rzadko spotykany na terenie Wysoczyzny Kolneńskiej. Drzewostan tworzy tu sosna i dąb z niewielką domieszką brzozy brodawkowatej i osiki. W warstwie krzewów dominuje leszczyna. Wśród roślin naczyniowych występuje 8 gatunków podlegających całkowitej ochronie: widłak goździsty, widłak wroniec, widłak jałowcowaty, widłak, lilia złotogłów, wawrzynek wilczełyko, pomocnik baldaszkowaty, storczyk plamisty oraz szereg innych rzadkich składników naszej flory, jak gorysz siny, pięciornik biały, dziurawiec skąpolistny, poziomka, kokorycz pełna, zdrojówka rutewkowata, gruszyczka zielonkawa, turówka leśna, czerwień błotna, złoć żółta, manna fałdowana, rutewka orkolistna. Łącznie na terenie uroczyska występuje ponad 200 gatunków roślin naczyniowych i wiele gatunków mszaków. 2.3.1.3 Dolina rzeki Rybnica – rezerwat projektowany Leży w północno-zachodniej części obszaru powiatu Kolno i jest rezerwatem przyrody projektowanym „Dolina rzeki Rybnica”. Powierzchnia jego wynosi około 150 ha. Położony jest również na obszarze dwóch sąsiednich gmin, tj. gminy Turośl i gminy Pisz (woj. warmińsko◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 18 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO mazurskie) do miejsca położonego ok. 500 m, na północ od zabudowań kolonii Szablaki. W północnej części swojego biegu rzeka Rybnica płynie wąską, dość głęboko wciętą, zatorfioną doliną otoczoną lasami, następnie wpływa do rozległej zatorfionej doliny, w której centrum w latach pięćdziesiątych znajdowało się dość duże jezioro, zajmujące powierzchnię około 15 ha. Obecnie jezioro jest już zupełnie zarośnięte, a jego miejsce zajmuje roślinność bagienne i torfowiskowa. Zanik jeziora nastąpił w wyniku osuszenia terenu wykonanego tu w latach 1957-1962. Północna, wąska część doliny rzeki Rybnicy jest silnie podtopiona na całej szerokości. W sąsiedztwie koryta rzeki występuje zespół pałki szerokolistnej. Obok pałki rosną tu też inne gatunki bagienne, jak szalej jadowity, szczaw lancetowaty, gorysz błotny, skrzyp i inne. Na terenie projektowanego rezerwatu występuje 5 rzadkich roślin podlegających ochronie gatunkowej: widłak jałowcowaty, rosiczka okrągłolistna, wierzba borówkolistna, kruszczyk błotny i storczyk krwisty. 2.3.1.4 Rezerwat „Jezioro Łacha” - projektowany Przewidziana powierzchnia ok. 51 ha na terenie północno – środkowej części gm. Turośl, obejmujący jezioro Łacha (w zaniku) wraz z otaczającymi rozległymi torfowiskami. Występuje tu wysoki poziom wód gruntowych, z czym związana jest charakterystyczna roślinność. Formą ochrony objęty jest przede wszystkim bujny szuwar z pałką szerokolistną, który zajmuje znaczną część dawnego jeziora. Oprócz pałki szerokolistnej występuje dość rozlegle skrzyp bagienny, pałka szerokolistna, trzcinnik prosty. Na stosunkowo niedużej powierzchni występuje duża różnorodność zbiorowisk roślinnych pod względem przyrodniczym bardzo cennych zasługujących na ochronę rezerwatową. 2.3.1.5 Parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu Obszar chronionego Krajobrazu Równiny Kurpiowskie i Doliny Do lnej Narwi Obejmuje 20879 ha powierzchni i stanowi fragmenty dawnej Puszczy Kurpiowskiej „Zielonej”. Utworzony został z połączenia Obszaru Chronionego Krajobrazu Pradoliny Pisy i części Pradoliny Narwi obejmując dolinę Narwi, część Puszczy Kurpiowskiej, dolinę Pisy oraz zachodnie obrzeże Wysoczyzny Kolneńskiej. Obszar ten należy do części projektowanego Kurpiowskiego Parku Krajobrazowego. Oprócz Puszczy Kurpiowskiej o walorach krajobrazowych stanowią tereny ekstensywnych łąk, torfowisk niskich i przejściowych, agrocenoz tradycyjnych wzbogaconych dobrze zachowanym środowiskiem kulturowym regionu Kurpiowszczyzny. Puszcza Piska. Puszcza Piska nie leży bezpośrednio na terenie powiatu, ale graniczy z powiatem Kolneńskim od strony północno zachodniej i chociaż na terenie powiatu znajduje się jej nieznaczny obszar jej bliskość i obecność cennych przyrodniczo obiektów wymaga ochrony ze strony również powiatu Kolneńskiego jako sąsiada Leśnego Kompleksu Promocyjnego. Puszcza porośnięta jest strzelistym borem gdzie dominuje sosna. Występujące na tych terenach obszary monokultur sosnowych obejmując również duże powierzchnie zalesionych gruntów porolnych. ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 19 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO Tabela Nr 3. Typy występujących drzew oraz charakter lasu porastającego puszczę Piską Sosna 85% Bór Mieszany Świeży 22% Brzoza 5% Las Mieszany Świeży 7% Olsza 5% Bór Mieszany wilgotny 3% Świerk 4% Ols 4% Pozostałe: Db, Md, Js, Gb, Os, Lp 1% las świeży 2% Bór świeży 54% Pozostałe 7% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Białymstoku Pobliski dla powiatu Kolneńskiego teren Nadleśnictwa Pisz współtworzy Leśny Kompleks Promocyjny „Lasy Mazurskie” (65 tys. ha) na tle ogólnej powierzchni Leśnego Kompleksu Promocyjnego w Puszczy Piskiej 120 tys. ha. W składzie drzewostanów dominuje sosna z domieszką świerka i gatunków liściastych. Występuje tu ekotyp sosny piskiej, który stanowi ważny w skali kraju region nasienny. Drzewostany sosnowe występujące na tych obszarach należą do I i II bonitacji. Sosna na większej części puszczy bardzo dobrze odnawia się naturalnie. Drzewostany puszczy są pierwotnym centrum gradacyjnym większości gatunków owadów żerujących na sośnie. Na terenie Puszczy Piskiej występuje szereg form ochrony przyrody: 25 tys ha lasów Nadleśnictwa Pisz zaliczono do obszaru chronionego krajobrazu, funkcjonują rezerwaty przyrody i strefy ochronne wokół gniazd orła bielika i orlika krzykliwego oraz szereg drzew objętych ochroną jako pomniki przyrody. 2.3.2. Użytki ekologiczne. Użytkami ekologicznymi są zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów, mających znaczenie dla zachowania niektórych zasobów genowych i typów środowisk, jak: naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne „oczka wodne”, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamienice, itp. Użytki ekologiczne stanowią istotny element struktury przyrodniczego krajobrazu. Występują w nich liczne gatunki roślin i zbiorowisk wodnych oraz ptaków i drobnych zwierząt, głównie bezkręgowców. Wiele z nich to rzadkie i zanikające składniki flory i fauny naszych okolic. Ochrona ich, stanowi więc ważny element całego systemu ochrony rodzimej przyrody, chociaż dotychczas były traktowane jako nieużytki gospodarcze, bez względu na ich wartość przyrodniczą. Ulegały wiec powszechnie, uproduktywnieniu przez osuszanie, zaorywanie itp. zabiegi, a występująca na ich terenie flora i fauna uległa zupełnemu zanikowi. Na terenie powiatu kolneńskiego Rozporządzeniem Wojewody Podlaskiego Nr 19/01 z dnia 16 lipca 2001 roku (Dz. Urzędowy woj. Podlaskiego Nr 24 poz. 391) objętych zostało ochroną jako użytki ekologiczne: ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 20 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO użytki na terenie gminy Kolno – 12 na terenie gminy Turośl – 20 na terenie gminy Stawiski – 2 na terenie gminy Mały Płock – 1 Na obszarze użytków, które w powiecie Kolneńskim obejmują 66,3 ha (wg wymienionego rozporządzenia) zabrania się: pozyskiwania, niszczenia lub uszkadzania drzew i innych roślin, zbioru wszystkich dziko rosnących roślin, niszczenia nor i legowisk zwierzęcych, gniazd ptasich i wybierania jaj, wysypywania, zakopywania i wylewania odpadów lub innych, nieczystości, innego zanieczyszczenia wód i gleby oraz powietrza, wydobywania torfu i innych kopalin, niszczenia gleby oraz zmiany sposobu jej użytkowania, palenia ognisk, zmiany stosunków wodnych. 2.3.3. Pomniki przyrody. Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupienia o szczególnej wartości naukowej, kulturowej, historyczno-pamiątkowej i krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, w szczególności sędziwe i okazałych rozmiarów drzewa i krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe. W powiecie Kolneńskim występuje: W gminie Stawiski – 4, w tym: dwa drzewa i jeden głaz narzutowy, lipa drobnolistna, kasztanowiec zwyczajny, głaz narzutowy, W gminie Turośl – 2, w tym: dąb szypułkowy sosna zwyczajna, W gminie Mały Płock – 28, w tym : aleja sosnowa 92 szt . dwie zrośnięte sosny, 15 lip drobnolist nych, 11 klonów zwyczajnych, świerk pospolity, dąb bezszypułkowy, ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 21 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO W gminie Grabowo - 2, w tym : olsza czarna, W gminie Kolno – 3, w tym: jabłoń dzika, głaz narzutowy . W odniesieniu do drzew uznanych za pomniki przyrody obowiązuje zakaz: wycinanie, niszczenie lub uszkadzanie drzew, zrywanie pączków, kwiatów liści oraz pozyskiwanie nasion, zanieczyszczanie terenu, wzniecanie ognia w pobliżu pomnika przyrody, umieszczanie tablic, napisów i innych znaków za wyjątkiem związanych z ochroną pomnika, wykonanie innych czynności mogących zniszczyć pomnik przyrody. 2.3.4. Lasy ochronne W powiecie kolneńskim na obszarze gminy Stawiski zlokalizowanych jest około 80,0 ha lasów ochronnych. Wszystkie one należą do grupy lasów wodochronnych i administrowane są przez nadleśnictwo Łomża. Położone są wzdłuż cieków wodnych i stanowią ciągi hydrologiczne leśnych siedlisk wilgotnych. Chronią zasoby wodne. W lasach tych należy ograniczać pozyskanie drewna oraz formy ich udostępniania. 2.3.5. Obiekty chronione i obiekty ochrony konserwatorskiej. Obiekty chronione i obiekty ochrony konserwatorskiej (parki narodowe, krajobrazowe, rezerwaty, obszary chronionego krajobrazu, pomniki przyrody, użytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne, zespoły przyrodniczo – krajobrazowe, parki rekreacyjne, szczególnie chronione gatunki fauny i flory, obiekty zabytkowe): Gmina Grabowo: kościół z plebanią i cmentarzem rzymsko – katolickim; zespół dworski; Gmina Kolno: kościoły w miejscowościach: Borkowo, Lachowo, Łosewo; cmentarze wojenne w miejscowościach: Kolimagi, Kossaki, Łosewo, Niksowizna, Wincenta; cmentarz rzymsko-katolicki w Lachowie; zespoły dworski w miejscowościach: Glinki i Lachowo; Miasto Kolno: kościół par. p.w. św. Anny; synagoga; cmentarz rzymsko-katolicki; ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 22 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO cmentarz żydowski; cmentarz wojenny z I wojny światowej; Gmina Mały Płock: kościół par. p.w. Znalezienia Krzyża w miejscowości Mały Płock; cmentarz rzymsko-katolicki w Małym Płocku; cmentarze wojenne w miejscowościach: Borkowo, Cwaliny Duże, Józefowo, Kąty, Kąty Kolonia, Mały Płock, Mściwuje, Popki, Rudka Skroda; Gmina Stawiski: kościoły w miejscowościach: Poryte, Romany, Stawiski; cmentarze: Karwowo-Konopata, Poryte Włościańskie, Stawiski; zespół dworski i folwarczny w miejscowości Romany; park dworski w Stawiskich; zespół klasztorny franciszkanów w Stawiskich; Gmina Turośl: kościoły w miejscowościach: Leman, Turośl; cmentarz wojenny w miejscowości Krusza; 2.4. Techniczna infrastruktura ochrony środowiska powiatu. 2.4.1. Zaopatrzenie w wodę Sieć wodociągowa na terenie Powiatu Kolneńskiego jest słabo rozwinięta. Wg danych GUS z 2007 r. na terenie gminy długość czynnej sieci rozdzielczej wynosiła 374,3km. Obecnie z sieci wodociągowej korzysta ponad 25023 osób, co stanowi ponad 63,5% całkowitej ludności powiatu. Liczba ta sukcesywnie rośnie. Dla porównania w 2002r. z sieci korzystało 56,1%. Tabela Nr 4. Infrastruktura wodociągowa na terenie powiatu wg gmin. Gmina Długość czynnej sieci rozdzielczej [km] Miasto Kolno Gmina Kolno Gmina Grabowo Gmina Mały Płock Gmina Stawiski Gmina Turośl Powiat Kolneński 23,8 114,4 82,4 62,5 86,5 4,7 374,3 Połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania [szt] 1098 1189 657 685 1014 118 4761 Ludność korzystająca z sieci wodociągowej [osoba] Korzystający z instalacji w % ogółu ludności [%] 10518 4713 1974 2630 4715 473 25023 98,4 54,4 54,8 52,6 72,0 9,7 63,5 Źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl, stan na 31.12.2007 ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 23 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO Zgodnie z danymi GUS w 2007r. gospodarstwom domowym dostarczono 753,2dam3 wody. Infrastruktura techniczna do korzystania z wód podziemnych to: ujęcia wód (studnie wiercone i stacje wodociągowe - stacje uzdatnia wody) i sieć wodociągowa oraz hydrofornie. Gmina Kolno Wodociąg grupowy „Kumelsk” (2 studnie głębinowe) Wodociąg grupowy „Zabiele” (2 studnie głębinowe) Wodociąg grupowy „Janowo” (2 studnie głębinowe) Gmina Mały Płock Ujęcie wody w Rogienicach Wielkich Ujęcie wody w Korzenistem Gmina Grabowo Wodociąg wiejski Grabowo Wodociąg wiejski Gnatowo Gmina Turośl Dwa wodociągi wiejskie Miasto i gmina Stawiski Hydrofornia Karwowo (studnia) Hydrofornia Stawiski (studnia) Hydrofornia Sokoły (studnia) Zaopatrzenie w wodę jednostek produkcyjnych Kolno przemysł rolno-spożywczy (Agrocentrum, ZPM Kurpianka) przemysł metalowy (FPiU „Bison-Bial”) ilość zużywanej wody średnio dobowo w m 3/d : z sieci komunalnej: 15 m 3/d (Agrocentrum) z własnego ujęcia 8 75 m 3/d (FPiU „Bison-Bial”, ZPM „KURPIANKA”) Mały P łock Interkaz (ilość zużywanej wody, średnio dobowo w 3 m 3/d (własne ujęcie)), Piekarnia mechaniczna (ilość zużywanej wody średnio dobowo w 2m 3/d) Stawiski firma ,,Koja’’ Przedsiębiorstwo ,,Michał’’ ilość zużywanej wody, średnio dobowo w 43 m 3/d - z sieci komunalnej. ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 24 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO 2.4.2. Kanalizacja i oczyszczanie ścieków Prowadzona gospodarka wodno-ściekowa w Powiecie Kolneńskim wpływa niekorzystnie na stan czystości rzek. Niepokojącym zjawiskiem jest wzrost stopnia zwodociągowania Powiatu Kolneńskiego, bez budowy sieci kanalizacyjnej. Na 374,3 km wodociągów istnieje tylko 33,0 km sieci kanalizacyjnej. Powoduje to wzrost zużycia wody, a co za tym idzie wzrost ilości ścieków, których nie ma szansy oczyścić nawet w stopniu dostatecznym. Zła sytuacja występuje na obszarach wiejskich, na 340,4 km wodociągów istnieje tu zaledwie 13,2 km sieci kanalizacyjnej. Ścieki gromadzone są w zbiornikach bezodpływowych, z których większa część jest nieszczelna. Tabela Nr 5. Charakterystyka sieci wodociągowych i kanalizacyjnych w gminach powiatu kolneńskiego (stan na 31.XII.2007) Przyłącza do budynków mieszkalnych Sieć w km Wyszczególnienie Gm. Kolno Gm. Mały Płock Gm. Grabowo Gm. Turośl m. i gm. Stawiski m. Kolno wodociągowa rozdzielcza 114,4 62,5 82,4 4,7 86,5 23,8 kanalizacyjna Wodociągowe kanalizacyjne 1,0 1,2 5,2 5,8 9,6 10,2 1182 589 627 115 1011 1081 18 20 81 115 322 226 Źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl, stan na 31.12.2007 W 2007 roku 62,4 % ogólnej liczby mieszkańców województwa obsługiwanych było przez oczyszczalnie ścieków. Wskaźnik ten dla Powiatu Kolneńskiego wynosi 27,5 %. Wskaźniki te są dla poszczególnych gmin bardzo zróżnicowane: Tabela Nr 6. Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków w % ludności ogółem w 2007 r. Wyszczególnienie Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków (%) 62,4 27,5 Województwo Powiat Kolneński Gminy gm. Kolno gm. Mały Płock gm. Grabowo gm. Turośl m. i gm. Stawiski m. Kolno 0 9,6 27,7 10,6 36,7 60,1 Źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl, stan na 31.12.2007 ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 25 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO 120 110 100 90 80 70 sieć w odociągow a sieć w km 60 sieć kanalizacyjna 50 40 30 20 10 0 Gm. Kolno Gm. Mały Płock Gm. Grabow o Gm. Turośl m. i gm. Staw iski m. Kolno Źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl, stan na 31.12.2007 Na terenie Powiatu Kolneńskiego funkcjonuje 5 oczyszczalni ścieków komunalnych mechaniczno - biologicznych i 1 oczyszczalnia przemysłowa o łącznej przepustowości projektowej 2385 m3/d, z czego wykorzystywane jest tylko 47 %. Rys. Nr 2. Schemat poglądowy rozmieszczenia i wielkości oczyszczalni ścieków na terenie powiatu ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 26 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO Tabela Nr 7. Zestawienie poszczególnych parametrów i danych technicznych dotyczących systemów kanalizacyjnych powiatu wg gmin, stan 2006r. Gmina Przepustowoś Przepustowość ć rzeczywista potencjalna urządzeń do urządzeń do oczyszczania oczyszczania ścieków ścieków 3 m /d m3/d Nazwa obiektu LM podłączon ych do systemu kanalizacji - Dług ość sieci km Gm. Kolno brak Gm. Mały Płock Oczyszczalnia ścieków w Małym Płocku ~19 100 480 1,2 Gm. Grabowo komunalna oczyszczalnia ścieków w Grabowie Gminna oczyszczalnia ścieków Oczyszczalnia ścieków Stawiski ~ 63 300 1000 5,2 ~36 100 520 5,8 257 500 2400 9,6 Oczyszczalnia miejska w Kolnie 772,43 2850 6418 10,2 Gm. Turośl m. i gm. Stawiski m. Kolno Źródło: Opracowanie własne na podstawie www.wios.bialystok.pl 2.4.2.1 Ścieki komunalne W poszczególnych gminach sytuacja przedstawia się następująco: Gmina Kolno - Na terenie gminy nie jest rozwiązana gospodarka ściekowa. Ścieki sanitarne odprowadzane są głównie do zbiorników z przeznaczeniem do wywożenia. Najbliższa oczyszczalnia ścieków z punktem zlewnym jest usytuowana w mieście Kolno. Gmina Mały Płock - Ścieki odprowadzane są do oczyszczalni w Małym Płocku przez istniejącą instalację kanalizacyjną opartą na systemie grawitacyjnym, z której korzysta 480 osób oraz Szkoła Podstawowa i Gimnazjum w Małym Płocku. Pozostała część gromadzona jest w zbiornikach przydomowych i dowożona wozami asenizacyjnymi do oczyszczalni. W Małym Płocku funkcjonuje oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna, o przepustowości ok. 100m3/d. W chwili obecnej wykorzystywanych jest zaledwie 19% jej mocy przerobowej, a związane jest to z niewielką liczbą przyłączy kanalizacyjnych. Oczyszczalnia mechaniczno - biologiczna typu Bioblok MU – 100 w Małym Płocku. Dopływające ścieki w pierwszej kolejności trafiają na kratkę obsługiwaną ręcznie, następnie przez studzienkę rozdzielczą do przepompowni skąd trafiają do komory napowietrzania, a następnie do osadnika wtórnego, z którego następuje odpływ oczyszczonych ścieków. Po modernizacji wybudowano punkt zlewny ścieków dowożonych. Osady ściekowe w ilości 5 Mg: z piaskownika – 4,5 Mg, z kratki – 0,54 Mg, wywożone są na ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 27 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO gminne składowisko odpadów. Gmina Grabowo - Ścieki odprowadzane są do komunalnej oczyszczalni ścieków w Grabowie, która została oddana do użytku 1999 roku. Czynna sieć kanalizacyjna ma długość 5200m i korzysta z niej ok. 1000 osób. Oczyszczalnia gminna jest oczyszczalnią mechaniczno-biologiczną z osadem czynnym. Ścieki kierowane są na punkt zlewny ze zbiornikiem wyrównawczym i dalej na komorę krat, następnie przepływają przez piaskownik wirowy i dopływają do zbiornika retencyjnego. W dalszej kolejności kierowane są na cykliczną komorę osadu czynnego SBR, następnie na komorę magazynowo-zagęszczającą i układ mechanicznego odwadniania osadu DRAIMAD. Ilość i sposób postępowania z osadami ściekowymi: Po odwodnieniu osadu ściekowego w „DRAIMADZIE” osad wywożony jest na gminne składowisko śmieci. Średnio dobowo workowane jest ok. 2-3 worków osadu. Na terenach nieskanalizowanych gospodarka ściekowa realizowana jest poprzez szamba przydomowe. Gmina Turośl - Na terenie gminy długość sieci kanalizacyjnej wynosi 5 800m, i korzysta z niej 520 osób. Ścieki oczyszczane są w gminnej oczyszczalni ścieków w Turośli, oddanej do użytku w 2005r. Jest to oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna z osadem czynnym, o przepustowości 100m3/d. Obecnie wykorzystywane jest 36% jej potencjalnej mocy przerobowej, co związane jest z małą liczba przyłączy kanalizacyjnych. W skład oczyszczalni wchodzą: reaktory biologiczne typu BIOVAC, stacja dozowania PIX, oraz urządzenie DRAIMAD do odwadniania osadu. Odbiornikiem oczyszczonych ścieków jest rów melioracyjny będący dopływem Kanału Turośl. Na terenach nieskanalizowanych gospodarka ściekowa realizowana jest poprzez zbiorniki bezodpływowe i odbiór ścieków wozami asenizacyjnymi. Miasto i gmina Stawiski – Długość sieci kanalizacyjnej wynosi 9600m i korzysta z niej ponad 2400 mieszkańców. Komunalna oczyszczalnia ścieków w Stawiskach, została oddana do użytku 1993 roku. Długość sieci kanalizacyjnej wynosi 9600 m. Przepustowość rzeczywista oczyszczalni średnia dobowa ~ 257 m3/d. Przepustowość potencjalna istniejących urządzeń do oczyszczania ścieków, średnia dobowa 500 m3/d. Ścieki kierowane są na przepompownię ścieków i dalej na komorę defosfatacji, do której recyrkulowany jest osad, następnie ścieki przepływają przez komory nitryfikacji, w której są napowietrzane przy pomocy urządzeń natleniających przechodzą przez strefy natlenione i nienatlenione. Dalej przepływają przez osadniki wtórne, z których w postaci oczyszczonej płyną do odbiornika. Osady ściekowe przechowywane są na poletku kompostowym i lagunie trzcinowej. ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 28 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO Na terenach nieskanalizowanych gospodarka ściekowa realizowana jest poprzez zbiorniki bezodpływowe i odbiór ścieków wozami asenizacyjnymi. Miasto Kolno – na terenie miasta istnieje jedna oczyszczalnia ścieków. Długość sieci kanalizacyjnej wynosi 10200 m. Przepustowość rzeczywista oczyszczalni średnia dobowa ~ 772,43 m3/d. Natomiast przepustowość potencjalna istniejących urządzeń do oczyszczania ścieków, wynosi 2850 m3/d. Z oczyszczalni ścieków korzysta ponad 60% ludności miasta Kolno. Oczyszczalnia miejska w Kolnie została oddania do użytku 2003 r. i jest oczyszczalnią mechaniczno-biologiczną z osadem czynnym. Do oczyszczania biologicznego ścieków przewidziano zastosowanie procesu usuwania związków węgla i azotu w połączeniu z wytrącaniem fosforu. Natomiast procesami mechanicznego oczyszczania ścieków są przede wszystkim cedzenie oraz usuwanie piasku. Ponadto na terenie oczyszczalni prowadzona jest kompleksowa przeróbka osadów. Wytrącony w osadnikach osad nadmierny jest zagęszczany i odwadniany. Następnie przewożony jest na hałdy kompostowe, i potencjalnie może wykorzystany rolniczo. Na terenach nieskanalizowanych gospodarka ściekowa realizowana jest poprzez wywóz wozami asenizacyjnymi. 2.4.2.2 Ścieki produkcyjne Mały P łock Interkaz - ilość powstających ścieków, średnio dobowo wynosi 3 m 3/d i gromadzone są w zbiorniku przydomowym, Piekarnia mechaniczna - ilość powstających ścieków 2m 3/d, Stawiski Firma,,Koja’’, Przedsiębiorstwo ,,Michał’’ ilość powstających ścieków średnio dobowo wynosi 34 m 3/d i odprowadzane są do zbiorczej sieci komunalnej m. Kolno Przemysł rolno-spożywczy (Agrocentrum, ZPM Kurpianka) Przemysł metalowy (FPiU „Bison-Bial”) Ilość powstających ścieków średnio dobowo w m3/d : do sieci zbiorczej komunalnej: - 12 m3/d (FPiU „Bison-Bial”) do własnej oczyszczalni ścieków: - 619 m3/d (ZPM „KURPIANKA”) poprzez wozy asenizacyjne do oczyszczalni ◊ A R E O Białystok ◊ - 15 m3/d (Agrocentrum) A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 29 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO 2.4.3. Gospodarka odpadami. Według danych GUS z 2007r. w powiecie kolneńskim zebrano 4 880,56 t komunalnych odpadów zmieszanych. W tym: Miasto Kolno- 2 288,06 t Gmina Kolno – 224,63 t Gmina Grabowo – 271,68 t Gmina Mały Płock – 1 123,93 t Miasto Stawiski – 436,50 t Gmina Stawiski – 417,0 t Gmina Turośń 118,76 t Na terenie powiatu kolneńskiego jedynym czynnym składowiskiem odpadów jest składowisko w Kolnie. Składowiska w Stawiskach, Golonkach (gmina Grabowo), Turośli, Mściwojach (gmina Mały Płock) i Górskich (gmina Kolno) są na etapie rekultywacji. Szczegółowe informacje na temat gospodarki odpadami w powiecie kolneńskim przedstawione są w Planie Gospodarki Odpadami dla Powiatu Kolneńskiego na lata 2008-2014. Plan ten obejmuje: aktualny stan gospodarki odpadami; prognozowane zmiany w zakresie gospodarowania odpadami; działania zmierzające do poprawy sytuacji w zakresie gospodarki odpadami; harmonogram realizacji tych działań. 2.4.4. Urządzenia ochrony powietrza Ciepłownictwo Zanieczyszczenie atmosfery na terenie powiatu nie jest wysokie z uwagi na niewielkie uprzemysłowienie i w związku z tym wpływ emisji przemysłowej na stan czystości powietrza jest znikomy. WIOŚ Białystok delegatura w Łomży kontroluje w zakresie ochrony powietrza na terenie Powiatu Kolneńskiego jedynie największe obiekty. W 2006r. skontrolowane zostały: Zakład Produkcji Mleczarskiej „Krupianka” w Kolnie Spółdzielni Mleczarskiej Grajewie. „Mlekpol” w Ciepłownia Miejska w Kolnie należąca do Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej i Gospodarki Wodno-Ściekowej w Kolnie. ZPM „Krupianka” w Kolnie posiada i eksploatuje kotłownię na potrzeby technologiczne i grzewcze zakładu. Kotłownia wyposażona jest w trzy kotły parowe z rusztem mechanicznym o wydajności po 5,0 Mg pary/godz, są to kotły typu OKR 5. Kotłownia pracuje w ruchu ciągłym (w sezonie grzewczym pracują wszystkie kotły, a w letnim tylko dwa). W kotłach spalany jest miał węglowy. Kotły wyposażone są w bateryjne ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 30 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO odpylacze cyklonowe o skuteczności odpylania 81-82 %. W 2006r. w kotłowni spalono łącznie 9080 Mg paliwa. Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej i Gospodarki Wodno Ściekowej w Kolnie – Ciepłownia miejska w Kolnie pracująca na potrzeby grzewcze miasta Kolno eksploatuje kotłownię wyposażoną w trzy kotły: Kocioł nr 1: WR-5 – wyposażony w II- stopniową instalacje odpylającą, tj. multicyklon przelotowy typu MP-15 oraz 2 baterie cyklonów typu CE-4x710 Kocioł nr 2: WR-5 – wyposażony w baterię 4- cyklonową typu CE-4x900 Kocioł nr 3: WR-2,5 – wyposażony w baterię 4-cyklonową typu CE-4x560 Tabela Nr 8. Wybrane urządzenia do redukcji zanieczyszczeń powietrza. Gmina Miejsce zainstalowania urządzeń Kolno PECiGW-Ś Sp. z o.o. w Kolnie Ciepłownia Miejska w Kolnie Kolno Kolno Spółdzielnia Mleczarska "MLEKPOL" w Grajewie. Zakład Produkcji Mleczarskiej "KURPIANKA” w Kolnie PBK Sp. z o.o. w Łomży Wytwórnia Mas Bitumicznych w Borkowie k/Kolna Rodzaj i ilość zatrzymanych zanieczyszczeń / stopień redukcji [%] Typy urządzeń wchodzących w skład instalacji - multicyklon MP-15 - 2 baterie cyklonów typ CE4x710 - bateria 4-cyklonowa CE4x900 - bateria 4-cyklonowa CE4x560 - baterie cyklonów CE 4x800 - bateria cyklonów typu WRG pył - 91,5% pył > 79,9% pył - 78,5% pył – 82% pyły – 90% - multicyklon OMC-1 pył - pyły z procesów energetycznego spalania paliw, pyły - pyły z procesów technologicznych Źródło: Opracowanie własne na podstawie www.wios.bialystok.pl. Gazownictwo W Powiecie Kolneńskim brak jest gazociągu przewodowego. Gospodarstwa zasilane są gazem płynnym propan butan poprzez sieć punktów rozprowadzania butli domowych. 2.5. Zrównoważone wykorzystywanie materiałów wody i energii. Polityka ekologiczna państwa w sferze racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych dotyczy przede wszystkim: racjonalizacji użytkowania wody; zmniejszenia materiałochłonności i odpadowości produkcji; zmniejszenia energochłonności gospodarki i wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych; ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 31 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO ochrony gleb; wzbogacanie i racjonalna eksploatacja zasobów leśnych; ochrona zasobów kopalin. Głównym priorytetem staje się zmniejszenie wodochłonności, materiałochłonności i energochłonności, gdyż koszty wody, energii i surowców z pierwotnych źródeł jest coraz wyższy. Racjonalne gospodarowanie wodą. Kierunki działań zmierzające do racjonalnego korzystania z wody to: wprowadzanie norm zużycia wody w wybranych, szczególnie wodochłonnych procesach produkcyjnych w oparciu o dane o najlepszych dostępnych technikach (BAT),oraz systemu kontroli wodochłonności produkcji w formie obowiązku rejestracji zużycia wody do celów przemysłowych i rolniczych w przeliczeniu na jednostkę produktu popularyzacja stosowania zamkniętych obiegów wody w zakładach przemysłowych poprzez wtórne użycie wody. ograniczenie zużycia wody z ujęć podziemnych, stosowanie w miarę możliwości z wód powierzchniowych. właściwe utrzymanie jakości wód i urządzeń wodnych; racjonalizacja zużycia wody w gospodarstwach domowych stały nadzór i kontrola eksploatowanych elementów sieli wodociągowej Racjonalne wykorzystywanie materiałów: Działania zmierzające do racjonalnego wykorzystywania materiałów to: zapobieganie i ograniczanie powstawania odpadów, a także zmniejszenie ich negatywnego oddziaływania na środowisko; wprowadzanie technologii niskoodpadowych , bezodpadowych i recykling zmniejszenie oddziaływania rolnictwa na środowisko poprzez rozpropagowanie i stosowanie Kodeksu Dobrych Praktyk, kontynuacja budowy płyt obornikowych i zbiorników na gnojówkę; racjonalne gospodarowanie kopalinami poprzez opracowanie planów eksploatacji kopalin i rekultywacji terenów poeksploatacyjnych. Racjonalne wykorzystanie energii. Jednym z priorytetów krajowej polityki energetycznej jest rozwój energetyki opartej na energii ze źródeł odnawialnych (OZE). Kierunki działań sprzyjające racjonalnemu korzystania z energii to: propagowanie wykorzystywania odnawialnych źródeł energii; minimalizacja energochłonności gospodarki poprzez technologii również z wykorzystaniem kryteriów BAT; stosowanie energooszczędnych wprowadzanie indywidualnych liczników energii elektrycznej, wody i ciepła. ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 32 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO 3. STAN i ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO POWIATU KOLNEŃSKIEGO 3.1. Zanieczyszczenia wód Wody powierzchniowe Rzeka Łabno należy do większych dopływów Skrody. Jest dopływem prawostronnym, Vrzędu. Jej długość wynosi 12,7 km, a powierzchnia zlewni równa jest 60,84 km2. Średnia szerokość rzeki wynosi 1,3 m. Łabna jest rzeką w całości uregulowaną. Jest ona odbiornikiem ścieków z m. Kolna. Rzeka Łabna w 2006 roku objęta była badaniami w ramach monitoringu regionalnego. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, że: Stan czystości rzeki Łabny zbadany został w dwóch punktach pomiarowo-kontrolnych. W górnym odcinku rzeki jakość wód odpowiada IV klasie czystości wód, również po przejęciu zanieczyszczeń z miasta odpowiada IV klasie czystości wód. Jakość wód rzeki Łabny w punkcie kontrolnym zlokalizowanym powyżej Kolna, w porównaniu z latami 2004-2005 pogorszyła się z klasy III do klasy IV. Badania wykazały również, że wody rzeki nie spełniają wymagań jakie powinny spełniać wody śródlądowe będące środowiskiem dla życia ryb w warunkach naturalnych. Jakość wód rzeki Łabny poniżej miasta Kolno, która jest odbiornikiem ścieków z oczyszczalni komunalnej w Kolnie poprawiła się w stosunku do roku 2005 z V na IV klasę czystości. W 2006 r. nie stwierdzono przypadków zdarzeń o charakterze awarii powodujących zanieczyszczenie wód rzeki Łabny. W pozostałych gminach ocena stanu czystości wód prowadzona jest przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Łomży. W 2006 r. badaniami objęte są następujące rzeki: Narew, Pisa, Skroda oraz kanał Turośl. Rzeka Narew na wysokości miejscowości Szablaki posiada wody IV klasy czystości. Rzeka Pisa badana była w trzech punktach pomiarowo kontrolnych: - punkt w miejscowości Wincenta, wody o jakości niezadowalającej – klasa IV, - punkt w miejscowości Dobrylas, wody o jakości niezadowalającej – klasa IV, - punkt w miejscowości Morgowniki, wody o zadowalającej jakości – klasa III, zaobserwowano stopniowe poprawianie się jakości sanitarnej rzeki. Wody rzeki Pisy nie spełniają wymagań jakie powinny spełniać wody śródlądowe będące środowiskiem bytowania ryb karpiowatych w warunkach naturalnych. Rzeka Skroda, w miejscowości Rudka Skroda na odcinku przyujściowym posiada wody III klasy czystości, a więc wody o zadowalającej jakości. Rzeka Skroda nie spełnia wymagań jakie powinny spełniać wody śródlądowe będące środowiskiem bytowania ryb karpiowatych w warunkach naturalnych. Kanał Turośl wg. danych pomiaru w miejscowości Potasie wody zakwalifikowane są do IV klasy czystości, a więc do wód o niezadowalającej jakości . Turośl nie spełnia wymagań jakie powinny spełniać wody śródlądowe będące środowiskiem bytowania ryb karpiowatych w warunkach naturalnych. Również stosunkowo czyste są wody pozostałych drobnych cieków. Ze względu na rolniczy ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 33 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO charakter powiatu brak jest większych źródeł zanieczyszczeń wód. Głównymi źródłami zanieczyszczeń wód powierzchniowych są ścieki oczyszczone odprowadzane z oczyszczalni gminnych do wód płynących. Rzeka Łabna jest odbiornikiem ścieków z miasta Kolno, rzeka Muzga dopływ Skrody ścieki z gminy Grabowo, rz. Dzierzbia z gminy Stawiski, rz. Cetna z gminy Mały Płock, oraz kanał Turośl z gminy Turośl. Trudnym do zmierzenia źródłem zanieczyszczenia wód powierzchniowych są niekontrolowane spływy powierzchniowe z obszarów rolnych, w tym chemizowanych i nawożonych. Pomimo, że ilość wywożonej na użytki rolne gnojowicy w ostatnich latach znacznie zmalała (ze względu na spadek pogłowia zwierząt), stanowi ona nadal lokalną uciążliwość dla środowiska. Zmalała również, głównie ze względów ekonomicznych, ilość zużywanych nawozów sztucznych i środków ochrony roślin. Czynniki te wpływają na zmniejszenie niekorzystnego wpływu rolnictwa na stan czystości wód. Wody gruntowe Zanieczyszczenie wód gruntowych obserwuje się głównie w pobliżu zakładów przemysłowych, składów przemysłowych i składowisk komunalnych lub przemysłowych, stacji paliw etc. Rzadko obserwowana jest podwyższona zawartość związków azotu, a jeszcze rzadziej metali ciężkich, w wodach wgłębnych (tj. wodach podziemnych, które występują pod nieprzepuszczalnymi utworami geologicznymi, posiadającymi dobrą lub średnią izolację przed zanieczyszczeniami). Obecność tych substancji wynika z naturalnych warunków geologicznych warstw wodonośnych. Na terenie powiatu kolneńskiego zagrożeniem dla wód gruntowych może stać się nieracjonalne nawożenie mineralne, które zagrażać może również wodom powierzchniowym – nawożenie łąk w bezpośrednim sąsiedztwie cieków wodnych. Na obszarze powiatu ścieki sanitarne odprowadzane są głównie do przydomowych zbiorników bezodpływowych z przeznaczeniem do wywożenia. Ze względu na fakt, że zbiorniki te nie są właściwie uszczelnione, część nieoczyszczonych ścieków może przedostać się do gruntu, zanieczyszczając wody gruntowe. Zagrożenie zanieczyszczenia wód gruntowych ściekami gromadzonymi w zbiornikach będzie wzrastało z uwagi na zwiększone zużywanie wody do celów domowych, co jest konsekwencją budowy dalszych zbiorowych wodociągów wiejskich na terenie gminy. Zagrożeniem dla wód gruntowych są istniejące składowiska odpadów na terenie Powiatu Kolneńskiego, z wyłączeniem składowiska w Kolnie. Wody podziemne Wody podziemne płytkiego krążenia (zasilane głównie opadami atmosferycznymi i, w mniejszym stopniu, wodami powierzchniowymi) są zdecydowanie bardziej podatne na zanieczyszczenia niż wody wgłębne. Wody płytkiego krążenia są pozbawione warstwy izolacyjnej nadkładu, a tym samym są one słabo izolowane przed wpływami antropogenicznymi. Zagrożenie dla jakości wód płytkiego krążenia stanowią m.in.: Nie posiadające ◊ wymaganych A R E O Białystok zabezpieczeń ◊ składowiska A R E O Białystok ◊ odpadów komunalnych A R E O Białystok ◊ lub Str. 34 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO przemysłowych i niezarejestrowane składowiska odpadów, Nie posiadające wymaganych zabezpieczeń stacje paliw, magazyny produktów ropopochodnych oraz innych substancji chemicznych, Szlaki komunikacyjne: drogi, parkingi i place postojowe samochodów, Fermy zwierząt, Intensywne nawożenie i stosowanie środków ochrony roślin, rolnicze wykorzystywanie ścieków, Grzebowiska padłych zwierząt Ścieki (surowe lub niedostatecznie oczyszczone) wprowadzane do gleby. Zagrożenie, w dłuższym przedziale czasowym, dla jakości wód płytkiego krążenia mogą stanowić także ścieki komunalne i przemysłowe wprowadzane do wód powierzchniowych oraz nadmierne emisje zanieczyszczeń gazowych i pyłowych do atmosfery. Podziemne wody wgłębne zalegają pod nieprzepuszczalnymi utworami geologicznymi i posiadaj dobrą lub średnią izolację przed wpływami zanieczyszczeń pochodzenia antropogenicznego. Są one mniej podatne na czynniki atmosferyczne i antropogeniczne. Warstwy wodonośne tych wód są zasilane pośrednio opadami atmosferycznymi, wodami powierzchniowymi, a także z wyżej położonych warstw wodonośnych. Zagrożeniem dla jakości wód wgłębnych może być dopływ zanieczyszczeń charakteryzujących się dużym ładunkiem i/lub toksycznością, zwłaszcza jeśli substancje te są wprowadzane do środowiska przez długi czas. Źródłem zanieczyszczeń są: Nieposiadające odpowiednich zabezpieczeń składowiska przemysłowych i niezarejestrowane wysypiska odpadów, odpadów komunalnych lub Nieposiadające odpowiednich zabezpieczeń stacje paliw, magazyny produktów ropopochodnych oraz innych substancji chemicznych, Fermy zwierząt, Ścieki (surowe lub niedostatecznie oczyszczone) wprowadzane do gleby. Zagrożenie dla jakości wód podziemnych (wód płytkiego krążenia jak i wód wgłębnych) stanowią także nieczynne (nieużytkowane) i źle zabezpieczone studnie wiercone. Są one źródłem bakteriologicznego skażenia warstwy wodonośnej. Likwidacja zakładów posiadających własne ujęcia (dawne PGR-y, zlewnie mleka, szkoły wiejskie etc.) przy równoczesnym braku bezwzględnego obowiązku likwidacji starych i nieeksploatowanych studni wierconych powoduje, że liczba nieczynnych ujęć prawdopodobnie wzrasta. Zagrożeniem dla jakości i ilości zasobów wód podziemnych może być także budowa w obszarach zasobowych ujęć komunalnych nowych studni i ujęć niezwiązanych z poborem wody na potrzeby zbiorowego zaopatrzenia. W 2007 r. Państwowy Instytut Geologiczny przeprowadził badania wód podziemnych na terenie powiatu kolneńskiego w dwóch punktach pomiarowych. Na podstawie tych badań stwierdzono, że: w miejscowości Kolno wody podziemne mają III klasę czystości wód zgodnie z klasyfikacją określoną w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004r. w sprawie ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 35 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz. U. Nr 32, poz. 284). oraz w miejscowości Kozioł II klasy czystości wód, w ramach badań nie stwierdzono przekroczenia parametrów wyznaczonych w normach wód przeznaczonych do spożycia przez ludzi. Jakość wód podziemnych utrzymuje się w granicach tych samych klasy czystości jakie stwierdzono w roku 2004 i 2006. 3.2. Zanieczyszczenia powietrza Na poziom stężeń zanieczyszczeń w powietrzu mają wpływ: wielkość napływowej i lokalnej emisji zanieczyszczeń do powietrza, warunki klimatyczne i topografia terenu. Powiat charakteryzuje się zróżnicowaną rzeźbą terenu i warunkami klimatycznymi, co ma istotny wpływ na rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń. Region, podobnie jak cała Polska, znajduje się pod wpływem dominującej zachodniej cyrkulacji mas powietrza (około 36%). Sprzyja to napływowi zanieczyszczeń z dalszych odległości, w tym z terenów uprzemysłowionych w Polsce i Europie. Od strony zachodniej powiat kolneński sąsiaduje między innymi z województwem warmińsko – mazurskim nieco bardziej uprzemysłowionym. Napływ mas powietrza z zachodu ma największe znaczenie dla wielkości stężeń zanieczyszczeń powietrza i ładunków wnoszonych z opadami do podłoża w regionie kolneńskim. Emisja Na emisję całkowitą zanieczyszczeń powietrza składa się emisja ze źródeł stacjonarnych pochodząca z energetyki zawodowej, energetyki przemysłowej, technologii przemysłowych i innych źródeł stacjonarnych (kotłownie lokalne, paleniska domowe, warsztaty rzemieślnicze, rolnictwo i inne) oraz ze źródeł mobilnych. Rozkład wielkości emisji zanieczyszczeń powietrza na obszarze powiatu jest niewielki gdyż stopień uprzemysłowienia regionu jest niewielki. W 2006 r. badania przeprowadzone przez WIOŚ w Białymstoku wykazują, że wielkość emisji zanieczyszczeń w powiecie kolneńskim wynosi: wielkość emisji dwutlenku azotu – 50,059 Mg/rok wielkość emisji dwutlenku siarki – 84,602 Mg/rok wielkość emisji tlenku węgla – 122,1949 Mg/rok wielkość emisji dwutlenku węgla – 30613,4095 Mg/rok wielkość emisji pyłu ogółem - 93,3592 Mg/rok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 36 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO Do największych zakładów przemysłowych na terenie powiatu należą: 1) Zakład Produkcji Mleczarskiej „Krupianka” w Kolnie, Spółdzielni Mleczarskiej „Mlekpol” w Grajewie 2) Ciepłownia Miejska w Kolnie należąca do Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej i Gospodarki Wodno-Ściekowej w Kolnie. Tabela Nr 9. Źródła emisji związane z gospodarką cieplną na terenie powiatu L.p . Nazwa obiektu, właściciel 1 1 Czas pracy Paramet ry emitora Rodzaj paliwa i roczne zużycie Nr Decyzji Urządzenia ochronne Baterie cyklonów CE 4x710 CE 4x900 CE 4x560 Baterie cyklonów 3 szt. CE 4x800 SO2 Mg/rok NOx Mg/rok Pył Mg/rok CO Mg/rok PECiGWŚ Sp. z o.o. w Kolnie 93 23 25 33 Cały rok H=60 m D=1,2 m Miał 7 250 t OS764 1-3/99 ZPM „Kurpianka” w Kolnie 59 20 16 8 Cały rok H = 45 mb, D=1,2 m Miał 7 014 t OS764 1-1/99 z 28011999 r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie www.wios.bialystok.pl. Emisja niska Niska emisja, pochodząca głównie z lokalnych kotłowni i gospodarstw indywidualnych stanowi lokalnie poważny problem, w szczególności na terenach wiejskich. Niska emisja jest zagadnieniem trudnym do szybkiego rozwiązania ze względu na brak informacji o rozkładzie przestrzennym emisji, a także bardzo duże rozproszenie jej źródeł. Dodatkowo, uciążliwości związane z niską emisją charakteryzują się sezonowością - wyraźnie wzrastają w sezonie grzewczym zaś w lecie ich znaczenie jest niewielkie. Tabela Nr 10. Źródła emisji niskiej związane z gospodarką cieplną na terenie powiatu wg gmin L. p. Nazwa jednostki 1. GRABOWO Remiza OSP GRABOWO Budynek mieszkalny Piekarnia 2. 3. Źródło energii Moc cieplna [kW] Sprawność [%] 73000 kcal/h = 84900 kW 75 75 bd 13500 kcal/h = 15700 kW Bd bd Bd bd bd Bd bd 0,084 0,06 76 76 Grabowo Kocioł wodny Kocioł wodny bd Kolno 1. 2. 1 2 Fabryka Przyrządów i Uchwytów BISON-BIAL S.A. w Białymstoku Oddział w Kolnie, Zakład Produkcji Mleczarskiej „KURPIANKA” w Kolnie Mały Płock Kocioł węglowy Kocioł węglowy Gminny Ośrodek Kultury Urząd Gminy ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 37 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO 3 4 5 6 7 8 9 1 2 1. Szkoła Podstawowa w Chludniach Szkoła Podstawowa w Rogienicach Wielkich Szkoła Podstawowa w Kątach Szkoła Podstawowa w Małym Płocku Ośrodek Zdrowia w Małym Płocku Bank Spółdzielczy Szkoła Podstawowa w Korzenistem Kocioł olejowy Kocioł olejowy 0,18 0,18 90 90 Kocioł węglowy Kocioł olejowy 0,04 2 x 0,4 75 85 0,08 0,08 0,06 85 86 74 Bd Bd bd bd Bd bd Kocioł olejowy Kocioł olejowy Kocioł węglowy Stawiski 3 piekarnie bd „Koja” produkcji kabin do ciągników bd rolniczych oraz innych wyrobów metalowych Gm. Turośl Piekarnia bd Gm. Kolno – brak danych Źródło: Opracowanie własne na podstawie www.wios.bialystok.pl oraz danych poszczególnych gmin. Imisja Głównym źródłem informacji o stanie zanieczyszczenia atmosfery jest obserwacja zmian, jakie zachodzą w ilości zanieczyszczeń emitowanych do powietrza oraz stężeń zanieczyszczeń powietrza i opadów atmosferycznych. Podstawowymi parametrami charakteryzującymi stan zanieczyszczenia powietrza są średnie stężenia substancji w powietrzu dla określonych okresów uśredniania. W 2006 r. zmonitorowano wielkość imisji. Dla powiatu kolneńskiego przyjęto najwyższą klasę wynikową A, dla wszystkich trzech badanych zanieczyszczeń (SO2,NO2, benzenu). Wielkość mierzonych zanieczyszczeń powietrza nie przekraczają dopuszczalnych wartości (z uwzględnieniem ustalonego przepisami marginesu tolerancji). Działania podejmowane dla ochrony powietrza przed zanieczyszczeniami W ciągu kilku ostatnich lat jakość powietrza ulega znaczącej poprawie. Wiele jednostek, zarówno z sektora energetyczno-przemysłowego jak i komunalnego, zrealizowało w tym okresie inwestycje służące ochronie powietrza przed zanieczyszczeniem. Znaczące obniżenie emisji miało miejsce między innymi w Przedsiębiorstwie Energetyki Cieplnej i Gospodarki Wodno-Ściekowej Sp. z o.o. w Kolnie po remoncie i modernizacji kotła WR- 5 nr 1, co wpłynęło na wzrost wydajności cieplnej oraz po wymianie urządzeń odpylających tj. baterii cyklonów na II-stopniową instalację odpylającą: multicyklon przelotowy + 2 baterie cyklonów, wzrost skuteczności odpylania zmniejszył emisję do powietrza pyłu opadającego i zawieszonego PM10. Zakup paliwa o znacznie korzystniejszych parametrach w zakresie wartości opałowej, zawartości popiołu i siarki spowodował zmniejszenie wydatne zużycie paliwa a w konsekwencji zmniejszenie emisji do atmosfery substancji z energetycznego spalania: SO2, NO2, CO. ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 38 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO 3.3. Inne zagrożenia środowiska 3.3.1. Awarie przemysłowe Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska rezygnuje z nazwy dotychczas stosowanej - "nadzwyczajne zagrożenie środowiska" i reguluje tą problematykę pod nazwą „poważne awarie". Definicje poważnej awarii i poważnej awarii przemysłowej określa odpowiednio art. 23 i 24 w/w ustawy. Poważna awaria - to zdarzenie, w szczególności emisja, pożar lub eksplozja powstała w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem. Poważna awaria przemysłowa przez pojęcie to rozumie się poważną awarię w zakładzie. Ustawa Prawo ochrony środowiska nakłada na prowadzącego zakład stwarzający zagrożenie wystąpienie awarii, dokonujący przewozu substancji niebezpiecznych oraz organy administracji obowiązek ochrony środowiska przed awariami. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska w przypadku awarii na terenie Powiatu Kolneńskiego mogą powstawać w przypadku awarii i katastrof w obiektach przemysłowych zlokalizowanych głównie na terenie samego miasta Kolna i w niewielkim stopniu na terenie powiatu. Zagrożenia mogą również powstać w wyniku wypadków drogowych z udziałem np: autocystern przewożących materiały niebezpieczne. Wśród podmiotów stanowiących potencjalne zagrożenie środowiska znajdują się również stacje paliw. Znaczne zagrożenie stanowi transport materiałów niebezpiecznych, głównie paliw. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Łomży prowadzi „Rejestr potencjalnych źródeł nadzwyczajnych zagrożeń środowiska”. W rejestrze tym znajduje się jedna jednostka na terenie Powiatu Kolneńskiego tj. Zakład Produkcji Mleczarskiej „KRUPIANKA” w Kolnie Spółdzielni Mleczarskiej „MLEKPOL” w Grajewie. Niebezpieczne substancje chemiczne w zakładach przemysłowych: Zakład Produkcji Mleczarskiej KURPIANKA w Kolnie, w zakładzie występuje: Amoniak w instalacji chłodniczej - ok. 4000kg Kwas azotowy - ok. 4000 kg Wodorotlenek sodu - ok. 10000 kg Podstawowym źródłem zagrożenia w ZPM jest amoniakalna instalacja chłodnicza. W przypadku wystąpienia awarii z udziałem amoniaku, w zależności od jej miejsca oraz wielkości emisji, może wystąpić zanieczyszczenie powietrza, w stopniu stwarzającym zagrożenie dla ludności, również poza granicami zakładu. Awaria związana z uwolnieniem się kwasu azotowego lub wodorotlenku sodu może spowodować skażenie gleby i wód podziemnych, a w przypadku przedostania się tych substancji ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 39 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO do kanalizacji deszczowej, także wód rzeki Łabny. Zakład KURPIANKA posiada zatwierdzony i uzgodniony plan „Operacyjno – ratowniczy” na wypadek powstania poważnej awarii przemysłowej lub pożaru lub miejscowego zagrożenia. W 2006r. na terenie powiatu kolneńskiego nie wystąpiło żadne zdarzenie o charakterze poważnej awarii. 3.3.2. Hałas Do najważniejszych czynników mających wpływ na klimat akustyczny na terenie powiatu zaliczyć należy komunikację drogową. W polskim prawie dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku określone zostały w rozporządzeniu Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 13 maja 1998 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku oraz rozporządzenie Ministra Środowiska z dn. 7 listopada 2007 r. w sprawie ustalania wartości hałasu. (Dz. U. 2007 Nr 210 poz. 1535),. Wielkości dopuszczalne odnoszą się w nim do terenów wymagających ochrony przed hałasem i są zależne od funkcji urbanistycznej, jaką spełnia dany teren. Zakresy dopuszczalnego hałasu określono odrębnie dla dróg, linii kolejowych, linii energetycznych, startów, lądowań i przelotów statków powietrznych oraz pozostałych obiektów i grup źródeł hałasu, ustalając wartości dla pory dziennej i nocnej. Dla terenów wymagających intensywnej ochrony przed hałasem określone są najniższe poziomy dopuszczalne, natomiast dla terenów, na których ochrona przed hałasem nie jest zagadnieniem najistotniejszym poziomy dopuszczalne są najwyższe. 3.3.2.1 Hałas komunikacyjny Środki transportu są ruchomymi źródłami hałasu decydującymi o parametrach klimatu akustycznego przede wszystkim na terenach zurbanizowanych. Większość pojazdów emituje hałas o poziomie dźwięku od 85 do 94 dB, przy dopuszczalnych natężeniach hałasu w środowisku, w otoczeniu budynków mieszkalnych od 45 - 55 dB(A) w porze nocnej i do 55 - 65 dB(A) w porze dziennej. Najbardziej uciążliwe są pojazdy ciężkie, z których 80% emituje hałas o poziomie dźwięku większym od 90 dB, z czego 40% o poziomie większym od 95 dB. W 2006 roku w ramach tzw. szczególnych uciążliwości hałasu samochodowego przeprowadzono badania w miejscowości Kolno. Na podstawie tych badań można stwierdzić, że: Główne ciągi komunikacyjne Kolna, będące trasami przelotowymi przez miasto, cechuje duży dyskomfort akustyczny. Dopuszczalny poziom hałasu przy wszystkich ulicach był przekroczony w znacznym stopniu, zarówno w porze dziennej jak i nocnej. Wahał się w granicy od 63 do 70 dB. Największą uciążliwość w klimacie akustycznym powiatu stanowi droga krajowa nr 63, a dla samego Kolna przebiegająca przez centrum miasta droga krajowa nr 61 (ul. Księcia Janusza, Plac Wolności, Wojska Polskiego), gdzie średnie natężenie hałasu, wynoszące 69,8 ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 40 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO dB w porze dnia i 64,7 dB nocą, przekraczało w dzień o prawie 10 dB, a w nocy o ok. 15 dB poziom dopuszczalny, Wysoką uciążliwością akustyczną dla miasta cechuje się ciąg ulic prowadzących w Kolnie drogą wojewódzką nr 647 (ul. Sienkiewicza i Jana Sobieskiego). Wartość średniego natężenia wynosiła dla pory dziennej 66 dB, a dla pory nocnej 56,2 dB. Emisja hałasu komunikacyjnego na terenie gminy Stawiski powodowanego ruchem pojazdów na drodze krajowej nr 61 z pewnością przekracza dopuszczalny poziom w porze dziennej i w porze nocnej. Hałas ten jest bardzo dokuczliwy dla mieszkańców Stawisk, dlatego też należy skierować ruch samochodowy poza tereny zainwestowania miejskiego – budując obwodnicę miejską. Przewiduje się w perspektywie czasowej dwukrotny wzrost natężenia ruchu pojazdów co wiąże się z wzrostem hałasu drogowego Przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu w przestrzeni otwartej będą sięgać na odległość do ~ 26 m w terenach otwartych wolnych od zabudowy mieszkalnej, a 35 na terenach zabudowanych. Analiza materiałów dotyczących badań hałasu pozwala na sformułowanie następujących wniosków: Głównym źródłem uciążliwości na terenie powiatu kolneńskiego jest komunikacja drogowa, Hałas przemysłowy w województwie stanowi zagrożenie o charakterze lokalnym, Docelowym kierunkiem działań planistycznych dotyczących ograniczania uciążliwości hałasu powinna być budowa obwodnicy miejskiej Kolna i Stawisk tj. miast, położonych na trasach krajowych i międzynarodowych. 3.3.2.2 Promieniowanie Wśród zidentyfikowanych, szkodliwych dla środowiska, rodzajów promieniowania powodowanego działalnością człowieka, wyróżnia się : promieniowanie jonizujące, pojawiające się w wyniku użytkowania zarówno wzbogaconych, jak i naturalnych substancji promieniotwórczych w energetyce jądrowej, ochronie zdrowia, przemyśle, badaniach naukowych, promieniowanie niejonizujące, pojawiające się wokół linii energetycznych wysokiego napięcia, radiostacji, pracujących silników elektrycznych oraz instalacji przemysłowych, urządzeń łączności, domowego sprzętu elektrycznego, elektronicznego itp., nadmierne dawki promieniowania działają szkodliwie na człowieka i inne żywe organizmy, stąd ochrona przed szkodliwym promieniowaniem jest jednym z ważnych zadań ochrony środowiska. Głównymi źródłami promieniowania niejonizującego w środowisku są: Elektroenergetyczne linie napowietrzne wysokiego napięcia, Stacje radiowe i telewizyjne, Łączność radiowa, w tym CB radio, radiotelefony i telefonia komórkowa, ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 41 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO Stacje radiolokacji i radionawigacji. W powiecie kolneńskim promieniowanie niejonizujące może występować: W północnym obszarze gminy Stawiski - przebiega linia elektroenergetyczna o mocy 110 kV. Przy tej mocy linii przepływ prądu powoduje powstanie pola elektromagnetycznego charakteryzującego się promieniowaniem niejonizującym – szkodliwym dla ludzi i środowiska. Datego też należy zachować odpowiednie, bezpieczne odległości od miejsc stałego przebywania ludności – 20 m od osi linii. Pozostałe linie energetyczne nie przekraczają mocy 15 kV. Na terenie gminy Kolno - przebiegają linie elektroenergetyczne napowietrzne tworzące promieniowanie niejonizujące – szkodliwe dla ludzi i środowiska. Linie te posiadają moc: 110 kV (Ostrołęka-GPZ Kolno-Ełk i GPZ Kolno-Biała Piska) 220 kV (Ostrołęka-Ełk przebieg tranzytowy) Na terenie miasta Kolno znajduje się stacja bazowa telefonii komórkowej Plus GSM. W 2007 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku przeprowadził okresowe badania poziomów pól elektromagnetycznych w mieście Kolno. Z badania przeprowadzonego w sześciu punktach kontrolnych, wynika, że emitowane pola elektromagnetyczne wahają się od 3 do 7 procent wartości dopuszczalnej. Stacje bazowe telefonii komórkowych w gminach, m.in. w: w Grabowie Plus GSM w Stawiskach PTC Era w Małym Płocku telefonia komórkowa PTK Centertel 3.3.2.3 Zagrożenia zewnętrzne Potencjalnym źródłem zagrożenia środowiska może być nagłe uwolnienie substancji toksycznych lub promieniotwórczych na terytorium Białorusi, Litwy, Ukrainy lub Rosji. Zagrożenie skażeniem radioaktywnym wynika z możliwości wystąpienia awarii w elektrowniach jądrowych lub wybuchu w arsenałach broni jądrowej położonych w Obwodzie Kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej. ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 42 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO 4. ANALIZA SWOT Uwarunkowania wewnętrzne Mocne strony Słabe strony Stan infrastruktury służącej ochronie środowiska dostateczny powiatu, stopień zwodociągowania niski stopień skanalizowania zwłaszcza na terenach wiejskich, niewielka liczba zakładów przemysłowych niekorzystny stosunek długości szczególnie uciążliwych dla środowiska, kanalizacyjnej do wodociągowej, sieci stopniowy wzrost ilości mieszkańców słabo rozwinięty system selektywnej zbiórki obsługiwanych przez oczyszczalnie ścieków, odpadów u źródła, stopniowy wzrost przydomowych, ilości oczyszczalni znaczna liczba „dzikich” wysypisk odpadów, wzrost liczby podłączeń do sieci kanalizacyjnej w gospodarce komunalnej, niedostateczna ilość urządzeń oczyszczania spalin w ciepłowniach, znacząca ilość kotłowni opalanych węglem, stopniowa poprawa sprawności technologicznej oczyszczalni ścieków. nieznaczne wykorzystanie odnawialnej, źródeł energii brak gazyfikacji na terenie powiatu. Sfera gospodarcza wzrost zainteresowania terenie powiatu, agroturystyką niewielka ilość wytwarzanych niebezpiecznych, na niedostateczny stan infrastruktury drogowej, wzrost zanieczyszczeń odpadów hałasu i wibracji, komunikacyjnych, mała liczba gospodarstw rolnych brak przemysłu szczególnie degradującego produkujących „zdrową żywność”, środowisko, duża ilość wyrobów zawierających azbest wdrażanie zasad gospodarki leśnej zainstalowanych w obiektach budowlanych. sprzyjających zachowaniu różnorodności biologicznej, stopniowa „ekologizacja” gospodarki leśnej. Sfera społeczna prowadzenie działalności edukacyjnej i wydawniczej, dydaktycznej, niedostateczny stopień stosowania zasad zrównoważonego rozwoju przez społeczeństwo, wprowadzanie do programów edukacji szkolnej niski poziom socjalny części społeczeństwa, zagadnień ekologicznych, upowszechnianie informacji na temat środowiska i ekologii – internet, media. ◊ A R E O Białystok ◊ zbyt wolno postępujący wzrost świadomości społecznej dotyczącej konieczności gospodarowania w sposób przyjazny dla przyrody i środowiska, A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 43 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO Sfera prawna i polityczna aktualizacja Programu Ochrony Środowiska i brak regulacji prawnych w pełni Planu Gospodarki Odpadami dla powiatu uniemożliwiających realizację zadań z kolneńskiego, zakresu ochrony środowiska, opracowanie Programu usuwania azbestu i brak inwentaryzacji i waloryzacji stanu przyrody wyrobów zawierających azbest dla powiatu powiatu, kolneńskiego, mała skuteczność egzekwowania Programy Ochrony Środowiska i Plany obowiązujących przepisów z zakresu Gospodarki Odpadami dla poszczególnych ochrony środowiska, gmin, niechęć do stosowania przepisów ochrony rosnące nakłady inwestycyjne na ochronę środowiska – dotacje w ramach funduszy unijnych. przyrody i środowiska przez społeczeństwo i podmioty gospodarcze. Sfera przyrodnicza występowanie obszarów chronionych: rezerwaty przyrody, obszary chronionego krajobrazu, pomniki przyrody, użytki ekologiczne, wysoka różnorodność krajobrazowa, ekosystemowa, siedliskowa, gatunkowa i genetyczna, zachowane wybitne walory środowiska naturalnego, występowanie leśnych, dużych, krajobrazu zwartych i obszarów zadowalający stan zdrowotny lasów, niskie wyłączania gruntów rolnych i leśnych z dotychczasowego użytkowania. monogatunkowa struktura wielu leśnych, obszarów brak dostatecznej liczby przejść dla zwierzyny przez drogi szybkiego ruchu tzw. „zielonych mostów”, sukcesja lasu na ekosystemy nieleśne, zagrożenie pożarowe lasów, zaśmiecanie lasów, obniżanie się poziomu wód gruntowych, zagrożenie rodzimych gatunków flory i fauny przez obce gatunki inwazyjne, niewystarczające nakłady finansowe aktywną ochronę przyrody. na Uwarunkowania zewnętrzne Szanse Zagrożenia środki finansowe w ramach Funduszy Unijnych, częste zmiany przepisów prawa w zakresie ochrony środowiska, regulacje ogólnokrajowe i międzynarodowe zobowiązujące do podniesienia jakości środowiska, proces decentralizacji środowiskiem, zarządzania efekt transgraniczny - możliwość wystąpienia groźnych dla człowieka, przyrody i środowiska awarii na Litwie oraz Białorusi, postęp technologiczny – BAT, niechęć społeczeństwa do rozwoju obszarów chronionych, popyt w krajach UE na żywność produkowaną metodami ekologicznymi, napływ zanieczyszczeń powiatu, wzrost krajowego i zagranicznego popytu na „zdrową żywność”, wysokie koszty wdrożenia programów ochrony środowiska, wprowadzenie nasilające się ekstremalne zjawiska pogodowe, nowych ◊ zasad finansowania A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ powietrza A R E O Białystok ◊ spoza Str. 44 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO inwestycji i działań proekologicznych (preferencyjne kredyty, ulgi podatkowe, dotacje z budżetu państwa), zagrożenie bezpieczeństwa biologicznego, związane z zastosowaniem genetycznie modyfikowanych organizmów, szczególnie w przemyśle rolno-spożywczym, prawny nakaz opracowywania programów ochrony środowiska przez jednostki administracji samorządowej, rozwój komunikacji przy jednoczesnym złym stanie dróg, doskonalenie krajowego systemu publicznej edukacji środowiskowej, opóźnienia w przygotowywaniu nowych aktów prawnych i przepisów wykonawczych dotyczących ochrony przyrody i środowiska wdrożenie instrumentów prawnoekonomicznych mobilizujących do realizacji inwestycji prośrodowiskowych wynikających ze strategii krajowych oraz przyjętych zobowiązań międzynarodowych, rozwój kontaktów i współpracy międzynarodowej z krajami UE na szczeblu samorządów w celu wymiany doświadczeń w zakresie proekologicznych metod gospodarowania, wydawanie pozwoleń zintegrowanych dla instalacji podlegających dyrektywie IPPC Źródło: Opracowanie własne na podstawie Programu Ochrony Środowiska Województwa Podlaskiego na lata 2007-2010 i obecnego stanu środowiska powiatu kolneńskiego. 4.5 Wnioski z analizy SWOT. Ustalenie mocnych i słabych stron powiatu oraz rozpoznanie, pojawiających się realnie lub potencjalnie w jego otoczeniu, szans i zagrożeń, a także ich analiza, odniesiona do wyznaczonych obszarów strategicznych i kluczowych działań są podstawą do budowania strategii, określenia celów i zadań własnych na przyszłość. Właściwym kierunkiem działania, wynikającym z analizy SWOT jest wzmacnianie mocnych stron i wykorzystywanie szans, także ich poszukiwanie lub prowokowanie, przy jednoczesnym eliminowaniu słabych stron i omijaniu lub przynajmniej osłabianiu zagrożeń. Mocnymi stronami powiatu niewątpliwie są wysokie walory środowiska przyrodniczego, duży potencjał rozwojowy rolnictwa oraz spora ilość terenów i obiektów, które można przeznaczyć na cele inwestycyjne, przy taniej sile roboczej. Najistotniejszymi słabymi stronami powiatu natomiast są: słaby rozwój przedsiębiorczości, upadek dużych podmiotów gospodarczych oraz niski stopień zorganizowania rolników w zakresie poszukiwania opłacalnych rynków zbytu dla produktów rolnych. Podstawowe szanse zewnętrzne to bliskość chłonnego rynku wschodniego i położenie na szlaku turystycznym, wiodącym na Pojezierza: Mazurskie i Suwalsko-Augustowskie. Zagrożenia zewnętrzne natomiast wynikają głównie z niewłaściwej polityki państwa w ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 45 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO zakresie rolnictwa i brak pomocy w niwelowaniu dysproporcji między regionami. 5. STAN I KIERUNKI ROZWOJU GOSPODARCZEGO 5.1 Demografia i wykształcenie Według stanu na koniec roku 2007 r. w powiecie Kolneńskim mieszkało 39387 osób. Na przestrzeni ostatnich kilku lat zauważalne jest sukcesywne zmniejszanie się liczby ludności wiejskiej i starzenie się tej części populacji. Urodzeń było ok. 448 zaś na 1000 mieszkańców - 11,4. W wyniku spadku tempa przyrostu naturalnego oraz ujemnego salda migracji – (310) można zaobserwować spadek liczby ludności powiatu. Niski stopień urbanizacji powoduje, że gęstość zaludnienia regionu kształtuje się na poziomie 42 osób/km2 (średnia w województwie podlaskim – ok. 65 osób/km2). Od lat można zaobserwować przewagę liczebną kobiet nad mężczyznami. Do ujemnych zjawisk demograficznych zaliczyć należy: nadmierną migrację ze wsi do miast młodzieży bardziej wykształconej, nadreprezentację mężczyzn na obszarach wiejskich, co powoduje spadek zawierania związków małżeńskich, zwiększanie się udziału rodzin niepełnych, spadek przyrostu naturalnego. Aby ograniczyć niekorzystne czynniki rozwoju demograficznego, należy dążyć do zahamowania procesu odpływu ludności z powiatu pop rzez: podniesienie poziomu wykształcenia ludności i przygotowania zawodowego mieszkańców oraz unowocześnienie bazy oświatowej – remonty i modernizacje szkół, podniesienie standardu życia mieszkańców, poprzez społecznej powiatu do wymogów europejskich, doprowadzenie infrastruktury tworzenie nowych miejsc pracy, wzmocnienie sieci osiedleńczej na terenach związanych z rozwojem turystyki i rekreacji opracowanie rozwoju sieci placówek oświatowych i dostosowanie kierunków kształcenia do potrzeb rynku pracy, dążenie do osiągnięcia stanu uzyskiwania średniego wykształcenia przez 100% uczniów rozpoczynających edukację, osiągnięcie stanu infrastruktury i sieci szkół średnich odpowiadającym wymogom wprowadzanej reformy oraz standardom krajowym, zmniejszenie bezrobocia poprzez kreowanie własnej polityki zatrudnienia, stymulowanie rozwoju lokalnych rynków pracy i wspieranie przedsiębiorczości oraz podnoszenie kwalifikacji bezrobotnych, podejmowanie działań na rzecz prawidłowego funkcjonowania powiatowych jednostek służby zdrowia oraz poprawy jakości i dostępności świadczeń medycznych, poprawę stanu bezpieczeństwa publicznego i walkę z przestępczością dążenie do utworzenia i prawidłowego funkcjonowania instytucji kulturalnych i społecznych. ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 46 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO 5.2 Gospodarka rolna, leśna, gospodarcze wykorzystanie wód Do warunków sprzyjających rolniczej przestrzeni produkcyjnej powiatu należą: gleby, klimat, rzeźba terenu oraz warunki wodne powiatu. Obszar powiatu na przeważającej części stanowią piaski i gliny oraz utwory rzeczne i bagienne. W części teren powiatu pokryty jest glebami bielicowymi, wytworzonymi z piasków słabo gliniastych, które nie przedstawiają większej wartości dla rolnictwa (V i VI klasa bonitacyjna). Gleby powstałe na piaskach gliniastych posiadają większą wartość produkcyjną (IV i V klasa bonitacyjna, rzadziej III). Zawierają nieco więcej próchnicy (do 1,5%) i mikroelementów, są też bardziej zwięzłe, przez co są mniej wyługowane. Niewielki fragment powiatu pokryty jest kompleksem gleb bielicowych i brunatnych, wytworzonych z gliny zwałowej na marglach i rędzinach kredowych. Wśród gruntów ornych na terenie powiatu przeważają gleby dobre - o dużej przydatności rolniczej - w I-III klasie bonitacyjnej. Kolejnym elementem jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej powiatu jest klimat. Agroklimat jako współzależność warunków klimatycznych i wymagań roślin uprawnych jest mało zróżnicowany. Jego jakość wyraża się za pomocą wskaźnika bonitacji agroklimatu, stąd warunki klimatyczne oceniane są jako sprzyjające dla rolnictwa. Bezpośredni jak też pośredni wpływ na przestrzeń produkcyjną powiatu ma rzeźba terenu. Wskaźnik bonitacji rzeźby terenu (liczony w 10-punktowej skali IUNG) ok. 4 mieści się w przedziale terenów korzystnych dla produkcji rolnej. Warunki wodne są jednym z najważniejszych sprzyjających czynników środowiska przyrodniczego dla produkcji rolnej. Wskaźnik bonitacji warunków wodnych dla powiatu wynosi ok. 3 punktów (wg 10-punktowej skali IUNG) i mieści się w przedziale warunków wodnych korzystnych dla produkcji rolnej. Na terenie powiatu występują obszary wymagające regulacji stosunków wodnych. Powyższe uwarunkowania tworzą zaplecze do produkcji dużej ilości żywności, a korzystne warunki produkcyjne dają możliwości dostosowania kierunków produkcji uprawy nie tylko głównych ziemiopłodów rolnych, ale również dla potrzeb przemysłowych (jak tytoń, rośliny oleiste) oraz warzywnictwo i sadownictwo. 5.2.1 Kierunki rozwoju rolnictwa poprawa struktury agrarnej gospodarstw poprzez wspomaganie naturalnych procesów prowadzących do koncentracji ziemi i specjalizacji produkcji, zwiększenie prac geodezyjnych związanych z wymianą i scalaniem gruntów, wzmocnienie gospodarstw średnich i mniejszych o wysokiej, ukształtowanej specjalizacji w zakresie intensywnych upraw i hodowli, ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 47 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO poprawa efektywności produkcji: roślinnej poprzez stopniowe zmiany w strukturze zasiewów, wzrost udziału pszenicy w strukturze zbóż, zwiększenie powierzchni uprawy roślin paszowych, a także wzrost powierzchni tzw. upraw drobnych z grupy przemysłowych, rozwoju produkcji ogrodniczowarzywniczej, zwłaszcza w gospodarstwach drobnych, kilkuhektarowych, skupionych wokół miasta i zakładów przetwórczych; zwierzęcej w zakresie chowu i hodowli bydła poprzez przyspieszenie procesu jednokierunkowego użytkowania (mięso lub mleko), w zakresie trzody chlewnej dynamiczny rozwój produkcji, powstawanie gospodarstw specjalizujących się w tym kierunku produkcji. rozwój rolnictwa ekologicznego, poprawa obsługi wsi i rolnictwa w zakresie zaopatrzenia w środki produkcji i odbioru płodów rolnych, podniesienie wiedzy zawodowej rolników poprzez kształcenie szerokoprofilowane z wyborem specjalizacji, podnoszenie kwalifikacji czynnych zawodowo w rolnictwie, rozbudowa infrastruktury wiejskiej w zakresie regulacji stosunków wodnych (melioracje, zbiorniki retencyjne), w zakresie zaopatrzenia wsi w wodociąg, kanalizację, gazociąg i telefon. 5.2.2 Kierunki rozwoju leśnictwa: Powiat według posiadanych ewidencji cechuje relatywnie niska lesistość (21,5 %), lasy ewidencjonowane zajmują powierzchnię 20400 ha. Rzeczywista powierzchnia lasów jest większa o ok. 40 % co powoduje, ze wskaźnik lesistości jest nienaturalnie niski. Wynika to z braku dokonywania przez właścicieli lasów aktualizacji ich ewidencji. Zgodnie z obowiązującym od 1992 roku prawem leśnym (art.14 ustawy z 28.09.1991r. o lasach Dz.U.2005 Nr 45 poz.435) powiększenie zasobów leśnych następuje w wyniku powiększenia produkcyjności istniejących lasów oraz nowych zalesień. prowadzenie w lasach niepaństwowych racjonalnej gospodarki zasobami leśnymi z ograniczeniem wielkości pozyskiwania drewna poniżej zdolności produkcyjnej lasów w oparciu o aktualne uproszczone plany urządzenia lasów, zwiększenie przyrostu masy drzewnej oraz przeciętnej zasobności lasów podwyższania średniego wieku drzewostanów i struktury pozyskania drewna, udostępnianie i przystosowywanie wypoczynkowych. kompleksów leśnych do celów na skutek turystyczno - 5.2.3 Kierunki polityki przestrzennej w zakresie gospodarki wodnej: zagospodarowanie rzeki Łabny i jej dopływów, melioracje gruntów ornych 5.3 Turystyka Teren powiatu charakteryzuje się zróżnicowanymi strefami krajobrazowymi wynikającymi zarówno z bogatego ukształtowania powierzchni oraz walorów przyrodniczych. Od zachodu graniczy z Puszczą Kurpiowską a od północy z Puszczą Piską. Tereny powiatu są włączone do ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 48 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO obszaru Zielonych Płuc Polski”. Na terenie powiatu występują różne formy ochrony przyrody: dwa istniejące rezerwaty („Ciemny Kąt” i „Dzierzbia”), obszar chronionego Krajobrazu Równiny Kurpiowskiej i Doliny Dolnej Narwi, liczne pomniki przyrody i użytki ekologiczne. Najcenniejszą krajobrazowo strefę stanowi w północno-zachodniej części obszaru powiatu Kolno projektowany rezerwat przyrody Dolina rzeki Rybnica. Powierzchnia jego wynosi około 150 ha. Położony jest na obszarze dwóch sąsiednich gmin, tj. gminy Turośl i gminy Pisz (woj. warmińsko-mazurskie) do miejsca położonego ok. 500m, na północ od zabudowań kolonii Szablaki. 5.3.1 Kierunki rozwoju turystyki: Budowa zaplecza noclegowego i miejsc obsługi podróżnych na trasach komunikacyjnych prowadzących do terenów Puszczy Piskiej i Puszczy Kurpiowskiej, a przede wszystkim szlakiem na Pojezierze Mazurskie. Tworzenie warunków do powstania i rozwoju gospodarstw agroturystycznych poprzez uwzględnianie takiego typu gospodarstw w promocji powiatu; wsparcie merytoryczne oraz prawne gospodarstw rozpoczynających działalność w tej dziedzinie oraz częściowe wsparcie finansowe na działalność przystosowawczą w tym kierunku. 5.4 Przemysł Konkurencyjność firm w regionie nie jest duża. Jest to wynik długiego okresu niedoinwestowania, w rezultacie, czego wiele lokalnych przedsiębiorstw nie może sprostać swym konkurentom, nie tylko z Europy, ale także z innych, mniej dotkniętych recesją, regionów Polski. Dlatego też, aby zwiększyć potencjał wzrostu konkurencyjności, należy wspierać inwestycje w nowe technologie, w doskonalenie kwalifikacji pracowników, w zdolności do adaptowania innowacji. Barierą w osiągnięciu sukcesu w tym zakresie jest niewątpliwie szczupłość posiadanych środków finansowych. Dlatego też duże znaczenie ma tworzenie pozabankowych źródeł zewnętrznego zasilania finansowego przedsięwzięć gospodarczych (fundusze, dotacje, gwarancje). Miasto Kolno przemysł rolno - spożywczy (Agrocentrum, ZPM Kurpianka); przemysł metalowy (FPiU „Bison-Bial”); Gmina Mały Płock profil produkcji: produkcja urządzeń dźwigowych i chwytaków ( Interkaz); profil produkcji: art. rolno-spożywcze (Piekarnia mechaniczna); Gmina Stawiski specjalizująca się w produkcji kabin do ciągników rolniczych oraz innych wyrobów metalowych (firma „Koja’’); zaopatrzenie rolników w pasze i inne artykuły rolnicze (Przedsiębiorstwo „Michał”’); 3 piekarnie; Gmina Kolno ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 49 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO stolarka budowlana, („DASTEX”, przedsiębiorstwo produkcyjno-usługowe); stolarka budowlana, (Zakład stolarski – Kozioł); materiały budowlane (Suprema, Zakład „Izobud”); drewno budowlane (Zakład tartaczniczy); wyrób listew i parkietów (Zakład „TRAK-POL”); Gmina Turośl piekarnia, (Bigda S. Piekarnia); Gmina Grabowo piekarnia. Ww. zakłady stanowią źródło podstawowego zatrudnienia miejscowej społeczności. Zewnętrzne uwarunkowania gospodarcze ściśle powiązane z kierunkami przemian gospodarczospołecznych, stanowią podstawowy element rozwoju na obszarze gmin. Na sytuację gospodarczą powyższych zakładów produkcyjnych lub usługowych powiat posiada niewielkie oddziaływanie, zaś ich oddziaływanie na poziomu rozwoju powiatu jest duży. 5.5 Energetyka Gazownictwo W Powiecie Kolneńskim brak jest gazociągu przewodowego. Gospodarstwa domowe oraz rolnictwo w pewnym zakresie zasilane są gazem płynnym propan butan z butli typu domowego, dystrybucją, których zajmują się firmy SAGA czy GASPOL. Elektroenergetyka Wiejska sieć energetyczna na obszarze powiatu podlega pod PGE Dystrybucja Białystok. Około 20 % sieci wiejskiej jest w złym stanie technicznym i wymaga natychmiastowej poprawy. Nakłady inwestycyjne kierowane na remonty pokrywają zaledwie 50 % potrzeb. W wielu miejscowościach istniejąca sieć pochodzi jeszcze z okresu powszechnej elektryfikacji. Jakość dostarczanej energii elektrycznej w wielu przypadkach jest nieodpowiednia (długotrwałe przerwy w dostawie energii elektrycznej, zniżone napięcia). PGE Dystrybucja Białystok Sp. z o.o. po dokonaniu oceny stanu technicznego urządzeń wykonał założenia reelektryfikacji wsi, uwzględniając odtworzenie sieci i niezbędny jej rozwój umożliwiający przyłączenie nowych obiektów oraz zwiększenie poboru mocy przez istniejących odbiorców. Bez wsparcia finansowego z budżetu państwa oraz ze strony urzędów gmin, Zakład Energetyczny prace te będzie realizował w ciągu kilkudziesięciu lat. Ciepłownictwo Na obszarze powiatu nie ma całościowo zorganizowanej gospodarki w zakresie zaopatrzenia i pokrycia potrzeb cieplnych zarówno mieszkańców, jak i przemysłu. Jedna ciepłownia znajduje się w mieście Kolno. Powyższe potrzeby pokrywane są z lokalnych źródeł ciepła - ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 50 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO kotłownie wbudowane, zakładowe, przemysłowe (węglowe, olejowe lub gazowe), bądź tradycyjne ogrzewanie piecowe. Ze względu na dość duże rozproszenie zabudowy (przeważającą ilość stanowi zabudowa zagrodowa i jednorodzinna) oraz względy ekonomiczne powiat nie przewiduje scentralizowanego systemu dostawy ciepła. Miasto Kolno Źródła konwencjonalne gospodarki cieplnej: węgiel kamienny olej opałowy drewno Sieć ciepłownicza długość - 8,4 km średnica: - od 20 do 250 materiał: - rury stalowe, rury preizolowane Gm. Mały Plock, miasto i gm. Stawiski, gm. Kolno, gm. Grabowo: Źródła konwencjonalne 100 [%] w tym: węgiel kamienny olej opałowy drewno Kierunki rozwoju energetyki: rozwój sieci gazowniczej poprzez rozpoczęcie budowy gazociągu na obszarze powiatu, rozwój ciepłownictwa poprzez modernizacje istniejących lokalnych źródeł ciepła. 5.6 System komunikacyjny, transport Podstawową rolę w transporcie towarowym i komunikacji osobowej odgrywają drogi, szczególnie droga krajowa nr 61 – Augustów – Warszawa i nr 63 Węgorzewo – Kisielnica. Na sieć dróg znajdujących się w granicach powiatu składa się ogółem – 889,6 km. Gmina Kolno, Miasto Kolno oraz gmina Mały Płock leżą na ważnym szlaku komunikacyjnym - drodze krajowej nr 63, prowadzącej przez Bartoszyce do granicy polsko – rosyjskiej (Obwód Kaliningradzki). Droga ta ma również duże znaczenie dla ruchu turystycznego związanego z dojazdem do wielkich jezior mazurskich, głównie do jezior Śniardwy i Mamry. Na terenie Powiatu Kolneńskiego brak jest systemu komunikacji kolejowej. Tabela Nr 11. Podział dróg na obszarze powiatu Kolneńskiego Długość Ogółem , km krajowych M. Kolno 32,5 2,8 4,2 10,5 15 G. i M. Stawiski 178,8 18 23,3 57,5 80 G. Grabowo 139 11 - 61 67 Gminy ◊ A R E O Białystok ◊ W tym km dróg wojewódzkich powiatowych A R E O Białystok ◊ Gminnych A R E O Białystok ◊ Str. 51 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO G.Turośl 165 - 11 55 99 G. Mały Płock 127,2 14 14,2 49 50 G. Kolno 256,6 14 14,6 107 121 razem: 889,6 59,8 57,8 340 432 Źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl, stan na 31.12.2007 Rys. Nr 3. Rozmieszczenie sieci dróg krajowych i wojewódzkich na terenie powiatu Kolneńskiego Kierunki rozwoju systemu komunikacyjnego: poprawa stanu dróg poprzez modernizację, przebudowę i budowę dróg wszystkich klas o nawierzchni utwardzonej; objęcie planem budowy konstrukcji nawierzchni ulepszonych ciągów drogowych o istniejących nawierzchniach gruntowych; stworzenie właściwych połączeń komunikacyjnych pomiędzy ciągami drogowymi wszystkich klas technicznych; zwiększenie środków na przystosowanie nawierzchni dróg lokalnych do wymogów nowoczesnych pojazdów o dużych tonażach; stworzenie odpowiednich warunków dla pieszych poprzez budowę chodników na terenach zabudowanych, budowę ścieżek rowerowych oraz ciągów pieszo-jezdnych. 5.7 Rynek pracy Wśród składowych miejscowego rynku pracy szczególne znaczenie ma zjawisko bezrobocia. Stopa bezrobocia w powiecie, z liczbą 2331 zarejestrowanych osób, wynosi 14,5 %, przy średniej krajowej 9,1 % a wojewódzkiej 10,4 % (dane Głównego Urzędu Statystycznego , stan na 31.12.2007 r.). Bezrobocie stanowi jedną z najważniejszych barier rozwoju i najgroźniejszych zjawisk destabilizujących gospodarkę powiatu. W kategoriach społecznych bezrobocie niesie ze sobą ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 52 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO zagrożenia socjalne w postaci pojawienia się zjawisk patologicznych i kryminogennych. Niski poziom wykształcenia rolników, brak stabilnej opłacalnej produkcji rolnej ogranicza aktywność zawodową i społeczną oraz podejmowanie inicjatyw gospodarczych na terenach wsi. Brak pozarolniczych miejsc pracy i alternatywnych źródeł utrzymania, przy ogólnych uwarunkowaniach społeczno-gospodarczych kraju, potęguje proces narastania bezrobocia rejestrowanego i utajonego. Kierunki rozwoju rynku pracy: dążenie do łagodzenia skutków bezrobocia poprzez stworzenie szans na zagospodarowanie zasobów ludzkich w wyniku przekwalifikowania, stymulowania rozwoju małych firm, wsparcie finansowo-instytucjonalne itp. będzie jednym z najważniejszych działań na rzecz rozwoju Powiatu Kolneńskiego. 5.8 Trendy rozwojowe w gospodarce powiatu Reorientacja społeczno - gospodarcza kraju, a także postępujące procesy globalizacji gospodarki nie tworzą sprzyjającego klimatu dla stanu i rozwoju gospodarki powiatu. Odzwierciedleniem zastoju gospodarczego w powiecie jest niski popyt na tereny inwestycyjne. Rozwoju powiatu Kolneńskiego należy upatrywać w unowocześnieniu rolnictwa. Kolejnym atutem do wykorzystania są wspaniałe walory przyrodnicze, przy bogatych zasobach etnograficznych i wciąż żywych tradycjach. Zarówno małe możliwości lokalnych inwestorów, jak i niewielkie zainteresowanie kapitału zewnętrznego wynikające z uwarunkowań demograficznych i ekologicznych nie stwarzają istotnych zagrożeń rozwoju uciążliwych dla środowiska gałęzi przemysłu. Zagrożenie dla jakości środowiska stanowić może także konieczność utrzymania i podnoszenia poziomu dochodów rolniczych, prowadząca do intensyfikacji produkcji rolniczej. ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 53 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO 6. USTALENIA PROGRAMU Zamierzenia powiatu kolneńskiego w zakresie ochrony środowiska analizowano na podstawie opracowanego dotychczas Programu Ochrony Środowiska Powiatu Kolneńskiego i innych dokumentów przedłożonych przez samorządy. Analizą objęto następujące rodzaje dokumentów: Program Ochrony Środowiska Województwa Podlaskiego na lata 2007-2010, Plan Gospodarki Odpadami Województwa Podlaskiego na lata 2007-2010, Plan Gospodarki Odpadami Powiatu Kolneńskiego na lata 2008-2014, plany rozwoju lokalnego gmin i powiatu, strategie rozwoju gmin i powiatu, inne dokumenty o podobnym charakterze, ujmujące sprawy ochrony środowiska 6.1 Założenia polityki ekologicznej powiatu Kolneńskiego Powiat Kolneński posiada wybitne walory przyrodnicze i pełni ważne funkcje ekologiczne w skali krajowej. Plany zawarte w Strategii Rozwoju Powiatu Kolneńskiego zawierają wizję przyszłościową, uwzględniającą kierunki i zakres działań perspektywicznych oraz bieżących dla rozwoju społeczno-gospodarczego na obszarze powiatu. Strategię opracowano jako dokument długookresowy, definiujący zewnętrzne szanse i zagrożenia oraz wewnętrzne atuty i słabości powiatu. Przyjęto, że najbardziej realnym będzie scenariusz umiarkowanego rozwoju w początkowym okresie oraz bardziej ofensywnego rozwoju w dalszym okresie realizacji i na jego podstawie sformułowano szczegółowo misję rozwoju powiatu. 6.2 Cele ekologiczne i strategia ich realizacji Strategia długoterminowa będzie stanowić podstawę planowania działań w zakresie ochrony środowiska w latach 2009-2014. Długoterminowy cel dla powiatu Kolneńskiego, uwzględniający kierunki rozwojowe w regionie brzmi: Harmonijny, zrównoważony rozwój powiatu, w którym wymagania ochrony środowiska mają nie tylko istotny wpływ na przyszły charakter regionu ale również wspierają jego rozwój gospodarczy. ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 54 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO Strategia rozwoju powiatu została sformułowana w oparciu o ocenę stanu istniejącego, tendencje mające istotne znaczenie dla przyszłości powiatu i najważniejsze kierunki rozwojowe. Została ona opracowana w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska przyrodniczego, dla których zdefiniowano długoterminowe cele i opisano strategię ich osiągnięcia. Realizacja Programu Ochrony Środowiska ma na celu zachowanie walorów środowiska i poprawę jego stanu na terenach zdegradowanych. Na podstawie opracowanej diagnozy i analizy dokumentów wyższego rzędu zaproponowano pięć celów strategicznych: 1) Zachowanie i odtwarzanie występującego na obszarze powiatu bogactwa przyrodniczego i krajobrazu 2) Ochronę i poprawę jakości wód podziemnych, racjonalne użytkowanie kopalin i gruntów 3) Poprawę jakości i zapobieganie zanieczyszczeniu wód powierzchniowych 4) Zapobieganie zanieczyszczeniu powierzchni ziemi i gleby, poprawę stanu gospodarki odpadami 5) Poprawę jakości powietrza atmosferycznego Realizacji powyższych celów będą służyć następujące działania: 1) Zachowanie i odtwarzanie elementów różnorodności biologicznej 2) Eliminację zagrożeń dla jakości wód podziemnych 3) Racjonalizację struktury poboru wód dla różnych celów użytkowych 4) Działania ograniczające zużycie wody 5) Racjonalizację użytkowania zasobów naturalnych, 6) Rekultywację terenów poużytkowych i zdegradowanych 7) Ochrona zasobów i jakości wód powierzchniowych 8) Zwiększanie retencji naturalnej i sztucznej 9) Ograniczanie ilości wytwarzanych odpadów 10) Odzysk i przetwórstwo surowców wtórnych 11) Wykorzystanie odpadów organicznych 12) Prawidłowe składowanie odpadów 13) Zmniejszanie emisji substancji szkodliwych do atmosfery, likwidowanie źródeł emisji 14) Ograniczanie zanieczyszczeń komunikacyjnych 15) Ograniczanie oddziaływania czynników szkodliwych dla ludzi (hałas, promieniowanie) 16) Edukacja ekologiczna formalna i nieformalna, podnoszenie świadomości ekologicznej społeczności lokalnych 17) Monitorowanie stanu i potencjalnych zagrożeń elementów środowiska 18) Wzmocnienie służb ochrony środowiska, egzekwowanie kar, wspieranie działalności ruchów społecznych i organizacji pozarządowych. 6.2.1 Cele ekologiczne Z zakresu ochrony przyrody i krajobrazu Cel nadrzędny brzmi: ochrona i wzrost różnorodności biologicznej i rozwój systemu ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 55 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO obszarów chronionych. Realizacja powyższego celu będzie polegała na działaniach mających na celu poprawę stanu przyrody: wprowadzenie do planu zagospodarowania przestrzennego zapisów określających sposoby użytkowania elementów cennych przyrodniczo i krajobrazowo (torfowisk, oczek wodnych, stref brzegowych rzek), działania ochronne i konserwatorskie podejmowane dla takich obiektów jak: (rezerwaty, obszary chronionego krajobrazu, pomniki przyrody, użytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne, zespoły przyrodniczo – krajobrazowe, szczególnie chronione gatunki fauny i flory, obiekty zabytkowe), zadrzewianie, zalesianie i tworzenie skupisk roślinności, szczególnie na gruntach o marginalnym znaczeniu rolniczym. Podjęcie działań mających na celu powiększenie zasobów leśnych, polepszenie ich zdrowotności i kompleksową ochronę; zalesienia będą stanowić element renaturyzacji. Należy wspierać działania zmierzające do wzrostu korzystnego oddziaływania lasu na środowisko tj. poprawa funkcji wodochronnej, klimatotwórczej i glebochronnej. zabezpieczenie lasów i zadrzewień przed zanieczyszczeniami i pożarami, ograniczenie możliwości wycinania drzew i krzewów oraz likwidacji terenów zieleni, wzmocnienie służb ochrony środowiska, egzekwowanie kar, wspieranie działalności ruchów społecznych i organizacji pozarządowych, ochrona gleb poprzez: wspieranie zachowania tradycyjnych praktyk gospodarskich (w uprawie i hodowli) na terenach przyrodniczo cennych, zapewnienie różnorodności biologicznej i równowagi przyrodniczej, Z zakresu gospodarki odpadami Cel nadrzędny brzmi: Minimalizowanie ilości wytwarzanych odpadów, wzrost stopnia ich wykorzystania, zwiększenie bezpieczeństwa składowania i stosowanie nowoczesnych metod unieszkodliwiania odpadów. Kierunki działań w tym zakresie uwzględniono w Planie Gospodarki Odpadami Powiatu Kolneńskiego na lata 2008-2014. Z zakresu ochrony powietrza atmosferycznego Cel nadrzędny brzmi: Sukcesywne ograniczanie emisji zanieczyszczeń do powietrza, głównie ze źródeł rozproszonych. Realizowany poprzez: 1. Utrzymanie trendu zmniejszania zużycia energii na potrzeby produkcyjne i bytowe ludności, Przeprowadzenie termomodernizacji (ocieplania budynków, wymiana stolarki, liczniki ciepła), zarówno w skali indywidualnego odbiorcy jak i zakładów. Ograniczenie energochłonności zakładów przemysłowych poprzez wprowadzanie nowych, energooszczędnych technologii. Stosowanie paliw o znacznie korzystniejszych parametrach w zakresie wartości opałowej, zawartości popiołu i siarki wpłynie na zmniejszenie emisji do atmosfery. ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 56 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO Ograniczanie emisji niskiej w energetyce, Rozwój monitoringu w celu uzyskania informacji o poziomie emisji na poszczególnych obszarach i wyznaczenia regionów, w jakich w pierwszej kolejności powinna być ona ograniczona. Gazyfikacja powiatu, poprzez wprowadzenie sieci gazowej. Modernizacja istniejących systemów ciepłowniczych, poprzez przestawienia z paliw stałych na olej opałowy, oraz gaz. Wykorzystywanie lokalnych energii zasobów energii odnawialnej i wprowadzanie takich źródeł energii jak: gaz płynny i olej opałowy. Pozyskiwanie energii ze źródeł niekonwencjonalnych. Ograniczanie zanieczyszczeń komunikacyjnych powietrza. Podnoszenie standardu dróg i poprawa ich stanu technicznego poprzez rozbudowywanie i modernizację infrastruktury drogowej. Z zakresu ochrony przed hałasem Cel nadrzędny brzmi: Zmniejszenie uciążliwości hałasu. Realizowany poprzez: 1. Ograniczenie negatywnego wpływu hałasu komunikacyjnego Montaż zabezpieczeń akustycznych w postaci ekranów dźwiękochłonnych, szczególnie przy drogach krajowych przebiegających w pobliżu obiektów ochrony akustycznej, w małych miejscowościach, oraz wśród zabudowy rozproszonej. Rozwój i modernizacja infrastruktury drogowej w kierunku budowy obwodnic dla miast. Systematyczne podnoszenie jakości dróg, kontrola pojazdów pod kątem emisji hałasu. Z zakresu ochrony wód powierzchniowych i podziemnych Cel nadrzędny brzmi: Przywrócenie wysokiej jakości wód powierzchniowych i ochrona zasobów wód podziemnych. Realizowany poprzez: 1. Ochrona zasobów wodnych Ochrona naturalnych zbiorników retencyjnych tj. bagna i tereny podmokłe poprzez wprowadzanie zapisów w planach zagospodarowania przestrzennego. Ochrona i odtwarzanie zanikających drobnych zbiorników wodnych. Ochrona wód powierzchniowych Tworzenie i modernizacja systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków budowa i modernizacja gminnych oczyszczalni ścieków. Opracowanie programów optymalizacji wykorzystania istniejących oczyszczalni ścieków z uwzględnieniem programu rozwoju sieci kanalizacji sanitarnej. ograniczenie wielkości odprowadzanych ładunków zanieczyszczeń do wód powierzchniowych poprzez wdrażanie budowy przydomowych oczyszczalni ścieków poza ośrodkami gminnymi, na terenach o zabudowie rozproszonej. Realizacja inwestycji zmniejszających ilość zanieczyszczeń biogennych pochodzących z działalności rolniczej (budowa zbiorników na gnojowicę i gnojówke oraz płyt ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 57 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO gnojowych). Dalsza racjonalizacja zużycia wody Racjonalizacja wykorzystania wody poprzez promowanie zastosowania zamkniętych obiegów wody w zakładach przemysłowych, oraz kontrola poboru wody poprzez wprowadzanie liczników u indywidualnych odbiorców. W rolnictwie promowanie stosowania najlepszych dostępnych praktyk rolniczych, co powinno również doprowadzić do zmniejszenia zapotrzebowania na wodę i jednocześnie ograniczenia ładunków odprowadzanych do odbiorników zanieczyszczeń. Ograniczanie spływu powierzchniowego Kontrola przestrzegania stref buforowych wzdłuż cieków wodnych Propagowanie kodeksu dobrej praktyki rolniczej Ochrona wód podziemnych Ograniczenie poboru wód rozbudowy i modernizacji systemów ujmowania, uzdatniania i dystrybucji wody, szczególnie na terenach wiejskich. Ograniczenie zanieczyszczenia wód podziemnych Uporządkowanie gospodarki wodno – ściekowej na terenie powiatu Kontrola i likwidacja nieszczelnych szamb przydomowych Rozbudowa i modernizacja systemów dystrybucji wody Rozwój monitoringu Monitoring ma na celu wspomaganie działań zmierzających do likwidacji lub ograniczenia ujemnego wpływu czynników antropogenicznych oraz określenia trendów i dynamiki zmian jakości wód podziemnych Modernizacja systemów zaopatrzenia w wodę Rozbudowa i modernizacja sieci wodociągowych, wymiana sieci z przewodów azbestowocementowych. Modernizacja technologii uzdatniania wody Inwentaryzacja i likwidacja nieczynnych i nienadających się do eksploatacji (z uwagi na złą jakość wody) studni wierconych i kopanych. Z zakresu monitoringu środowiska Cel nadrzędny brzmi: Poszerzenie i aktualizacja wiedzy o stanie środowiska i jego zagrożeniach. Realizowany poprzez: Rozpoznawanie i monitorowanie stanu różnorodności biologicznej oraz istniejących i potencjalnych zagrożeń, Doskonalenie monitoringu jakości powietrza atmosferycznego - identyfikacja obszarów (stref) z przekroczeniami dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu Doskonalenie systemu monitoringu jakości wód podziemnych i wielkości ich poboru na cele bytowe i gospodarcze, Doskonalenie monitoringu zasobów i jakości wód powierzchniowych; usprawnienie i rozszerzenie zakresu monitoringu, Realizacja zadań zarządców składowisk odpadów i oczyszczalni ścieków w zakresie ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 58 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO monitoringu, Doskonalenie i rozszerzenie monitoringu akustycznego; aktualizacja danych dotyczących hałasu w aglomeracjach miejskich oraz wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych, Rozwój monitoringu środowiska glebowego. Z zakresu edukacji ekologicznej Cel nadrzędny brzmi: Wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców w zakresie ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych powiatu. Kontynuacja i rozszerzanie działalności ekologicznej w zakresie edukacji ekologicznej w szkołach. Edukacja ekologiczna dorosłych. Informowanie społeczeństwa o stanie środowiska. Współpraca międzyregionalna w zakresie edukacji ekologicznej. 6.3 Programy sektorowe i regionalne Przy sporządzaniu dokumentu brano pod uwagę zapisy różnych programów rządowych oraz regionalnych: Polityka ekologiczna państwa na lata 2003 - 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010 Programu Ochrony Środowiska Województwa Podlaskiego na lata 2007-2010 Plan Gospodarki Odpadami Województwa Podlaskiego na lata 2007-2010 Plan Gospodarki Odpadami Powiatu Kolneńskiego na lata 2008-2014, Plany Rozwoju Lokalnego gmin wchodzących w skład powiatu, Strategie Rozwoju gmin wchodzących w skład powiatu, Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego poszczególnych gmin wchodzących w skład powiatu, ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 59 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO 6.4 Program zadaniowy 6.4.1 Zadania własne Zadania własne to przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji powiatu. Tabela Nr 12. Zadania własne powiatu kolneńskiego Lp 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Termin realizacji Jednostka odpowiedzialna /podmioty uczestniczące Koszty realizacji /tys. PLN/ Źródła finansowani a 2009-2010 Samorząd Powiatu w ramach zadań powiatu budżet powiatu sukcesywnie Samorząd Powiatu w ramach zadań powiatu budżet powiatu sukcesywnie Samorząd Powiatu/ Samorządy Gmin w ramach zadań powiatu budżet powiatu w ramach zadań powiatu budżet powiatu Nazwa zadania Opiniowanie programów gminnych pod względem ich zgodności z obowiązującym prawodawstwem i programem ochrony środowiska powiatu kolneńskiego na lata 20092014. Opiniowanie projektów zmian planu zagospodarowania przestrzennego województwa podlaskiego oraz gminnych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w szczególności pod kątem zapisów określających sposoby użytkowania cennych elementów przyrodniczych i krajobrazowych oraz lokalizacji infrastruktury technicznej. Analiza wniosków o udzielanie koncesji na poszukiwanie i wydobywanie kopalin na terenie powiatu, kontrola procesów rekultywacji terenów poeksploatacyjnych oraz prowadzenie działań zapobiegających nielegalnemu wydobyciu kruszywa. Nadzór nad gospodarką leśną w lasach prywatnych w oparciu o uproszczone plany urządzenia lasów i inwentaryzacje stanu, jako podstawy do prowadzenia zrównoważonej gospodarki leśnej. Kontrola udatności młodych upraw leśnych. Nadzór nad przestrzeganiem ustaleń zawartych w decyzjach wodnoprawnych, w tym dotyczących ustanowienia stref ochronnych ujęć wody. Zapewnianie ochrony wód powierzchniowych poprzez udzielanie ◊ A R E O Białystok praca ciągła Samorząd Powiatu/ Nadleśnictwa sukcesywnie Samorząd Powiatu/ Nadleśnictwa W ramach zadań powiatu budżet powiatu praca ciągła Samorząd Powiatu w ramach zadań powiatu budżet powiatu sukcesywnie Samorząd w ramach zadań budżet ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 60 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO pozwoleń na szczególne korzystanie z wód. Opiniowanie i uzgadnianie warunków realizacji przedsięwzięć mogących 8. oddziaływać na środowisko Udzielanie pozwoleń zintegrowanych 9. podmiotom prowadzącym instalacje o istotnym znaczeniu dla środowiska. Ochrona przyrody, szczególnie obiektów objętych ochroną prawną, a także rozpatrywanie wniosków 10. gmin o zezwolenie na usunięcie drzew, krzewów. Dotowanie budowy nowych 11. składowisk odpadów z kwaterami na składowanie i utylizację azbestu. Udzielanie zezwoleń i kontrola podmiotów wytwarzających, 12. zbierających i odzyskujących odpady w zakresie gospodarowania nimi. Udzielanie zezwoleń na emisję zanieczyszczeń do środowiska oraz 13. kontrola okresowych wyników pomiarów emisji zanieczyszczeń. Analiza miejsc o zwiększonej emisji hałasu do środowiska oraz 14. wnioskowanie o budowę ekranów dźwiękochłonnych w tych miejscach. Monitorowanie jakości ścieków 15. doprowadzanych i oczyszczonych w oczyszczalniach ścieków. Upowszechnianie zachowań proekologicznych oraz informowanie o podejmowanych akcjach, 16. kampaniach i działaniach na rzecz aktywnej ochrony środowiska w województwie, kraju i na świecie. Propagowanie modelu trwałego i 17. zrównoważonego rozwoju w gminach i powiecie. sukcesywnie sukcesywnie praca ciągła Powiatu powiatu powiatu Samorząd Powiatu/ Samorządy Gmin Samorząd Powiatu/ Podmioty Gospodarcze w ramach zadań powiatu w ramach zadań powiatu budżet powiatu Samorząd Powiat/ Samorządy Gmin w ramach zadań powiatu budżet powiatu budżet powiatu sukcesywnie Samorząd Powiatu/ Samorządy Gmin w ramach zadań powiatu Budżet powiatu – PFOŚiGW/ fundusze celowe sukcesywnie Samorząd Powiatu/ Podmioty Gospodarcze w ramach zadań powiatu budżet powiatu sukcesywnie Samorząd Powiatu/ Podmioty Gospodarcze w ramach zadań powiatu budżet powiatu sukcesywnie Samorząd powiatu/ Zarządcy dróg w ramach zadań powiatu budżet powiatu praca ciągła Samorząd Powiatu/ Zarządzający oczyszczalniami w ramach zadań powiatu budżet powiatu Samorząd Powiatu/ Samorządy/ Media w ramach zadań powiatu budżet powiatu/ fundusze celowe Samorząd Powiatu W ramach zadań powiatu budżet powiatu/ fundusze celowe praca ciągła praca ciągła Źródło: Opracowanie własne Starostwa Powiatowego w Kolnie. ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ Str. 61 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO 6.4.2 Zadania koordynowane Zadaniami koordynowanymi są pozostałe zadania związane z ochroną środowiska i racjonalnym, wykorzystaniem zasobów naturalnych, które są finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla wojewódzkiego i centralnego, bądź instytucji działających na terenie powiatu, ale podległych bezpośrednio organom wojewódzkim, bądź centralnym. Do prac nad realizacją zadań koordynowanych powiatowego programu ochrony środowiska należy włączyć wszystkie instytucje właściwe ze względu na zasięg swojej działalności specjalizujące się w zagadnieniach ochrony środowiska i zagospodarowania przestrzennego oraz przedsiębiorstwa oddziaływujące na środowisko, a także przedstawiciele społeczeństwa. W tym ostatnim przypadku rozumie się, że są to powiatowe organy samorządu terytorialnego, samorządu gospodarczego i ekologiczne organizacje pozarządowe, obejmujące zakresem swej działalności dany powiat. Wymienione zadania realizowane będą przez organy administracji państwowej samorządowej oraz przez podmioty gospodarcze. W wykazach tych zadań wskazano jednostki odpowiedzialne oraz podmioty uczestniczące w realizacji. Ponieważ finansowanie tych zadań najczęściej nie leży w kompetencjach organów administracji, określenie jednostka odpowiedzialna oznacza często pełnienie funkcji koordynatora lub inicjatora działań zmierzających do realizacji zadań. Zadania koordynowane o charakterze inwestycyjnym Zadania o charakterze inwestycyjnym realizowane będą przez różne podmioty: Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad, Administracje Lasów Państwowych i Parków Narodowych, Inspekcję Ochrony Środowiska, Inspekcję Sanitarno – Epidemiologiczną , Inspekcję weterynaryjną, Państwową Inspekcję Pracy, Podlaski Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego, Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych. ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ str. 62 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO Tabela Nr 13. Zadania koordynowane o charakterze inwestycyjnym wynikające z polityki ekologicznej państwa i Programu Ochrony Środowiska Województwa Podlaskiego na lata 2007-2010. LP . 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Planowany termin realizacji zadania Nazwa zadania Usuwanie i utylizacja wyrobów zawierających azbest z budynków użyteczności publicznej i jednostek podległych samorządom. Zapewnienie ochrony obiektów i obszarów, objętych prawną ochroną przyrody poprzez wprowadzanie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów, określających sposoby użytkowania tych elementów i ich ochronę. Rekultywacja zamkniętych składowisk odpadów oraz likwidacja miejsc nielegalnego składowania odpadów. Ochrona lasów przed szkodnikami, zanieczyszczeniami i bieżącymi zagrożeniami. Rozwój systemu zarządzania i informacji o środowisku. Rozwój infrastruktury technicznej: modernizacja dróg, budowa ścieżek rowerowych i rozwiązań technicznych poprawiających płynność ruchu. Stała modernizacja i usprawnianie funkcjonowania oczyszczalni ścieków. Doskonalenie systemu ◊ Jednostka realizacyjna Źródła finansowania 2010-2014 Samorządy terytorialne i podległe im jednostki Środki własne samorządów/ WFOŚiGW/ fundusze unijne/ banki Zadanie ciągłe Samorządy terytorialne/ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska Środki własne samorządów/ WFOŚiGW/ fundusze unijne Samorządy terytorialne/ Zarządcy składowisk Środki własne samorządów/ WFOŚiGW/ fundusze unijne 2009-2010 Zadanie ciągłe Samorządy terytorialne/ Nadleśnictwa budżet państwa/ środki własne samorządów/ fundusze unijne Zadanie ciągłe Samorządy terytorialne/ WIOŚ Środki własne samorządów/ fundusze unijne Zadanie ciągłe Samorządy terytorialne/ Zarządcy dróg Środki własne samorządów/ budżet państwa/ fundusze unijne Zadanie ciągłe Samorządy terytorialne/ WIOŚ Środki własne samorządów/ WFOŚiGW/ fundusze unijne Zadanie Samorządy terytorialne/ Środki własne samorządów/ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ str. 63 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO LP . Nazwa zadania selektywnej zbiórki odpadów komunalnych oraz tworzenie zakładów zagospodarowania odpadów. Doskonalenie systemu wczesnego reagowania na zdarzenia klęskowe: 9. pożary, powodzie skażenia środowiska oraz na awarie przemysłowe. Promocja rolnictwa ekologicznego oraz 10. zapobieganie rozpowszechnianiu GMO. Ograniczanie emisji niskiej zanieczyszczeń oraz promocja 11. stosowania niekonwencjonalnych źródeł energii. Termomodernizacja 12. obiektów użyteczności publicznej. Planowany termin realizacji zadania ciągłe Jednostka realizacyjna Źródła finansowania Zakłady Gospodarki Odpadami WFOŚiGW/ fundusze unijne Zadanie ciągłe Samorządy terytorialne/ PSP Środki własne samorządów/ WFOŚiGW/ fundusze unijne/ Zadanie ciągłe Samorządy terytorialne Środki własne samorządów/ fundusze unijne Zadanie ciągłe Samorządy terytorialne Środki własne samorządów/ WFOŚiGW/ fundusze unijne 2010-2014 Samorządy terytorialne Środki własne samorządów/ fundusze unijne. Źródło: Opracowanie własne Starostwa Powiatowego w Kolnie. ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ str. 64 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO 7. WYTYCZNE DO SPORZĄDZANIA OCHRONY ŚRODOWISKA GMINNYCH PROGRAMÓW Ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 (Dz.U. z 2008r. Nr 25, poz. 150) w art. 17 i 18 Cytat z POŚ A r t. 1 7 . 1 . O rg a n w y k o n a w c z y w o j e wó d z t w a , p o wi a t u i g m i n y , w c e l u r e a l i z a c j i p o l i t y k i e k o l o g i c z n e j p a ń s t w a , s p o rz ą d z a o d p o w i e d n i o wo j e wó d z k i e , p o wi a t o w e i g m i n n e p r o g ra m y o c h r o n y ś ro d o wi s k a , u w z g l ę d n i a j ą c w y m a g a n i a , o k t ó ry c h m o w a w a rt . 1 4 . A r t. 1 4 . 1 . P o l i t y k a e k o l o g i c z n a p a ń s t wa , n a p o d s t a wi e a k t u a l n e g o s t a n u ś ro d o wi s k a , o k r e ś l a w szczególności: 1) 2) 3) 4) cele ekologiczne, priorytety ekologiczne, 2a) poziomy celów długoterminowych rodzaj i harmonogram działań proekologicznych, środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. A r t. 1 4 . 2 . P o l i t y k ę e k o l o g i c z n ą p a ń s t wa p rz y j m u j e s i ę n a 4 l a t a , z t y m ż e p rz e wi d z i a n e w n i e j d z i a ł a n i a w p e rs p e k t y w i e o b e j m u j ą k o l e j n e 4 l a t a . A r t. 1 7 . 2 . P ro j e k t y p r o g r a m ó w o c h ro n y ś r o d o wi s k a s ą o p i n i o w a n e o d p o wi e d n i o p rz e z z a rz ą d j e d n o s t k i wyższego szczebla lub ministra właściwego do spraw środow iska. A r t. 1 8 . 1 . P r o g ra m y , o k t ó ry c h m o w a w a rt . 1 7 u s t . 1 , u c h w a l a o d p o wi e d n i o s e j m i k wo j e wó d z t wa , r a d a p o w i a t u a l b o ra d a g m i n y . stanowi, że w celu realizacji polityki ekologicznej państwa Zarządy gminy sporządzają gminne programy ochrony środowiska, które następnie są przyjmowane do realizacji w drodze uchwały rady gminy. Programy te, podobnie jak politykę ekologiczną państwa, sporządza się na 4 lata, z tym, że przewidziane w niej działania obejmują w perspektywie kolejne 4 lata. Szczegółowe wytyczne do sporządzania gminnych programów ochrony środowiska zostały określone w oparciu o przygotowany przez Ministerstwo Środowiska dokument: „Wytyczne sporządzania programów środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym”. Gminne programy powinny się składać z dwóch części: zadań własnych (pod zadaniami własnymi należy rozumieć te przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji gminy); zadań koordynowanych (pod zadaniami koordynowanymi należy rozumieć pozostałe zadania, związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które są finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla powiatowego, ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ str. 65 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO wojewódzkiego i centralnego). Zadania własne powinny być w programie ujęte z pełnym zakresem informacji niezbędnej do kontroli ich realizacji (opis przedsięwzięcia, terminy realizacji, instytucja odpowiedzialna, koszty, źródła finansowania). Zadania koordynowane powinny być w programie ujęte z takim stopniem szczegółowości, jaki jest dostępny na terenie gminy. Gminny program ochrony środowiska powinien określać cele ekologiczne, priorytety, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych oraz środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. Prace nad gminnym programem ochrony środowiska winny być prowadzone przy udziale wszystkich instytucji działających na terenie gminy w sferze ochrony środowiska i zagospodarowania przestrzennego. Do prac tych należy włączyć także reprezentantów społeczeństwa w postaci przedstawicieli gminnych organów samorządu terytorialnego (radnych, członków komisji itp.), samorządu gospodarczego i ekologicznych organizacji pozarządowych, (jeśli istnieją lub prowadzą swoje agendy na terenie gminy). Przy sporządzaniu gminnych programów ochrony środowiska należy uwzględniać ustalenia zawarte w dokumentach: Programie wykonawczym do II polityki ekologicznej państwa, Polityce ekologicznej państwa na lata 2003 - 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010, Programie Ochrony Środowiska Województwa Podlaskiego na lata 2007-2010 Programie Ochrony Środowiska Powiatu Kolneńskiego na lata 2009-2014, Gminnym planem gospodarowania odpadami sporządzonym zgodnie z ustawą o odpadach; Przy sporządzaniu gminnych programów ochrony środowiska należy wykorzystać tabele przedsięwzięć inwestycyjnych i pozainwestycyjnych przedstawione w powyższych dokumentach. Mogą one stanowić podstawę wyjściową do konkretyzacji zadań w nawiązaniu do specyfiki i potrzeb danego regionu (np. do sporządzenia na szczeblu gminnym konkretnego wykazu planowanych do budowy lub modernizacji oczyszczalni ścieków komunalnych, oczyszczalni ścieków przemysłowych, składowisk odpadów, systemu segregacji odpadów itd.). Bądź też jako analog do sformułowania gminnych lub lokalnych celów, lub jako inspiracja do wprowadzenia podobnego zadania na szczeblu gminnym, jeśli zadanie ujęte w wymienionych wyżej dokumentach jest sformułowane ogólnie bądź dotyczy szczebla krajowego, wojewódzkiego lub powiatowego. Struktura gminnego programu ochrony środowiska powinna nawiązywać do struktury "Polityki ekologicznej państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010" i zawierać co najmniej następujące rozdziały: racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych (zmniejszanie materiałochłonności, energochłonności i wodochłonności gospodarki, ochrona gleb, racjonalna eksploatacja lasów, ochrona zasobów kopalin), poprawa jakości środowiska (ochrona wód, ochrona powietrza, gospodarowanie odpadami, hałas, pola elektromagnetyczne, bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne, nadzwyczajne zagrożenia środowiska, ochrona przyrody i bioróżnorodności), ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ str. 66 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO narzędzia i instrumenty realizacji programu (ramy prawne, planowanie przestrzenne, powiązania formalne i merytoryczne z analogicznymi programami wyższego szczebla administracyjnego, mechanizmy finansowania ochrony środowiska, dostęp do informacji i udział społeczeństwa), nakłady na realizację programu (wielkość nakładów i źródła finansowania), kontrola realizacji programu (procedury kontroli, mierniki realizacji programu, procedury weryfikacji programu). Gminny program ochrony środowiska powinien być skoordynowany z: lokalnym, miejscowym planem (planami) zagospodarowania przestrzennego; lokalnymi planami rozwoju infrastruktury zaopatrzenia w energię, itd.; (jeśli są): mieszkalnictwa, transportu, gminnym planem gospodarowania odpadami sporządzonym zgodnie z ustawą o odpadach; obejmującym teren gminy programem ochrony powietrza, programem ochrony środowiska przed hałasem i programem ochrony wód, jeśli takie programy (dla obszarów obejmujących teren danej gminy) zostały lub zostaną opracowane w związku z wymaganiami wynikającymi z ustawy Prawo ochrony środowiska (zgodnie z tą ustawą naprawcze programy ochrony powietrza opracowuje się dla obszarów, gdzie zostaną stwierdzone przekroczenia dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu, natomiast programy ochrony wód – dla wchodzących w skład dorzeczy obszarów, na których nie są osiągnięte wymagane poziomy jakości wód); programami ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Zadania własne powinny być w programie ujęte z pełnym zakresem informacji niezbędnej do kontroli ich realizacji (opis przedsięwzięcia, terminy realizacji, instytucja odpowiedzialna, koszty, źródła finansowania). Zadania koordynowane powinny być w programie ujęte z takim stopniem szczegółowości, jaki jest dostępny na terenie gminy. Sporządzając programy ochrony środowiska dla swojego terytorium poszczególne gminy, kierując się interesem swoich mieszkańców, powinny ustalić własne limity gminne, wzorowane na wskaźnikach. Mogą one wyniknąć, w zakresie zanieczyszczeń powietrza, ze sporządzanych naprawczych programów ochrony powietrza. Nie przewiduje się natomiast żadnej procedury odgórnego ustalania limitów gminnych, poza ewentualnymi porozumieniami między Ministerstwem Środowiska, a zainteresowanymi samorządami. Przypadki takie mogłyby mieć miejsce, na przykład, w odniesieniu do miast przygranicznych jeśli wynikałoby to z umów dwustronnych z państwami sąsiednimi, lub do miast zlokalizowanych nad Bałtykiem, jeśli wynikałoby to z wymogów Konwencji Helsińskiej. Gminny Program Ochrony Środowiska powinien być skoordynowany z: Sporządzanymi na szczeblu powiatu programami sektorowymi (np. programem gospodarki leśnej, programem ratowniczo-gaśniczym sporządzanym przez powiatowe komendy państwowej straży pożarnej, itp.); Powiatowymi programami rozwoju infrastruktury (jeśli są): mieszkalnictwa, transportu, zaopatrzenia w wodę, itd.; ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ str. 67 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO Powiatowym planem gospodarowania odpadami sporządzonym zgodnie z ustawą o odpadach; Obejmującym obszar powiatu programem ochrony środowiska przed hałasem i programem ochrony obszarów obejmujących dany powiat lub jego część wymaganiami wynikającymi z ustawy Prawo ochrony powietrza, programem ochrony wód, (jeżeli programy takie dla zostały lub zostaną opracowane z środowiska); Programami ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. 7.1 Źródła informacji wymagane przy sporządzaniu programów gminnych Krajowe przepisy i regulacje prawne Unii Europejskiej Przy sporządzaniu gminnych programów ochrony środowiska muszą być uwzględniane wszystkie wymagania obowiązujących przepisów prawnych (ustaw i przepisów wykonawczych), które będą obowiązywać na dzień sporządzania programu i będą dotyczyć zagadnień ochrony środowiska i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych. Wykaz aktualnie obowiązujących i przygotowywanych przepisów prawnych zawiera załącznik do niniejszego opracowania. Programy rządowe Przy sporządzaniu programów gminnych powinny być brane pod uwagę programy rządowe, które dotyczą ochrony środowiska i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych. Są to dokumenty takiego typu jak: Długookresowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju - „Polska 2025”; II Polityka ekologiczna państwa; Program wykonawczy do II Polityki ekologicznej państwa; Założenia polityki energetycznej Polski do 2020 r.; Strategia rozwoju energetyki odnawialnej; Polski; Polityka leśna państwa; Gminne programy ochrony środowiska winny spełniać warunki pozyskania po akcesji wsparcia finansowego z Unii Europejskiej tj. z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, które w głównej mierze udzielane będzie jednostkom samorządu terytorialnego na realizację inwestycji ekologicznych. Z tego też względu programy te muszą być zgodne z dokumentami programowymi, które będą stanowiły podstawę otrzymania takiego wsparcia, a więc z: Komponentem środowiskowym Zintegrowanego Programu operacyjnego Rozwoju Regionalnego (określone zostaną w nim przez samorządy województw kryteria wyboru projektów proponowanych do współfinansowania z funduszy strukturalnych), Sektorowym Programem Operacyjnym „Ochrona Środowiska i Gospodarka Wodna” Dokumentem programowym dla Funduszu Spójności w części dotyczącej środowiska. Programy regionalne i lokalne na sąsiednich obszarach Dotyczy to np: programów ochrony wód w układzie zlewniowym oraz koordynacja programów ochrony powietrza na dużych obszarach. ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ str. 68 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO Wynika to z faktu, że jakość pobieranej wody powierzchniowej w danej gminie zależy od zrzutu ścieków w jednostkach ulokowanych w górę biegu rzeki a jakość powietrza zależy od napływu substancji gazowo-pyłowych z sąsiednich gmin, a nawet spoza granic województwa. Należy więc dążyć do sporządzania programów ochrony wód w trybie porozumienia gmin lub związku gmin o zasięgu zlewniowym. W przypadku ochrony jakości powietrza problem staje się bardziej skomplikowany, gdyż skuteczność lokalnych i regionalnych strategii ograniczania emisji musiałaby być oceniania na podstawie odpowiednich wielkoobszarowych modeli matematycznych, uwzględniających efekty oddziaływania zarówno własnej emisji (z terytorium powiatu), jak i napływu zewnętrznego, w tym transgranicznego. Przy opracowywaniu gminnych programów ochrony środowiska należy również zwrócić uwagę na konieczność integrowania pomiędzy gminami planów dotyczących ochrony różnorodności przyrodniczej. Jest to niezbędne w celu zachowania spójności korytarzy ekologicznych, a także przy realizacji programu NATURA 2000 oraz programu ochrony obiektów przyrodniczych, leżących na granicy obszaru obejmowanego programem i w części terenu położonego poza nim. ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ str. 69 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO 8. KONTROLA REALIZACJI PROGRAMU 8.1 Terminy realizacji, instytucja odpowiedzialna, Z wykonania programu ochrony środowiska starosta powiatu winien co 2 lata sporządzić raport, który przedstawiany jest radzie powiatu. Kwestią zasadniczą jest sporządzanie raportów i aktualizowanie programów ochrony środowiska w oparciu o aktualne i rzetelne dane, dotyczące stanu poszczególnych elementów środowiska. Prócz sporządzania raportów i aktualizacji programów ochrony środowiska, powiat posiada szereg uprawnień kontrolnych, które pozwalają na bieżące monitorowanie korzystania z zasobów środowiska przez podmioty działające na terenie powiatu. Umiejętne korzystanie z tych instrumentów kontrolnych pozwoli na wdrożenie unijnej zasady prewencji i często pozwoli uniknąć dewastacji środowiska naturalnego. Ponadto, dane zebrane podczas działań monitorujących posłużą do sporządzenia rzetelnego raportu z wykonania programu ochrony środowiska i do jego aktualizacji. 8.2 Procedury kontroli, mierniki realizacji programu, procedury weryfikacji programu. Zadania kontrolno–nadzorcze w zakresie ochrony środowiska są zasadniczo wykonywane przez organy Inspekcji Ochrony Środowiska. Jednak ustawa – Prawo ochrony środowiska zobowiązuje do sprawowania kontroli przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska w zakresie objętym właściwością tych organów (powiatu). I tak na przykład starosta posiada uprawnienia nadzorcze, związane z nakładaniem obowiązku wykonania przez osobę fizyczną czynności zmierzających do ograniczenia negatywnego oddziaływania instalacji lub urządzenia na środowisko. Kontrolujący, wykonując kontrolę jest uprawniony do: wstępu wraz z rzeczoznawcami i niezbędnym sprzętem przez całą dobę na teren nieruchomości, obiektu lub jego części, na którym prowadzona jest działalność gospodarcza, przeprowadzenia badań lub wykonania innych niezbędnych czynności kontrolnych, żądania pisemnych lub ustnych informacji oraz wzywania i przesłuchiwania osób w zakresie niezbędnym do ustalenia stanu faktycznego, żądania okazania dokumentów i udostępnienia wszelkich danych mających związek z ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ str. 70 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO kontrolą. Uprawnienia te przysługują organowi, który przyjmuje taką informację, czyli staroście lub wojewodzie. Z kolei wójt (burmistrz, prezydent miasta) może w drodze decyzji nakazać pewne działania dostosowawcze, wskazując sposób wykonania tej decyzji. Starostwo nie powinno traktować tych instrumentów kontrolnych wyłącznie w charakterze prawnego zobowiązania, ale także jako możliwość nadzorowania podmiotów korzystających z zasobów środowiska na terenie w zakresie wdrażania przez te podmioty priorytetów i celów określonych w programie ochrony środowiska powiatu, a co za tym idzie unijnych standardów ochrony zasobów środowiska naturalnego. Ponadto, informacje i dane gromadzone podczas działań kontrolnych, wraz z danymi uzyskiwanymi od organów Inspekcji Ochrony Środowiska i Inspekcji Sanitarnej pozwolą na uaktualnienie treści programu ochrony środowiska. Nie można bowiem kwestionować tego faktu, że istnieje zależność pomiędzy podjęciem właściwej decyzji i posiadaniem dobrej informacji. 8.2.1 Kontrola stanu środowiska Kontrola stanu środowiska - jest narzędziem wspomagającym prawne, finansowe i społeczne instrumenty zarządzania środowiskiem. Dostarcza ona informacji o efektach wszystkich działań na rzecz ochrony środowiska. 8.2.2 Kontrola polityki ekologicznej Kontrola polityki ochrony środowiska oznacza, że wdrażanie Programu będzie podlegało regularnej ocenie. Kontrola ta będzie obejmowała: określenie stopnia wykonania działań, określenie stopnia realizacji przyjętych celów, ocenę rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami a ich wykonaniem, analizę przyczyn tych rozbieżności. Koordynator wdrażania programu będzie oceniał, co dwa lata stopień wdrożenia Programu. W latach 2009-2010 na bieżąco, będzie monitorowany postęp w zakresie wdrażania zdefiniowanych działań, a pod koniec 2010 roku nastąpi ocena rozbieżności między celami zdefiniowanymi w Programie i analiza przyczyn tych rozbieżności. Wyniki oceny będą stanowiły wkład dla następnego Programu, w którym zostaną zdefiniowane działania na lata 2014-2017, z uszczegółowieniem działań na lata, tj. 2014 i 2014. Ten cykl będzie się powtarzał, co dwa lata, co zapewni uaktualnienie strategii krótkoterminowej, co cztery lata i polityki długoterminowej, co osiem lat. ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ str. 71 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO 8.3 Koszty, źródła finansowania Możliwości realizacji inwestycji w zakresie ochrony środowiska ze środków własnych samorządów są limitowane ogólną sumą możliwych do uzyskania dochodów oraz potrzebą realizacji inwestycji w innych sferach działalności. Tabela Nr 14. Dochody i wydatki samorządów gminnych m. Kolno Gmina Stawiski Mały Płock Turośl Kolno Suma Σ średnio 8 632,57 17 868,78 87 592,78 14 598,79 2 062,75 2 584,01 20 905,13 3 484,19 2,39 2,05 - 2,29 8 267,75 17 258,81 84 168,05 14 028,01 321,00 332,09 4 040,81 673,47 Grabowo [tys. zł] za 2007 rok Dochody ogółem 20 967,82 14 570,19 11 438,54 14 114,88 w tym: 9 518,03 2 863,40 2 128,69 1 748,25 - własne 1,95 2,22 2,28 2,88 - na mieszkańca 19 159,49 14 777,22 11 595,73 13 109,05 Wydatki ogółem Wydatki inwestycyjne na 1 090,86 1 023,44 720,74 552,68 gospodarkę komunalną i ochronę środowiska Źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl stan na 31.12.2007 W roku 2007 suma dochodów budżetów samorządów gminnych wynosiła 87 592,78 tys. PLN. Wydatki samorządów w tym okresie były niższe i wynosiły 84 168,05 tys. PLN, z czego na inwestycje z zakresu gospodarki komunalnej i ochronę środowiska wydatkowano 4 040,81 tys. PLN, tj. 4,80 %. Wydatki na inwestycje w poszczególnych samorządach były zróżnicowane i wynosiły od 1,92 % w gm. Kolno; 4,21 % w gm. Turośl; 6,21% w gm. Mały Płock, 6,92% w m. i gm. Stawiski; 3,88% gm. Grabowo, 5,69 % w mieście Kolno. W latach realizacji Programu na inwestycje w zakresie ochrony środowiska należy przewidywać podobną strukturę finansowania zadań tzn., że samorządy powinny zabezpieczyć na ten cel środki własne w wysokości minimum 50 % kosztów realizacji zadań. Program Ochrony Środowiska powiatu powinien obejmować zarówno przedsięwzięcia pozainwestycyjne, np. rozszerzenie współpracy powiatu z ekologicznymi organizacjami pozarządowymi, jak i przedsięwzięcia inwestycyjne, np. rozbudowa systemu kanalizacji ściekowej. Dla realizacji przedsięwzięć inwestycyjnych ujętych w programie ochrony środowiska powiatu kolneńskiego zaplanowano program finansowy, który obejmuje wszystkie źródła finansowania. Stosownie do kondycji finansowej powiatu, część nakładów inwestycyjnych zostanie ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ str. 72 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO pokryta z własnych środków budżetowych, część ze środków kredytowych, a część ze środków pomocowych UE. Do instrumentów finansowych wykorzystywanych przez powiat należą: opłaty za korzystanie ze środowiska: za emisję zanieczyszczeń do powietrza, za pobór wody powierzchniowej i podziemnej, za wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, za składowanie odpadów; administracyjne kary pieniężne; odpowiedzialność cywilna, karna i administracyjna; kredyty i dotacje z funduszy ochrony środowiska. Finansowanie inwestycji ekologicznych związanych z ochroną środowiska i gospodarką odpadami można podzielić na dwie grupy, są to środki krajowe pochodzące z różnych źródeł finansowania oraz środki z Unii Europejskiej przedakcesyjne i strukturalne. 8.3.1 Możliwości pozyskania środków z dodatkowych źródeł finansowania Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Zasadniczym celem NFOŚiGW jest wspieranie finansowe przedsięwzięć podejmowanych dla poprawy jakości środowiska w Polsce. W zakresie ochrony powierzchni ziemi, w tym ochrony środowiska przed odpadami dofinansowuje zadania inwestycyjne zgodnie z poniższymi priorytetami: likwidacja uciążliwości starych składowisk odpadów, unieszkodliwianie odpadów powstających w związku z transportem samochodowym oraz zbiórka i wykorzystanie olejów, przeciwdziałanie powstawaniu i unieszkodliwianiu odpadów przemysłowych i odpadów niebezpiecznych, realizacja międzygminnych i regionalnych programów zagospodarowania odpadów komunalnych. NFOŚiGW udziela pożyczek, dotacji inwestycyjnych i nieinwestycyjnych, dopłat do kredytów bankowych, umorzenia oraz finansowania kapitałowe. O dofinansowanie z NFOŚ GW mogą ubiegać się: jednostki samorządu terytorialnego i ich związki, stowarzyszenia, fundacje i inne organizacje, przedsiębiorcy, realizujący przedsięwzięcia ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Regionalny Program Operacyjny Województwa Podlaskiego na lata 2007-2013 . Celem programu jest zmniejszenie różnic społeczno-gospodarczych Podlasia w stosunku do reszty kraju, zwiększenie tempa wzrostu gospodarczego i tworzenie nowych pozarolniczych miejsc pracy przy poszanowaniu i zachowaniu dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego regionu. W ramach osi priorytetowej: rozwój infrastruktury ochrony środowiska finansowane będą projekty w zakresie kompleksowego zagospodarowywania odpadów, rozwoju gospodarki wodnościekowej, poprawy jakości powietrza. Do dofinansowania mogą ubiegać się: ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ str. 73 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia; jednostki organizacyjne administracja rządowa Lasy Państwowe i ich jednostki organizacyjne Organizacje pozarządowe Spółki wodne Podmioty działające w oparciu o ustawę o partnerstwie publiczno-prywatnym Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Celem programu jest poprawa atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej. W ramach programu realizowane są priorytety: gospodarka wodno-ściekowa, gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi, zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska, ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych, infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku, transport, szkolnictwo wyższe. Do dofinansowania ubiegać mogą: Samorządy terytorialne Organizacje poza rządowe Lasy Państwowe i ich jednostki organizacyjne Przedsiębiorcy Program Operacyjny Kapitał Ludzki na lata 2007-2013 Celem jest przyczynienie się do pełniejszego wykorzystania zasobów pracy oraz wsparcia wzrostu konkurencyjności gospodarki, wsparcie na następujących obszarach: zatrudnienie, edukacja, integracja społeczna, rozwój potencjału adaptacyjnego pracowników i przedsiębiorstw, a także zagadnienia związane z budową sprawnej i skutecznej administracji publicznej wszystkich szczebli i wdrażaniem zasady dobrego rządzenia. Program Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013 POIG ma na celu wspieranie szeroko rozumianej innowacyjności. Interwencja w ramach POIG będzie obejmowała zarówno bezpośrednie wsparcie dla przedsiębiorstw, instytucji otoczenia biznesu oraz jednostek naukowych świadczących przedsiębiorstwom usługi o wysokiej jakości, a także wsparcie systemowe zapewniające rozwój środowiska instytucjonalnego innowacyjnych przedsiębiorstw. W ramach POIG wspierane będą działania z zakresu innowacyjności produktowej, procesowej, marketingowej i organizacyjnej, które w sposób bezpośredni lub pośredni przyczyniają się do powstawania i rozwoju innowacyjnych przedsiębiorstw. ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ str. 74 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO Program Operacyjny Europejskiej Współpracy Terytorialnej na lata 2007-2013 Przewiduje się realizację następujących programów Europejskiej Współpracy Terytorialnej z udziałem Polski: współpraca transgraniczna polsko-niemieckiej, z Republiką Czeską, Słowacją, Litwą, Szwecją i Danią. współpraca transnarodowa, Bałtyckiego, Obszar Europy Środkowo-Wschodniej, Region Morza program współpracy międzyregionalnej obejmujący całe terytorium UE. Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej Celem głównym Programu jest przyspieszenie tempa rozwoju społeczno – gospodarczego Polski Wschodniej w zgodzie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Finansowane będą przede wszystkim inwestycje w zakresie infrastruktury wspierającej działalność naukową i badawczą oraz zakładające modernizację miejskich lub regionalnych systemów komunikacyjnych, a także realizowane będą przedsięwzięcia zwiększające atrakcyjność inwestycyjną i turystyczną tego obszaru. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Celem jest poprawa konkurencyjności rolnictwa i leśnictwa poprzez wspieranie restrukturyzacji, rozwoju i innowacji, środowiska naturalnego i terenów wiejskich poprzez wspieranie gospodarowania gruntami, jakości życia na obszarach wiejskich oraz popierania różnicowania działalności gospodarczej. Program Life + LIFE+ powinien bezpośrednio wspierać realizację priorytetów Programu Działań na Rzecz Środowiska (2002-2012), do których należą: ochrona przyrody i bioróżnorodności, przeciwdziałanie zmianom klimatu, zminimalizowanie negatywnych skutków wpływu zanieczyszczeń środowiska na zdrowie ludzi, zrównoważone wykorzystanie zasobów naturalnych i racjonalna gospodarka odpadami. Ekofundusz Jest to fundacja niezależna działająca według prawa polskiego, a w szczególności ustawy o fundacjach oraz statutu. Priorytetowymi dziedzinami EkoFunduszu są m.in.: ochrona różnorodności biologicznej, gospodarka odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych, unieszkodliwianie odpadów komunalnych i niebezpiecznych, ograniczenie emisji gazów powodujących zmiany klimatu ziemi (ochrona klimatu), ograniczenie transgranicznego transportu dwutlenku siarki i tlenków azotu oraz eliminacja niskich źródeł ich emisji (ochrona powietrza). Dotacje mogą uzyskać jedynie projekty dotyczące inwestycji związanych bezpośrednio z ochroną środowiska, (w ich fazie implementacyjnej), a w dziedzinie przyrody również projekty nie inwestycyjne. ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ str. 75 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO Źródłem finansowania inwestycji ekologicznych związanych z ochroną środowiska i gospodarką odpadami mogą być również kredyty preferencyjne udzielane np. przez: Bank Ochrony Środowiska (BOŚ S.A.) z dopłatami do oprocentowania, kredyty komercyjne, kredyty konsorcjalne, kredyty międzynarodowych instytucji finansowych - Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju (EBOiR) i Banku Światowego. 8.4 Harmonogram weryfikacji celów i kierunków działań oraz terminów przygotowywania raportów z wykonania programów Program Ochrony Środowiska Powiatu Kolneńskiego na lata 2009-2014 jest narzędziem wdrażania polityki ochrony środowiska w powiecie. Związane jest to z koniecznością monitorowania celów i zadań wyznaczonych przez Program. W związku z tym co 2 lata zarząd powiatu ma obowiązek sporządzania raportu z wykonania programu ochrony środowiska i przedłożenia go radzie powiatu. 8.4.1 Mierniki oceny realizacji Programu Do szczególnie ważnych wskaźników stopnia realizacji „II Polityki ekologicznej państwa” należy zaliczyć: Ocena dotrzymania norm jakości poszczególnych komponentów środowiska, określonych wymogami prawnymi, Stopień zmniejszenia różnicy (w %) między faktycznym zanieczyszczeniem środowiska (np. depozycją lub koncentracją poszczególnych zanieczyszczeń), a naukowo uzasadnionym zanieczyszczeniem dopuszczalnym (ładunkiem krytycznym), Stopień zmniejszenia zużycia energii, surowców i materiałów na jednostkę produkcji oraz stopień zmniejszenia całkowitych przepływów materiałowych w gospodarce, Stopień zmniejszenia ilości wytwarzanych odpadów i emitowanych zanieczyszczeń w przeliczeniu na jednostkę dochodu narodowego lub wielkość produkcji, Stosunek uzyskiwanych efektów ekologicznych do ponoszonych nakładów (dla oceny programów i projektów inwestycyjnych w ochronie środowiska), Poprawa techniczno-ekologicznych charakterystyk materiałów, urządzeń, produktów (np. zawartości ołowiu w benzynie, poziomu hałasu w czasie pracy samochodu itp.). Poza wymienionymi głównymi wskaźnikami przy ocenie skuteczności realizacji „II Polityki ekologicznej państwa” oraz „Programu Ochrony Środowiska Powiatu Kolneńskiego na lata 2009 – 2014” będą stosowane wskaźniki szczegółowe stanu środowiska: Zmniejszenia ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych, poprawy jakości wód płynących, stojących i wód podziemnych, poprawy jakości wody do picia oraz spełnienia przez wszystkie te rodzaje wód wymagań jakościowych obowiązujących w Unii Europejskiej; Poprawy jakości powietrza – zmniejszenia emisji zanieczyszczeń powietrza (zwłaszcza metali ciężkich, trwałych zanieczyszczeń organicznych, substancji zakwaszających, pyłów i lotnych związków organicznych); Zmniejszenia uciążliwości hałasu wokół obiektów przemysłowych, hałasu ulicznego w ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ str. 76 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO miastach oraz hałasu wzdłuż tras komunikacyjnych; Zmniejszenia ilości wytwarzanych i składowanych odpadów, rozszerzenia zakresu ich gospodarczego wykorzystania oraz ograniczenia zagrożeń dla środowiska ze strony odpadów niebezpiecznych; Ograniczenia degradacji gleb, zmniejszenia powierzchni obszarów zdegradowanych na terenach poprzemysłowych, likwidacji starych składowisk odpadów, zwiększenia skali przywracania obszarów bezpośrednio lub pośrednio zdegradowanych przez działalność gospodarczą do stanu równowagi ekologicznej, ograniczenia pogarszania się jakości środowiska w jednostkach osadniczych; Wzrostu lesistości województwa, rozszerzenia wzrostu zapasu i przyrostu masy drzewnej, biologicznej ekosystemów leśnych i poprawy wpływem zanieczyszczeń powietrza, wody lub renaturalizacji obszarów leśnych oraz a także wzrostu poziomu różnorodności stanu zdrowotności lasów będących pod gleby; Zahamowania zaniku gatunków roślin i zwierząt oraz zaniku ich naturalnych siedlisk, a także pomyślnych reintrodukcji gatunków; Zmniejszenia negatywnej ingerencji w krajobrazie oraz kształtowania estetycznego krajobrazu zharmonizowanego z otaczającą przyrodą; Wskaźnikami pośrednimi stopnia realizacji Programu będą wskaźniki społeczno – ekonomiczne: Poprawy stanu zdrowia obywateli, mierzonego przy pomocy takich mierników jak długość życia, spadek umieralności niemowląt, spadek zachorowalności, Zmniejszenia tempa przyrostu obszarów wyłączanych z rolniczego i leśnego użytkowania dla potrzeb innych sektorów produkcji i usług materialnych; Corocznego przyrostu netto miejsc pracy w wyniku realizacji przedsięwzięć ochrony środowiska; Spójności i efektywności działań w zakresie monitoringu i kontroli; Zakresu i efektów działań edukacyjnych oraz stopnia udziału społeczeństwa w procesach decyzyjnych; Opracowywania i realizacji przez grupy i organizacje pozarządowe projektów na rzecz ochrony środowiska. 8.4.2 Ocena stopnia realizacji Programu Bezpośrednim wskaźnikiem zaawansowania realizacji zadań będzie wysokość ponoszonych nakładów finansowych oraz uzyskiwane efekty rzeczowe. Uzyskiwane efekty rzeczowe, zweryfikowane przez ocenę stanu jakości i dotrzymywania norm komponentów środowiska, dokonaną w ramach systemu monitoringu, ilustrować będą zaawansowanie realizacji Programu w skali rocznej i umożliwiać dokonywanie niezbędnych korekt na bieżąco. ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ str. 77 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO 9. MATERIAŁY WYKORZYSTANE W OPRACOWANIU 1. Dane Głównego Urzędu Statystycznego na rok 2007, Białystok 2. Informacje przedstawione przez wybrane jednostki organizacyjne i jednostki samorządowe, 3. Plan rozwoju lokalnego powiatu kolneńskiego 4. Plan rozwoju lokalnego gminy Stawiski, 5. Plan rozwoju lokalnego gminy Grabowo na lata 2005-2013 6. Plan gospodarki odpadami dla powiatu kolneńskiego na lata 2008-2014, 7. Plan gospodarki odpadami Województwa Podlaskiego na lata 2007-2010 8. Program Ochrony Środowiska Województwa Podlaskiego na lata 2007-2010 9. Raport o stanie środowiska na terenie powiatu kolneńskiego za 2006r., Łomża 2007r. 10. Strategia rozwoju powiatu kolneńskiego 11. Strategia rozwoju gminy Mały Płock w latach 2003-2012 Studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego: gm. Kolno, gm. Grabowo, m i gm. Stawiski, gm. Turośl, Wyniki badań wód podziemnych na terenie województwa podlaskiego w 2007r, WIOŚ Białystok, 2008r. Założenia tworzenia Kurpiowskiego Parku Krajobrazowego, NFOŚ Biuro Porozumienia Zielone Płuca Polski, grudzień 2002 r. ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ str. 78 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO 10. ZAŁĄCZNIKI Załącznik NR1 Wykaz ustaw Stan prawny na 31.12.2008 r. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25 poz. 150) Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2008 r. Nr 201 poz. 1237) Ustawa z dnia 20 lipca 1991 (Dz. U. z 2007 r. Nr 44 poz. 287) r. o Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2005 r. Nr 45 poz. 435) Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 2004 r. Nr 121 poz. 1266) Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (z 2006 r. Dz. U. Nr 89 poz.625) Ustawa z dnia 1 marca 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2005 r. Nr 228 poz. 1947) Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2007 r. Nr 39 poz. 251) Ustawa z dnia 11 maja 2001 (Dz. U. z 2001 r. Nr 63 poz. 638) r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz. U. z 2007 r. Nr 90 poz. 607) Ustawa z dnia 29 czerwca 2007 r. o międzynarodowym przemieszczaniu odpadów (Dz. U. z 2007 r. Nr 124 poz. 859) Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. z 2006 r. Nr 123 poz. 858) Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2005 r. Nr 239 poz. 2019) Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o substancjach zubożających warstwę ozonową - (Dz. U. z 2004r. Nr 121 poz. 1263) Ustawa z dnia 22 grudnia 2004 r. o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji (Dz. U. z 2004 r. Nr 281 poz. 2784) Ustawa z dnia 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji (Dz. U. z 2005 r. Nr 25 poz. 202) Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. z 2005r. Nr 180 poz. 1495) Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. z 2007 r. Nr 75 poz. 493) Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. 2008 nr 199 poz. 1227) ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ str. 79 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO Załącznik NR 2 WYKAZ PRZEPISÓW WYKONAWCZYCH Stan prawny na 31.12.2008 r. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 9 października 2008 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których był lub jest wykorzystywany azbest ( Dz. U. 2008 nr 200 poz. 1235) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 listopada 2008 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji oraz pomiarów ilości pobieranej wody ( Dz. U. 2008 nr 206 poz. 1291) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 października 2008 r. w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska (Dz. U. 2008 nr 196 poz. 1217) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 września 2008 r. w sprawie sposobu monitorowania wielkości emisji substancji objętych wspólnotowym systemem handlu uprawnieniami do emisji (Dz. U. 2008 nr 183 poz. 1142) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. 2008 nr 162 poz. 1008) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 czerwca 2008 r. w sprawie rodzajów działań naprawczych oraz warunków i sposobu ich prowadzenia (Dz. U. 2008 nr 103 poz. 664) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 25 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących rejestru zawierającego informacje o stanie akustycznym środowiska (Dz. U. 2008 nr 82 poz. 500) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu ( Dz. U. 2008 nr 47 poz. 281) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 lutego 2008 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy ochrony powietrza ( Dz. U. 2008 nr 38 poz. 221) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych badań poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku ( Dz. U. 2007 nr 221 poz. 1645) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 7 listopada 2007 r. w sprawie ustalania wartości hałasu L(DWN) ( Dz. U. 2007 nr 210 poz. 1535) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 22 sierpnia 2007 r. w sprawie kryteriów oraz procedur dopuszczania odpadów na składowiska podziemne (Dz. U. 2007 nr 163 poz. 1156) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18 czerwca 2007 r. w sprawie sposobu udostępniania informacji o środowisku ( Dz. U. 2007 nr 120 poz. 828 ) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku ( Dz. U. 2007 nr 120 poz. 826) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 czerwca 2007 r. w sprawie szczegółowych stawek opłat za udostępnianie informacji o środowisku i jego ochronie oraz sposobu uiszczania opłat (Dz. U. 2007 nr 114 poz. 788) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 27 marca 2007 r. w sprawie szczegółowych ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ str. 80 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO wymagań dotyczących ograniczenia wykorzystywania w sprzęcie elektrycznym i elektronicznym niektórych substancji mogących negatywnie oddziaływać na środowisko (Dz. U. 2007 nr 69 poz. 457) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. 2006 nr 137 poz. 984) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 31 marca 2006 r. w sprawie rodzajów instalacji objętych wspólnotowym systemem handlu uprawnieniami do emisji (Dz. U. 2006 nr 60 poz. 429) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 25 stycznia 2006 r. w sprawie bazy danych o sprzęcie i zużytym sprzęcie ( Dz. U. 2006 nr 21 poz. 161) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 stycznia 2006 r. w sprawie sposobów obliczania poziomów odzysku i recyklingu zużytego sprzętu ( Dz. U. 2006 nr 12 poz. 78) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla urządzeń używanych na zewnątrz pomieszczeń w zakresie emisji hałasu do środowiska (Dz. U. 2005 nr 263 poz. 2202) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2005 r. w sprawie standardów emisyjnych z instalacji (Dz. U. 2005 nr 260 poz. 2181) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 2005 r. w sprawie wysokości jednostkowych stawek kar za przekroczenia warunków wprowadzenia ścieków do wód lub do ziemi ( Dz. U. 2005 nr 260 poz. 2177) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2005 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu sporządzania planu urządzenia lasu, uproszczonego planu urządzenia lasu oraz inwentaryzacji stanu lasu ( Dz. U. 2005 nr 256 poz. 2151) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 października 2005 r. w sprawie rodzajów i warunków stosowania środków, jakie mogą być używane na drogach publicznych oraz ulicach i placach (Dz. U. 2005 nr 230 poz. 1960) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 maja 2005 r. w sprawie typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, wymagających ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000 (Dz. U. 2005 nr 94 poz. 795) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 maja 2005 r. w sprawie sporządzania projektu planu ochrony dla parku narodowego, rezerwatu przyrody i parku krajobrazowego, dokonywania zmian w tym planie oraz ochrony zasobów, tworów i składników przyrody ( Dz. U. 2005 nr 94 poz. 794) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 marca 2005 r. w sprawie rodzajów, typów i podtypów rezerwatów przyrody ( Dz. U. 2005 nr 60 poz. 533) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 marca 2005 r. w sprawie trybu i zakresu opracowania projektu planu ochrony dla obszaru Natura 2000 ( Dz. U. 2005 nr 61 poz. 549) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 12 stycznia 2005 r. w sprawie sposobu dokonywania oceny ryzyka dla zdrowia człowieka i dla środowiska stwarzanego przez substancje nowe (Dz. U. 2005 nr 16 poz. 138) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie przypadków, w których wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza z instalacji nie wymaga pozwolenia (Dz. U. 2004 nr 283 poz. 2840) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie rodzajów instalacji, ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ str. 81 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO których eksploatacja wymaga zgłoszenia ( Dz. U. 2004 nr 283 poz. 2839) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie sposobu wyznaczania obszaru i granic aglomeracji ( Dz. U. 2004 nr 283 poz. 2841) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. 2004 nr 257 poz. 2573) Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie ewidencji substancji kontrolowanych (Dz. U. 2004 nr 185 poz. 1911) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2004 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 ( Dz. U. 2004 nr 229 poz. 2313) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną ( Dz. U. 2004 nr 168 poz. 1765) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną ( Dz. U. 2004 nr 168 poz. 1764) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2003 r. w sprawie substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska ( Dz. U. 2003 nr 217 poz. 2141) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów ( Dz. U. 2003 nr 192 poz. 1883 ) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2003 r. w sprawie substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska ( Dz. U. 2003 nr 217 poz. 2141) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów ( Dz. U. 2003 nr 192 poz. 1883 ) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 grudnia 2002 r. w sprawie poważnych awarii objętych obowiązkiem zgłoszenia do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (Dz. U. 2003 nr 5 poz. 58) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu ( Dz. U. 2003 nr 1 poz. 12) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów. ( Dz. U. 2002 nr 220 poz. 1858) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych. (Dz. U. 2002 nr 176 poz. 1455) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi. ( Dz. U. 2002 nr 165 poz. 1359 ) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu. (Dz. U. 2002 nr 87 poz. 798) Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 14 stycznia 2002 r. w sprawie określenia przeciętnych norm zużycia wody (Dz. U. 2002 nr 8 poz. 70) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów. (Dz. U. 2001 nr 112 poz. 1206) ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ str. 82 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO Załącznik NR 3 ZESTAWIENIE KONWENCJI I POROZUMIEŃ MIĘDZYNARODOWYCH RATYFIKOWANYCH PRZEZ POLSKĘ I PLANOWANYCH DO RATYFIKACJI Lp 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Nazwa konwencji Data ratyfikacji i/lub wejścia w życie dla Polski, podstawa prawna Konwencje i Porozumienia ratyfikowane przez Polskę Konwencja o obszarach wodno-błotnych mających 22.11.1972 22.03. 1978 r. znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko Dz.U. nr 7 poz. 24 i 25 z życiowe ptactwa wodnego z 1971 r. (Konwencja 1978 r. Ramsarska) Konwencja o międzynarodowym handlu dzikimi 12. 12. 1990 r. zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych Dz.U. nr 27, poz.112 i 113 z wyginięciem (Konwencja Waszyngtońska -CITES) z 1973 1991 r. Konwencja w sprawie transgranicznego zanieczyszczania 13.11.1979 17.10.1985 r. powietrza na dalekie odległości z 1979 r. (Konwencja Dz.U. z 1985 r., nr 60 Genewska) Protokół do konwencji Genewskiej w sprawie 14.09. 1988 r. transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie Dz.U. nr 40 z 27.12.1988 r. odległości dotyczący długofalowego finansowania wspólnego programu monitoringu i oceny przenoszenia zanieczyszczeń na dalekie odległości w Europie z 1984 r. (EMEP) Konwencja Wiedeńska w sprawie ochrony warstwy 11.10.1990 r., ozonowej z 1985 r. Dz.U. 98, poz.488 z 1992 r. Protokół Montrealski w sprawie substancji zubożających 11.10.1990 r., warstwę ozonową z 1987 r. Dz.U. 98, poz.490, z 1992 r. Poprawki londyńskie z 1990r. 02.10. 1996 r. Poprawki kopenhaskie z 1992r. 02.10.1996 r. Poprawki montrealskie z 1997r. 06.12. 1999 r. Poprawki pekińskie z 1999r. nie ratyfikowane Konwencja o ochronie środowiska morskiego obszaru 22.03.1974 8.11.1979 r. Morza Bałtyckiego z 1974 r. (Konwencja Helsińska Dz.U. nr 18, HELCOM) poz.64 z 1980r Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie 05.06.1992 26.10.1994 r., zmian klimatu (UN FCCC) z 1992 r. Dz.U. 53, poz. 239 z 1996 r. Konwencja o ochronie dzikiej fauny i flory europejskiej 24.03.1995 01.01.1996 r. oraz ich siedlisk naturalnych (Konwencja Berneńska) Dz.U. 58 poz.263 i 264 z 1996 r. Konwencja o różnorodności biologicznej z 1992r. 05.06. 992 1996 r. Tekst nie publikowany Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich 01.05.1996 r. zwierząt z 1979 r. (Konwencja Bońska) Tekst nie opublikowany w Dz.U. Porozumienie o ochronie małych waleni Morza 1996 r. Północnego i Bałtyku z 17.03.1992r. (ASCOBANS) Dz.U. nr 96 poz. 1108 z 1999r. Porozumienie o ochronie nietoperzy w Europie z 10.05. 1996 r. 4.12.1991r. (EUROBAT) Dz.U. nr 96 poz. 1112 z 1999 r. ◊ A R E O Białystok Data podpisania ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ str. 83 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO Lp Nazwa konwencji Data podpisania 14 Konwencja o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym z 25.02.1991r. (Konwencja z Espoo) 26.02.1991 15 Konwencja o kontroli transgranicznego przemieszczania i usuwania odpadów niebezpiecznych (Konwencja Bazylejska) 22.03.1990 16 Umowa o Międzynarodowej Komisji Ochrony Odry przed Zanieczyszczeniem 11.04.1996 17 Nowa Konwencja o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego z 1992 r. (Konwencja Helsińska - HELCOM) 09.04.1992 18 Konwencja o ochronie i użytkowaniu cieków transgranicznych i jezior międzynarodowych z 18.03.1992 r. Konwencja ONZ w sprawie zwalczania pustynnienia w krajach dotkniętych poważnymi suszami i/lub pustynnieniem, zwłaszcza w Afryce 18.03.1992 19 20 21 1 2 3 4 5 6 7 Data ratyfikacji i/lub wejścia w życie dla Polski, podstawa prawna 10.09. 1997 r. Dz.U. nr 96 poz. 1110 z 1999r. 20.03.1992 r. Dz.U. nr 19, poz. 88 z 1995 r. 07.01.1999 r. Dz.U.nr 99 poz.629 z 1998 r. 24.06. 1999 r. (ratyfikacja) 15.02.2000 r. (wejście w życie) 17.02.2000 r. 02.10.2001 (ratyfikacja) 12.02.2002 (wejście w życie) 15. 2. 1999, 31.10.2001 (ratyfikacja) 31.12.2001 (ratyfikacja) Porozumienie o Współpracy z Europejską Organizacją Eksploatacji Satelitów Meteorologicznych (EUMETSAT) Konwencja o dostępie do informacji, udziale 25.05. 1998 społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska (Konwencja z Aarhus) Konwencje i Porozumienia podpisane, lecz dotychczas nie ratyfikowane Protokół z Kioto do Ramowej Konwencji ONZ w sprawie 16.07. 1998 Ratyfikacja planowana w zmian klimatu 2002 r. Protokół do konwencji z roku 1979 w sprawie Nie jest planowane transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie przystąpienie - okres odległości dotyczący ograniczania emisji siarki lub jej obowiązywania protokołu przepływów transgranicznych przynajmniej o 30% z 1985 wygasł z dniem 31.12.1993 r. r. Protokół do konwencji z 1979 r. w sprawie 31.10.1988 W trakcie ratyfikacji transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości dotyczący Emisji tlenków azotu i/lub ich transgranicznego przemieszczania z 1988 r. Protokół do konwencji z 1979 r. w sprawie Planowana ratyfikacja transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie Nie planuje się ratyfikacji odległości dotyczący kontroli emisji lotnych związków organicznych lub ich Transgranicznego przemieszczania z 1991 r. Protokół do konwencji z 1979 r. w sprawie 24.06. 1994 Rozpoczęcie ratyfikacji transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie planowane odległości dotyczący dalszego ograniczenia emisji siarki z w 2002 r. 1994 r. Protokół do konwencji z 1979 r. w sprawie 24.06. 1998 Ratyfikacja planowana w transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie 2002 r. odległości dotyczący trwałych zanieczyszczeń organicznych z czerwca 1998 r. Protokół do konwencji z 1979 r. w sprawie 30.05.2000 Planowana ratyfikacja transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości w sprawie przeciwdziałania zakwaszaniu, eutrofizacji i ozonowi ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ str. 84 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO Lp 8 9 10 11 12 13 14 Nazwa konwencji Przyziemnemu z 1.12.1999 r. Protokół – „Woda i Zdrowie” do Konwencji o Ochronie i Użytkowaniu Cieków Transgranicznych i Jezior Międzynarodowych z 1992 r. Konwencja w sprawie transgranicznych skutków awarii przemysłowych z 1992 r. Protokół w sprawie bezpieczeństwa biologicznego z 29 stycznia 2000r. do konwencji o różnorodności biologicznej Porozumienie pomiędzy Wspólnotą Europejską i Rządem Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie uczestnictwa Polski w Europejskiej Agencji Środowiska i Europejskiej Sieci Informacyjnej i Obserwacyjnej Konwencja w sprawie trwałych zanieczyszczeń organicznych(Konwencja Sztokholmska) Europejska Konwencja Krajobrazowa Protokół w sprawie metali ciężkich (Czwarta Konferencja Ministerialna "Środowisko dla Europy" 1998 r. w Aarhus). Data podpisania Data ratyfikacji i/lub wejścia w życie dla Polski, podstawa prawna 17.06.1999 Jednostką wiodącą jest Ministerstwo Zdrowia 18.03.1992 Ratyfikacja planowana w 2002 r. Planowana ratyfikacja 24.05.2000 16.11.2000 Planowana ratyfikacja w 2002 r. 23.05.2001 Planowana ratyfikacja 21.12.2001 Planowana ratyfikacja w 2002 r. Czerwiec 1998 r. Konwencje i porozumienia w stosunku do których planowane jest przystąpienie lub ich podpisanie 1 Poprawka III do Konwencji Bazylejskiej, dotycząca zakazu eksportu W trakcie procesu ratyfikacji odpadów do krajów innych niż określone w Załączniku VII do Konwencji 2 Protokół do Konwencji Bazylejskiej w sprawie odpowiedzialności i Planowane podpisanie rekompensat za szkody wynikłe z transgranicznego przemieszczania i usuwania odpadów niebezpiecznych 3 Porozumienie o ochronie afrykańsko-euroazjatyckich wędrownych Planowane jest podpisanie, a ptaków wodnych następnie ratyfikacja 4 Porozumienie w sprawie ochrony środkowo-europejskiej populacji dropia Planowane podpisanie (nie (Otis tarda) podlega ratyfikacji) Źródło: Opracowanie własne. ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ str. 85 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO Załącznik NR 4 WYKAZ SEKTOROWYCH DOKUMENTÓW PROGRAMOWYCH KOMPLEMENTARNYCH Z POLITYKĄ EKOLOGICZNĄ PAŃSTWA 1. Polityka ekologiczna państwa i II polityka ekologiczna państwa (2001), 2. Program wykonawczy do II polityki ekologicznej państwa na lata 2002-2010 (2002), 3. Polityka ekologiczna państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010 4. Projekt Polityki ekologicznej państwa na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2011-2014. 5. Krajowy Program Oczyszczania ścieków komunalnych, 6. Strategia zrównoważonego rozwoju Unii Europejskiej (2001), 7. Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej 8. Założenia polityki energetycznej Polski do 2020r. 9. Strategia rozwoju energetyki odnawialnej (2000), 10. Polityka leśna państwa (wraz z dokumentami uzupełniającymi, takimi jak Krajowy program zwiększania lesistości, Strategia ochrony leśnej różnorodności biologicznej i in.)1996, 11. Strategia gospodarki wodnej wraz z harmonogramem zadań Gospodarki Wodnej do roku 2020, 12. Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski (2002), 13. Strategia Rozwoju Województwa Podlaskiego do roku 2020, 14. Plan rozwoju turystyki i zagospodarowania turystycznego Województwa Podlaskiego do 2010r., 15. Założenia Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podlaskiego na lata 2007-2013, 16. Program Ochrony Środowiska Województwa Podlaskiego na lata 2007-2010, 17. Krajowa strategia ograniczenia emisji metali ciężkich i trwałych zanieczyszczeń organicznych; Ministerstwo Środowiska, 1999, 18. Polityka transportowa państwa na lata 2001-2015 dla zrównoważonego rozwoju kraju (2001), ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ str. 86 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU KOLNEŃSKIEGO ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊ A R E O Białystok ◊
