największe atrakcje turystyczne województwa świętokrzyskiego
advertisement
NAJWIĘKSZE ATRAKCJE TURYSTYCZNE WOJEWÓDZTWA ŚWIĘTOKRZYSKIEGO Kielce Tekst, opracowanie i redakcja: – Yoostyna Sardey & MCA team Współpraca: Małgorzata Fornalczyk i Sylwia Skuta Opracowanie map: Andrzej Krzyśków Fotografie: J. Kruk (28), J. Krywult (14), B.I. Makowska (24), P. Niziołek (21), K. Pęczalski (okładki oraz: 4, 5, 6, 7, 8, 10, 11, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 21, 22, 25, 26, 29, 30), D. Ramiączek (27, 29, 30), M. Rawluk (3, 4, 6), J. Sierokosz (25), Thysiek (1, 2, 4, 5, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17), Ł. Zys (okładka front oraz 2), K. Żołądek (26) Ponadto w wydawnictwie wykorzystano zdjęcia udostępnione przez Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego (okładki oraz: 3, 8, 9, 10, 11, 18, 19, 20, 22, 24, 25, 26, 27, 28, 30, 31) oraz Aeroklub Kielecki (18), Muzeum Minerałów i Skamieniałości w Św. Katarzynie (27), Urząd Gminy w Bielinach (28), Europejskie Centrum Bajki im. Koziołka Matołka w Pacanowie (28), Targi Kielce Sp. z o.o. (31) Skład: Andrzej Krzyśków, Paweł Niziołek Wydawca: Media Consulting Agency - Wrocław 2009 Wymienionym wyżej instytucjom i organizacjom oraz pracownikom Urzędu Marszałkowskiego Województwa Świętokrzyskiego w Kielcach, którzy pomogli w powstaniu tego wydawnictwa Wydawca - Media Consulting Agency - składa serdeczne podziękowania. Perły Ziemi Świętokrzyskiej Czy warto poświęcić urlop lub choćby kilka dni, bądź weekend, by wpaść na Ziemię Świętokrzyską? Dla jednych to pytanie retoryczne, większość jednak ono zadziwia: nie bardzo wiedzą po co tam jechać i co tam robić? I właśnie im dedykujemy niniejsze wydawnictwo. Obiecujemy, że nie będziemy tu uprawiać natrętnej reklamy ani przekonywać zawiłym historyczno-kulturowym wywodem. Nie będziemy przywoływać haseł, sloganów, czy innych turystyczno-marketingowych mantr, powtarzanych już przez kilka lat. Nie były one efektywne, skoro jeszcze niedawno, dla nas samych, wyprawa w Świętokrzyskie była czymś kosmicznym – na Kielecczyznę – po co? I była to chyba typowa reakcja na ten stanowiący zaledwie czteroprocentowy fragment powierzchni Polski, niezbyt ludny, położony w centrum, ale jakoś tak na uboczu kraju, region. Region nieznany… Poznawaliśmy Świętokrzyskie podczas długiego okresu prac przygotowawczych, redakcyjnych spotkań, rozmów i wyjazdów. W tym czasie odwiedzaliśmy te ziemie wielokrotnie: późną wiosną, kilkakrotnie latem, jesienią, nawet śnieżną zimą, spędzając tu w sumie ponad miesiąc. Chodziliśmy ścieżkami i szlakami: sami i z przewodnikami, rozmawialiśmy z gospodarzami, fotografowaliśmy i dokumentowaliśmy przebyte trasy, sięgaliśmy do historycznych źródeł zafascynowani bogactwem tej ziemi. I nie poznaliśmy Świętokrzyskiego jeszcze tak, jak na to zasługuje. Wciąż go chcemy poznawać i odkrywać, bo ten region imponuje i zachwyca ciekawą przyrodą, historią, wspaniałymi zabytkami sztuki i architektury, bezcennymi pamiątkami historycznymi, archeologicznymi, geologicznymi, najstarszymi w kraju tradycjami przemysłowymi, folklorem. Imponuje i zachwyca: Sandomierz, Wiślica, Jędrzejów, Wąchock, Opatów, Pińczów, Ujazd, Szydłów, Św. Krzyż i Św. Katarzyna, Chęciny, Bodzentyn, Koprzywnica, Busko-Zdrój, Końskie, Sielpia, Maleniec, Nagłowice, Oblęgorek, Bobrza, Nietulisko, Samsonów, Chmielnik. Przyznacie, że całkiem sporo hitów, jak na tak niewielki region. A to tylko losowo wybrana i niepełna lista świętokrzyskich skarbów. Miejscowi wolą je nazywać perłami… Zatem przed Czytelnikami – cały sznur świętokrzyskich pereł. I choć zapewne wielokrotnie tekst nie oddaje uroku i magii opisywanych miejsc, wierzymy że może być swoistym katalizatorem, przyspieszającym Wasz kontakt z Regionem Świętokrzyskim. Z regionem, który warto odkryć dla siebie, który pozwoli siebie lepiej zrozumieć, a dzięki poznaniu – zrozumieć innych. Po lekturze, już na szlaku oddajcie się w ręce wspaniałych świętokrzyskich przewodników, ludzi znających i kochających tę ziemię, znakomitych fachowców i świetnych gawędziarzy. Wszystkim Im spotkanym na świętokrzyskim szlaku i … na kawie, za te spotkania i przekazaną wiedzę – serdecznie dziękujemy. MCA Team 1 Perły Ziemi Świętokrzyskiej Święty Krzyż Każdy wie, a tę wiedzę potwierdza wieść gminna, że przed wiekami na Łysej Górze odbywały się sabaty czarownic. Czczono tu Ladę, Bodę czy Lelię, Śwista, Pośwista czy Pogodę. O fakcie uprawiania kultowych obrzędów pogańskich mówią nie tylko ludowe przekazy, świadczą też pozostałości kamiennego wału kultowego z ok. VIII w. otaczającego wierzchołek góry. Za panowania Bolesława Chrobrego w tym kamiennym kręgu otaczającym szczyt Łysej Góry postawiono niewielki kościółek pod wezwaniem Trójcy Przenajświętszej. W czasach Krzywoustego zaczęto tu wznosić zabudowania benedyktyńskiego eremu, który kilkadziesiąt lat później złupili i zniszczyli Tatarzy. Odbudowany klasztor, gdzie przechowywane były podarowane przez św. Emeryka, relikwie Krzyża Świętego, aż do potopu szwedzkiego był ważnym punktem na pątniczym szlaku. Zniszczony i odbudowany ponownie w końcu XVII stulecia zespół klasztorny spłonął niemal do cna wiek później. Wzniesiony ponownie w późnobarokowo-klasycystycznym stylu, odzyskał swą świetność, pomimo (w 1819 r.) kasaty zakonu benedyktynów. Dziś Święty Krzyż, od 1936 r. pod opieką Misjonarzy Oblatów, wciąż jest ważnym miejscem kultu religijnego przyciągającym na szczyt Łyśca (595 m n.p.m.) licznych wiernych. Pielgrzymi i turyści którzy dotrzeć tu mogą: z Nowej Słupi tzw. Drogą Królewską, z Huty Szklanej (trasa prowadząca drogą asfaltową) lub czerwonym szlakiem z Trzcianki, zwiedzić mogą klasycystyczny kościół z XVIII w. z fragmentem ciosowego muru nawy z wieku XIII, gotyckie krużganki wokół wirydarza oraz kaplicę Oleśnickich, w której znajdują się szczątki Krzyża Świętego. Warto też obejrzeć eksponaty w Muzeum Misyjnym Misjonarzy Oblatów Marii Niepokalanej oraz zobaczyć Wystawę Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Sanktuarium Relikwii Drzewa Krzyża Świętego Święty Krzyż 1, 26-004 Bieliny, gmina Nowa Słupia tel. 041 317 70 21 www.swietykrzyz.pl czynne: dni powszednie 9.00 – 17.00 niedz. i święta 12.15 – 17.00 Jaskinia Raj Mówi się o „raju na ziemi”, ale w Świętokrzyskim Raj został odkryty pod ziemią. W czerwcu 1972 roku, po niezbędnych pracach zabezpieczających i adaptacyjnych jaskinia Raj (długość trasy turystycznej 180 metrów, czas zwiedzania 45 min.) została otwarta dla ruchu turystycznego. To jedna z najpiękniejszych jaskiń krasowych z bogatą szatą naciekową na stropie, ścianach i dnie. Tworzą ją m.in. stalaktyty, stalagmity, zasłony, draperie i polewy, kolumny i misy naciekowe. Atrakcyjną i widowiskową rzadkością są pizoidy – zwane perłami jaskiniowymi, czyli luźne kuliste nacieki. W jaskiniowym namulisku znaleziono – prezentowane obecnie na „przyjaskiniowej” wystawie – krzemienne narzędzia pracy człowieka neandertalskiego, a także szczątki prehistorycznych zwierząt: mamuta, nosorożca włochatego i niedźwiedzia jaskiniowego. Jaskinia Raj 26-060 Chęciny Rezerwacja: tel./Fax 041 346 55 18 www.jaskiniaraj.pl czynne: 15.I-15.XI wt.-niedz 10.00 – 17.00 2 Sandomierz Punkt Informacji Turystycznej Oddział PTTK w Sandomierzu Rynek 12, 27-600 Sandomierz tel. 015 832 23 05, tel./Fax 015 832 26 82 www.pttk-sandomierz.pl Góry Pieprzowe i Wąwóz Królowej Jadwigi W dolinie Wisły, na granicy Sandomierza i gminy Dwikozy leżą Góry Pieprzowe. Zbudowane są z wychodnich skał, które powstały ponad 500 milionów lat temu. Nazwa tego miejsca związana jest z barwą łupków kambryjskich, przypominających kolorem pieprz. Góry Sandomierskie tworzą unikatowy w Europie rezerwat geologiczno-przyrodniczy z największym skupiskiem naturalnie występujących gatunków dzikich róż i granatowo owocujących jałowców. Stąd też roztacza się piękny widok na dolinę Wisły oraz skarpę Starego Miasta. Drugą osobliwością przyrodniczą Sandomierza jest głęboki, miejscami na 10 m i długi na 400 m, wypłukany przez wody opadowe lessowy Wąwóz Królowej Jadwigi. Na jego urwiskach występuje roślinność stepowa, między innymi wisienka karłowata. Wąwóz zawdzięcza swą nazwę urodzonej w 1374 roku Królowej Jadwidze, która goszcząc w Sandomierzu, zwykle się tędy przechadzała. Perły Ziemi Świętokrzyskiej Sandomierz posiada metrykę starszą niż piastowskie państwo. W „Kronice” Galla uznawany jest obok Krakowa i Wrocławia za jeden z ważniejszych lechickich grodów. To miasto ponad 120 cennych i niezwykłych zabytków architektury z różnych epok, będących świadectwem znaczenia jakie odgrywało w historii Polski i Europy. Specyficzny charakter Sandomierzowi nadają kościoły, muzea, zabytki, a panorama od strony Wisły należy do najatrakcyjniejszych w Polsce. Sandomierz jako zespół urbanistyczno – architektoniczno – krajobrazowy został wpisany do rejestru zabytków o światowej randze. Do najwyższej klasy zaliczane są: średniowieczny układ urbanistyczny miasta z renesansowym ratuszem w centrum rynku oraz jeden z najstarszych obiektów ceglanych na terenie naszego kraju – kościół św. Jakuba, Zamek Kazimierzowski – obecnie siedziba Muzeum Okręgowego, Brama Opatowska – jedyna zachowana do dziś brama w systemie obwarowań murów obronnych oraz katedra z XIV w. z cennymi freskami bizantyjsko-ruskimi wewnątrz. W późnorenesansowym Collegium Gostomianum z XVII w. od ponad 400 lat funkcjonuje jedna z najstarszych szkół średnich w kraju, a Dom Długosza – doskonale zachowany przykład gotyckiego domu mieszkalnego – mieści bogate zbiory Muzeum Diecezjalnego. Na turystów czekają również owiane tajemnicą sandomierskie lochy – Podziemna Trasa Turystyczna o długości 470 m i głębokości dochodzącej do 12 m poniżej poziomu rynku. Jak głosi legenda – zginęła tam zasypana zwałami osuwającej się ziemi córka miejscowego wójta, Halina Krempianka, która podziemnymi korytarzami wprowadzała najeżdżających na miasto Tatarów. Rejsy statkiem po Wiśle Niecodziennych wrażeń i widoków dostarczy każdemu turyście podróż statkiem po Wiśle. Podczas rejsu można podziwiać urzekającą panoramę położonego na wysokiej skarpie Sandomierza, a dwugodzinne „Rejsy o zachodzie słońca” z postojem w doskonałym miejscu widokowym dostarczą niezapomnianych wrażeń. Ponadto bezpośredni kontakt z przyrodą oraz nadbrzeżnymi pejzażami zapewniają całodzienne spływy środkowym przełomem Wisły z Sandomierza do Baranowa lub Annopola. Rejsy statkiem po Wiśle – Żegluga Śródlądowa Tadeusz Prokop ul. Kochanowskiego 10 27-600 Sandomierz tel. 015 832 60 29, 0603 591 485 Punkt Informacji Turystycznej – patrz wyżej 3 Perły Ziemi Świętokrzyskiej Krzemionki k. Ostrowca Świętokrzyskiego Podziemne kopalnie w Krzemionkach Opatowskich odkrył w 1922 roku geolog Jan Samsonowicz. W tych pradawnych kopalniach wydobywano krzemień pasiasty, wówczas surowiec niezbędny przy wytwarzaniu narzędzi. Przez kilka tysiącleci był to podstawowy artykuł eksportowy, a pochodzące stąd kamienne groty do strzał i włóczni, siekierki i krajaki naukowcy znajdują w całej Europie. Na terenie neolitycznych kopalni powstał rezerwat archeologiczny z dobrze zachowanym krajobrazem nakopalnianym: hałdami i lejami poszybowymi oraz znakomicie zrekonstruowaną architekturą podziemi. Dzięki blisko 500-metrowej podziemnej trasie turystycznej odwiedzający to miejsce mogą prześledzić prawie wszystkie techniki wydobywania krzemienia pasiastego i zobaczyć unikatowe na skalę światową kopalnie komorowe. Prócz zachowanego kompleksu kopalń znajdują się tu: rekonstrukcja szybu i obozowiska przyszybowego oraz górniczej osady z chałupami społeczności kultur pucharów lejkowatych i amfor kulistych, gdzie znajdowały się magazyny żywności, mieszkali rzemieślnicy i zaczynali działać pierwsi kupcy. Teren ten jest również miejscem interesujących lekcji muzealnych. Muzeum i Rezerwat Archeologiczno-Przyrodniczy Krzemionki k. Ostrowca Św., 27-400 Ostrowiec Świętokrzyski tel./Fax 041 262 09 78 www.krzemionki.pl czynne: V-IX pn.-pt. 9.00 – 18.00, sob. 9.00 – 17.00 niedz. i święta 11.00 – 17.00, VII i VIII sob.- niedz. 11.00 – 19.00 IV i X pn.-sob. 9.00 – 16.00, niedz. i święta 11.00 – 16.00 XI-III pn.-sob. 9.00 – 15.00, niedz. i święta 11.00 – 15.00 Zamek „Krzyżtopór” Wzniesiony przez Wawrzyńca Senesa w latach 1631-1644 zamek Krzyżtopór (krzyż symbol wiary, topór herb Ossolińskich) był jedną z najwspanialszych rezydencji magnackich w Polsce. Ufundowany przez wojewodę sandomierskiego Krzysztofa Ossolińskiego, na planie regularnego pięcioboku monumentalny obiekt, składał się z zespołu pałacowego, mieszkalno-gospodarczego i bastionowego systemu fortyfikacji. Według legendy zamek posiadał 4 baszty – tyle co pór roku, 12 sal – tyle ile miesięcy, 52 pokoje – tyle ile tygodni oraz 365 okien – tyle ile dni w roku. Zamek w Ujeździe to budowla pełna – jak na czasy w których powstała – nowatorskich rozwiązań inżynierskich: Krzyżtopór posiadał system wentylacyjny i grzewczy, funkcjonowała instalacja wodociągowa o unikalnej konstrukcji, a nad salą jadalną w jednej z wież znajdowało się akwarium wypełnione egzotycznymi rybami. Na budowę i wyposażenie zamku Ossoliński – jeden z najzamożniejszych magnatów Rzeczpospolitej – wydał 30 milionów czerwonych złotych, tj. dziesięć razy więcej niż ówczesny sejm przeznaczał rocznie na wojnę ze Szwecją. Obecnie jest udostępnioną do zwiedzania ruiną stałą, ożywającą podczas licznie organizowanych tu turniejów i pokazów walk rycerskich. Zamek Krzyżtopór w Ujeździe tel. 015 860 11 33 www.krzyztopor.eu czynny: od 8.00 do zmroku Wiślica Wiślica jeden z najstarszych ośrodków plemiennych, w średniowieczu jeden z najważniejszych ośrodków grodowych, którego początki datowane są na wiek X, legendy zaś dodają jej jeszcze kilka stuleci. Wiślicę uważa się za centrum pierwszego państwa Wiślan. Z tamtych odległych czasów nie zachowało się nic, poza archeologicznymi stanowiskami w miejscach dawnego grodziska. Uwagę przykuwa ufundowana przez Kazimierza Wielkiego gotycka kolegiata pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny, w której podziemiach odkryto pozostałości wcześniejszej budowli romańskiej i unikalną płytę podłogową tzw. „Płytę Orantów” z 1170 r., oraz chrzcielnicę. W obrębie zabytkowego układu urbanistycznego na uwagę zasługują m.in.: pozostałości kościoła św. Mikołaja z X-XII w., Dom Długosza z 1460 r., ufundowany przez słynnego kronikarza – jako mieszkanie dla wikariuszy kolegiaty wiślickiej oraz gotycka dzwonnica. Wiślica to także miejsce pierwszej polskiej kodyfikacji prawa – tzw. Statutów Wiślickich z 1347 roku. Muzeum Regionalne – Dom Długosza Plac Solny 32, 28-160 Wiślica tel. 041 379 21 64, 0508 869 366 czynne: śr.-niedz. 9.00 – 16.00 www.muzeum.wislica.pl 4 Opatów Punkt Informacji Turystycznej Oddział PTTK w Opatowie Pl. Obrońców Pokoju 18, 27-500 Opatów, tel. 015 868 27 78 www.pttkopatow.free.ngo.pl Chęciny Na szycie dominującego nad Chęcinami wzgórza wzniesiony został pod koniec XIII wieku niewielki zameczek biskupa Jana Muskaty, rozbudowany później przez Kazimierza Wielkiego. W następnym stuleciu nadano mu ostateczny kształt, wydzielając zamek właściwy z dwiema cylindrycznymi wieżami oraz – pełniący funkcje gospodarcze – zamek niższy z czworoboczną wieżą. Znajdująca się na jego dziedzińcu, głęboka studnia – według legendy – miała być połączona podziemnymi ścieżkami z klasztorem na kieleckiej Karczówce, zaś dotąd nie odkryte lochy miały wypełniać królewskie skarby, gromadzone przez królową Bonę. Dzisiaj królewski zamek w Chęcinach to malownicza ruina, z której rozciąga się wspaniały widok na okolicę. Atrakcją – nie tylko turystycznego sezonu – jest też ukazująca się nocą „Biała Dama” – duch niezwykle chciwej królowej Bony, powracającej po zakopane skarby. Prócz zamku w Chęcinach znajduje się również szereg innych zabytkowych obiektów m.in.: wczesnobarokowy klasztor s. Bernardynek, kościół i klasztor Franciszkanów ufundowany przez Kazimierza Wielkiego w 1368 roku, kościół parafialny wzniesiony w pierwszej połowie XIV w. oraz renesansowy budynek dawnej karczmy zwany Niemczówką. Widomym śladem obecności Żydów w Chęcinach jest synagoga zbudowana w połowie XVII wieku, znajdująca się przy obecnej ulicy Długiej 21, obok dawnego domu rabina. Dziś mieści się tu Gminny Ośrodek Kultury. Zamek Królewski 26-060 Chęciny, tel. 0602 503 473 (Paweł Górajski) czynne: 9.00 – 17.00 Perły Ziemi Świętokrzyskiej Wśród zalesionego pasma Gór Jeleniowskich, na Wyżynie Sandomierskiej leży Opatów, jedno z najstarszych polskich miast. Kiedyś osada i gród warowny położony na skrzyżowaniu ważnych szlaków kupieckich, później zdobywające na znaczeniu miasto. Najcenniejszym zabytkiem Opatowa jest romańska trójnawowa bazylika pod wezwaniem św. Marcina z XII w. z reliefową płytą z brązu tzw. Lamentem Opatowskim. W Kolegiacie uwagę zwraca renesansowy obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem i św. Janem, a także polichromie, portale wewnętrzne i detale kamieniarskie oraz barokowe stalle kanonickie. Prócz Kolegiaty warto zobaczyć: pozostałości renesansowego systemu obronnego miasta z Bramą Warszawską, klasztor OO Bernardynów z jednonawowym rokokowym kościołem Wniebowzięcia NMP, ratusz w rynku. Atrakcją Opatowa jest podziemna trasa turystyczna powstała na bazie układu dawnych piwnic kupieckich i wyrobisk połączonych na różnych poziomach schodami. To unikatowy przykład architektury podziemnej, zawierający 50 łukowo sklepionych komór, biegnący pod rynkiem na głębokości ponad 14 m. Zespół Pałacowy w Kurozwękach XIV-wieczny zamek w Kurozwękach to dawna warownia założona na sztucznym nasypie na terenie zalewowym rzeki Czarnej, przekształcona w następnych wiekach w rezydencję pałacową. Centralną budowlą tej barokowoklasycystycznej rezydencji jest budynek zamkowy, z bogato zdobioną pięcioosiową fasadą oraz krużgankowym dziedzińcem. Warto zwiedzić wnętrza kurozwęckiego pałacu wraz z piwnicami oraz skorzystać z noclegów w stylowych wnętrzach pałacu, Oranżerii i Oficyny. Niecodzienną atrakcją zespołu pałacowo- parkowego w Kurozwękach jest liczące ponad 80 sztuk, stado bizonów amerykańskich, które można oglądać z wnętrza wozu „safari bizon”. Nieopodal mieści się stadnina koni arabskich, niewielkie zoo i ciekawy labirynt w kukurydzy. Miłośnicy aktywnego wypoczynku mogą pojeździć konno, rowerem, zagrać w paint-ball lub spróbować swych sił na zjeżdżalni linowej. Na życzenie organizowane są również pokazy walk rycerskich, artylerii i dawnych tańców. Pensjonat „Popielówka” Zespół Pałacowy sp. z o.o. ul. Zamkowa 3, Kurozwęki, 28-200 Staszów tel. 015 866 72 72, 015 866 72 71, Fax 015 866 72 36 www.bizony.com 5 Perły Ziemi Świętokrzyskiej Jurapark w Bałtowie Niepowtarzalną okazję zobaczenia i obcowania z naturalnej wielkości prehistorycznymi gadami daje wizyta w Bałtowskim Parku Jurajskim. Na około 3-hektarowym obszarze w miejscowości Bałtów koło Ostrowca Świętokrzyskiego stoi ponad 40 modeli dinozaurów. Zwiedzanie parku to podróż w czasie poprzez okresy geologiczne od kambru do dziś. Nie lada atrakcję stanowią naturalnej wielkości rekonstrukcje kilkudziesięciu dinozaurów i innych wymarłych zwierząt. Największy z nich – sejsmozaur – ma 47 m długości. Zwiedzanie JuraParku można połączyć z innymi atrakcjami Bałtowa: oglądaniem z pokładu amerykańskiego schoolbusa m.in.: lam, muflonów, wielbłądów, dzików, owiec, antylop czy strusi afrykańskich w Zwierzyńcu Bałtowskim; przejażdżką wierzchem i zwiedzaniem ośrodka jazdy konnej „W Krainie Koni”. Dla najmłodszych turystów został przygotowany plac zabaw, gdzie wśród różnych atrakcji na dzieci czeka odkopywanie szkieletu kilkunastometrowego tyranozaura i warsztaty geologiczno-plastyczne. Pobyt w Bałtowie uatrakcyjniają spływy tratwami rzeką Kamienną, a zimową porą – profesjonalnie przygotowany stok, wyciągi i dwie trasy narciarskie. Jurapark Bałtów 27-423 Bałtów 8a (12 km na północ od Ostrowca Św.) tel. 041 264 14 20 lub 21 www.juraparkbaltow.pl Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie W dwóch osiemnastowiecznych kamieniczkach, przy jędrzejowskim rynku mieści się otwarte w 1909 r. muzeum powstałe w oparciu o prywatną kolekcję Feliksa Przypkowskiego. Dzięki dość niecodziennej pasji lekarza z Jędrzejowa, który od 1895 r. gromadził zabytkowe zegary słoneczne i rozmaite przyrządy do mierzenia czasu: klepsydry, zegary ogniowe i mechaniczne, a także przyrządy astronomiczne, powstał trzeci pod względem liczebności i wartości eksponatów, po Chicago i Oxfordzie, taki zbiór na świecie. W dziale starodruków do najcenniejszych należy dzieło Kopernika z 1566 r. „De revolutionimbus orbium coelestium”, oraz egzemplarze z autografami Heweliusza, Kartezjusza i Huyghensa. Muzeum prezentuje też zabytkowe i wypełnione zbiorami sztuki wnętrza mieszkania rodziny Przypkowskich: zrekonstruowany gabinet lekarski, apartament w stylu XVIII w., kuchnię i spiżarnię. Muzeum im. Przypkowskich Pl. Kościuszki 7/8, 28-300 Jędrzejów tel. 041 386 24 45, 041 386 11 56 www.muzeum.jedrzejow.pl czynne: wt.-niedz. 16.IV-15.X 8.00 – 17.00 16.X-15.IV 8.00 – 16.00 Dąb Bartek Jest jednym z trzech najstarszych polskich dębów szypułkowych. W latach międzywojennych uchodził za najokazalszy i najcenniejszy zabytek przyrody, o czym w 1934 r. zdecydował specjalny sąd konkursowy. Powszechnie uważa się, że ma 1200 lat, chociaż naukowcy najczęściej określają jego wiek na ok. 700 lat. Wciąż wydaje owoce i przyrasta. Ostatnie pomiary wykonane w 1993 r. wykazały, że drzewo ma ok. 30 m wysokości, koronę o rozpiętości do 40 m, obwód pnia 985 cm, a pierśnicę – 314 cm. Tuż obok „syn Bartka” – młody dąb posadzony dla uczczenia 1000-lecia Państwa Polskiego. www.zagnansk.pl 6 Muzeum Narodowe Muzeum Narodowe – Pałac Biskupów Krakowskich Plac Zamkowy 1, 25-010 Kielce Kasa biletowa: tel. 041 344 23 18, 041 344 40 14 www.muzeumkielce.net czynne: wt. 10.00 – 18.00, śr.-niedz. 9.00 – 16.00 Karczówka Karczówka to malownicze, porośnięte starodrzewiem sosnowym wzgórze, położone w zachodniej części Kielc. Na szczycie znajduje się piękny pobernardyński klasztor z XVII wieku ufundowany przez biskupa Marcina Szyszkowskiego jako wotum wdzięczności za uratowanie Kielc przed epidemią cholery. Do wzniesionego tu w latach 1624-28 wczesnobarokowego kościoła sprowadzono relikwie świętego Karola Boromeusza, później świątynię rozbudowano a karczówkowski zespół architektoniczny powiększono o budynki klasztorne. Dziś w kościółku warto zobaczyć figurę świętej Barbary – patronki górników, wykonaną z jednej bryły galeny – rudy ołowiu, wydobytej nieopodal Karczówki. Znajdziemy tu też obraz przedstawiający Szwedów na Karczówce w 1655 r. i portret fundatora klasztoru – Marcina Szyszkowskiego. Przed klasztorem ulokowana jest kaplica MB Fatimskiej. Obok znajduje się punkt widokowy skąd przy dobrej pogodzie podziwiać można panoramę miasta oraz Gór Świętokrzyskich. Klasztor na Karczówce 25-602 Kielce, skr. poczt. 17, tel. 041 345 05 38, 041 368 38 09 www.karczowka-pallotyni.kielce.opoka.org.pl Kielce – stolica regionu Siedzibą Muzeum Narodowego w Kielcach jest barokowy pałac, jeden z symboli miasta, była rezydencja biskupów krakowskich, wzniesiona na Wzgórzu Zamkowym w latach 1637-1641. To najlepiej zachowany obiekt architektoniczny w Polsce z czasów Wazów. W salach na piętrze zachowały się oryginalne wnętrza, stropy belkowe, malowidła i fryzy malowane na ścianach. W 1816 r. Stanisław Staszic stworzył tu Szkołę Akademiczno-Górniczą. Pałac pełnił również rolę sztabu legionowego Józefa Piłsudskiego, biura werbunkowego, drukarni, poczty, biura przepustek i siedziby redakcji lokalnego dziennika. Działające tu od 1971 r. muzeum posiada ekspozycje stałe: zabytkowe wnętrza z XVII i XVIII w., dawne uzbrojenie europejskie i wschodnie, Sanktuarium Marszałka Józefa Piłsudskiego, galerię malarstwa polskiego i sztuki zdobniczej (od pocz. XVII w. do lat 50. XX w. – m.in. P. Michałowski, J. Kossak, J. Brandt, J. Chełmoński, J. Malczewski). Z tyłu pałacu, zrekonstruowany zamkowy Ogród Włoski. Katedra Historia kieleckiej katedry sięga II połowy XII wieku. W 1171 r. roku biskup krakowski Gedeon ufundował tu świątynię zbudowaną w stylu romańskim. Po licznych zniszczeniach, odbudowach i przebudowach prowadzonych od XIII do XIX wieku zyskała obecny wygląd wczesnobarokowej, trójnawowej bazyliki na planie krzyża, którego poprzeczne ramiona stanowią wieże z małymi bocznymi nawami. Efekty prac modernizacyjnych prowadzonych szczególnie intensywnie w latach 1726-1765 można oglądać do dzisiaj: wykonany przez krakowskich rzeźbiarzy barokowy ołtarz główny z obrazem Matki Boskiej Wniebowziętej pędzla Szymona Czechowicza, ołtarze boczne, ambonę czy loże biskupie. Odwiedzając kielecką katedrę należy też zwrócić uwagę na gotycki tryptyk przedstawiający koronację Matki Bożej oraz postacie świętych Wojciecha i Stanisława; polichromie z 1898 r. czy galenową płaskorzeźbę Marii Panny. W nawie bocznej (południowej) znajduje się słynący łaskami obraz Matki Boskiej Łaskawej Kieleckiej. We wrześniu 1971 w 800-lecie świątyni decyzją papieża Pawła VI nadano jej tytuł bazyliki mniejszej, zaś turystom udostępniono do zwiedzania skarbiec i podziemia katedralne. Katedra pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny Plac Marii Panny 3, 25-013 Kielce, tel. 041 344 33 91 Skarbiec katedralny czynny po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym 7 Kielce – stolica regionu Muzeum Zabawek i Zabawy Muzeum Zabawek i Zabawy mieści się w zabytkowym XIX-wiecznym budynku dawnych hal targowych. Jest największym i najstarszym muzeum zabawek w Polsce. Najcenniejszą część jego zbiorów stanowią zabawki historyczne, wśród których znaleźć można m.in. lalki z przełomu XIX/XX w., pochodzące z XIX wieku: żołnierzyki ołowiane, niemiecką miniaturową maszynę do szycia, rzutnik na szklane przezrocza, pokoiki dla lalek, zestawy mebelków lalkowych, zagraniczne i polskie klocki, są też lalki Barbie, modele samochodów, samolotów, statków, kolejka elektryczna i marionetki teatralne. Placówka posiada również interesujące wystawy stałe takie jak: Wesoła Gromada, Popołudniowa herbatka, Wystawa zabawek pluszowych, Na babcinym strychu, Kolejka elektryczna, W świecie motoryzacji, Wystawa klocków lego, Świętokrzyski stragan, Mój teatr itp. Muzeum Zabawy i Zabawek pl. Wolności 2, 25-367 Kielce, tel. 041 344 40 78, tel./Fax 041 344 48 19 www.muzeumzabawek.eu czynne: wt.-niedz. 9.00 – 17.00 Kieleckie Centrum Kultury Kieleckie Centrum Kultury to reprezentacyjna placówka kulturalna Kielc i Województwa Świętokrzyskiego, organizator wielu przedsięwzięć kulturalnych o ponadregionalnym zasięgu. Swoją siedzibę mają tutaj Filharmonia Świętokrzyska, Scena Autorska, Kielecki Teatr Tańca, Ognisko Baletowe, galeria malarstwa i sztuki współczesnej, studium gitary klasycznej oraz kilkanaście stowarzyszeń i organizacji kulturalnych. Sercem gmachu głównego Kieleckiego Centrum Kultury jest sala widowiskowa na 700 miejsc i jedna z trzech największych w Polsce scena o powierzchni 520 m2, wyposażona w dwie sceny obrotowe oraz nowoczesną aparaturę oświetleniową i akustyczną. Poza dużą jest też mała scena z widownią na 200 osób. Tutaj przedstawiane są spektakle teatralne, odbywają się koncerty kameralne i recitale, imprezy literackie, organizowany jest doroczny Ogólnopolski Przegląd Form Dokumentalnych „Nurt”. Kieleckie Centrum Kultury Plac Moniuszki 2 b, 25-334 Kielce tel. 041 344 40 32 www.kck.com.pl Georaj Kielce uznawane są za miasto o wybitnych walorach geologicznych, na terenie którego znajdują się aż cztery rezerwaty geologiczne. Najbardziej znanym jest Kadzielnia, skalne wzgórze zbudowane z wapieni górnodewońskich. Występują tu liczne skamieniałości koralowców, głowonogów i innych zwierząt morskich sprzed 350 mln lat oraz ciekawe przykłady różnorodnych zjawisk tektonicznych, mineralizacyjnych i krasowych. Kadzielnia stanowi największe skupisko grot i jaskiń na Kielecczyźnie. W tym niezwykłym miejscu znajduje się także malowniczo położony amfiteatr kielecki. Rezerwat skalny „Ślichowice” to odsłonięty przy eksploatacji kamienia profil geologiczny z obalonym dużym fałdem skalnym, obrazujący hercyńskie procesy tektoniczne Gór Świętokrzyskich. W leżącym na wschodnim krańcu Pasma Kadzielniańskiego dawnym kamieniołomie, dziś rezerwacie przyrody Wietrznia im. Zbigniewa Rubinowskiego znajdują się wapienie górnodewońskie o zmiennej grubości ławic, w których występuję szczątki fauny ramienionogów, koralowców, ślimaków, małży, trylobitów, lilowców i ryb pancernych. Interesująco prezentuje się również najmniejszy z kieleckich rezerwatów – Biesak-Białogon, obejmujący fragment lasu wraz ze znajdującym się na jego terenie wyrobiskiem po nieczynnym kamieniołomie, w którym ochronie podlegają wychodnie ordowickie i kambryjskie. GeoPark Kielce ul. Strycharska 6, 25-659 Kielce, tel. 041 367 66 54 www.geopark-kielce.pl 8 Busko-Zdrój „Uzdrowisko Busko-Zdrój” S.A. ul. F. Rzewuskiego 1, 28-100 Busko-Zdrój tel. 041 370 32 00, tel./Fax 041 378 41 54 www.uzdrowisko-busko-zdroj.com.pl Sanatorium „Marconi” – Centralna Rezerwacja Park Zdrojowy, 28-100 Busko-Zdrój tel. 041 370 31 51, 041 370 31 52, Fax 041 370 30 50 e-mail: [email protected] Sanatorium „Włókniarz” ul. Rokosza 1, 28-100 Busko-Zdrój tel. 041 370 70 70, Fax 041 378 10 18 www.wlokniarz.pl 21. Wojskowy Szpital Uzdrowiskowo-Rehabilitacyjny ul. F. Rzewuskiego 8, 28-100 Busko-Zdrój Rezerwacja: tel. 041 378 03 85, centrala 041 378 24 17 recepcja 041 378 09 00 www.21wszur.pl Sanatorium „Nida-Zdrój” Sp. z o.o. ul. Rzewuskiego 9, 28-100 Busko-Zdrój tel. 041 378 24 91 – 3, Fax 041 378 37 72 www.sanatoria.com.pl/busko/nida Zdroje zdrowia i urody Busko-Zdrój to jedno z najlepszych uzdrowisk polskich, którego bogactwem jest unikalna w Europie woda siarczkowa i jodkowo-bromkowa. Wizytówką uzdrowiska położonego w południowej części miasta, są „Łazienki” obecnie Sanatorium „Marconi”, które zajmuje centralne miejsce parku zdrojowego. Obiekt wybudowany przez znanego architekta pochodzenia włoskiego - Henryka Marconiego, został oddany do użytku w 1836 roku. Największe bogactwo Buska-Zdroju to lecznicze wody mineralne, które stosuje się w terapii chorób układu krążenia, narządu ruchu, układu wegetatywnego, chorób skóry. Tradycyjna hydroterapia wspomagana jest całą gamą zabiegów fizjoterapeutycznych oraz nowoczesną aparaturą medyczną m.in. aquamassage, vacumed, platforma wibracyjna czy leczenie zimnem w komorach bądź kabinach kriogenicznych w temp. poniżej – 120oC, dając wspaniałe efekty lecznicze. Oprócz zabiegów leczniczych można skorzystać z zabiegów upiększających i odmładzających typu SPA i Wellness przywracających harmonię ciała i ducha. W szerokiej ofercie uzdrowiska znajdują się: kapsuła młodości, masaże, kąpiele, okłady z błota z Morza Martwego, opalanie natryskowe, zabiegi relaksacyjne podczas muzykoterapii w grocie solno-jodowej. Solec-Zdrój Uzdrowisko Solec-Zdrój przyciąga coraz więcej kuracjuszy i turystów. Wcześniej do tutejszych „wód” przyjeżdżali m.in. Ignacy Jan Paderewski, Eugeniusz Kwiatkowski, znana diva operowa Wanda Wermińska, Aleksander Zelwerowicz, skrzypaczka Irena Dubiska i wiele innych znakomitości świata artystycznego. A wszystko, za sprawą miejscowych solanek odkrytych w 1815 roku przez radcę górniczego – inżyniera Beckera, który poszukując soli kamiennej odkrył bogate źródła wody mineralnej o silnym zapachu siarkowodoru. Duże stężenie siarki dwuwartościowej i wysoka ich mineralizacja powodują, że soleckie wody są najsilniejszymi wodami leczniczymi w Polsce i jednymi z najlepszych w Europie. W uzdrowisku leczy się schorzenia narządów ruchu oraz układów obwodowego i nerwowego, choroby kobiece, zatrucia metalami ciężkimi a także schorzenia reumatyczne i ortopedyczno-urazowe. Tutaj powstał obiekt hotelowo-sanatoryjny „Malinowy Zdrój” bazujący na jednym z najsilniejszych ujęć solankowych. Oferuje szeroką gamę zabiegów odmładzających, tonizujących oraz upiększających, do których należą m.in. kąpiele perełkowe, kapsuła młodości, masaże, hydromasaże, koloroterapia, aromaterapia, terapia algami i solą, zabiegi ujędrniające ciało i twarz, relaks w saunie fińskiej, parowej oraz ziołowej. Uzdrowisko Solec-Zdrój Sp. z o.o. ul. 1-go Maja 1, 28-131 Solec-Zdrój tel./Fax 041 377 60 17, 041 377 60 61 www.uzdrowiskosolec.pl Malinowy Zdrój Hotel *** SPA z Centrum Rehabilitacji ul. Leśna 7, 28-131 Solec-Zdrój tel. 041 370 40 00, Fax 041 370 40 02 www.malinowyzdroj.pl 9 Historyczne miasta i miasteczka Pińczów Pińczów – serce Ponidzia, miejscowość położona nad Nidą, 39 km na południe od Kielc. W 1424 r. niewielka wówczas osada stała się własnością rodu Oleśnickich. Wybudowali oni na Górze Zamkowej rezydencję, a w 1436 r. ufundowali klasztor Paulinów. Wcześniej, król Władysław Jagiełło nadał Pińczowowi prawa miejskie. W czasach reformacji, w latach 1550-51 z miasta wypędzono paulinów, a kościół zmieniono w zbór kalwiński. W budynkach poklasztornych powstało słynne na całą Europę Gimnazjum Pińczowskie nazywane później „sarmackimi Atenami”. Tu kształcił się współtwórca Konstytucji 3 Maja Hugo Kołłątaj, tu dokonano pierwszego (1563 r.) przekładu na język polski Biblii zwanej brzeską lub pińczowską. W mieście będącym wówczas centrum ruchu reformacyjnego funkcjonowała drukarnia ariańska, odbyły się też 22 synody reformacyjne. Będąc w Pińczowie należy znaleźć czas na obejrzenie: popaulińskiego zespołu klasztornego, kościoła i klasztoru reformatów z 1578 roku, pałacu Wielopolskich, domu na Mirowie zwanego „Drukarnia Ariańską” czy jedynej architektonicznej pozostałości bogatej kultury żydowskiej - renesansowej synagogi. Warto też wejść na Wzgórze Klasztorne do manierystycznej kaplicy św. Anny, skąd roztacza się wspaniała panorama na miasto i dolinę Nidy. Centrum Informacji Turystycznej Ponidzia ul. Piłsudskiego 2 a, 28-400 Pińczów, tel./Fax 041 357 24 72 www.muzeumitpinczow.eu Szydłów Na skraju Pogórza Szydłowskiego, 14 km na północny zachód od Staszowa, znajdują się ruiny wzniesionego przez Kazimierza Wielkiego ok. 1354 roku gotyckiego zamku. Burzliwa historia obiektu i liczne przebudowy uczyniły zeń pałac, który ostateczny wygląd zyskał w 1723 roku. Obszerny dziedziniec zamkowy zamknięty był od północy i zachodu obwodowym murem miejskim i fosą, zaś od wschodu i południa – dodatkowym murem zabezpieczającym. Z upływem lat obiekt podupadał i został nawet częściowo rozebrany. Do chwili obecnej z kompleksu budowli zachowały się Brama Krakowska oraz Sala Rycerska i Skarbczyk w którym mieści się obecnie Muzeum Regionalne. Na przełomie czerwca i lipca w Szydłowie spotykają się rycerskie bractwa, by zmagać się „O Miecz Króla Kazimierza Wielkiego”. Muzeum Regionalne ul. Szkolna 8, 28-225 Szydłów, tel. 041 354 53 13 czynne: IV-IX codziennie 8.00 – 18.00 X-III codziennie w 8.00 – 15.30 www.szydlow.pl Końskie Końskie znane już od XI w., związane było początkowo z rodem Odrowążów, później w połowie XVII wieku wieś Końskie wraz z okolicą przeszła w posiadanie rodziny Małachowskich. W latach 1220-1224 Iwo Odrowąż, biskup krakowski, wybudował tu kościół pod wezwaniem św. Mikołaja, ustanawiając w Końskich parafię. W XV wieku romański kościół został rozebrany a na jego miejscu wybudowano nowy, gotycki (w rynku). W 1748 roku, król August III Sas nadał Końskim prawa miejskie, herb oraz oficjalną nazwę Końskie Wielkie. Akt lokacji miasta spowodował napływ nowych osadników i rozwój rzemiosła. Wokół rynku zaczęła pojawiać się miejska zabudowa, a Jan Małachowski przystąpił do budowy zespołu parkowo-pałacowego, który dziś stanowi jeden z ciekawszych przykładów małej architektury ogrodowej z przełomu XVIII i XIX stulecia. Można tu zobaczyć Oranżerię Egipską, Świątynię Grecką, Domek Wnuczętów, altany, glorietty i ogrodzenia z basztami. W parku rosną liczne okazy drzew pomnikowych (lipy, dęby). Tuż obok parku w miejscowym Oddziale PTTK znajduje się Izba Pamięci i Tradycji Ziemi Koneckiej eksponująca pamiątki związane z Ziemią Konecką. Punkt Informacji Turystycznej i Izba Pamięci i Tradycji Ziemi Koneckiej 10 Oddział PTTK w Końskich ul. Zamkowa 7, 26-200 Końskie, tel. 041 372 31 70 www.pttkkonskie.pl czynne: pn.-pt. 8.00 – 16.00, dni świąteczne po wcześniejszym uzgodnieniu Chmielnik Urząd Miasta i Gminy w Chmielniku Plac Kościelny 5, 26-020 Chmielnik tel./Fax 041 354 32 73, 041 354 22 78, 041 354 21 81, 041 354 20 29 www.chmielnik.com Bodzentyn W sercu Gór Świętokrzyskich w Bodzentynie znajdują się ruiny XIV- wiecznego zamku zbudowanego przez biskupa krakowskiego Floriana z Mokrska. W tej letniej siedzibie biskupów krakowskich - 19 czerwca 1410 roku - przebywał król Władysław Jagiełło powracający z pielgrzymki na Święty Krzyż, gdzie modlił się za pomyślny wynik nieodległej już rozprawy z Krzyżakami. Umieszczony na wysokiej skarpie, otoczonej z dwu stron wodami rzeki Psarki, zamek przebudowywany w kolejnych stuleciach, zmienił się bardzo, stając się rezydencją magnacką. W 1789 roku mocą ustawy sejmowej przejęło go państwo. Od tego czasu pełnił funkcję magazynu, później lazaretu. Wreszcie całkowicie opuszczony i zapomniany, w 1902 r. uznany został za zabytek tzw. trwałą ruinę, podlegający ochronie. Innym zabytkowym obiektem Bodzentyna jest gotycki kościół – obecnie kolegiata p.w. Wniebowzięcia NMP i św. Stanisława. W bogatych wnętrzach świątyni podziwiać można tryptyk bodzentyński z początku XVI w. autorstwa ucznia Wita Stwosza Marcina Czarnego oraz renesansowy ołtarz namalowany w 1546 r. na polecenie Zygmunta Starego dla Katedry Wawelskiej jako ołtarz główny. Przy ulicy 3 Maja 13 warto zajrzeć do zabytkowej zagrody Czernikiewiczów z 1897 r. Urząd Miasta i Gminy w Bodzentynie ul. Suchedniowska 3, 26-010 Bodzentyn tel. 041 311 50 10, 041 311 55 11, tel./Fax 041 311 51 14 www.bodzentyn.ugm.pl Raków Raków założył w 1569 roku kasztelan żarnowski Jan Sienieński, czyniąc z miasta oazę dla innowierców. Dzięki licznym przywilejom i ogłoszonej swobodzie religijnej Raków stał się centrum życia arian mieszkających w Polsce. Tu założono zbór, drukarnię ariańską i słynną międzynarodową sławą Akademię Rakowską. Jednak czasy prosperity Rakowa skończyły się szybko, wraz z wygnaniem arian z Polski. Miasto podupadło i opustoszało, a jego rangi nie przywróciło ufundowanie przez biskupa krakowskiego Jakuba Zadzika, na miejscu dawnego zboru ariańskiego, wspaniałego kościoła pw. św. Trójcy. Dziś ten właśnie kościół oraz kamienny budynek z XVII w. – mieszkanie ministra Zboru Braci Polskich, kościół pw. św. Anny z 1641 r. i kilka domów pochodzących z czasów ariańskich przypominają czasy świetności tego miasteczka. Historyczne miasta i miasteczka Chmielnik jako miejscowość pojawia się w dokumentach w bardzo dramatycznych momencie historii Polski. 18 marca 1241 r., podczas najazdu Tatarów na jego przedpolu odbyła się „chmielnicka” bitwa, uznana za jeden z większych bojów XIII-wiecznej Europy. Historia ciekawie i głęboko wpisała się w dzieje Chmielnika: w czasach reformacji był tu ważny ośrodek arian i miejsce synodów kalwińskich, a od XVII w. zaczęli się osiedlać wygnani z Hiszpanii, Żydzi sefardyjscy. Wzniesiona w 1638 r. synagoga oraz coroczna, odbywająca się w połowie czerwca impreza „Spotkania z Kulturą Żydowską” są widomym świadectwem tamtych czasów. Obecnie przybywający do miasteczka turyści podziwiać mogą chmielnicki Rynek z XIX w. oraz mieszczańskie i czynszowe kamienice posiadające sklepienie łukowe ze wspornikami. Ponadto warto zwrócić uwagę na kościoły: parafialny wybudowany w latach 1730-1783 oraz postawiony na miejscu dawnej drewnianej świątyni kościół z XVI w. Urząd Gminy Raków ul. Ogrodowa 1, 26-035 Raków, tel./Fax 041 353 50 18 www.rakow.pl 11 Historyczne miasta i miasteczka Nowy Korczyn Nowy Korczyn, lokowany został na prawach miejskich w 1258 r. decyzją księcia Bolesława Wstydliwego i dla odróżnienia od sąsiedniego Korczyna nazwany Nowym Miastem Korczynem. Jeszcze przed lokacją miasta, książę Bolesław, wraz ze swoją żoną Kingą ufundowali tu klasztor oo. franciszkanów. Czasy świetności wynikające z położenia Nowego Korczyna na skrzyżowaniu szlaków handlowych z Krakowa na Ruś i z Koszyc do Sandomierza zostały ukoronowane wzniesieniem przez Kazimierza Wielkiego zamku królewskiego, który był wtedy jedną z najważniejszych siedzib monarszych w Polsce. Miasto zostało otoczone obronnymi murami i zabezpieczone sztucznie utworzonym jeziorem Czartoria. Rozwijał się handel i rzemiosło, odbywały się zjazdy rycerstwa i sejmiki generalne Prowincji Małopolskiej. Po licznych i dotkliwych pożarach, ale też najazdach, od XVII wieku Korczyn podupadł, aż w 1869 r. utracił prawa miejskie. Dziś Nowy Korczyn jest wsią, w panoramie której dominują dwa niezwykłe kościoły – nowokorczyńska fara i wspomniany dawny klasztor Franciszkanów. Fara wybudowana w XVI w. swój obecny wygląd zawdzięcza przeprowadzonej na początku XVII w. gruntownej przebudowie. Uwagę zwraca piękna manierystyczna fasada zachodnia, sklepienie ozdobione dekoracją stiukową oraz zachowany fragment późnogotyckiego tryptyku, przedstawiający Opłakiwanie Chrystusa, zaś w dawnym klasztorze Franciszkanów podziwiać można gotyckie i barokowe polichromie. Interesującym świadectwem czasów, kiedy to w Nowym Korczynie połowę mieszkańców stanowiła ludność żydowska są ruiny nowokorczyńskiej klasycystycznej synagogi z końca XVIII w. Urząd Gminy Nowy Korczyn ul. Krakowska 1, 28-136 Nowy Korczyn tel. 041 377 10 03, 041 377 14 30 www.nowykorczyn.pl Stopnica Stopnica, niewielkie miasteczko, leżące w Powiecie Buskim, za czasów Kazimierza Wielkiego, była jednym z Miast Królewskich. Do dziś w rynku stoi wybudowany w 1362 roku gotycki pokutny kościół – Stopnicka Fara – należący do serii baryczkowskiej. Murowana, z ciosów kamiennych posiada prostokątny korpus z dwoma filarami i wieloboczne prezbiterium. Do świątyni przylegają dwie kaplice – późnogotycka i wczesnobarokowa. We wnętrzu szczególną uwagę zwraca sklepienie z zachowanymi oryginalnymi żebrami, zwornikami i wspornikami. Kościół mimo poważnych zniszczeń, jakich doznał podczas II wojny światowej zachował swój dawny, oryginalny wygląd. Nie można tego powiedzieć o potwierdzonym zapisami Długosza stopnickim zamku królewskim. Zniszczony przez Szwedów, odbudowany i wielokrotnie przebudowywany dziś prozaicznie kończy swą historię, jako punkt skupu jabłek, w budowli w niczym nie przypominającej zamku. Urząd Gminy w Stopnicy ul. Kościuszki 2, 28-130 Stopnica tel. 041 377 98 00, 041 377 98 10 www.stopnica.pl 12 Oblęgorek (Henryk Sienkiewicz) Muzeum Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku (oddział Muzeum Narodowego w Kielcach) Oblęgorek, 26-067 Strawczyn, tel. 041 303 04 26 www.muzeumkielce.net czynne: XI-IV śr-niedz. 10.00 – 16.00, V-IX wt.-niedz. 10.00 – 17.00 X wt.-niedz. 10.00 – 16.00 Kielce (Stefan Żeromski) Stefan Żeromski związany był z Kielecczyzną w sposób szczególny. Urodził się w podkieleckim Strawczynie, dzieciństwo spędził w Ciekotach, mieszkał i uczył się w Kielcach. Ziemia świętokrzyska obecna jest niemal w całej twórczości Żeromskiego. Akcja wielu znanych utworów rozgrywa się w Kielcach. Opisy tutejszych krajobrazów oraz samego miasta można znaleźć w „Syzyfowych pracach”, „Dziejach grzechu”, „Ludziach bezdomnych” i „Puszczy Jodłowej”. Dziś, w dawnej szkole przygotowawczej do Seminarium Duchownego, późniejszym Męskim Gimnazjum Rządowym mieści się Muzeum Lat Szkolnych Stefana Żeromskiego założone w 1964 r., w 100-lecie urodzin pisarza. Zbiory muzealne obejmują pamiątki rodzinne, przedmioty związane ze szkołą i nauką, wizerunki rodziny, przyjaciół, młodzieńczych miłości pisarza oraz pierwsze wydania utworów Żeromskiego. Muzeum Lat Szkolnych Stefana Żeromskiego (oddział Muzeum Narodowego w Kielcach) ul. Jana Pawła II 5, 25-013 Kielce , tel. 041 344 57 92, Fax 041 344 82 61 www.muzeumkielce.net czynne: wt., czw., pt., niedz. 9.00 – 15.30, śr. 11.00 – 17.30 Strumienie historii W Oblęgorku niedaleko Strawczyna mieści się posiadłość polskiego Noblisty – Henryka Sienkiewicza. Majątek – przekazany aktem notarialnym z 22 grudnia 1900 r. pisarz otrzymał w darze od społeczeństwa z okazji 25-lecia pracy literackiej. Twórca „Quo vadis” bywał tu zwykle latem, od 1902 do 1914 r. Od 1958 r. działa tu muzeum poświęcone jego życiu i twórczości. Ekspozycja wiernie oddaje układ pokoi i ich wyposażenia z czasów zamieszkiwania w pałacu rodziny Sienkiewiczów. Wystawa biograficzno-literacka dostarcza wielu informacji na temat pisarza, jego działalności pozaliterackiej oraz podróżach. W muzeum znajdują się jedne z najcenniejszych pamiątek po Sienkiewiczu – albumy, adresy, dokumenty i listy przesyłane jubilatowi w dowód uznania, podziwu i czci dla jego talentu. Nagłowice (Mikołaj Rej) Mikołaj Rej – autor słynnych słów: „A niechaj narodowie wżdy postronnie znają, iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają” – zwany jest ojcem literatury polskiej, gdyż był pierwszym pisarzem tworzącym wyłącznie w języku polskim. W Nagłowicach, w których mieszkał, w dworze z około 1800 roku, znajduje się izba jego pamięci. Ekspozycja przedstawia życie i dorobek pisarski, obrazuje też związki pisarza z Nagłowicami oraz znaczenie jego twórczości dla piśmiennictwa i kultury polskiej. W zabytkowym parku angielskim otaczającym dworek zachowały się sędziwe dęby pamiętające czasy pisarza. Dworek Mikołaja Reja ul. Kacpra Walewskiego 7, 28-362 Nagłowice, tel. 041 381 45 70 www.ug-naglowice.webpark.pl czynne: V-IX pn.-sob. 8.00 – 16.00, niedz. i święta 9.00 – 17.00 X-IV pn.-sob. 8.00 – 16.00 Bodzechów/Ostrowiec Świętokrzyski (Witold Gombrowicz) Witold Gombrowicz – powieściopisarz, dramaturg, eseista – urodził się w Małoszycach k. Opatowa, a czas, kiedy jego ojciec był dyrektorem Zakładów Tektury w pobliskich Dołach Biskupich, spędził w Bodzechowie. „Witulin” bo tak na rzecz najmłodszego z synów - Witolda - rodzice pisarza nazwali założoną spółkę oraz życie w atmosferze „dworu ziemiańskiego” wywarły ogromny wpływ na twórczość Gombrowicza. Wiele literackich obrazów z „Pornografii”, „Ferdydyrke” czy ”Ślubu” wprost przywołuje Ćmielów, Brzóstowę, Grocholice, Ostrowiec Świętokrzyski czy też wspomniany Bodzechów. Do niedawna właśnie w Bodzechowie miało tymczasową siedzibę Muzeum Witolda Gombrowicza. W porozumieniu z właścicielem obiektu przeniesiono pamiątki oraz tradycyjnie odbywający się w czerwcu Piknik Gombrowiczowski do Ostrowca. Coroczne konkursy literackie, wystawy fotografii, happeningi, występy teatrów ulicznych, turniej szachowy czy rajd samochodów terenowych „Gombrajd” to idealna droga włączenia wiedzy o życiu i dorobku literackim, autora „Trans-Atlantyku” w proces edukacyjny zarówno mieszkańców Ostrowca jak i fanów jego twórczości. Miejsca związane z dzieciństwem i młodością pisarza połączone zostały zielonym szlakiem rowerowym. 13 Strumienie historii Zabytkowy Zakład Hutniczy w Maleńcu W 1968 roku grupa studentów Politechniki Śląskiej „odkryła” w Maleńcu nad Czarną świetnie zachowany zespół walcowni i gwoździarni, uchodzący za jeden z najcenniejszych zabytków Ziemi Koneckiej. Zakład założony w 1784 roku przez kasztelana łukowskiego Jacka Jezierskiego początkowo składał się z tartaku, drutarni i fryszerni. Pół wieku później dobudowano walcownię, młotownię i topornię, a w połowie XIX wieku sprowadzono do fabryki 15 gwoździarek i zlikwidowano fryszernię. Jedynym źródłem siły napędzającej maszyny była spiętrzona woda, a moc przekazywana była centralnym wałem biegnącym wzdłuż osi fabryki. Tradycyjnych metod wytwarzania gwoździ, a potem także szpadli, łopat i okuć budowlanych trzymano się tu aż do zamknięcia zakładu w 1967 roku. Co roku w lipcu podczas festiwalu technologiczno-turystycznego Kuźnice Koneckie można zobaczyć uruchamiane zabytkowe maszyny i urządzenia, czyniące z Malenieckiego zakładu „żywe muzeum”. Zabytkowy Zakład Hutniczy Maleniec 54, 26-242 Ruda Maleniecka, tel. 041 373 11 42 www.maleniec.powiat.konskie.pl czynne: codziennie do zmroku Muzeum Zagłębia Staropolskiego w Sielpi Sielpia to największa miejscowość wypoczynkowa w Regionie Świętokrzyskim, położona nad rzeką Czarną Konecką. W przeszłości znana była jednak z zakładu przemysłowego składającego się z walcowni i pudlingarni oraz osiedla robotniczego. Inicjatorem wzniesienia w tym miejscu zespołu fabrycznego wraz ze szpitalem, szkołą i osiedlem robotniczym był Stanisław Staszic, który starał się wykorzystać tutejsze dawne tradycje związane z pozyskiwaniem żelaza dla wzmocnienia gospodarczej pozycji Królestwa Kongresowego. Zakład był czynny nieprzerwanie przez prawie sto lat. W 1934 roku obiekt uznano za zabytkowy i urządzono w nim Muzeum Techniki, ograbione przez Niemców w czasie okupacji. Szczęściem, że nie udało się im wywieźć największego z istniejących jeszcze w Europie żelaznego śródbiernego koła wodnego ważącego 80 ton! Prócz tego technicznego rarytasu w Muzeum Zagłębia Staropolskiego możemy podziwiać wiele unikatowych maszyn i urządzeń takich jak: tokarki, strugarki, prasy czy też 150-letnie obrabiarki. Zachowały się także: groble, upusty i kanały, hale produkcyjne, suszarnie drewna, portiernia oraz dawne osiedle fabryczne. Muzeum Zagłębia Staropolskiego ul. Słoneczna 19, Sielpia, 26-200 Końskie, tel. 041 372 02 93 czynne: wt.-niedz. 9.00 – 12.00, 13.00 – 17.00 Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach Muzeum Przyrody i Techniki to placówka wyjątkowa pod względem różnorodności swoich zbiorów. Obejmuje obszar 8 hektarów, na którym zlokalizowane były dwa zakłady wielkopiecowe (z 1841 i 1899 r.). Najcenniejszymi obiektami w muzeum są Wielki Piec na paliwo koksowe oraz największa na świecie maszyna parowa, która trafiła tu z Powszechnej Wystawy Przemysłowej w Paryżu. W muzeum zobaczyć można osadę starożytnego hutnictwa żelaza z piecowiskiem dymarskim czy zabytkowe samochody produkowane niegdyś przez Zakłady Starachowickie. Osobną częścią muzeum jest wystawa paleontologiczna, której najważniejszym elementem jest zbiór skamieniałości - tropów zwierząt żyjących w rejonie Gór Świętokrzyskich przed 200 milionami lat. Na terenie zachowanego kompleksu zakładów hutnictwa żelaza organizowane są od kilku lat imprezy: Żelazne Korzenie i Jarmark u Starzecha. Muzeum Przyrody i Techniki, Ekomuzeum im. Jana Pazdura ul. Wielkopiecowa 1, 27-200 Starachowice, tel./Fax 041 275 40 83 www.ekomuzeum.pl czynne: IV-X wt.-pt. 8.00 – 18.00, sob.-niedz. 12.00 – 18.00 XI-III – wt.-pt. 8.00 – 16.00, sob.-niedz. 12.00 – 16.00 Piec hutniczy w Kuźniakach Po drodze z Rudy Strawczyńskiej do Mniowa warto zatrzymać się w miejscowości Kuźniaki, by zobaczyć ciekawy architektonicznie wielki piec hutniczy należący niegdyś do huty „Jadwiga”. Piec przypominający kształtem ścięty ostrosłup funkcjonował od 1782 do 1897 r. wytwarzając w czasach swej świetności nawet 1000 ton surówki. Wyrabiano z niej balustrady, kraty, krzyże, rury i blachy. Prócz ruin wielkiego pieca zachowało się dawne ujęcie wody (grobla, staw i upust), podziemny sklepiony kanał długości ok. 100 m oraz zwały żużla zalegające przy jego wylocie. Urząd Gminy w Strawczynie 14 ul. Żeromskiego 16, 26-067 Strawczyn, tel. 041 30 38 002 www.strawczyn.pl Kuźnia Mechaniczna w Starej Kuźnicy W Starej Kuźnicy nad rzeką Młynkówką znajduje się jedyna w Polsce, zachowana w pierwotnej postaci, zabytkowa kuźnia z układem wodnym z XVIII wieku. Jej serce stanowi ogromny, napędzany przez koło wodne, młot naciskowy uderzający blisko 60 razy na minutę w olbrzymie kowadło. Drewniane miechy skrzynkowe, ręczne nożyce do cięcia blachy, piec i inne narzędzia kowalskie, używane były tu nieprzerwanie aż do 1957 roku. Tuż przy drewnianym budynku kuźnicy zlokalizowany kompleks hydrotechniczny doprowadzający poprzez stawidła i drewniane koryta wodę do koła napędowego. Kuźnica stanowi obecnie obiekt muzealny. Stara Kuźnica 46, 26-200 Końskie, tel. 041 371 91 87 Obiekt udostępnia od wtorku do niedzieli mieszkający obok pan Niewęgłowski Ruiny zakładu wielkopiecowego w Samsonowie Samsonów to niewielka wieś, gdzie w 1818 roku z inicjatywy Stanisława Staszica wybudowano zakład wielkopiecowy tzw. „Hutę Józef ”. Siłą napędową wszystkich urządzeń w hucie była woda z Bobrzy, doprowadzona do zakładu sklepionym kanałem. Samsonowska huta pracowała do 1866 roku, kiedy to została zniszczona przez pożar. W centralnej części ruin znajduje się wielki piec, za nim wieża gichtociągowa, z której zasypywano piec wsadem. Resztki hal to dawne pomieszczenia modelarni, suszarni, odlewni i emalierni. Lokalna Grupa Działania „Dorzecze Bobrzy” Kostomłoty II 94 a, 26-085 Miedziana Góra www.miedziana-gora.pl Walcownia w Nietulisku Dużym Strumienie historii Kuźnia Mechaniczna Ruiny walcowni profili drobnych i blach w Nietulisku Dużym to pozostałości jednego z zakładów kombinatu metalurgicznego nad rzeką Kamienną, stanowiącego ostatnie ogniwo tzw. „kombinatu starachowickiego”. Zbudowana w latach 1834-46 fabryka była starannie rozplanowanym założeniem urbanistycznym z osiedlem przemysłowym i układem wodnym. Składała się z walcowni, 2 suszarni, magazynu, szopy, stajni, budynku administracyjnego, wagi oraz 36 domów dla robotników i kadry kierowniczej. Zniszczona przez powódź w 1903 r. dziś jest cennym zabytkiem z fragmentami hal o arkadowych sklepieniach oraz kompletnie zachowanym układem wodnym: kanałami, tamami, przepustami. Urząd Miasta i Gminy w Kunowie ul. Warszawska 45 b, 27-415 Kunów tel./Fax 041 261 31 74, 041 261 13 62 www.kunow.pl Mur oporowy w Bobrzy Rzeka Bobrza tworzy we wsi o tej samej nazwie urokliwy przełom. W latach 1610-1623 zbudowano tu pierwszy na ziemiach polskich wielki piec hutniczy i cztery fryszerki. Bobrza była w tym czasie głównym ośrodkiem kompleksu siedmiu kuźnic. Przetwarzano tu surowiec pochodzący z pobliskich kopalni rud żelaza. W początkach XVII wieku manufaktury podupadły. W pierwszej połowie XIX stulecia ponownie podjęto budowę pięciu wielkich pieców i kuźni. Wybuch powstania listopadowego przerwał inwestycję, której nigdy już nie wznowiono. Pozostały po niej fragmenty imponujących rozmiarów muru oporowego oraz hali fabrycznej. Lokalna Grupa Działania „Dorzecze Bobrzy” Kostomłoty II 94 a, 26-085 Miedziana Góra www.miedziana-gora.pl 15 W poszukiwaniu ukojenia Pustelnia Złotego Lasu w Rytwianach W 1624 roku Jan Tęczyński sprowadził do Rytwian kamedułów, dla których wybudowano Eremus Silvae Aureae – Pustelnię Złotego Lasu. Powstał wówczas kościół p.w. Zwiastowania NMP, zabudowania klasztorne i gospodarcze oraz Eremitorium – czyli zespół domków pustelniczych. Do dziś dnia przybywający turyści podziwiać mogą kościół z barokowym wyposażeniem, Erem Tęczyńskiego oraz część budynków gospodarczych, w których mieściły się: kuchnia klasztorna, foresteria i apteka. „Pustelnia Złotego Lasu” w Rytwianach jest pierwszym w Polsce centrum terapeutycznym powstałym na bazie pokamedulskiego klasztoru, które specjalizuje się w prowadzeniu terapii osób zagrożonych skutkami cywilizacji, m.in. pracoholizmem, zakupoholizmem, siecioholizmem etc. Relaksacyjno-Kontemplacyjne Centrum Terapeutyczne „Pustelnia Złotego Lasu” ul. Klasztorna 25, 28-236 Rytwiany, tel. 015 864 77 95 www.pustelnia.com.pl Kościół św. Jana Chrzciciela w Zawichoście Zawichost to miasto królewskie położone na wczesnośredniowiecznym szlaku ruskim z zachodniej Europy na wschód, do Grodów Czerwieńskich, Kijowa i imperium mongolskiego. W 1257 r. książę Bolesław Wstydliwy nadał miasto oraz 25 okolicznych miejscowości założonemu w Zawichoście – pierwszemu w Polsce klasztorowi klarysek. Ufundowana wtedy świątynia p.w. św. Jana Chrzciciela wraz z klasztorem stanowiła wiano dla jego siostry księżnej Salomei, która wstąpiła do tego zakonu. Obecnie kościół stanowi wspaniały przykład wczesnogotyckiej architektury, do którego w XVII i XVIII w. dobudowano dwie kaplice. Godnym uwagi jest również wzniesiony w XVIII w. w miejscu XII-wiecznej świątyni kościół Wniebowzięcia NMP, skąd roztacza się przepiękny widok na Wisłę. Urząd Miasta i Gminy Zawichost ul. Żeromskiego 50, 27-630 Zawichost, tel. 015 836 41 15, Fax 015 836 40 51 www.zawichost.pl Kolegiata św. Józefa w Klimontowie Barokowa, zbudowana na planie elipsy kolegiata św. Józefa ufundowana w 1637 r. przez Jerzego Ossolińskiego jest najpotężniejszą budowlą w Klimontowie. Wzniesiona przez Wawrzyńca Senesa należy do najoryginalniejszych i najpiękniejszych budowli z XVII w. W jej wnętrzu wokół eliptycznej części centralnej biegnie obejście, do którego otwierają się przyścienne wnęki ołtarzowe. Na piętrze wokół nakrytej kopułą, ozdobioną polichromiami nawy i prezbiterium zlokalizowana jest galeria emporowa. Wewnątrz świątyni na uwagę zasługują stiuki wykonane przed 1647 rokiem przez Jana Chrzciciela Falconiego, wczesnobarokowe portale, rokokowa polichromia na ścianach i sklepieniu kruchty, chór i organy oraz cztery ołtarze. Nad Klimontowem góruje klasztor i kościół p.w. NMP i św. Jacka. Klasztorny zespół podominikański jest znakomitym przykładem polskiej architektury późnorenesansowej, gdzie tradycyjną gotycką bryłę ozdobiono renesansową dekoracją szczytów nawy oraz systemem sklepień kolebkowych we wnętrzu. Opodal Rynku znajduje się wzniesiona w 1851 r. synagoga – klasycystyczna budowla z czterokolumnowym portykiem i dwubiegowymi schodami do pomieszczenia na piętrze. Urząd Gminy Klimontów ul. Zysmana 1, 27-640 Klimontów, tel. 015 866 11 00, 015 866 10 06 http://klimontow.pl Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej w Kałkowie-Godowie Początki Sanktuarium Matki Boskiej Bolesnej Królowej Polski w Kałkowie-Godowie sięgają roku 1971, kiedy to biskup Piotr Gołębiowski zdecydował o organizacji punktu duszpasterskiego. W 1983 roku rozpoczęła się budowa kościoła. Rok później biskup Stanisław Sygnet poświęcił obraz Matki Bożej Bolesnej, namalowany na wzór Matki Bożej z Lichenia. Sanktuarium stanowi ważny ośrodek kultury maryjnego. Prowadzonych jest tu wiele dzieł charytatywnych m.in.: dom ludzi starszych, wioska dla niepełnosprawnych, dom niesłyszących, zakłady terapii zajęciowej i aktywizacji zawodowej. W kompleksie obiektów sakralnych wyróżniają się: kamienne stacje Drogi Krzyżowej z wysoką na 33 m Golgotą, przedstawiającą śmierć Pana Jezusa i martyrologię Narodu Polskiego, figura Matki Bożej z białym orłem w koronie u stóp, kapliczka „Piety”, Droga Betlejemska, dzwonnica oraz ruchoma Panorama Świętokrzyska. Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej Królowej Polski 16 Matki Ziemi Świętokrzyskiej Kałków-Godów 84 a, 27-225 Pawłów k. Starachowic, tel. 041 272 18 88 www.kalkow-godow.pl Klasztor Cysterski w Wąchocku Muzeum Ojców Cystersów – Klasztor w Wąchocku ul. Kościelna 14, 27-215 Wąchock, tel. 041 271 50 66, Fax 041 271 50 12 czynne: V-X w dni powszednie 9.00 – 12.00, 13.30 – 17.15, 18.00 – 20.00, w niedz. i święta kościelne 14.30 – 17.15 oraz na życzenie; XI-IV w dni powszednie 13.30 – 17.15 w niedz. i święta 14.30 – 17.15 oraz na życzenie Klasztor Cysterski w Jędrzejowie W 1149 r. do obecnego Jędrzejowa przybyli zakonnicy z francuskiego opactwa cysterskiego Morimond w Burgundii i wybudowali w nim pierwszy na ówczesnych ziemiach polskich klasztor cysterski. Górujące nad miastem opactwo składa się z trójnawowej bazyliki z transeptem oraz zabudowań klasztornych, z których do dziś zachowały się jedynie trzy skrzydła. We wnętrzu świątyni uwagę zwracają późnoromańskie wsporniki w kaplicach południowych oraz barokowe organy i stalle. Tutaj od 1217 r. wiódł życie zakonne Wincenty zwany Kadłubkiem, autor liczącego cztery księgi dzieła pt. „Kronika polska”, stanowiącego główne, aczkolwiek niezbyt wiarygodne źródło historii dziejów Polski tamtego okresu. W bazylice znajduje się ołtarz grobowy kronikarza wraz z relikwiami. Corocznie w sierpniu i wrześniu w klasztorze odbywa się Międzynarodowy Festiwal Organowy. Sanktuarium bł. Wincentego Kadłubka ul. Klasztorna 20, 28-300 Jędrzejów, tel. 041 386 23 08 Koprzywnica – relikty romańskie Historia tego miejsca sięga roku 1185, kiedy to do Koprzywnicy przybył opat Teodoryk z Morimond, który dzięki środkom finansowym wojewody sandomierskiego Mikołaja Bogorii i króla Kazimierza Sprawiedliwego rozpoczął budowę kościoła p.w. Panny Marii i św. Floriana. Wzniesiona z kamiennych ciosów romańska świątynia posiada nadbudowane z cegły gotyckie szczyty oraz dobudowane w okresie baroku zakrystię, kaplicę, zachodnią fasadę z kruchtą i wieżę sygnaturkę. Bardzo efektownie prezentuje się sklepienie krzyżowo-żebrowe oraz gotyckie malowidła. Prócz kościoła, z dawnego opactwa zachowało się skrzydło klasztoru z późnoromańskim kapitularzem oraz fragmenty dworu opackiego z ok. 1615-1620 roku. W poszukiwaniu ukojenia W Wąchocku, mieście znanym wszystkim z dowcipów, znajduje się prawdziwa perła architektoniczna – opactwo cysterskie z najlepiej zachowanymi w Polsce romańskimi wnętrzami. W latach 1218-1239 włoski warsztat cysterski brata Simona wzniósł tu kamienne opactwo wzorowane na architekturze toskańskiej. Konstrukcja niezwykle urokliwych tutejszych prostych sklepień i podpór wyznaczyła ówczesny standard rozwiązań architektonicznych, zaś klasztorny kapitularz z krzyżowo-żebrowym sklepieniem wspartym na czterech kolumnach jest bez wątpienia najpiękniejszym wnętrzem romańskim w Polsce. Do dziś – pomimo późniejszych przebudów – zachował się pierwotny, romański układ zespołu klasztornego, z przepięknym kapitularzem stanowiącym wyjątkowej wartości arcydzieło architektury romańskiej. W krużgankach znajduje się krypta grobowa mjr. Jana Piwnika „Ponurego” – legendarnego dowódcy Świętokrzyskich Zgrupowań AK, a w budynku klasztornym obok furty mieści się Muzeum OO. Cystersów powstałe w oparciu o unikalną kolekcję pamiątek z okresu powstań narodowych, zgromadzonych przez ks. ppłk Walentego Ślusarczyka. Stowarzyszenie 800-lecia Opactwa Cysterskiego w Koprzywnicy ul. Krakowska 78, 27-660 Koprzywnica, tel. 015 847 62 02 www.kuprzyszlosci.pl Samborzec W miejscowości Samborzec, na wzgórzu stoi murowany kościół p.w. Św. Trójcy wzniesiony ok. połowy XIII w. przez komesa Pawła z Samborca. Świątynia odbudowywana po zniszczeniach wojen szwedzkich a następnie wielokrotnie przebudowywana, posiada wiele cech baroku z pozostałościami romańskimi. Będąc w Samborcu warto zainteresować się historią miejscowości i okolicy, która sięga ok. 5000 lat p.n.e. Z tego okresu pochodzą najstarsze ślady osadnictwa. Pozostałością po końcowych latach epoki prehistorycznej są niewielkie kurhany „Mogiła Kwacała” oraz „Kocot” w Gorzyczanach. Warto również zobaczyć grodzisko kultury złockiej w Złotej i Samborcu z ok. 4000 lat p.n.e., cmentarzysko z epoki brązu, wąwozy lessowe w Chobrzanach, Gorzyczanach i Samborcu, barokowy dwór alkierzowy oraz kościół z polichromiami z XIV w. w Skotnikach. W pierwszej dekadzie maja w Samborcu odbywa się impreza folklorystyczna – Święto Kwitnącej Jabłoni. Urząd Gminy w Samborcu Samborzec 43, 27-650 Samborzec, tel. 015 831 44 43, 015 831 44 67 www.samborzec.eu 17 Maraton eXtreme w Sielpi W krainie MOCnych wrażeń Sielpia eXtreme Maraton to impreza dla wszystkich, którzy chcą sprawdzić swoją kondycję oraz spędzić weekend w atmosferze sportowej rywalizacji. Sielpia eXtreme Maraton jest ogólnodostępną, indywidualną imprezą turystyczno – rekreacyjno – wytrzymałościową rozgrywaną w chodzie na 50 km i 25 km. Trasa maratonu biegnie przez malownicze, zalesione, pagórkowate okolice Sielpi. Zawody sportowe kończy wspólne ognisko i wręczenie uczestnikom Sielpickich eXtreme certyfikatów. Oddział PTTK w Końskich ul. Zamkowa 7, 26-200 Końskie tel. 041 372 31 70 www.pttkkonskie.pl Sporty lotnicze – Pińczów i Masłów Jeśli chcesz choć raz obejrzeć Świętokrzyskie z lotu ptaka, jeśli szukasz mocnych wrażeń i adrenaliny, odwiedź koniecznie lotniska w Masłowie i Pińczowie. Tu będziesz miał szansę skorzystać z lotów lotniami, szybowcami oraz motolotniami, skoczyć na spadochronie a także wziąć udział w jednym z licznych organizowanych przez aerokluby kursów. Taka ekscytująca forma aktywnego wypoczynku wymaga jedynie odwagi, dobrego stanu zdrowia i odpowiednich uprawnień. W zamian gwarantowane są niezapomniane przeżycia i niesamowite widoki. Aeroklub Kielecki – lotnisko w Masłowie k. Kielc Szkolenia samolotowe, szybowcowe i spadochronowe tel. 041 311 08 93, Fax 041 311 07 06 www.aeroklub.kielce.pl Aeroklub Regionalny w Pińczowie ul. Piłsudskiego 2 a, 28-400 Pińczów tel. 0668 409 128 www.arp.pinczow.com Spływy kajakowe po Ponidziu Nida, kajaki, odkrywki kredowe, ślady początków polskiej państwowości, a nade wszystko kojący spokój. Takie atrakcje czekają na wszystkich wyruszających na spływy kajakowe po Ponidziu - gdzie spotykają się Czarna i Biała Nida, by dalej zgodnie płynąć już jako Nida. Ta tajemnicza i urocza kraina pozwala rozkoszować się wspaniałymi widokami, meandrami rzeki, cudownymi świętokrzyskimi pejzażami. Najpopularniejszy fragment kajakowego szlaku ciągnie się od Pińczowa do Wiślicy i dalej do Nowego Korczyna, gdzie Nida kończy bieg. Trasa ma ok. 40 km długości. I choć Nida jest słabiej zagospodarowana niż inne spławne polskie rzeki, to z rozbiciem namiotu czy znalezieniem schronienia w licznych gospodarstwach agroturystycznych nie powinno być kłopotu. Przedsiębiorstwo Turystyczne „KAJAKIEM.PL” ul. Rakowska 29 28-300 Jędrzejów tel. 0600 288 375 www.kajakiem.pl Spływy kajakowe ul. Pałęki 26, 28-400 Pińczów tel./Fax 041 357 28 11 041 357 20 44, 0600 821 095 18 Turystyka piesza Informacja: patrz oddziały PTTK, str. 32 Turystyka rowerowa O atrakcyjności województwa świętokrzyskiego decydują malownicze, jedne z najstarszych w Europie, Góry Świętokrzyskie, bogactwo lasów Puszczy Jodłowej, krajobrazy Ponidzia, czyste wody i powietrze, unikalne jaskinie, grupy skalne i odkrywki geologiczne. Atrakcją jest Świętokrzyski Park Narodowy i usytuowane w jego otulinie parki krajobrazowe Gór Świętokrzyskich oraz Zespół Parków Krajobrazowych Ponidzia, rezerwaty i pomniki przyrody. Ten bogaty w zabytki i walory turystyczne region oferuje miłośnikom dwóch kółek oznakowane rowerowe trasy turystyczne o łącznej długości ponad 2,5 tys. km. Do najciekawszych tras należą m.in.: - „Śladami zabytków techniki Doliny Kamiennej” długość 81,5 km – znaki niebieskie - „Lasami wokół Włoszczowy”, długość 70 km – znaki czerwone - „Doliną Krasnej”, długość 56 km – znaki zielone - „Architektury Obronnej”, długość 500,5 km – znaki czarne - „Miejsc Mocy”, długość 583 km – znaki żółte - Szlaki wokół Sandomierza z cyklu „Sandomierskie krajobrazy” – niebieski 24 km – żółty 19 km – czarny 24 km - Szlak im. Witolda Gombrowicza, długość 164 km – znaki zielone Informacja: patrz oddziały PTTK, str. 32 Turystyka jeździecka Turystyka jeździecka cieszy się coraz większym zainteresowaniem i co roku powiększa grono swych miłośników, a piękne obszary Regionu Świętokrzyskiego są doskonałym terenem do jej uprawiania. Na terenie województwa świętokrzyskiego funkcjonuje około trzydziestu ośrodków jazdy konnej, gdzie prócz nauki jazdy w siodle, można skorzystać z jazdy terenowej, przejażdżki bryczką, zimą kuligów, często także z hipoterapii. Wybrane ośrodki jazdy konnej: Centrum Jeździeckie Stadion Kielce ul. Kusocińskiego 61 a, 25-045 Kielce, tel./Fax 041 361 00 07 www.centrumjezdzieckie.kielce.pl W krainie MOCnych wrażeń Na turystów lubiących piesze wędrówki z plecakiem oraz długie relaksujące spacery czeka w województwie świętokrzyskim kilkadziesiąt znakowanych szlaków pieszych. Ich łączna długość wynosi ok. 1300 km, a zróżnicowanie pod względem trudności gwarantuje, iż każdy znajdzie tu coś dla siebie. Wszystkie trasy w sposób niezwykle atrakcyjny przybliżają ponadprzeciętne walory przyrodnicze i kulturowe Ziemi Świętokrzyskiej, dostarczają niezapomnianych wrażeń i wspomnień oraz wywołują chęć powrotu w te strony. Do najciekawszych świętokrzyskich szlaków należą: Główny Szlak im. E. Massalskiego: Gołoszyce – Kuźniaki, biegnący przez pasma Gór Świętokrzyskich, długość 105 km, znaki czerwone; Szlak czerwony Gołoszyce – Annopol przybliżający piękno Ziemi Sandomierskiej, długość 108 km, znaki czerwone; Grochowiska – Wiślica, poprowadzony przez atrakcyjne tereny południowej części świętokrzyskiego oraz obszar Ponidzia, długość 90,5 km, znaki zielone; Kuźniaki – Pogorzałe koło Skarżyska-Kamiennej, przybliżający ciekawe zabytki techniki, długość 81 km, znaki niebieskie; Szlak im. S. Kowalczewskiego: Chęciny – Jaskinia Raj – Kielce – Karczówka, obfitujący we wspaniałe obiekty przyrodnicze i zabytkowe, długość 18,5 km, znaki czerwone. Ośrodek Jazdy Konnej „Amazonka” Borków 68, 26-021 Daleszyce, tel. 041 317 19 92 www.amazonkaborkow.pl Świętokrzyskie Centrum Rehabilitacji Czarniecka Góra 43, 26-220 Stąporków tel. 041 374 11 63, Fax 041 374 11 62 http://rehabilitacjascr.pl Ośrodek Jazdy Konnej „Kraina Koni” Bałtów 170 a, 27-423 Bałtów, tel. 041 264 14 20-21, 0500 029 904 www.baltow.info Sandomierski Ośrodek Kawaleryjski ul. Mokoszyńska 4, 27-600 Sandomierz, tel. 0606 699 801 www.kawaleria.sandomierz.webpark.pl Stadnina Koni Kurozwęki sp. z o.o. ul. Kościelna 12, Kurozwęki, 28-200 Staszów, tel. 015 866 72 79 http://stadninakoni.com 19 W krainie MOCnych wrażeń Sielpia Wśród pięknych lasów sosnowych nad malowniczo położonym zalewem Czarnej Koneckiej leży Sielpia Wielka. Czyste powietrze, woda oraz bogata oferta licznych ośrodków wypoczynkowych spowodowały, że Sielpia jest chyba najchętniej odwiedzanym „wczasowiskiem” na Kielecczyźnie. Na zalewie są dwie wysepki na które można się dostać rowerkiem wodnym lub kajakiem. Wokół zalewu miłośnicy pieszych czy rowerowych wycieczek znajdą dobrze oznakowane szlaki turystyczne. Jak twierdzą stali bywalcy, wypoczynek w Sielpi to nie tylko przyjemność dla ciała i korzyść dla zdrowia, ale również dla kieszeni... Punkt Informacji Turystycznej – (patrz str. 32) Chańcza Zalew Chańcza, niedawno jeszcze mało znany, staje się coraz bardziej popularnym miejscem aktywnego wypoczynku. Przez rozciągające się wokół zbiornika lasy prowadzą dróżki i przecinki leśne, które doskonale nadają się do pieszej wędrówki, zaś miłośnikom rowerów górskich dają doskonałą okazję do sprawdzenia swoich sił i umiejętności. W okolicy zalewu istnieją także wymarzone warunki do uprawiania jazdy konnej, zarówno dla zaawansowanych jak i zupełnie początkujących zwolenników tej formy aktywnego wypoczynku, zaś na wodach zalewu można uprawiać wszystkie sporty wodne: pływanie wpław, na pontonach, kajakach i łódkach, żeglowanie na deskach windsurfingowych, żaglówkach i jachtach. Dopuszczony jest również ruch ślizgaczy i motorówek. Całość oferty uzupełnia bogata baza noclegowa i gastronomiczna. Urząd Gminy Raków ul. Ogrodowa 1, 26-035 Raków, tel./Fax 041 353 50 18 www.rakow.pl Kryta pływalnia „Perła” Kryta Pływalnia „Perła” posiada bogatą ofertę usług kąpielowych i paraleczniczych (sauna fińska). „Perła” jako typowy basen rekreacyjny zapewnia dobrą zabawę i zdrowie dla całej rodziny, wodną frajdę dla zorganizowanych grup oraz indywidualnych użytkowników. W niecce dużego basenu znajdują się urządzenia do podwodnych masaży, dzikie źródła, wodospady masujące kark oraz zawsze ciepła i krystalicznie czysta woda. Dzieci mogą korzystać z małego basenu z grzybkiem i dostarczającej maluchom niezapomnianych wrażeń, zjeżdżalni w kształcie słonika. Inna „perłowa” zjeżdżalnia-rura o długości 93 metrów to już „dorosła” atrakcja. Na basenie w Nowinach narodziła się nowa ekstremalna dyscyplina sportowa – szachy wodne łączące wysiłek intelektualny ze sprawnością fizyczną. Kryta Pływalnia „Perła” ul. Kubusia Puchatka, 26-052 Sitkówka-Nowiny tel. 041 346 52 60, tel./Fax 041 346 52 70 www.perla.maximum.pl Kryta pływalnia „Rawszczyzna” Pływalnia „Rawszczyzna” jest jednym z najnowocześniejszych w Polsce obiektów pływackich wyposażonym w wielofunkcyjny, dziesięciotorowy basen o głębokości 200-230 cm, z przesuwnym pomostem, umożliwiającym dostosowanie niecki basenu do zawodów pływackich na krótszych dystansach. Pływalnia spełnia wszystkie wymagania FINA stawiane obiektom ubiegającym się o organizację międzynarodowych zawodów pływackich. Posiada 1500 miejsc na widowni, a także basen rozgrzewkowy, sektor rekreacyjny, dział odnowy i rehabilitacji oraz trzy boiska piłkarskie i treningowe. Pływalnia „Rawszczyzna” to także nowoczesny Dział Odnowy Biologicznej i Rehabilitacji, który oferuje zabiegi z zakresu: hydroterapii, kinezyterapii, fizykoterapii, krioterapii miejscowej i ogólnoustrojowej oraz światłoterapii. Kryta Pływalnia „Rawszczyzna” 20 ul. Mickiewicza 32, 27-400 Ostrowiec Świętokrzyski tel. 041 265 00 00, Fax 041 267 41 03 www.mosir.ostrowiec.pl Białe szaleństwo Narciarstwo jest dziś najdynamiczniej rozwijającym się sportem masowym. W Polsce uprawia je już ponad dwa i pół miliona osób. Dla wielu niespodziewanie obok Zakopanego, Szczyrku czy Wisły coraz częściej mówi się o wypadzie na narty… w świętokrzyskie. Powoli zmienia się nam geografia i ekonomika narciarstwa. W samych Kielcach, na Telegrafie – górze oddalonej zaledwie o dwa kilometry od centrum – i Pierścienicy, na amatorów białego szaleństwa czekają dobrze oświetlone i w razie potrzeby sztucznie naśnieżane, trasy zjazdowe. A Kielce nie są wyjątkiem na świętokrzyskiej narciarskiej mapie. Od 2006 roku można korzystać z dwóch oznaczonych na niebiesko tras narciarskich w Bałtowie. Także w Tumlinie czy u samych stóp Łysicy w Krajnie-Zagórzu, znajdziemy idealne warunki zarówno dla średnio-zaawansowanych jak i doświadczonych narciarzy. Łagodne stoki, czynne wyciągi, trasy zjazdowe i biegowe to nie lada gratka dla wszystkich miłośników narciarstwa czy snowbordu. Bałtów, tel. 041 264 14 20 www.szwajcariabaltowska.pl Dwie trasy narciarskie o długości 340 i 570 metrów szer. 50 – 70 m, różnica poziomów 65m. Sztuczne oświetlenie i naśnieżanie. Gastronomia, wypożyczalnia i serwis sprzętu narciarskiego, parking. czynne: 9.00 – 21.00 Bodzentyn – Miejska Góra (426 m n.p.m.) tel. 0 608 324 114, 0606 259 272 Długość wyciągu 600 m, różnica poziomów 95 m. Stok oświetlony, naśnieżany, ratrakowany karczma, parking. czynne: 10.00 – 22.00 Wyciąg narciarski na Górze Telegraf (406 m n.p.m.) w Kielcach ul. Narciarska 6, 25-214 Kielce tel. 041 368 74 26 www.rekreacja.kielce.pl Wyciąg orczykowy podwójny, dł. trasy 500 m szer. 40 m, różnica poziomów 100 m. Sztuczne oświetlenie i naśnieżanie. Karczma, serwis i wypożyczalnia sprzętu narciarskiego, szkółka narciarska, parking. czynny: 10.00 – 22.00 Wyciąg narciarski na Górze Pierścienica (367 m n.p.m.) w Kielcach ul. Kusocińskiego, Stadion Leśny, Kielce tel. 041 368 74 26 www.rekreacja.kielce.pl Wyciąg orczykowy podwójny, dł. trasy 500 m szer. 22 – 50 m, różnica poziomów 58 m. Sztuczne oświetlenie i naśnieżanie. Bar, serwis i wypożyczalnia sprzętu narciarskiego, szkółka narciarska. czynny: 10.00 – 22.00 Ośrodek Narciarski Góra Otrocz (372 m n.p.m) tel. 041 302 10 48, 0664 978 173 www.niestachow.pl 4 wyciągi narciarskie o długościach: - 450 m, różnica poziomów 65 m, średnie nachylenie 15% - 430 m, różnica poziomów 61 m, średnie nachylenie 15% - 150 m, różnica poziomów 20 m, średnie nachylenie 12% - 80 m, różnica poziomów 6 m, średnie nachylenie 10% Stoki oświetlone, naśnieżane, ratrakowane. Wypożyczalnia sprzętu narciarskiego, bar, parkingi. czynny: 10.00 – 22.00 Wyciąg narciarski na Górze Wykieńskiej (409 m n.p.m.) Tumlin-Podgród 43b, 26-085 Miedziana Góra tel. 041 303 49 82 www.tumlin-ski.prv.pl Orczyk talerzykowy, dł. trasy zjazdowej 500 m, szer. do 42 m, różnica poziomów 79 m. Sztuczne oświetlenie i naśnieżanie. czynny: 9.00 – 22.00 Stacja narciarska „Widełki” (408 m n.p.m.) Widełki, 26-021 Daleszyce, tel. 0668 147 040 www.widelki.yoyo.pl Orczyk pojedynczy, dł. trasy 650 m, szer. 54 m różnica poziomów 104 m. Sztuczne oświetlenie czynny: 10.00 – 19.00, weekendy 10.00 – 21.00 W krainie MOCnych wrażeń „Szwajcaria Bałtowska” Ośrodek Sportów Zimowych SABAT tel. 041 312 77 11, 0602 217 920 http://sabatkrajno.fm.interia.pl Dwa orczyki pojedyncze, dł. trasy zjazdowej 1000 m szer. 60 – 100 m, różnica poziomów 95 m. Sztuczne oświetlenie, naśnieżanie, ratrakowanie. Karczma, wypożyczalnia sprzętu narciarskiego, instruktorzy, parking. czynny: 9.00 – 22.00 Wyciąg narciarski na Górze Radostowej (451 m n.p.m.) www.radostowa.ikielce.pl Orczyk talerzykowy, dł. trasy zjazdowej 800 m szer. 50 – 200 m, różnica poziomów 105 m. Sztuczne oświetlenie i naśnieżanie. czynny: od godz. 9.00 do ostatniego Klienta 21 Swojskie klimaty Agroturystyka Niezwykle bogata i urozmaicona jest oferta gospodarstw agroturystycznych województwa świętokrzyskiego. Zlokalizowane w najciekawszych zakątkach regionu gospodarstwa świadczą przybywającym tu wczasowiczom nie tylko tanie usługi noclegowe ale także zapewniają wyśmienitą kuchnię regionalną i szereg dodatkowych atrakcji. Gospodarze dbają o wysoki standard pokoi i pomagają zorganizować interesujące wycieczki po okolicy. Wciąż żywa kultura ludowa oraz bogactwo zwyczajów i tradycji świętokrzyskiej wsi zainteresują każdego, kto zdecyduję się tu przyjechać na krótszy lub dłuższy wypoczynek. A warto, tym bardziej, że w czasach otwartych granic i swobodnego podróżowania w modzie na agrowczasy zaczyna pojawiać się nowy trend, przyciągający w te strony euro agrowczasowiczów. Świętokrzyska Federacja Agroturystyki i Turystyki Wiejskiej „Ziemia Świętokrzyska” ul. Chopina 15/3, 25-356 Kielce tel. 015 832 01 16, 015 832 01 17 http://agroturystyka-swietokrzyskie.pl Agroturystyczne Stowarzyszenie Gospodarstw Gościnnych i Ekologicznych „Cis” ul. Kielecka 38, 26-026 Morawica tel. 041 353 83 91, 041 887 867 327 www.agrowakacje.pl/cis Agroturystyczne Stowarzyszenie Hodowców Ryb „Borowiec” Śladków Mały 98, 26-020 Chmielnik, tel. 041 354 39 29 http://agroturystyka-swietokrzyskie.pl Buskie Stowarzyszenie Agroturystyczne „Relax” Siesławice 193, 28-100 Busko-Zdrój tel. 041 378 47 68, 0608 496 163 www.umig.busko.pl Stowarzyszenie Gospodarstw Agroturystycznych „Wypoczynek” ul. 1-go Maja 37, 29-120 Kluczewsko tel. 044 781 42 79 www.kluczewsko.gmina.pl Stowarzyszenie Gospodarstw Gościnnych „Nad Zalewem Chańcza” Korytnica 46, 28-225 Szydłów tel. 041 354 51 65, 0508 764 766 www.wakacje.agro.pl/korytnica/ Stowarzyszenie Rozwoju Gminy Łagów ul. Słupska 3, 26-025 Łagów, tel. 041 307 40 76 http://agroturystyka-swietokrzyskie.pl Stowarzyszenie Turystyczno-Agroturystyczne „Nad Czarną“ w Rudzie Malenieckiej Gruszka 5, 26-230 Radoszyce, tel. 041 373 61 28 Stowarzyszenie Agroturystyczne „Dolina Czarnej” Stowarzyszenie Turystyczno-Agroturystyczne Stowarzyszenie Agroturystyczne Gminy Daleszyce „Żeremie“ Stowarzyszenie Turystyki Wiejskiej Stowarzyszenie Agroturystyczne Gminy Solec-Zdrój Śladkowskie Stowarzyszenie Agroturystyki ul. Sienieńskiego 6, 26-035 Radków tel. 0607 305 393, 0516 048 069 http://agroturystyka-swietokrzyskie.pl Podmarzysz 4 e, 26-021 Daleszyce tel./Fax 041 317 14 15, 0503 861 078 http://agroturystyka-swietokrzyskie.pl „Źródło Zdrowia” ul. Szkolna 12, 28-131 Solec-Zdrój tel. 041 377 61 59, 0514 855 910 www.uhenryka.pl Stowarzyszenie Agroturystyczne „Wierna Rzeka” ul. Kolejowa 2, 26-065 Piekoszów, tel. 041 306 10 81 www.piekoszow.pl Stowarzyszenie Agroturystyczne „Wisła – San” ul. Mokoszyńska 3, 27-600 Sandomierz tel. 015 833 31 00 do 04 wew. 48, 015 824 38 73 „Ponidzie“ Chroberz 134, 28-425 Złota Pińczówska tel. 041 356 42 26, 0602 640 563 „W krainie latających czarownic“ tel. 041 311 22 64, 041 272 27 81, 041 312 02 85 www.czarownice.com.pl i Turystyki „Dolina Sanicy“ Śladków Mały 25, 26-020 Chmielnik tel. 041 354 27 78, 0723 467 955 www.wakacje.agro.pl/dolinasanicy www.sladkow.agrowczasy.com Świętokrzyskie Towarzystwo Agroturystyki „Łysogóry” Trzcianka 22, 26-006 Nowa Słupia tel. 041 317 81 85 www.lysogory.agrowczasy.com Świętokrzyskie smaki Świętokrzyskie to raj dla smakoszy. Dzionie, Kasioki, Byki, Pasternocek, Spyrok, Pasztet Kurozwęcki, Pokrzywianka, Bomby, Sośniak czy też Bzówka nie mają nic wspólnego z masową produkcją żywności, ujednoliconymi zapachami czy smakami. Każda z tych potraw, często o bardzo oryginalnej nazwie, ma własną historię i tradycję przekazywaną z pokolenia na pokolenie. Każda z nich to wyjątkowy specjał gwarantujący nowe, nieznane mieszczuchowi wrażenia smakowe i zapachowe. Różnorodne i pożywne, przygotowywane ze składników wyprodukowanych we własnym gospodarstwie albo zebranych w lesie, stanowią nieodłączny element bogatego, regionalnego dziedzictwa kulinarnego. Świętokrzyskie to region, gdzie dużą popularnością cieszyły się potrawy z kapusty, ziemniaków, kaszy, mleka, potrawy i przetwory, których próżno szukać w książkach kucharskich. Wytwarzane na ogół przez gospodarstwa, które przeznaczały je na własne potrzeby lub do bezpośredniej sprzedaży na lokalnym rynku. Wyróżnia je naturalny sposób produkcji i przetwarzania. Specyficzne cechy wynikają również ze środowiska przyrodniczego, wykorzystania lokalnych odmian roślin uprawnych czy ras zwierząt. Świętokrzyskie smaki to chlubne dziedzictwo oraz smaczna wizytówka regionu. Świętokrzyski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Modliszewicach 22 ul. Piotrkowska 30, Modliszewice, 26-200 Końskie, tel. 041 372 22 84 do 86, Fax 041 372 34 86 www.sodr.pl Tokarnia – Park Etnograficzny Muzeum Wsi Kieleckiej Park Etnograficzny – Muzeum Wsi Kieleckiej Tokarnia 303, 26-060 Chęciny, tel. 041 315 41 71 www.mwk.com.pl czynne: XI-III wt.-niedz. 9.00 – 15.00, IV wt.-niedz. 9.00 – 16.00 V-VI pn.-niedz. 9.00 – 18.00, VII-VIII wt.-niedz. 10.00 – 18.00 IX pn.-pt. 9.00 – 17.00, sob.-niedz. 10.00 – 18.00 X pn.-pt. 9.00 – 17.00, sob.-niedz. 10.00 – 17.00 Ośrodek Tradycji Garncarstwa Swojskie klimaty Jadąc z Kielc w kierunku Krakowa napotkamy usytuowany w przepięknym miejscu Park Etnograficzny – Muzeum Wsi Kieleckiej. Powstały w 1977 roku skansen jest jedną z największych placówek tego typu w kraju. Rozległy obszar pozwolił na stworzenie w skansenie odległych od siebie i wyraźnie zaakcentowanych sektorów: budownictwa małomiasteczkowego, dworsko-folwarcznego, wyżynnego i świętokrzyskiego. Jest tu przeniesiony z Rogowa nad Wisłą kościółek p.w. Matki Boskiej Pocieszenia z 1761 roku. Obok niego stoi dom organisty z Bielin, w którym umieszczono XIX-wieczny zakład krawiecki oraz równą mu wiekiem aptekę. W „sektorze dworskim” niepodzielnie króluje drobnoszlachecki, drewniany, kryty gontem dwór z Suchedniowa z 1812 roku. Na zapleczu dworu znajduje się o wiek starszy, drewniany spichlerz ze Złotej, w którym usytuowana została wystawa narzędzi rolniczych. Spacerując po skansenie nie można pominąć chałupy z Bukowskiej Woli z okazałą wozownią, w której urządzono wystawę prac znakomitego twórcy ludowego Jana Bernasiewicza. Z innych ciekawostek jakie można zobaczyć w skansenie na uwagę zasługują m.in. stanowisko do wytopu ołowiu, kapliczki oraz figury świętych. Na terenie skansenu znajduje się również Wystawa Pojazdów Konnych Dworu i Wsi Kieleckiej. W skansenie w Tokarni organizowane są imprezy festynowe i folklorystyczne, związane z charakterem parku etnograficznego. Chałupki to niewielka wieś położona w odległości 18 kilometrów na południe od Kielc, w gminie Morawica. Wioska słynie z tradycji garncarskich sięgających połowy XVI wieku, gdzie rodzinne tajniki toczenia garnków przekazywano z pokolenia na pokolenie. Działalność Chałupek, jako ośrodka garncarskiego, osiąga swój szczyt pod koniec XIX wieku, w niewielkiej wsi istniało wtedy aż 69 warsztatów garncarskich. Aby uchronić od zapomnienia tak cenny dla kultury ludowej żywy skansen, w 1988 roku podjęto decyzję o stworzeniu tu Ośrodka Tradycji Garncarstwa. Zwiedzający mogą obejrzeć wyroby gliniane, które wyrabiali lokalni mistrzowie tego rzemiosła. W Ośrodku corocznie odbywa się festyn etnograficzny. Prócz okazałych wystaw: mis, donic, wazonów, ale też durszlaków, garnków do gotowania, patelni do smażenia, niewątpliwą atrakcją jest niepowtarzalna okazja przyjrzenia się, jak powstaje wazonik czy misa oraz możliwość wypróbowania swoich sił w sztuce lepienia garnków. „Chałupkowym Garncynkom” towarzyszą występy lokalnych zespołów artystycznych, kiermasz rzeźb i wyrobów z gliny oraz konkurs na najładniejszą pracę z gliny wykonaną przez dzieci. Ośrodek Tradycji Garncarstwa ul. Ceramiczna 13, Chałupki, 26-026 Morawica tel. 041 311 87 02 czynny: wt-niedz. 10.00 – 16.00, poniedziałki po uprzednim uzgodnieniu telefonicznym Muzeum Siekier W sercu Gór Świętokrzyskich, niedaleko Bodzentyna znajduje się Muzeum Siekier – prowadzi je Adolf Kudliński, który te narzędzia kolekcjonuje od 25 lat. Zebrał już ponad 2500 eksponatów: maczug, siekier, toporów, oszczepów. Wszystkie eksponowane są w niewielkim zameczku, który został zbudowany na miejscu schronu, pochodzącego prawdopodobnie z okresu powstania styczniowego. Adolf Kudliński prowadzi także kuźnie, w niej lekcje kowalstwa i płatnerstwa. Ale siekiery i kuźnia to nie jedyne atrakcje w jego gospodarstwie. Kontynuując tradycję przodków, zajmuje się ziołolecznictwem. Produkuje ćmagę świętokrzyską – eliksir z ziół i wina na dolegliwości żołądka i dróg oddechowych, hoduje króliki i konie huculskie. Zbudował też piramidę, 50-krotnie mniejszą od Cheopsa w Egipcie. Muzeum Siekier (gospodarstwo agroturystyczne p. Kudlińskiego) Orzechówka 16, 26-010 Bodzentyn, tel. 041 312 00 18, 0603 427 282 www.orzechowka.com czynne: codziennie 9.00 – 16.00 23 Podróże z pasją Starachowicka Kolej Wąskotorowa Kolejka wąskotorowa na trasie Starachowice – Iłża uruchomiona została w 1950 roku. Sieć kolei o szerokości toru 750 mm łączyła starachowicki Wielki Piec z tartakiem na Bugaju, kopalniami rudy żelaza oraz licznymi ładowniami drewna. Przewożono nią głównie rudę żelaza, drewno i wapno, a także pracowników do starachowickich zakładów. W 1986 roku ruch pasażerski zamknięto. W 1993 roku linia została wpisana do rejestru zabytków. Weekendowe kursy na trasie Starachowice – Lipie przywróciła wiosną 2004 roku Fundacja Polskich Kolei Wąskotorowych. Od 2008 roku operatorem SKW jest Stowarzyszenie Żuławskiej Kolei Dojazdowej. Dziś stacja początkowa Starachowickiej Kolei Wąskotorowej znajduje się – jak dawniej, w najstarszej dzielnicy Starachowic – Wierzbniku. Niedaleko jest stąd do zespołu dawnego Wielkiego Pieca, mieszczącego obecnie Muzeum Przyrody i Techniki. Tu zwykle rozpoczyna się turystyczna przejażdżka sześciokilometrową trasą, poprzez Puszczę Iłżecką, dolinę Młynówki do śródleśnej wsi Lipie, gdzie znajduje się plac rekreacyjny z miejscami do odpoczynku i na grilla. W okolicach Lipia i Dębowej Góry czekają na turystów leśne szlaki turystyczne. Starachowicka Kolej Wąskotorowa ul. Targowa 17, 27-200 Starachowice tel. 041 271 81 95, 0607 101 772, 0661 095 436 http://skw.org.pl Ciuchcia Expres Ponidzie Kolejka wąskotorowa „Ciuchcia Expres Ponidzie” działa nieprzerwanie od 1992 roku. Historia powstania Kolei Jędrzejowskiej jest znacznie dłuższa i sięga I wojny światowej. Wyprawa po Ponidziu kolejką wąskotorową, z towarzyszącym jej charakterystycznym stukotem kół i kołysaniem wagoników, dostarcza niepowtarzalnych wrażeń i jest obowiązkowym punktem każdej wycieczki do Pińczowa. I nic to, że z dawnej świetności i ponad 340-kilometrowej sieci Jędrzejowskiej Kolei Dojazdowej pozostało do dnia dzisiejszego zaledwie 104 kilometry szlaku. Aktualnie eksploatowany odcinek liczy niecałe 36 km. Niewielką długość wynagradza jednak jego niepowtarzalny przebieg, urzekająca okolica i miejsca szczególne zarówno pod względem historycznym jak i przyrodniczo - krajoznawczym. Ważną stacją Świętokrzyskiej Kolejki Dojazdowej są Umianowice. Znajduje się tu często odwiedzane przez turystów miejsce biwakowo-biesiadne, gdzie odbywają się ogniska, imprezy okolicznościowe i biwaki na trasie przejazdu kolejki. Świętokrzyska Kolejka Dojazdowa „CIUCHCIA EXPRES PONIDZIE” ul. Dojazd 1, 28-300 Jędrzejów, tel. 041 368 22 55 www.ciuchcia.eu Ogród na Rozstajach Niedaleko Pińczowa, w Młodzawach znajduje się jedyny w Województwie Świętokrzyskim prywatny ogród botaniczny, założony w 1993 r. przez artystę rzeźbiarza Tadeusza Kurczynę. W ukrytym w bajkowym krajobrazie Ponidzia, w pagórkowatym terenie pośród stuletnich drzew ogrodzie rośnie ponad 2 tysiące drzew, krzewów i bylin oraz rzadkich roślin egzotycznych. Dużą atrakcją tego miejsca są oczka wodne z bogatą kolekcją nenufarów oraz liczne ptactwo m.in. bocian czarny, białe oraz kolorowe pawie, czarne i białe łabędzie, a także wiele odmian kaczek, gęsi, papug i bażantów. Ogród na rozstajach – to prawdziwy raj na ziemi i duma naszego regionu. Rocznie zwiedza go około 6 tys. ludzi. Ogród na Rozstajach Młodzawy Małe 17, 28-400 Pińczów, tel. 041 357 92 65 www.ogrodnarozstajach.pl czynny: IV-X sob.-niedz. i święta 9.00 – 19.00 Ścieżki przyrodnicze Niewysokie Góry Świętokrzyskie sprzyjają uprawianiu turystyki pieszej. Świętokrzyskie ścieżki przyrodnicze wiodą przez urokliwe zakątki regionu o unikalnych walorach krajobrazowych, przyrodniczych i historyczno-kulturowych. Wędrując „Z Piekła do raju”, „Aleją Starych Drzew”, w Chrobrzu, na Łysą Górę i Święty Krzyż czy ścieżką przyrodniczą w Sitkówce-Nowinach, wszędzie wokół będziemy mieć ciekawe obiekty przyrodnicze, rezerwaty leśne i florystyczne, pomniki przyrody. Natomiast rzetelnej wiedzy przyrodniczej dostarczyć nam może zlokalizowany w Bodzentynie Ośrodek Edukacyjny Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Ośrodek Edukacyjny ŚPN 24 ul. Suchedniowska 4, 26-010 Bodzentyn, tel. 041 311 51 06 www.swietokrzyskipn.org.pl Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych www.radom.lasy.gov.pl Informacje: patrz oddziały PTTK, str. 32 Turniej Rycerski „O szablę Krzysztofa Baldwina Ossolińskiego” Instytucja Kultury Zamek Krzyżtopór w Ujeździe Ujazd 73, 27-570 Iwaniska, tel. 015 860 11 33 www.krzyztopor.eu Międzynarodowy Turniej o Miecz Zawiszy Czarnego Turniej rycerski o miecz najznakomitszego rycerza średniowiecznej Europy, pochodzącego z pobliskiego Garbowa - Zawiszy Czarnego rokrocznie gromadzi w Sandomierzu znamienitych zbrojnych ale też bardów, minstreli, trubadurów. Barwny pochód rycerzy pieszych i na koniach na czele z Zawiszą Czarnym, w asyście dam dworu i paziów, przemierza sandomierską Starówkę, by po paradzie rozpocząć zacięte walki na miecze i topory czy turniejowe zmagania na łuki i kusze. Chorągiew Rycerstwa Ziemi Sandomierskiej – pierwsze bractwo rycerskie w Polsce, współorganizator imprezy - przygotowuje z tej okazji ciekawe pokazy taktyki i techniki walk XV-wiecznych formacji wojskowych: halabardników i pikinierów oraz artylerii dawnej. Turniejowi towarzyszą gonitwy rycerskie z kopią, „żywe szachy” i łagodząca bitewny zgiełk – muzyka z epoki. Turniej o Miecz Zawiszy Czarnego to prawdziwe święto miłośników rycerstwa i kultury dworskiej. W rytmie historii Zwykle ponad 200 kg prochu zużywa się podczas nocnej bitwy ze Szwedami o zamek Krzyżtopór w Ujeździe. Widowiskowe i skuteczne prowadzenie ognia z aż 50 muszkietów i co najmniej piętnastu armat wymaga, prócz tego głośno eksplodującego „wsadu”, także zastępów dzielnych i gotowych do walki rycerzy. Turniej rycerski na zamku w Ujeździe o szablę Krzysztofa Baldwina Ossolińskiego odbywa się nieprzerwanie od 1997 r. Co roku toczone są tu ciężkie walki, a zmagający się konno lub pieszo, pojedynczo lub grupami rycerze muszą wykazać niebywałą sprawność fizyczną i umiejętność władania bronią. Rokrocznie na podzamczu odbywa się zjazd pospolitego ruszenia, Tam rozbijany jest obóz, dokonywany przegląd oddziałów i uzbrojenia, pokaz musztry wojskowej i fechtunku, zaś na zamkowym dziedzińcu odbywają się pojedynki szermiercze, turniej łuczniczy i zmagania kuszników. Wokół wśród kupieckich i płatnerskich kramów, ale też komnat tortur, trwają zabawy plebejskie, rozlegają się wiwaty artyleryjskie, słychać muzykę. Można obejrzeć profesjonalnie wykonywane tańce z epoki a także dobrze zjeść. Niezwykle widowiskowym zakończeniem imprezy jest kończący inscenizację bitwy z wojskami Szwedzkimi pokaz - rozświetlających Krzyżtopór – ogni sztucznych. Urząd Miejski w Sandomierzu Plac Poniatowskiego 3, 27-600 Sandomierz tel. 015 644 01 00, 015 644 01 07 www.sandomierz.pl Spotkania z Kulturą Żydowską Historia i kultura Regionu Świętokrzyskiego od wieków współtworzona była przez społeczność żydowską. Konglomerat polskiego folkloru, miejscowych zwyczajów i żydowskich tradycji nadawał specyficzny charakter zarówno małym osadom jak i miastom takim jak: Pińczów, Szydłów, Jędrzejów czy Chmielnik. I właśnie w Chmielniku podjęto udaną próbę odtworzenia dawnego wyglądu i klimatu żydowskiego miasteczka organizując (od 2003 r.) coroczne „Spotkania z Kulturą Żydowską”. Barwna i z rozmachem przygotowywana impreza przyczynia się do wzmocnienia identyfikacji z miejscem pochodzenia, jego dziedzictwem kulturowym oraz wieloletnim procesem przenikania się kultur na tym terenie. Podczas „Spotkań …” prezentowane są wystawy: ceramiki, rzeźby, fotografii i malarstwa. Chmielnicki rynek i uliczki wokół niego pełne są stylowych stoisk z artykułami spożywczymi charakterystycznymi dla kuchni żydowskiej (m.in. pieczywo), a w Domu Kultury serwowane są żydowskie potrawy m.in.: gęś pieczona, kugiel, ryba, ciulent. Trwają występy zespołów klezmerskich, prezentacje dzieci i młodzieży chmielnickich szkół oraz pokazy tańców żydowskich. Chmielnickie Centrum Kultury ul. Starobuska 10, 26-020 Chmielnik, tel. 041 354 23 97 www.chmielnickie.ck.prv.pl Święto Śliwki Zwykle w ostatniej dekadzie sierpnia śliwka staje się prawdziwą gwiazdą w Szydłowie. To wokół niej i na niej koncentruje się zainteresowanie publiczności oraz odbywające się wówczas na dziedzińcu Zamku Kazimierzowskiego prezentacje, konkursy i koncerty. Szydłów jawi się jako stolica polskiej śliwki. Promocji owoców, które stały się symbolem gminy, pomaga włączone w Dni Szydłowa – Święto Śliwki. Śliwki świeże i suszone, przetwory śliwkowe i wykonana według starej receptury szydłowska śliwowica, rozsławiają miasto i region. Na uczestników festynu czeka wiele atrakcji: degustacja śliwek i przetworów śliwkowych, pokaz starodawnego suszenia owoców „na laskach”, wystawy sprzętu sadowniczego, środków ochrony roślin oraz kiermasze rękodzieła ludowego i koncerty gwiazd estrady. Urząd Gminy w Szydłowie ul. Rynek 2, 28-225 Szydłów tel./Fax 041 354 51 25 www.szydlow.pl 25 Dymarki Świętokrzyskie W rytmie tradycji Od ponad 40 lat, w leżącej w połowie drogi między Kielcami a Ostrowcem, Nowej Słupi, niemal na zakończenie wakacji, dymią co roku starożytne piece dymarskie. Za sprawą współczesnych metalurgów - miłośników przeszłości, w unikatowym w Europie piecowisku sprzed 2 tysięcy lat, odtwarzane są dawne metody wytapiania żelaza. Uczestnicy festynu mogą zobaczyć rekonstrukcję pełnego cyklu wytopu rudy żelaza metodą stosowaną w epoce żelaza. Pokaz obejmuje wydobycie i przygotowanie rudy oraz węgla drzewnego‚ budowę pieców ziemnych (zwanych dymarkami)‚ wytop w piecach kotlinkowych oraz wykuwanie narzędzi i ozdób. Prezentacjom zwykle towarzyszą komentarze naukowe archeologów i metalurgów. Gminny Ośrodek Kultury w Nowej Słupi z siedzibą w Rudkach ul. Staszica 8, 26-006 Nowa Słupia tel. 041 317 76 04, 0605 949 793 www.dymarki.pl Żelazne Korzenie Od 2004 r. na terenie Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach organizowana jest impreza pod nazwą „Żelazne Korzenie”, mająca przybliżyć bogactwo kultury materialnej i duchowej ludzi zamieszkujących ziemie polskie w czasach rzymskich. Przygotowane z tej okazji pokazy wiernie odtwarzają warunki życia codziennego w osadzie z tamtego okresu, a wytop żelaza w piecach szybowych typu kotlinkowego - jest jednym z elementów festynu. Podczas festynu prezentują się także: kowale, garncarze, tkacze, farbiarze, szewcy, złotnicy a nawet plecionkarze. Bite są monety rzymskie, wytwarzane szklane paciorki, na masową skalę uprawiane jest zielarstwo, łucznictwo, łowiectwo a nawet piśmiennictwo. Trwają walki legionistów rzymskich z barbarzyńcami, a chętni pobierają ekspresowe lekcje fechtunku. „Żelazne korzenie”, gwarantują odcięcie się od cywilizacyjnego pędu oraz chwilowe, kontrolowane – a przez to niestety nie do końca pełne – zanurzenie się w atmosferę i realia zamierzchłej epoki. Muzeum Przyrody i Techniki Ekomuzeum im. Jana Pazdura (patrz strona 14) Kuźnice Koneckie Kuźnice Koneckie to przedsięwzięcie promocyjne, którego głównym złożeniem jest wyeksponowanie zabytków techniki i tradycji przemysłowych powiatu koneckiego. Realizowane od początku wieku stało się festynową wizytówką tej ziemi. Imprezy odbywają się w Maleńcu na terenie Zabytkowego Zakładu Hutniczego, w Muzeum Zagłębia Staropolskiego w Sielpi oraz w Starej Kuźnicy, w jedynej w Polsce, napędzanej przez koło wodne kuźnicy z prawdziwymi miechami i wielkim młotem. Uruchomienie największego w Europie koła wodnego, wytapianie pamiątkowych monet, ale też pokazy strzelania czarnoprochowego z armat i muszkietów to nie wszystkie atrakcje jakie czekają na turystów. Kuźnice są wyjątkową okazja do poznania i spróbowania swych sił w trudnym fachu kowala, odlewnika, bednarza czy kołodzieja. Atrakcyjność imprezy wzmacnia interesujący program artystyczny i rekonstrukcje wydarzeń historycznych. Starostwo Powiatowe w Końskich ul. Staszica 2, 26-200 Końskie, tel. 041 372 41 34 www.powiat.konskie.pl Wytopki Ołowiu Zawsze w czerwcu u progu lata na terenie Parku Etnograficznym w Tokarni odbywa się festyn „Wytopki Ołowiu” nawiązujący do trwającej siedem wieków tradycji chęcińskiego górnictwa kruszcowego, związanego z wydobyciem i wykorzystaniem rud metali kolorowych. Głównym punktem imprezy jest wytop ołowiu i bicie pamiątkowych medali na specjalnie do tego przygotowanym piecowisku. Wytopowi towarzyszy pokaz pędzenia dziegciu i starożytnego garncarstwa. Całodniową imprezę wypełniają: występy zespołów folklorystycznych i folkowych, pokazy obrzędowe, interaktywne warsztaty bednarstwa, łupania gontów, garncarstwa, stolarstwa, plastyki obrzędowej, plecionkarstwa, zabawkarstwa. Jest też kiermasz sztuki ludowej, degustacje potraw kuchni regionalnej, przejażdżki konne, bryczką i na kucyku, zwiedzanie ekspozycji w Parku Etnograficznym oraz kiermasz handlowy. 26 Muzeum Wsi Kieleckiej Park Etnograficzny w Tokarni k. Chęcin (patrz strona 23) Żywe Muzeum Porcelany Żywe Muzeum Porcelany ul. Sandomierska 243, 27-440 Ćmielów, tel. 015 861 20 21 www.as.cmielow.com.pl czynne: V-IX pon.-sob. 8.00 – 17.00 Muzeum Minerałów i Skamieniałości W sercu Gór Świętokrzyskich u stóp Łysicy, leży Święta Katarzyna. A w Świętej Katarzynie leży mnóstwo kamieni: szlachetnych, ozdobnych, rud metali i skamieniałości. Leży tam stukilogramowy kryształ górski, rubiny i szmaragdy i kamienie z całego niemal świata. Leży też świętokrzyski krzemień pasiasty. Wszystkie one ułożone są w przestronnych, dobrze oświetlonych i opisanych gablotach. Wszystkie znajdują się w pierwszym i zarazem jedynym w Regionie Świętokrzyskim prywatnym Muzeum Minerałów i Skamieniałości – w zaczarowanym świecie skał, minerałów i skamieniałości. Muzeum Minerałów i Skamieniałości ul. Kielecka 20, Św. Katarzyna, 26-010 Bodzentyn tel. 041 311 21 16, 0501 282 697 www.swkatarzyna-muzeum.pl czynne: pon.-sob. 9.00 – 19.00, niedz. 10.00 – 19.00 Znane i nieznane W Ćmielowie o którym było już głośno w XIV wieku stał zamek podskarbiego wielkiego koronnego Jakuba Szydłowieckiego. Ale to nie zamek ani jego rezydenci przynieśli sławę miastu. Zrobili to miejscowi garncarze, którym w 1750 roku król August III nadał przywilej sprzedaży swoich wyrobów na terenie całego kraju. Tradycje garncarskie, ale też zdolnych i pracowitych ludzi oraz miejscowe surowce skrzętnie wykorzystał hrabia Jacek Małachowski, który na początku XIX w. założył tutaj manufakturę fajansu i porcelany. Tak zaczęła się historia ćmielowskiej wytwórni „Świt” i działającej na jej miejscu Fabryki Porcelany AS w Ćmielowie. Atrakcją Ćmielowa jest przede wszystkim znajdujące się tam Żywe Muzeum Porcelany, gdzie można zapoznać się z procesem produkcji porcelany, obejrzeć współczesną kolekcję porcelany figuralnej, czy zobaczyć film o Ćmielowie, wyświetlany w 22 metrowym, starym piecu. To – jak na salę kinową – bardzo niekonwencjonalne miejsce, tak jak niekonwencjonalnym miejscem, pełnym niepowtarzalnej atmosfery, wywierającym niezapomniane wrażenia jest Żywe Muzeum Porcelany. Muzeum Pojazdów Konnych Dworu i Wsi Kieleckiej Kto jeszcze pamięta dawne „ciężarówki” i „osobówki” zaprzężone w konie? Kto kojarzy stangreta z dzisiejszym zawodowym kierowcą? Oazą takiej pamięci wypełnioną dawnymi wozami, bryczkami, wolantami, powozami, dorożkami i karetami jest Muzeum Pojazdów Konnych Dworu i Wsi Kieleckiej zorganizowane na terenie Parku Etnograficznego w Tokarni. W Muzeum, które stworzył z części swojej kolekcji Jan Wzorek z Krajna jest oryginalny powóz, którym prapradziadek pana Jana – stangret – woził Żeromskiego, jest bryczka z Powstania Warszawskiego, zwiadowcza bryczka oddziału majora „Ponurego, powóz miejski Milord czy czterokołowy wóz strażacki z pompą ssąco-tłoczącą. Każdy pojazd ma swoją ciekawą historię, każdy – obowiązkowo wyposażony w dyszel – jest konstrukcyjnym cackiem: z dowolną ilością i rodzajem świateł, z hamulcem lub bez, z twardym bądź resorowanym zawieszeniem, z nadwoziem typu hatchback, kombi, czy cabrio. Warto zobaczyć, czym jeszcze nie tak dawno jeździł chłop, czym mieszczanin, czym szlachcic. Muzeum Wsi Kieleckiej Park Etnograficzny w Tokarni k. Chęcin (patrz strona 23) Muzeum im. Orła Białego Samoloty bojowe, czołgi, działa szturmowe, artyleria rakietowa a nawet kuter torpedowy stoją w na placu przed Muzeum im. Orła Białego w Skarżysku-Kamiennej. Placówka posiada jedną z największych w kraju kolekcję ciężkiego sprzętu bojowego, zarówno z okresu II wojny światowej, jak i powojennego wyposażenia wojskowego. Na stałej wystawie plenerowej o powierzchni prawie 2 hektarów eksponowane są m.in.: samoloty, z których największy to radziecki transportowiec Ił-14, czołgi, w tym dwa kompletne, znane z „Czterech pancernych i psa” T-34, działa przeciwlotnicze i samobieżne. W dawnym budynku zawiadowcy Huty „Rejów”, można zobaczyć pamiątki z kampanii wrześniowej 1939 r. oraz eksponaty dokumentujące martyrologię ludności Skarżyska-Kamiennej i ruch partyzancki na Kielecczyźnie. Osobna sala poświęcona jest historii Skarżyska-Kamiennej. Muzeum im. Orła Białego ul. Słoneczna 90, 26-110 Skarżysko-Kamienna, tel. 041 252 02 31 www.orzelbialy.dmkhosting.com, http://orzelbialy.skarzysko.org czynne: IX-IV pon.-niedz. 8.00 – 19.00, V-VIII pon.-niedz. 8.00 – 20.00 27 Znane i nieznane Europejskie Centrum Bajki Podobno do sławnego miasta Pacanowa, w którym „tacy sprytni są kowale, że umieją podkuć kozy” trafić jest bardzo trudno. Swoistą kronikę podróży sympatycznego, łatwowiernego, śmiesznego i trochę niezgułowatego wędrowca, po całym świecie poszukującego mitycznego Pacanowa napisał w 1933 r. Kornel Makuszyński, a zilustrował Marian Walentynowicz. Do dziś nie jest pewne, czy ubrany w krótkie, czerwone spodenki Koziołek „mądra głowa” dotarł do Pacanowa? Istnieją przesłanki, że mogło mu się to udać, wszak na pacanowskim rynku stoi jego pomnik, a sam marzący o podkutych kopytach Koziołek został patronem Festiwalu Kultury Dziecięcej. Dziś wiadomo, że ta kultowa postać z kanonu polskiej literatury dziecięcej – jeśli kiedyś nie dotarła, to i tak bajkowym sposobem, na zawsze pozostanie w Pacanowie i to nie tylko pod drewnianym dachem w rynku. Od połowy 2010 roku w Pacanowie działać będzie budowane właśnie Europejskie Centrum Bajki – nowoczesna placówka dla dzieci, składająca się z muzeum, biblioteki z czytelnią, sali kinowej i teatralnej, pracowni i księgarni. W otoczeniu budynku ma powstać ekologiczny ogród, nad stawem amfiteatr i kuźnia przypominająca sławnych, poszukiwanych przez naszego bohatera, pacanowskich kowali. Europejskie Centrum Bajki im. Koziołka Matołka ul. Słupska 31, 28-133 Pacanów, tel. 041 376 50 88 www.pacanow.eu Kraina Legend Świętokrzyskich „Kraina Legend Świętokrzyskich” to ciekawa interaktywna oferta gier terenowych opartych na bogactwie legend i podań ludowych Regionu Świętokrzyskiego. Trasa gier ma zwykle długość 2-3 kilometrów i wiedzie przez ciekawe zakątki Gór Świętokrzyskich: mroczne i tajemnicze ostępy leśne oraz malownicze plenery pól i łąk. Podczas wędrówki turyści spotykają dziwne postacie: mnichów eremitów wędrujących szlakami i nawracających na wiarę chrześcijańską okoliczną ludność; piękne czarownice rzucające uroki; mądre zielarki udzielające dobrych rad; boginię Mokosz, czy zbója Kaka poszukującego ukochanej. Czasami na trasie można spotkać: Leszego, który chroni las przed złymi ludźmi; Płanetnika zsyłającego grad i ulewy; Południcę porywającą żniwiarzy wyruszających w południe na pole; złośliwe Licho, które uwielbia płatać figle czy przeszkadzające w dotarciu do celu Błędnice. W każdej z gier bierze udział około 30 postaci, co zapewnia intensywność wrażeń oraz integracyjno-edukacyjny charakter zabawy. Gry terenowe kończą się biesiadą przy ognisku, gdzie spotykane wcześniej postaci z legend, bawią uczestników i serwują legendarne potrawy: kiszkę z piekielnego kociołka, gołki zbója Kaka, diabelskie kołacze, sabatowe przysmaki. Lokalna Organizacja Turystyczna ul. Partyzantów 17, 26-004 Bieliny, tel. 041 302 50 94 www.lot.bieliny.pl Festiwal Muzyczny im. Krystyny Jamroz Sławiła Busko-Zdrój w kraju, a Polskę w świecie. Natura obdarowała ją silnym i pięknie brzmiącym sopranem dramatycznym, wielką muzykalnością, urodą i talentem aktorskim. Urodziła się w Busku-Zdroju, tu się wychowała, tu od nauki gry na fortepianie rozpoczął się jej wielce udany romans ze sztuką. Gwiazda polskich i zagranicznych scen operowych, prawdziwa osobowość artystyczna – Krystyna Jamroz. W piątą rocznicę Jej śmierci 9 lipca 1991 roku zorganizowano w BuskuZdroju koncert poświęcony pamięci „Buskiego Słowika”, jak często nazywano tu Krystynę Jamroz. Dał on początek festiwalowi muzyki poważnej o światowym zasięgu, corocznie gromadzącemu wybitnych polskich i zagranicznych muzyków, dyrygentów i śpiewaków. W programie festiwalu - którego patronką jest Krystyna Jamroz – znajdują się koncerty symfoniczne, kameralne, recitale mistrzowskie, gale operowe, operetkowe, oratoria i koncerty z muzyką lżejszego gatunku. Koncerty festiwalowe odbywają się w Buskim Centrum Kultury, Sanatorium Marconi, w kościołach Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny i brata Alberta oraz na promenadzie parkowej. Buskie Samorządowe Centrum Kultury w Busku-Zdroju Al. Mickiewicza 22, 28-100 Busko-Zdrój, tel./Fax 041 378 23 19 Świętokrzyskie Dni Kupały Festyny, koncerty, występy artystyczne, spektakle, konkursy i zabawy, zloty i zawody zręcznościowe, turnieje i pokazy, ogniska i puszczanie wianków na wodę, śpiewy oraz tańce – tak dionizyjsko w najkrótszą noc roku bawi się Świętokrzyskie. Połączony wspólnym hasłem „Powitaj Lato w Świętokrzyskim”, zaprawiony szczyptą magii i tradycji, ale też sporą dawką promujących region działań marketingowych, od 2004 roku organizowany jest trwający wiele dni, w wielu miejscowościach województwa mega-festyn Świętokrzyskie Dni Kupały. Tak wiele, tak różnych imprez, gwarantuje „dla każdego coś miłego” no i znacznie zwiększa szansę – dla tych, którzy szukają – znalezienia urodziwej panny lub kawalera, albo przynajmniej kwiatu paproci. Fundacja Regionalis 28 ul. Zbożowa 4, 25-416 Kielce, tel. 041 344 38 77 www.kupala.pl Świętokrzyski Park Narodowy Dyrekcja i Ośrodek Edukacyjny Świętokrzyskiego Parku Narodowego ul. Suchedniowska 4, 26-010 Bodzentyn, tel. 041 311 51 06 www.swietokrzyskipn.org.pl Parki Krajobrazowe Parki krajobrazowe tworzone są ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne, kulturowe, a przede wszystkim krajobrazowe danego obszaru. Często stanowią one otulinę i uzupełnienie istniejących już form ochrony. Na terenie Województwa Świętokrzyskiego wyznaczono dziewięć obszarów o najwyższym statusie ochrony. Świętokrzyskie parki krajobrazowe położone są w obrębie dwóch krain geograficznych: Gór Świętokrzyskich i Niecki Nidziańskiej. Każdy z parków charakteryzuje się specyficznymi walorami zależnymi od podłoża i rzeźby terenu, występujących tam gatunków fauny i flory, a także sposobów zagospodarowania powierzchni. W skład Zespołu Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych wchodzą następujące parki krajobrazowe: 1. Cisowsko-Orłowiński Park Krajobrazowy, obejmujący Pasma Cisowskie, Orłowińskie i Ociesęckie. Na jego terenie występuje zespół roślinności bagiennej, chronionej w 2 torfowiskowych rezerwatach przyrody: „Białe Ługi”, „Słopiec” oraz fragmenty naturalnych lasów w Paśmie Cisowkim – w rezerwatach „Zamczysko” i „Cisów”. 2. Jeleniowski Park Krajobrazowy zajmuje górskie Pasmo Jeleniowskie oraz doliny rzek Dobruchy i Pokrzywianki. Park ma zdecydowanie górski charakter. Osobliwością przyrodniczą są rumowiska piaskowców kwarcytowych zwane gołoborzami, chronione w trzech rezerwatach: „Szczytniak”, „Małe Gołoborze”, „Góra Jeleniowska”. W rezerwacie „Wąwóz w Skałach” ochronie podlegają rosnące na skałach naturalne murawy i zarośla kserotermiczne. 3. Sieradowicki Park Krajobrazowy, położony między doliną rzeki Kamiennej a Doliną Bodzentyńską z kompleksem leśnym Lasów Siekierzyńskich stanowiących część dawnej Puszczy Świętokrzyskiej. 4. Suchedniowsko-Oblęgorski Park Krajobrazowy obejmujący Płaskowyż Suchedniowski i Pasmo Oblęgorskie. Park ustanowiono w celu ochrony unikatowych zasobów przyrodniczych regionu oraz pozostałości Staropolskiego Zagłębia Przemysłowego. 5. Chęcińsko-Kielecki Park Krajobrazowy położony jest w południowo-zachodniej części Gór Świętokrzyskich, pomiędzy rzekami: Łośną i Bobrzą. Występują tu skały prawie wszystkich okresów geologicznych, od kambru po holocen. 6. Nadnidziański Park Krajobrazowy obejmuje środkowy i dolny fragment Doliny Nidy, Nieckę Solecką i północno-zachodnią część Garbu Pińczowskiego. Park ten utworzono dla zachowania i ochrony unikatowych zespółów zjawisk i form krasu gipsowego. Charakterystycznym elementem krajobrazu jest dolina Nidy – z licznymi meandrami i starorzeczami, stanowiąca ważny korytarz ekologiczny oraz ostoję ptactwa wodno - błotnego. 7. Szaniecki Park Krajobrazowy obejmuje środkową część Garbu Pińczowskiego oraz Płaskowyż Szaniecki. W rezerwacie przyrody „Owczary” ochronie podlega naturalne śródlądowe stanowisko roślinności halofitowej, takie jak: sitowiec nadmorski, mannica odstająca, łoboda oszczepowata, nostrzyk ząbkowany i komonicznik skrzydlastostrąkowy. 8. Kozubowski Park Krajobrazowy położony jest w obrębie Niecki Nidziańskiej. Obejmuje wschodnią część Garbu Wodzisławskiego. To teren o wybitnych wartościach krajobrazowych i przyrodniczych, charakteryzujący się urozmaiconą rzeźbą ukształtowaną na kredowym podłożu pokrytym lessami, rozległymi obszarami leśnymi i porozrzucanymi wśród lasów i pól malowniczymi osadami. 9. Przedborski Park Krajobrazowy rozpościera się od doliny Czarnej Włoszczowskiej na południu po północną część Pasma Przedborsko-Małogoskiego. Są tu cenne ekosystemy leśne i ciekawe obiekty przyrodnicze: modrzewie, stare dęby i pełnik europejski w uroczysku Gustawów. Zielone Świętokrzyskie „Puszcza królewska, książęca, biskupia, świętokrzyska, chłopska, ma zostać na wieki wieków, jako las nietykalny, siedlisko bożyszcz starych, po których święty jeleń chodzi, jako ucieczka anachoretów, wielki oddech ziemi i pieśni wieczności!” Tak o świętokrzyskiej przyrodzie pisał zwolennik i rzecznik ochrony tego obszaru - Stefan Żeromski, którego imię w 1922 r. nadano założonemu wówczas Parkowi Narodowemu. Formalnie Świętokrzyski Park Narodowy obejmujący pasmo Łysogór, z najwyższym szczytem Łysicą (612 m n.p.m.), część Pasma Klonowskiego, Dolinę Wilkowską i Dolinę Dębniańską, a także dwie enklawy: Górę Chełmową i Las Serwis został utworzony w1950 r. Park zajmuje powierzchnię 7626,45 ha, z czego 1741 ha to obszar objęty ścisłą ochroną. W drzewostanie dominuje jodła oraz modrzew, sosna i buk. I właśnie pierwotny las jodłowo – bukowy oraz podszczytowe rumowiska głazów kwarcytowych tzw. gołoborza są największą osobliwością parku. Dla wielu równie atrakcyjnym a może nawet ekscytującym może być spotkanie z kuną leśną, nietoperzem, gniewoszem plamistym, padalcem, żmiją zygzakowatą, zaskrońcem, traszką górską czy ropuchą zieloną. W Parku można też spotkać ciekawe pająki, choć na znanego tylko z Łysicy pająka – Leptyphantes midas – trudno będzie się natknąć zwykłemu turyście. Świętokrzyski Park Narodowy poprzecinany jest szlakami pieszymi o łącznej długości ponad 30 km. Żaden z nich nie omija Łysej Góry, świętokrzyskiego klasztoru Benedyktynów, gołoborza czy wystawy przyrodniczej ŚPN. Zespół Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych ul. Łódzka 244, 25-655 Kielce tel./Fax 041 345 58 80 www.pk.kielce.pl 29 Zielone Świętokrzyskie Skałki Piekło pod Niekłaniem W Świętokrzyskim jest Raj, jest też Piekło, nawet kilka piekieł. Najbardziej urokliwe jest to w rezerwacie przyrody Skałki Piekło pod Niekłaniem na terenie gminy Stąporków. Obejmuje 6 hektarów lasu mieszanego oraz zespół malowniczych skał – zwietrzałych piaskowców. Wymodelowane przez zmieniające się warunki klimatyczne, przybierają fantastyczne kształty grzybów skalnych, gzymsów, słupów osiągających wysokość od 2 do 8 m. Dawno temu, wśród tych skał, za karę, z rozkazu samego Lucyfera pokutowały świętokrzyskie diabły. A ponieważ pokuta nie była zbyt ciężka, nocą odbywały się tu szatańskie harce: diabły odwalały kamienie i wdrapywały się na skały, które potem świeciły piekielnym blaskiem. Stąd chyba skałki pod Niekłaniem zyskały swą piekielną nazwę… „Punkt Informacji Turystycznej” Oddział PTTK w Końskich (patrz str. 32) Rezerwat „Górna Krasna” Liczy sobie dopiero pięć lat. Ma ponad 413 ha powierzchni. Położony jest na terenach gmin Stąporków, Zagnańsk i Mniów. W obejmującym Dolinę Krasnej rezerwacie, wpisanym do Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000, występują cenne zbiorowiska roślin oraz rzadkie i ginące gatunki zwierząt. Górna Krasna to przede wszystkim rezerwat ornitologiczny. Można spotkać tam objęte całkowitą ochroną zimorodki, paszkoty, piecuszki, wilgi, sikorki: bogatkę i modrą. Występuje tam aż sześć gatunków nietoperzy (nocek duży, nocek rudy, mroczek późny, borowiec wielki, borowiaczek, gacek szary), jelenie, sarny, borsuki. Na terenie rezerwatu wytyczono ścieżkę rowerową oraz 28 kilometrowy szlak spacerowy. Jest też wieża widokowa nad trzęsawiskiem, z której można obserwować rozlewisko Krasnej. Punkt Informacji Turystycznej Oddział PTTK w Końskich (patrz str. 32) Ponidzie Ponidzie to podzielona urokliwymi meandrami Nidy, pełna chronionych i rzadkich gatunków roślin kraina trzech parków krajobrazowych i wielu rezerwatów przyrody: Skowronno Dolne, Krzyżanowice Dolne, Skotniki Górne, Skorocice czy Przęślin, rzadkich egzemplarzy ciepłolubnej flory, jakiej nie uświadczymy w innych regionach Polski. Spotkamy tu reliktowe gatunki roślin naczyniowych: ostnica włosowata, ostnica Jana, stulisz miotłowy, miłek wiosenny, ostrołódka kosmata, mikołajek polny i zagorzałek żółty. Rośnie także rezeda mała, wężymord stepowy i pierwiosnka lekarska. W rezerwatach występują płaty stepu ostnicowego, stepu łąkowego, stepu kwietnego i murawy porośnięte roślinnością kserotermiczną. Całości tego mikro krajobrazu stepowego dopełniają liczne gatunki rzadkich owadów, m.in. cykady, pajęczaki, ślimaki, chrząszcze biegacze i trzmiele. Centrum Informacji Turystycznej Ponidzia ul. Piłsudskiego 2 a, 28-400 Pińczów tel./Fax 041 357 24 72 www.muzeumitpinczow.eu Jaskinia Zbójecka Sporo jest zbójeckich jaskiń w naszym kraju: w Ojcowie, w Łopieniu, niektórzy wymieniają też kilka stołecznych… Jednak najgodniejszą tej nazwy jest znana od bardzo dawna jaskinia w wąwozie Dule w okolicach Łagowa, w której straszny zbój Madej łupy zbójeckie przechowywał a i sam powróciwszy ze zbójeckiej roboty w pieczarze odpoczynku szukał. Wejście do czteropoziomowej jaskini znajduje się na wschodnim zboczu wąwozu na wysokości ok. 20 m od jego dna. Jest to krasowa jaskinia wapienna o łącznej długości korytarzy ponad 200 m, z czego tylko 25 m udostępniono dla turystów. Szatę naciekową występującą wyłącznie w Sali Naciekowej tworzą stalaktyty, osiągające półmetrową wysokość stalagmity, kolumny oraz polewy naciekowe. Jeszcze w XI lub XII wieku jaskinie zamieszkiwali ludzie, może kompani Madeja: wewnątrz odnaleziono ceramikę oraz kości zwierzęce, nie znaleziono żadnych ukrytych bogactw. Według wiarygodnych źródeł dziś jaskinię zamieszkują pająki i drobne owady bezskrzydłowe, a także trzy gatunki nietoperzy: nocek rudy, nocek duży i podkowiec mały. Urząd Gminy Łagów 30 ul. Iwańska 11, 26-025 Łagów, tel. 041 307 41 21, 041 307 40 33, Fax 041 307 42 36 www.lagow-gmina.pl Targi Kielce Targi Kielce Sp. z o.o. ul. Zakładowa 1, 25-672 Kielce, tel. 041 365 12 22 www.targikielce.pl Świętokrzyskie Centra Konferencyjne Województwo Świętokrzyskie to region na terenie którego funkcjonują liczne obiekty kongresowo-biznesowe. Zapewniają one profesjonalną obsługę sale konferencyjne wyposażone w nowoczesny sprzęt i urządzenia a ponadto gwarantują wysoki standard świadczonych usług noclegowych. Prócz typowych usług konferencyjnych ośrodki zapewniają szereg dodatkowych atrakcji. Wybrane obiekty konferencyjne: Hotel „Europa” **** – Centrum Konferencyjne ul. Radomska 76 a, 27-200 Starachowice, tel. 041 276 78 00, Fax 041 276 78 01 www.europa-hotel.pl Hotel „Senator”*** – Centrum Konferencyjne ul. Krywki 18, 27-200 Starachowice, tel. 041 274 03 90, Fax 041 274 03 90 www.h-s.pl Hotel „Łysogóry”*** ul. Sienkiewicza 78, 25-501 Kielce, tel. 041 365 50 00, Fax 041 365 50 01 www.lysogory.com.pl Hotel „Kongresowy”*** Delegacja wbrew regułom Targi Kielce rozpoczęły swoją działalność w 1992 roku. Pierwszymi targami zorganizowanymi w kieleckim ośrodku wystawienniczym był Międzynarodowy Salon Przemysłu Obronnego. W latach 90. w Kielcach odbywało się zaledwie kilka wystaw rocznie. Teraz w kalendarzu targów jest ich ponad 50. Targi Kielce są najdynamiczniej rozwijającym się ośrodkiem wystawienniczym w Polsce. Są miejscem spotkań przedsiębiorców ze wschodu i zachodu Europy. Dysponują drugą pod względem wielkości w kraju własną powierzchnią wystawową. Jako jedyny w Polsce ośrodek targowy wykorzystuje do prezentacji dynamicznej ciężkiego sprzętu budowlanego, transportowego i wojskowego specjalny teren pokazowy, W obiektach Targów Kielce znajduje się również nowoczesne Centrum Konferencyjne. Jego atuty to doskonałe wyposażenie w sprzęt audiowizualny, szybkie łącza internetowe we wszystkich pomieszczeniach oraz przestronne, klimatyzowane sale konferencyjne, których demontowane ściany pozwalają na dowolną aranżację powierzchni konferencyjnej. Rocznie organizowanych jest w nim blisko 300 różnego rodzaju konferencji, seminariów, prezentacji, jak również wystaw o charakterze artystycznym. (dawny Exbud) – Centrum Konferencyjno-Hotelowe Al. Solidarności 34, 25-323 Kielce tel. 041 332 63 60, 041 332 63 93, Fax 041 332 64 40 www.hotelkongresowy.pl Hotel „Uroczysko” *** Cedzyna 44 d, 25-900 Kielce tel./Fax 041 368 11 16, 041 302 19 26 www.hotel-uroczysko.com.pl Centrum Konferencyjno-Wypoczynkowe „Gołoborze” ul. Górnicza 3, 26-007 Rudki, gmina Nowa Słupia tel. 041 417 74 83 Ośrodek Konferencyjno-Wypoczynkowy „Cztery Wiatry” Korytnica 88, 28-225 Szydłów tel. 041 353 52 47, 041 353 52 48, Fax 041 353 52 49 Hotel „Energetyk” ** ul. Staszica 10-12, Sielpia, 26-200 Końskie tel. 041 372 02 67, Fax 041 372 01 22 Hotel „Basztowy *** Pl. Ks. J. Poniatowskiego 2, 27-600 Sandomierz tel. 015 833 34 50, Fax 015 833 34 70 www.hotelbasztowy.pl 31 POWIAT JĘDRZEJOWSKI POWIAT OSTROWIECKI NAGŁOWICE BAŁTÓW Punkt Informacji Turystycznej Gminy Nagłowice Punkt Informacji Turystycznej MIASTO KIELCE OSTROWIEC ŚWIĘTOKRZYSKI Centrum Informacji Turystycznej Oddział PTTK im. Stanisława Jeżewskiego Informacja Turystyczna Oddział PTTK im. M. Radwana Federacja Przewodników Świętokrzyskich PTTK POWIAT PIŃCZOWSKI Informacja turystyczna Dworek Mikołaja Reja, ul. Kacpra Walewskiego 7 28-362 Nagłowice tel. 041 381 45 70, Fax 041 381 49 21 www.naglowice.glt.pl ul. Ściegiennego 2 (Wojewódzki Dom Kultury), 25-033 Kielce tel./Fax 041 348 00 60, 041 361 80 57 www.swietokrzyskie.travel Pl. Niepodległości 1 (Dworzec PKP I p.), 25-506 Kielce tel./Fax 041 345 86 81, 041 367 64 36 www.um.kielce.pl/turystyka ul. Sienkiewicza 29, 25-007 Kielce tel. 041 344 77 43, tel./Fax 041 344 59 14 Punkt Informacji Turystycznej Świętokrzyski Oddział PTTK w Kielcach ul. Sienkiewicza 29, 25-007 Kielce tel. 041 344 77 43, Fax 041 344 59 14 www.pttkkielce.pl Stowarzyszenie Przewodników Świętokrzyskich ul. Staszica 5, 25-008 Kielce tel. 041 344 60 73, Fax 041 368 46 78 POWIAT KIELECKI BIELINY Centrum Informacji Turystycznej ul. Partyzantów 17, 26-004 Bieliny tel. 041 302 50 89 www.bieliny.pl NOWA SŁUPIA Punkt Informacji Turystycznej ul. Świętokrzyska 18, 26-006 Nowa Słupia tel. 041 317 76 26, 041 317 70 13 www.nowaslupia.pl siedziba Koła Przewodników Turystycznych Al. 3 Maja 5, 27-400 Ostrowiec Świętokrzyski tel. 041 265 25 24 Al. 3 Maja 8, 27-400 Ostrowiec Świętokrzyski e-mail: [email protected] PIŃCZÓW Centrum Informacji Turystycznej Ponidzia ul. Piłsudskiego 2, 28-400 Pińczów tel./Fax 041 357 24 72 tel. 041 357 54 04 www.muzeumitpinczow.eu POWIAT SANDOMIERSKI SANDOMIERZ Punkt Informacji Turystycznej w Sandomierzu Oddział PTTK ul. Rynek 12, 27-600 Sandomierz tel. 015 832 23 05, tel./Fax 015 832 26 82 www.pttk-sandomierz.pl POWIAT SKARŻYSKI SKARŻYSKO-KAMIENNA Oddział Miejski PTTK ul. Słowackiego 25, 26-110 Skarżysko-Kamienna tel. 041 253 15 42 biuro czynne: poniedziałek, środa, czwartek w godz. 17.00 – 19.00 POWIAT STARACHOWICKI ŚWIĘTY KRZYŻ STARACHOWICE Punkt Informacji Turystycznej Oddział PTTK im. J. Głowackiego Misjonarze Oblaci Maryi Niepokalanej Święty Krzyż 1, 26-004 Bieliny tel. 041 317 70 21, 041 317 82 78 Fax 041 317 82 79 wew. 119 www.swietykrzyz.pl POWIAT KONECKI KOŃSKIE Punkt Informacji Turystycznej Oddział PTTK w Końskich ul. Zamkowa 7, 26–200 Końskie tel./Fax 041 372 31 70 www.pttkkonskie.pl POWIAT OPATOWSKI OPATÓW Punkt Informacji Turystycznej Oddział PTTK w Opatowie Pl. Obrońców Pokoju 18, 27-500 Opatów tel. 015 868 27 78 www.pttkopatow.free.ngo.pl 32 Klub „Bałtek” Bałtów 55, 27-423 Bałtów tel. 041 264 12 93 www.baltow.info ul. Krywki 1, 27-200 Starachowice tel. 041 274 62 68 Oddział Międzyszkolny PTTK ul. Kielecka 3, 27-200 Starachowice tel. 041 275 52 44 http://starachowice.pttk.pl POWIAT STASZOWSKI STASZÓW Punkt Informacji Turystycznej LOT„Czym chata bogata” ul. Rynek 1, 28-200 Staszów tel. 0508 497 133 www.czymchatabogata.eu POWIAT WŁOSZCZOWSKI WŁOSZCZOWA Punkt Informacji Turystycznej Powiatowe Centrum Kulturalno-Rekreacyjne ul. Koniecpolska 42, 29-100 Włoszczowa tel. 041 394 35 90, 0604 393 269 www.ziemiawloszczowska.prv.pl 33 Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego 25-516 Kielce, Al. IX Wieków Kielc 3 tel. 041 342 15 49, fax 041 344 52 65 www.sejmik.kielce.pl
