Czternastolatek.

JAK PRZETRWAĆ Z NASTOLATKIEM?
Bycie rodzicem nastolatka to trudne zadanie. Nie raz rodzice zaczynają wątpić w siebie i w
swoje metody wychowawcze, bo oto kiedy zaczyna się etap nauki w nowej szkole, zaczynają mieć
coraz większe problemy ze swoimi dziećmi. Wchodząc w okres dojrzewania, ich pociechy zmieniają
swoje zachowanie. Pełni miłości martwią się, bo nie rozumieją, co się z ich dzieckiem dzieje. Dla
nastolatków też jest to problem, gdyż nagle wszystko zaczyna się zmieniać i po okresie beztroskiego
dzieciństwa zaczyna się od nich wymagać pokonywania przeszkód i samodzielnego rozwiązywania
problemów.
Jednak znajomość prawidłowości rozwojowych może pomóc rodzicom w nabraniu większego dystansu
do konkretnych zachowań dzieci, a cierpliwość oraz wytrwałe i konsekwentne stawianie granic może
pomóc wspólnie przetrwać ten czas.
Czternastolatek wydaje się bardziej pewny siebie, zdolny do kompromisów,
jest bardziej otwarty i bezpośredni. W wieku 14 lat zmienia się sytuacja jeśli chodzi
o kontakty z płcią przeciwną. Prawie znika antagonizm płci. Dziewczynki i chłopcy
chętnie trzymają się razem, dziewczynki są opiekuńcze i złośliwe na przemian,
chłopcy ćwiczą bycie szarmanckim na przemian z „końskimi zalotami”. Większość
14-latków ma też swoją sympatię i traktuje te związki bardzo poważnie.
Następuje intensyfikacja życia towarzyskiego, bardzo dobrze porozumiewa się z przyjaciółmi, których
ma dużo i dobrze czuje się w ich towarzystwie. Ciągle ma jakieś sprawy do załatwienia, „obgadania”
i omówienia. Są dwa kryteria doboru przyjaciół, są to wspólne zainteresowania oraz podobny stopień
zainteresowania się płcią przeciwną. Szkoła jest interesującym miejscem, ponieważ stwarza okazje do
spotkań z rówieśnikami i bycia w grupie, ale nieinteresująca jako miejsce wymagające wywiązywania
się z obowiązków i nauki. Uczniowie wiercą się w ławkach, rozmawiają. Częściej nie przygotowują się
do zajęć, nie odrabiają lekcji, beztrosko przyznają się do tego, że się nie nauczyli. Oceny zazwyczaj
lecą w dół, nasilają się wagary i spóźnienia. W trakcie rozmowy można usłyszeć, że to jego sprawa jak
się uczy, że wszystko jest pod kontrolą lub, że da sobie radę. Wszystko, co dorośli powiedzą czy zrobią,
a co postrzegane jest jako ośmieszające, uwłaczające godności czy niesprawiedliwe, znacznie łatwiej
jest przeżyć, gdy w pobliżu nie ma innych uczniów. Jeśli dzieje się to na forum klasy lub tylko
w obecności kilku rówieśników, przeżywane jest jako tragedia, na którą czternastolatek może
zareagować bardzo spektakularnie. Szczególnie bolesne są wszelkie uwagi dotyczące porównywania
z innymi czy zagrażające poczuciu własnej wartości (wiedzy, wyglądu), a także życia uczuciowego.
Wszelkie uwagi na ten temat, wygłaszane przez dorosłych, godzą „prosto w serce”, są długo
rozpamiętywane.
14-latek jest spontaniczny, twórczy, rozgadany, pełen energii i szalonych pomysłów, które
niestety, ku utrapieniu dorosłych, wciela w życie. Trudno zrobić mu coś innego niż większość, często
działa pod wpływem chwili, w zależności od sytuacji i towarzystwa. Zbyt szybko chce decydować
o sobie, niestety ta zbyt duża pewność siebie gubi go, gdyż decydując zbyt pochopnie, wpada
w tarapaty, decyduje o rzeczach, do których nie jest jeszcze przygotowany. Może to prowadzić do prób
picia alkoholu i używania innych środków uzależniających, wczesnej inicjacji seksualnej.
Znacznie lepiej układają się stosunki rodziców z 14-latkiem, nadal jednak rodzina pozostaje
„ciemną stroną życia”. Czternastolatek czuje się zbyt uzależniony i zbyt blisko związany z rodzicami,
dlatego stara się być „pięć kroków” za rodziną. Ma inny niż rok temu sposób na „robienie po swojemu”.
Po prostu zamiast otwarcie i głośno protestować, „przeczekuje” i nie robi lub częściowo robi coś, co
pomoże mu uzyskać jakieś profity, np. pozwolenie na późniejszy powrót do domu.
WSKAZÓWKI DLA RODZICÓW
 Zaakceptuj niespokojność i niezadowolenie jest to wiek pełen przeciwieństw i niespójności. Nie jest
niczym nienormalnym jeżeli nastolatek zachowuje się w sposób zmienny np.: kocha rodziców
i nienawidzi ich.
 Rodzicu, znajdź dla siebie źródło wsparcia i możliwości odreagowania napięcia. Twojemu dziecku
będzie bardzo potrzebne doświadczenie Twojej stanowczości i konsekwencji z jednoczesnym
ciepłem i wyrozumiałością. Warto wraz z małżonkiem trzymać jedną wspólną linię wychowawczą.
Jeśli różnicie się w poglądach, najpierw przedyskutujcie je ze sobą, dopiero potem zaprezentujcie
swoje stanowisko dziecku.
 Rodzicu, nigdy nie porównuj swojego dziecka do innych, mówiąc mu, że ktoś lepiej się uczy czy
grzeczniej odzywa. Uważaj na deprecjonowanie znajomych dziecka, jeśli niepokoisz się o to z kim
się spotyka Twoje dziecko, mów o zachowaniu tych osób i zachowaniach dziecka, nie o osobach.
Używaj komunikatu „ ja”, mów o swoich uczuciach, jakich doznajesz przez zachowanie dziecka. Nie
generalizuj, nie oceniaj „ Ty zawsze, ty nigdy”. Jasno formułuj swoje oczekiwania względem dziecka.
 Pozwól dziecku dorosnąć, przecież nie chcesz go niańczyć do czterdziestki! To właśnie w okresie
dorastania Twoje dziecko ma się nauczyć podejmowania samodzielnych decyzji i dokonywania
wyborów. Nie kontroluj nadmiernie, pozostaw przestrzeń i pozwól popełniać błędy i ponosić ich
konsekwencje. Niech nastolatek czuje, że ma wpływ na panujące w domu zasady. Rozmawiajcie
o nich. Jednocześnie stawiaj jasno granice i wyciągaj konsekwencje, jeśli dziecko je przekracza.
 Nie tocz wojen o wszystko! Zastanów się, jakie sprawy są dla Ciebie najważniejsze, jaki jest Twój
system wartości. Nie wytaczaj ciężkiej artylerii przeciwko dziecku w sprawach, które nie są tego
warte. Co takiego się stanie, jeśli dziecko wypróbuje nową fryzurę, pomaluje paznokcie na dziwny
kolor czy założy ekstrawaganckie ubranie? Jeśli będziesz się sprzeciwiał wszystkiemu, tylko
wzmocnisz bunt dziecka i jego chęć przeciwstawienia się Tobie. Zastanów się dwa razy, zanim się
na coś nie zgodzisz. Sprzeciw pozostaw na sytuacje, które mogą długotrwale i negatywnie wpłynąć
na wygląd, zdrowie czy życie dziecka.
 Mów swojemu dziecku o swoich poglądach na stosowanie używek, inicjację seksualną. Spieraj się
i dyskutuj, przypominaj i pokazuj przykłady. Nie przekonuj za wszelką cenę – wyrażaj swoje zdanie.
Dbaj, by Twoje dziecko również mogło to zrobić, częściej słuchaj i pytaj niż mów o sobie.
 Bardzo ważne jest byś wiedział kim są przyjaciele dziecka, byś mógł wzmacniać pozytywne
przyjaźnie, a chronić przed tymi, które mogą się okazać szkodliwe.
 Kiedy dziecko naciska Cię, żeby pójść na imprezę do znajomych i wrócić bardzo późno, koniecznie
skontaktuj się z rodzicami kolegów i koleżanek Twojego dziecka, którzy także się tam wybierają.
Razem w gronie dorosłych ustalcie najpóźniejszą godzinę zakończenia zabawy, bezpieczny sposób
powrotów do domu. Ustal z gospodarzami mieszkania, w którym będą bawić się nastolatki, kto
i w jaki sposób będzie ich doglądał. Jeśli zdecydujesz się gościć nastolatki u siebie, pamiętaj, że to
nie Twoje dziecko, ale Ty przejmujesz za nich odpowiedzialność.
 Unikaj dwuznacznych wypowiedzi stwierdzenie rodzica powinno zawierać jasny przekaz: pełne
dobrej woli pozwolenie, jasny zakaz lub otwarty wybór.
 Nawet jeśli teraz wydaje Ci się, że kłótniom i zatargom nie ma końca, że Twój nastolatek nigdy
nie dorośnie i nie zacznie zachowywać się racjonalnie, ten dzień z pewnością kiedyś
nadejdzie. Od tego, jak będziesz towarzyszyć dziecku w procesie dorastania będą zależały
Wasze późniejsze relacje.
Opracowanie pedagog szkolny Jolanta Bartczak
Na podstawie:
Zaradnik rodzica - I. Pohorecka , M. Sofulak-Skibińska
Rozwój psychiczny dziecka F.L. Ilg, L.B. Ames, S.M. Baker
Jak przetrwać z nastolatkiem – B. Zielińska-Rocha
artykuł A. Hunczak-Kielarskiej