Ochrona Praw Człowieka BN

Ochrona Praw Człowieka
CA
dr Ewa Godlewska
Zakład Praw Człowieka
2016/2017
Dyżury: poniedziałki 9.30 – 11.00, środy 10.00 – 11.30, pokój 08
Zagadnienia
1. Prawa człowieka – wprowadzenie do tematu







prawa człowieka w ujęciu historycznym (początki rozwoju myśli – starożytność,
prawa człowieka w średniowieczu, prawa człowieka w oświeceniu)
pierwsze akty prawne gwarantujące prawa człowieka – początki
konstytucjonalizmu
amerykańska i europejska koncepcja praw człowieka
początki umiędzynarodowienia problematyki praw człowieka
rozwój trzech generacji praw człowieka
prawa człowieka w społecznej nauce Kościoła
prawa człowieka – podstawowa siatka pojęciowa (definicja praw człowieka,
funkcje praw człowieka, fazy tworzenia katalogu praw człowieka, cechy praw
człowieka, państwo prawa itp.)
Literatura:
1. R. Kuźniar, Prawa człowieka – prawo, instytucje, stosunki międzynarodowe,
Warszawa 2000 (lub wydania późniejsze), s. 19-29.
2. Z. Hołda, Ochrona praw człowieka, Lublin 1996, s. 5-19.
3. W. Osiatyński, Filozofia i historia praw człowieka, (:) A. Rzepliński (red), Prawa
człowieka a policja, Legionowo 1994, s. 15-61.
4. M. Nowicki, Co to są prawa człowieka?,
http://www.hfhrpol.waw.pl/pliki/MNowicki_CoToSa.pdf
5. W. Osiatyński, Wprowadzenie do praw człowieka,
http://www.hfhrpol.waw.pl/pliki/WOsiatynski_HistIFilo.pdf
2. Współczesne systemy ochrony praw człowieka





prawa człowieka w systemie ONZ
prawa człowieka w Radzie Europy
OBWE a ochrona praw człowieka
prawa podstawowe w Unii Europejskiej
pozaeuropejskie systemy ochrony prawa człowieka
Literatura:
1. R. Kuźniar, Prawa człowieka…, rozdz. 2, 3 i 4, 6, 7.
2. Banaszak i inni, System ochrony praw człowieka, Kraków 2002, rozdz. 3, 4, 5.
3. J. Hołda, Z. Hołda, D. Ostrowska, J. A. Rybczyńska, Prawa człowieka. Zarys Wykładu,
Warszawa 2008, s. 59 – 70, 73 – 80.
3. Współczesne wyzwania dotyczące ochrony praw człowieka (analiza współczesnych
konfliktów)



Zagrożenia o charakterze militarnym
Zagrożenia o charakterze ekonomicznym
Zagrożenia o charakterze społecznym
Zajęcia przygotowywane przez studentów (prezentacje)
4. Wybrane kategorie praw człowieka
a) Zakaz dyskryminacji
- pojęcie dyskryminacji i zróżnicowanego traktowania
- dyskryminacja w prawie międzynarodowym
- dyskryminacja bezpośrednia i pośrednia, dyskryminacja pozytywna
- standardy europejskie (na podstawie orzecznictwa ETPCz)
- kazusy: Inze v. Austria (1987)
Burghartz v. Szwajcaria (1994)
Bączkowski i inni v. Polska (2007)
Literatura:
 J. Hołda, Z. Hołda, D. Ostrowska, J.A. Rybczyńska, Prawa człowieka. Zarys
Wykładu, Warszawa 2008, s. 131-136.
 M.A. Nowicki. Europejska Konwencja Praw Człowieka. Wybór orzecznictwa,
Warszawa 1998, s. 427-438.
 M.A. Nowicki, Kamienie milowe. Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw
Człowieka, Warszawa 1997, str. 437-445.
 Orzeczenie Bączkowski i inni… - strona Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka:
www.hfhr.pl/
b) Wolność ekspresji, wypowiedzi, prasy. Prawo do informacji.
- pojęcie wolności ekspresji, wypowiedzi i dopuszczalne ograniczenia
- wolność słowa w prawie międzynarodowym
- piramida strasburska – granice dopuszczalnej krytyki
- kazusy: Handyside v. Wielka Brytania (1976/ Mały czerwony podręcznik, czyli rzecz o
deprawacji nieletnich)
The Sunday Times v. Wielka Brytania (1979/ „Thalidomidowe” dzieci)
Lingens v. Austria (1986/ Biedny kanclerz i straszny dziennikarz)
Janowski v. Polska (1999/ Strażnik miejski jako ćwok)
Muller i inni v. Szwajcaria (1988/ Artysta i jego spontaniczne dzieła)
Literatura:
 D. Ostrowska, Prawo do wolności słowa, w: J. Hołda, Z. Hołda, D. Ostrowska, J.A.
Rybczyńska, Prawa człowieka. Zarys Wykładu, Warszawa 2008, 120-128.
 M.A. Nowicki, Europejska Konwencja Praw Człowieka. Wybór orzecznictwa,
Warszawa 1998 r., s.251-299.
 M.A. Nowicki, Kamienie milowe. Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw
Człowieka, Warszawa 1997, (podane orzeczenia).
 I.C. Kamiński, Swoboda wypowiedzi w orzeczeniach Europejskiego Trybunału Praw
Człowieka w Strasburgu, Kraków 2003, (podane orzeczenia).
c) Prawo do rzetelnego procesu (prawo do sądu)
- prawne normy rzetelnego procesu
- prawo do rozsądnego terminu i kryteria oceny przewlekłości postępowania sądowego
- kazusy:
Podbielski v. Polska (1998)
Proszak v. Polska (1997)
Literatura:
 D. Ostrowska, Z. Hołda, Prawo do rzetelnego procesu sądowego, w: J. Hołda, Z.
Hołda, D. Ostrowska, J.A. Rybczyńska, Prawa człowieka. Zarys Wykładu, Warszawa
2008, 105-114.
 Teksty podanych orzeczeń
 Ustawa z dnia 17 czerwca 2004 roku o skardze na naruszenie prawa strony do
rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki – Dz.U.
2004, Nr 179, poz. 1843.
d) Prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego
- pojęcie wolności osobistej i bezpieczeństwa osobistego
- możliwe ograniczenia
- gwarancje przysługujące osobie podczas zatrzymania/tymczasowego aresztowania
- kazusy: Guzzardi v. Włochy (1980)
Litwa v. Polska (2000)
Baranowski v. Polska (2000)
Literatura:

D. Ostrowska, Prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego, w: J. Hołda, Z.
Hołda, D. Ostrowska, J.A. Rybczyńska, Prawa człowieka. Zarys Wykładu,
Warszawa 2008, s. 98-104.
 M.A. Nowicki, Europejska Konwencja Praw Człowieka. Wybór orzecznictwa,
Warszawa 1998 r., s. 43-103.
 M.A. Nowicki, Kamienie milowe. Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw
Człowieka, Warszawa 1997, s.74-79.
 Teksty orzeczeń.
e) Zakaz tortur i innego nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania
- pojęcie tortur a nieludzkiego, poniżającego traktowania albo karania
- reguły zapobiegające stosowania tortur
- ochrona przed bezprawną agresją funkcjonariuszy publicznych
- kazusy: Wielka Brytania v. Irlandia (1978)
Soering v. Wielka Brytania (1989)
Tomasi v. Francja (1992)
Literatura:
 D. Ostrowska, Zakaz tortur, w: J. Hołda, Z. Hołda, D. Ostrowska, J.A. Rybczyńska,
Prawa człowieka. Zarys Wykładu, Warszawa 2008, s. 94-98.
 M.A. Nowicki. Europejska Konwencja Praw Człowieka. Wybór orzecznictwa,
Warszawa 1998, s. 19-37.
 M.A. Nowicki, Kamienie milowe. Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw
Człowieka, Warszawa 1997, str. 40-60.
f) Prawo do życia
- prawna ochrona życia, wydalenie i ekstradycja, dopuszczalne ograniczenia
- zakaz kary śmierci w dokumentach międzynarodowych
- kazusy: Pretty v. Wielka Brytania (2002)
McCann i inni v. Wielka Brytania (1995)
Alicja Tysiąc v. Polska (2007)
Dzieciak v. Polska (2008)
Literatura:
 D. Ostrowska, Prawo do życia, w: J. Hołda, Z. Hołda, D. Ostrowska, J.A.
Rybczyńska, Prawa człowieka. Zarys Wykładu, Warszawa 2008, s. 82 – 93.
 M.A. Nowicki, Europejska Konwencja Praw Człowieka. Wybór orzecznictwa,
Warszawa 1998 r., s. 11 – 19.
 M.A. Nowicki, Kamienie milowe. Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw
Człowieka, Warszawa 1997, s. 33 – 40.
 Teksty orzeczeń
5. Prawa człowieka a organizacje pozarządowe
 przykłady NGO-sów – rozwój, funkcje, formy działania
 wpływ organizacji pozarządowych na ochronę praw człowieka
Literatura:
1. R. Kuźniar, rozdz. 8.
2. Strony internetowe:
www.hfhrpol.waw.pl,
www.pah.org.pl
www.hrw.org,
www.amnesty.org,
www.article19.org,
www.freepress.org.pl,
www.ihf-hr.org,
www.msf.org,