Występowanie bakterii z rodzaju Legionella w œrodowisku wodnym

Charakterystyka bakterii
z rodzaju Legionella
i ich występowanie
w środowisku wodnym.
Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Gdańsku
Małgorzata Prędota
- marzec 2005r. -
BAKTERIE Z RODZAJU LEGIONELLA
-pałeczki Gram (-), wielkości 1-2 mikrometra
i średnicy 0,5 mikrometra
-o specyficznych wymaganiach wzrostowych
(L-cysteina i niektóre kwasy tłuszczowe,
żelazo, cynk, magnez )
-występują w wodach naturalnych
-zasiedlają sieci wód użytkowych o temp.
wody 20-50 stopni C
-od 1977r. uznane jako czynnik
chorobotwórczy dla człowieka ( w związku
z epidemią w Filadelfii)
BAKTERIE Z RODZAJU LEGIONELLA
to bakterie mezofilne, które:
- izoluje się z wody o temp. 5 do 63 ºC
- mają zdolność namnażania się w warunkach
naturalnych w temp. 20-45 ºC
- mają zdolność namnażania się w komórkach
ameb i glonów do temp. 67 ºC
- charakteryzują się wzrostem na podłożach
syntetycznych w temp. 37 ºC ( optymalna
temperatura )
BAKTERIE Z RODZAJU LEGIONELLA
-w warunkach laboratoryjnych rosną powoli,
w postaci widocznych kolonii po 5-10 dniach
hodowli w temperaturze 35 ºC i w atmosferze
zawierającej 2,5% CO2 , na specjalnych
podłożach wzbogaconych solami żelaza
i czynnikami wzrostowymi, zawierającymi
bufory i węgiel drzewny.
BAKTERIE Z RODZAJU LEGIONELLA
teoretycznie są wrażliwe na :
- wysychanie
- ogrzewanie ( 30 min. w temp. 58 ºC )
- niewielkie stężenie formaldehydu czy
glutaraldehydu
- 70% etanol
- podchloryn ( 5 ppm )
- jod ( 10 ppm )
- fenol 0,05%
- biocydy
ale niestety
ich usytuowanie wewnątrzkomórkowe
i wewnątrz biofilmu chroni je przed działaniem
środka dezynfekcyjnego.
Mogą pozostawać w stanie uśpienia
w przetrwalnikach pierwotniaków
i uaktywniać się wraz ze wzrostem komórki
żywiciela.
Rezerwuar pałeczek Legionella to:
- środowisko wodne - naturalne i sztuczne
zbiorniki zawierające muł lub osad denny
- gorące źródła lecznicze
- wilgotna ziemia
- epifita na wys. 9 m ponad ziemią ( tj. porośla
np. porosty, mchy, paprocie )
Bytowaniu bakterii w środowisku wodnym
sprzyja obecność alg i pierwotniaków ( ameb
i orzęsków ), w których mnożą się
wewnątrzkomórkowo.
ąąałłłżżżńńńćcć
ć
Legionella kolonizują :
- sieć wodociągową wody zimnej i ciepłej
- zbiorniki
- wodne urządzenia kąpielowe ( prysznice, wanny
perełkowe i wirowe )
- urządzenia balneologiczne
- myjnie
- chłodnie kominowe domowe i przemysłowe
- obrabiarki i wiertarki, w których stosuje się
chłodzenie wodą
ąąałłłżżżńńńćcć
ć
- szpitalne inhalatory
- klimatyzatory
- turbiny dentystyczne
ąąałłłżżżńńńćcć
ć
zwłaszcza jeżeli zawierają osad i rdzę.
Drogi szerzenia się zakażenia:
Powietrze w którym unosi się zakażony
aerozol o średnicy kropel 2,0 do 5,0
mikrometrów.
Przeżywalność bakterii w aerozolu wzrasta od
3 do 15 min. wraz ze wzrostem wilgotności od
30 do 80%.
Aerozol niesiony wiatrem pozostaje zakaźny
nawet w odległości 1 km. od chłodni
kominowej ( hotelu, szpitala, zakladu
przemysłowego ).
Wrota zakażenia:
Drogi oddechowe - zakażenie następuje
poprzez inhalację aerozolu lub zachłyśnięcie
się zakażoną wodą.
U chorego bakterie z rodzaju Legionella
wydalane są z plwociną, zaś antygen
z moczem.
Nie stwierdzono dotychczas zakażenia się
człowieka od chorych ludzi.
Epidemie zachorowań występują w związku
z zakażeniem się wielu osób z tego samego
źródła zakażenia w budynku, jego okolicy,
w dzielnicy osiedla.
Rodzina Legionellaceae
Rodzaj Legionella
to obecnie
49 gatunków
64 grupy serologiczne
Legionella pneumophila ma 80-90% udział
w zachorowaniach
w tym
Legionella pneumophila serogrupa 1
50-75% udział w zachorowaniach
zaś
inne gatunki Legionella
tj.L.micdadei
L. longbeache
L. dumofii
L. bozemani
mają 10-20% udział w zachorowaniach.
Legionelloza:
- choroba legionistów - postać z dominującymi
objawami ciężkiego zapalenia płuc
- Gorączka Pontiac - postać pozapłucna,
łagodna, grypopodobna
- postać pozapłucna - ciężka, uogólniona,
zespół rozsianego wykrzepiania
wewnątrznaczyniowego lub stan septyczny
u chorych, m. innymi po transplantacji
nerek lub serca.
Legionelloza - postać płucna
3-8% wszystkich zachorowań
- okres wylęgania - 2 do 10 dni ( najczęściej
5- 6 dni )
- objawy - zapalenie płuc, suchy kaszel,
zaburzenia w oddychaniu, temp. pow.40 ºC,
zaburzenia świadomości
- śmiertelność - 15-30%
- choruje - 2-5% narażonej populacji
- czynniki ryzyka - mężczyźni 40-69 lat,
palacze, alkoholicy, diabetycy, po lekach
immunosupresyjnych.
Gorączka Pontiac
- okres wylęgania - do 48 godzin,
- objawy - nagły wzrost ciepłoty ciała,
dreszcze, ból głowy,bóle mięśniowe, zakażenia
górnych dróg oddechowych,
- choruje - 90% narażonej populacji.
Zgony nie występują.
Następuje samoistne wyleczenie po kilku
dniach.
Materiał do badań :
- woda ( metoda FM, hodowla )
- mocz pacjenta na obecność antygenu
L. pnemophila sg1
- surowica krwi do oznaczania przeciwciał
- wydzielina oskrzelowa ( z bronchoskopii lub
plwociny ).
Leczenie :
Nieskuteczne są antybiotyki z grupy penicylin,
cefalosporyn i niektóre aminoglikozydy,
Antybiotykami z wyboru są :
- antybiotyki makrolidowe ( klarytromycyna
i azytromycyna ),
- antybiotyki fluorochinolowe
( lewofloksacyna ).
Zapobieganie i zwalczanie :
- Unieszkodliwianie źródeł zakażenia poprzez
czyszczenie zbiorników i sieci wodnej z osadu
we wszystkich urządzeniach leczniczych,
klimatyzacyjnych i sanitarnych
( przynajmniej 2 razy w ciągu roku ).
- Likwidacja wszelkich ślepych końcówek
i miejsc zastoju wody.
- Kontrola temperatury wody na końcówkach
i zadbanie o to , aby była ona utrzymywana
na wymaganym poziomie.
- Wykonywanie okresowo badań wody w sieci
wodociągowej i urządzeniach
klimatyzacyjnych w kierunku bakterii
Legionella, a przy stwierdzaeniu ich obecności
w liczbie powyżej 1000 komórek ( cfu )/ 100
ml wody natychmiastowe podejmowanie
działań interwencyjnych.
Od 1.01.2002 r. na mocy Ustawy z dnia
6 września 2001 r. o chorobach zakaźnych
i zakażeniach (Dz. U nr 126 poz. 1384)
legionelloza znajduje się w wykazie chorób
zakaźnych obowiązkowo rejestrowanych
w Polsce, zaś Legionella pneumophila
znajduje się w wykazie biologicznych
czynników chorobotwórczych (zał. nr 2 do
wymienionej Ustawy).
Zachorowania wraz z danymi są rejestrowane
przez Ośrodek Epidemiologiczny w Colindale
w Londynie. Zawiadomienia o ich związku
z odpowiednim hotelem rozsyłane są do
rządowych administracji opieki zdrowotnej
i do uczestników sieci
informacyjnej
α
prowadzonej przez EWGLI, w tym również
do Polski.
Wg opracowania:
W.Magdzik,D.Naruszewicz-Lesiuk,A.Zieliński
„Choroby zakaźne i pasożytnicze-epidemiologia i profilaktyka”
a-medica.press 2004
W większości krajów Unii Europejskiej
obowiązuje zgłaszanie zachorowań na
legionellozy.
Stwierdzenie związku zachorowania na
legionellozę z pobytem w hotelu podlega
międzynarodowym przepisom.
Wg opracowania:
W.Magdzik,D.Naruszewicz-Lesiuk,A.Zieliński
„Choroby zakaźne i pasożytnicze-epidemiologia i profilaktyka”
α-medica.press 2004
Zgodnie z §120 ust. 2 Rozporządzenia Ministra
Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r.
w sprawie warunków technicznych, jakim
powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie
(Dz. U nr 75 poz. 690).
Instalacja ciepłej wody powinna zapewnić
uzyskanie w punktach czerpalnych temp. wody
nie niższej niż 55 ºC i nie wyższej niż 60 ºC ,
przy czym instalacja ta powinna umożliwiać
przeprowadzenie jej okresowej dezynfekcji
termicznej przy temperaturze wody nie
mniejszej niż 70 ºC.
Projekt nowelizacji Rozporządzenia Ministra
Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r.
( Dz. U nr 75 poz. 690).
Dział IV Rozdział 1 § 120 ust. 2
Instalacja ciepłej wody powinna zapewnić
uzyskanie w punktach czerpalnych temp. wody
nie niższej niż 55 ºC i nie wyższej niż 60 ºC ,
przy czym instalacja ta powinna umożliwiać
przeprowadzenie dezynfekcji chemicznej lub
fizycznej, w tym termicznej przy temperaturze
wody nie niższej niż 70 ºC, dostosowanej do
materiałów zastosowanych w instalacjach.
Więcej szczegółów na temat tej bakterii
znajdziecie Państwo na stronie
The European Working Group for Legionella
Infections
www.ewgli.org