etap szkolny
advertisement
Kod ucznia Data urodzenia ucznia Dzień miesiąc rok Wojewódzki Konkurs Biologiczny dla uczniów gimnazjów województwa wielkopolskiego ETAP SZKOLNY Rok szkolny 2015/2016 Instrukcja dla ucznia 1. Sprawdź, czy test zawiera 10 stron. Ewentualny brak stron lub inne usterki zgłoś Komisji. 2. Czytaj uważnie wszystkie teksty i zadania. 3. Pisz czytelnie i używaj tylko długopisu lub pióra z czarnym lub niebieskim tuszem/atramentem. Nie używaj korektora. 4. Test, do którego przystępujesz, zawiera 25 zadań. Wśród nich są zadania zamknięte i zadania otwarte wymagające krótkiej odpowiedzi. 5. W zadaniach otwartych, zapisz pełne rozwiązania starannie i czytelnie w miejscach wyznaczonych przy poszczególnych zadaniach. Błędną odpowiedź wyraźnie przekreśli zapisz obok poprawną (nie stosuj korektora). 6. Redagując odpowiedzi do zadań, możesz wykorzystać miejsca opatrzone napisem Brudnopis. Zapisy w brudnopisie nie będą sprawdzane i oceniane. 7. Podczas trwania konkursu nie możesz korzystać ani z pomocy naukowych (w tym również kalkulatora prostego), ani z podpowiedzi kolegów – narażasz ich i siebie na dyskwalifikację. Nie wolno Ci również zwracać się z jakimikolwiek wątpliwościami do członków Komisji. Do etapu rejonowego zakwalifikują się uczniowie, którzy zdobędą co najmniej 37 punktów. 8. Na udzielenie odpowiedzi masz 60 minut. Życzymy Ci powodzenia! ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. Wypełnia Komisja (po rozkodowaniu prac) ………………………………………………………………… Imię i nazwisko ucznia Uczeń uzyskał: ……….. /50 pkt. 1 Zadanie 1. (2 pkt.) Uzupełnij tabelę, wpisując nazwy dziedzin biologii, których zakres badań podają zamieszczone w tabeli odpowiednie określenia wybierając spośród: anatomia, embriologia, genetyka, botanika, zoologia, cytologia. 1. 2. 3. 4. Zajmuje się badaniem procesów dziedziczenia cech Bada budowę wewnętrzną organizmów Zajmuje się badaniem struktury i funkcjonowania komórki Zajmuje się badaniem rozwoju zarodkowego roślin i zwierząt Zadanie 2. (2 pkt.) W zależności od wielkości organizmów można je obserwować gołym okiem lub wykorzystując przyrządy optyczne takie jak lornetka, lupa czy mikroskop. a) Którego z tych przyrządów użyjesz do obserwacji zjawiska plazmolizy w komórkach skórki cebuli? Podaj nazwę właściwego przyrządu. Jest to …………………………………………………………………… b) Jeśli podczas zajęć koła przyrodniczego obserwujesz pod mikroskopem tkankę nabłonkową wybierając obiektyw o powiększeniu 20x (okular mikroskopu powiększa 10x), to pod jakim powiększeniem oglądasz badaną tkankę? Zakreśl kółkiem właściwą odpowiedź. 1. powiększenie 200x 2. powiększenie 30x Zadanie 3. (3 pkt.) Rysunek pokazuje porównanie budowy dwóch komórek. a) Dokonaj analizy rysunków i wskaż, która z nich jest komórką roślinną, a która zwierzęcą (podpisz odpowiednio rysunki). 1. komórka ……………………… 2. komórka ………………………… b) Podaj dwa widoczne na rysunku charakterystyczne elementy budowy komórki roślinnej, które pozwoliły Ci ją zidentyfikować i odróżnić od komórki zwierzęcej; 1. ………………………………………………………….…………………………………… 2. ………………………………………………………………………………………………. 2 Zadanie 4. (2 pkt.) Komórki różnych organizmów żywych należą do komórek eukariotycznych, jeśli posiadają wyodrębnione jądro komórkowe lub do komórek prokariotycznych, które jądra nie posiadają. U prokariota DNA ma zwykle postać kolistej cząsteczki zwanej genoforem. Oceń prawdziwość zdań dotyczących komórek prokariotycznych wpisując literę P jeśli zdanie jest prawdziwe lub literę F jeśli jest fałszywe. Do komórek prokariotycznych należą komórki bakteryjne, w których nie ma uorganizowanego typowego jądra komórkowego Genofor steruje czynnościami życiowymi komórki bakteryjnej Zadanie 5. (3 pkt.) Wyróżnia się pięć królestw świata żywego. a) Przyporządkuj po dwa przykłady organizmów: mucha domowa, skrzyp polny, zarodziec malarii, Escherichia coli, dwoinka rzeżączki, sosna pospolita, salamandra plamista, hubiak pospolity, pantofelek, odpowiednim królestwom: królestwo roślin: …………………………………………………………………… królestwo zwierząt: …………………………………………………………………… królestwo bakterii: …………………………………………………………………… królestwo protista: …………………………………………………………………… b) Jeden z tych organizmów nie należy do żadnego z wymienionych wyżej królestw, podaj jego nazwę i nazwę królestwa, które reprezentuje. Jest to: ……………………………………………………………………… , należy do królestwa: …………………………………………………………... . Zadanie 6. (1 pkt.) Wykonano doświadczenie, które zilustrowano na rysunku. Do zlewki z wodą dodano kilka kropel atramentu, następnie w zlewce umieszczono kwiat o białej barwie płatków okwiatu. Po pewnym czasie płatki kwiatowe zabarwiły się na kolor ciemnoniebieski. Podaj nazwę tkanki, której istnienie w roślinie wykazuje tak przeprowadzone doświadczenie. 3 Jest to: …………………………………. Zadanie 7. (1 pkt.) Tkankę nabłonkową zwierząt budują komórki ściśle do siebie przylegające. Wyróżniamy kilka rodzajów nabłonków, które pełnią różne funkcje. Tam, gdzie konieczna jest wymiana substancji, np. między krwią i tkankami ciała w naczyniu krwionośnym włosowatym nabłonek jest bardzo cienki. Spośród nabłonków pokazanych na rysunkach A – D wybierz (zakreśl odpowiednią literę) ten, który buduje naczynie krwionośne włosowate, podaj nazwę tego nabłonka. Jest to nabłonek oznaczony literą ………, nosi nazwę: ………………………………………. . Zadanie 8. (1 pkt.) Do tkanek zwierzęcych należy tkanka nerwowa. Komórki tej tkanki – neurony przekazują informacje kolejnym komórkom. Na schemacie budowy neuronu narysuj strzałkę wzdłuż neurytu (aksonu), która pokaże kierunek przekazu impulsu nerwowego. Zadanie 9. (4 pkt.) Schemat pokazuje elementy morfotyczne krwi ssaka. Przeanalizuj schemat i korzystając z niego oraz z własnej wiedzy uzupełnij zdania wpisując nazwy odpowiednich elementów morfotycznych krwi ze schematu. a) Komórkami morfotycznymi krwi, które nie posiadają jąder komórkowych są ………………………………………………. i …………………………………….……..… b) Za odporność organizmu odpowiadają ………………………………………………. c) W procesie krzepnięcia krwi biorą udział ……………………………………..………... d) Spośród elementów morfotycznych we krwi najliczniejsze są ……….………………….… 4 Zadanie 10. (3 pkt.) Na rysunku pokazano schemat budowy przekroju poprzecznego organu rośliny. a) Podaj nazwę organu rośliny, którego budowę pokazuje schemat oraz jeden widoczny na rysunku element budowy tego organu, który pozwala Tobie go rozpoznać. - organ rośliny to ……………………………..…………………………………………… - element budowy tego organu to ………………………….…………………………..…… b) Wybierz i podkreśl właściwe słowa tak, żeby zdanie było prawdziwe: Drewno składa się z żywych / martwych komórek i przewodzi w roślinie wodę / asymilaty. Zadanie 11. (2 pkt.) Intensywność procesu fotosyntezy najłatwiej obserwować na roślinie wodnej, licząc pęcherzyki wydzielanego gazu, produktu fotosyntezy. Uczniowie przygotowali zestaw doświadczalny zilustrowany rysunkiem (wszystkie próby inkubowano w tych samych warunkach temperatury i oświetlenia zmieniając jedynie zawartość CO2 jak pokazano na rysunku). Dokonaj analizy rysunku i odpowiedź na pytania. woda z dodatkiem wody gazowanej woda wodociągowa woda przegotowana a) Podaj nazwę gazu, którego pęcherzyki zliczali uczniowie badając intensywność fotosyntezy. Jest to ……………………………….……………………………………..… . b) Z podanych wybierz i podkreśl hipotezę, którą uczniowie mogli zweryfikować tak przygotowanym doświadczeniem: 1. Temperatura nie ma wpływu na intensywność fotosyntezy. 2. Czy dwutlenek węgla ma wpływ na intensywność procesu fotosyntezy? 3. Stężenie dwutlenku węgla ma wpływ na intensywność procesu fotosyntezy. 5 Zadanie 12. (2 pkt.) Do bezkręgowców należą: gąbki, parzydełkowce, płazińce, obleńce, pierścienice, stawonogi i mięczaki. W wykropkowane miejsca obok każdego z poniższych zdań, wpisz nazwę grupy zwierząt, w której dana cecha pojawia się po raz pierwszy: 1. Drożny (z otworem odbytowym) przewód pokarmowy.………………………………….. . 2. Układ krwionośny (zamknięty, bez wykształconego serca, którego rolę pełnią pulsujące naczynia krwionośne) …………………………………………………………………….. . Zadanie 13. (2 pkt.) W rozwoju kręgowców kolejno pojawiały się ryby, płazy, gady, ptaki i ssaki. W tabeli, obok każdego z poniższych zdań, wpisz nazwę grupy zwierząt, w której dana cecha pojawia się po raz pierwszy: 1. Stałocieplność, która umożliwia utrzymanie stałej temperatury ciała 2. Błony płodowe, które uniezależniają rozwój zarodkowy od środowiska wodnego 3. Łożysko, które umożliwia wymianę substancji między samicą a płodem 4. Płucodyszność, która umożliwia opanowanie lądu Zadanie 14. (2 pkt.) Schemat przedstawia cykl rozwojowy glisty ludzkiej, pasożyta człowieka. Dokonaj analizy schematu i określ prawdziwość zdań wpisując odpowiednio litery P (prawda) lub F (fałsz) Glista ludzka jest obojnakiem, zapłodnienie jest krzyżowe lub występuje samozapłodnienie Człowiek zaraża się glistą ludzką jedząc nie poddane badaniu i obróbce termicznej mięso W organizmie człowieka larwy pasożyta wędrują z krwią do płuc, gdzie rosną liniejąc zanim trafią do przewodu pokarmowego Muchy mogą przenosić jaja glisty ludzkiej 6 Zadanie 15. (2 pkt.) W świecie kręgowców można zaobserwować zmiany w budowie serca. Ryby posiadają jeden krwioobieg, jeden przedsionek i jedną komorę serca, przez ich serce płynie krew odtlenowana, która zostaje w skrzelach ryb wysycona tlenem. Wykształcenie drugiego przedsionka pozwoliło kręgowcom wyodrębnić drugi obieg krwi, a wykształcenie przegrody międzykomorowej pozwoliło na oddzielenie strumienia krwi utlenowanej i odtlenowanej. a) Podpisz rysunki nazwami gromad kręgowców, których budowę serca pokazują ...………………. ….…..………… ………………….. ………………….. b) Wskaż literę, którą opisano serce kręgowca umożliwiające pełne oddzielenie strumieni krwi utlenowanej i odtlenowanej. Jest to litera …………………………..…….………… . Zadanie 16. (2 pkt.) Żyły to naczynia, które wprowadzają krew do przedsionków serca. W cyklu pracy serca następują kolejno: skurcz przedsionków, skurcz komór i rozkurcz serca, a cofaniu się krwi w sercu zapobiegają zastawki. Przeczytaj uważnie zdania i podkreśl w nich odpowiednie słowa spośród napisanych pochyłą czcionką tak, żeby były prawdziwe, pomoże Ci w tym analiza rysunku. a) Skurcz przedsionków serca powoduje wtłoczenie krwi do komór. Rosnące w komorach ciśnienie krwi na początku skurczu komór powoduje zamknięcie zastawek przedsionkowo-komorowych / półksiężycowatych i wtłoczenie krwi do żył / tętnic. b) Naczynie oznaczone literą X prowadzi krew utlenowaną, jest to aorta / tętnica płucna. Zadanie 17. ( 2 pkt.) Rozwój złożony owadów przebiega z przeobrażeniem zupełnym lub z przeobrażeniem niezupełnym. U motyla lub chrabąszcza kolejne stadia rozwojowe to jajo, larwa, poczwarka i owad dorosły tzw. imago, natomiast u pasikonika występują kolejno: jajo, larwa i imago. U którego z wymienionych owadów występuje rozwój z przeobrażeniem zupełnym? Podaj nazwę tego owada i nazwę stadium rozwojowego, które podpowiada Tobie prawidłową odpowiedź. 1. nazwa owada ……………………………………………………..………………………… , 2. nazwa stadium rozwojowego ……………………………………………………..……...… . 7 Zadanie 18. (1 pkt.) W tabeli podano w przypadkowej kolejności etapy rozwoju rośliny nasiennej. Uporządkuj je we właściwej kolejności wpisując odpowiednie cyfry w puste kratki (jedynkę już wpisano). Wytworzenie pąków kwiatowych Zapylenie Przekształcenie części kwiatu w owoc Zapłodnienie Pęcznienie nasion, pękanie łupiny nasiennej Wykształcenie korzenia i pędu Rozsiewanie nasion 1 Zadanie 19. (2 pkt.) W komórce eukariotycznej oddychającej tlenowo znajdują się mitochondria, przebiega w nich bardzo ważny proces, który jest źródłem energii dla procesów metabolicznych zachodzących w komórce. a) Podaj nazwę tego procesu ……………………..………………………………………….. . b) W organizmie człowieka produkt tego procesu za pośrednictwem krwi odprowadzany jest do płuc i pojawia się w wydychanym powietrzu. Napisz w jaki sposób możesz doświadczalnie wykryć jego obecność w wydychanym powietrzu mając do dyspozycji wodę wapienną. ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………..…………………………………… . Zadanie 20. (3 pkt.) W komórce roślinnej znajdują się organella, które pełnią różne funkcje. Oto niektóre z nich: mitochondrium, chloroplast, jądro komórkowe, rybosomy, aparat Golgiego, wakuola, komórkę roślinną otacza błona komórkowa i ściana komórkowa. Każdej z podanych w tabeli funkcji, przyporządkuj nazwę wybranego organellum komórkowego komórki roślinnej (lub elementu jej budowy) które w komórce pełni tę funkcję. 1. Steruje czynnościami życiowymi komórki 2. Zapewnia transport substancji i z komórki do otoczenia 3. Tu przebiega proces fotosyntezy do komórki 4. Chroni i nadaje kształt komórce, główny składnik budulcowy to celuloza 8 Zadanie 21. (2 pkt.) Uczniowie przygotowali notatkę dotyczącą wirusów i bakterii, jednak popełnili w niej błędy. Oceń prawdziwość poszczególnych zdań, wpisz odpowiednio litery P (prawda) lub F (fałsz). Wirusy nie posiadają budowy komórkowej, nie są zaliczane do żadnego z pięciu królestw świata żywego Wirusy są pasożytami, posiadają zdolność do namnażania się poza komórką gospodarza Bakterie rozmnażają się wyłącznie bezpłciowo przez podział komórki Do chorób powodowanych przez bakterie należą grypa i salmonelloza Zadanie 22. (2 pkt.) Uczniowie na lekcji powtórzeniowej dotyczącej kręgowców przygotowali zadanie sprawdzające znajomość budowy pokrycia ciała kręgowców. Rozwiąż je, wpisując w tabeli nazwy odpowiednich grup (gromad) kręgowców. pokrycie ciała grupa kręgowców Skóra wilgotna pozbawiona łusek i innych wytworów Skóra sucha, pokryta rogowymi łuskami Skóra stale wilgotna wytwarzająca łuski Skóra gruba, zwykle sucha i pokryta włosami Zadanie 23. (1 pkt.) U człowieka trawienie białka pokarmowego rozpoczyna się w żołądku, gdzie panuje odpowiednie środowisko trawienia, trawienie skrobi rozpoczyna się już w jamie ustnej gdzie jest obecny odpowiedni enzym, natomiast trawienie tłuszczów ma miejsce dopiero w jelicie cienkim. Jeśli zjesz suchą bułkę, w którym z tych odcinków Twojego przewodu pokarmowego rozpocznie się jej trawienie? Trawienie rozpocznie się w …………..………………………………………………..…….... . Zadanie 24. (1 pkt.) Pacjent skarży się na problemy z koncentracja i nieustanne pragnienie. Lekarz zlecił wykonanie badań laboratoryjnych i okazało się, że we krwi pacjenta jest znacznie podwyższony poziom glukozy, glukoza obecna jest także w jego moczu. Jaką jednostkę chorobową mógł na podstawie tych wyników zdiagnozować lekarz? Podaj jej nazwę ……………………………………………………………………………...… . Zadanie 25. (2 pkt.) Zakażenie wirusem HIV jest groźne dla organizmu człowieka. Oceń prawdziwość zdań wpisując odpowiednio litery P (prawda) lub F (fałsz) Wirus z osoby zakażonej na niezakażoną może przenieść się przez kontakt seksualny Zakażona matka może zakazić swoje dziecko podczas ciąży lub karmienia piersią Podając rękę osobie zakażonej możesz zakazić się wirusem HIV Nosiciel wirusa często nie ma objawów i nie wie o tym, że jest zakażony 9 BRUDNOPIS 10
