Informacja Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w

Informacja Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Zgierzu na
temat bezpieczeństwa zdrowotnego wody przeznaczonej do spożycia przez
ludzi w aspekcie obchodów w dniach 21-27 sierpnia Światowego Tygodnia
Wody.
Światowy Tydzień Wody - jest to akcja organizowana od 1991 roku przez Sztokholmski
Międzynarodowy Instytut Wodny. W tym roku obchodzony jest pod hasłem ,,W reakcji na globalne
zmiany: woda w urbanizującym się świecie” .
Szczegółowe informacje o przebiegu akcji dostępne są na stronie Sztokholmskiego
Międzynarodowego Instytutu Wody pod adresem: http://www.worldwaterweek.org/about.
Bezpieczeństwo zdrowotne wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi jest jednym z
priorytetowych działań Państwowej Inspekcji Sanitarnej, która obejmuje stałym
monitoringiem wszystkie wodociągi służące zbiorowemu zaopatrzeniu ludności w ten
niezbędny do życia element.
Czysta woda jest życiem, a dostęp do niej jest prawem każdego człowieka. Rosnące
zapotrzebowanie na wodę powoduje wyczerpywanie się naturalnych zasobów wód
gruntowych w pobliżu miast. Ponadto nieodpowiednie zarządzanie odpadami oraz brak
sanitariatów powodują zanieczyszczenie gleb i skażenie wód gruntowych i
powierzchniowych, które nie nadają się do użytku lub wymagają kosztownych instalacji
oczyszczających.
Wody podziemnie na terenie Zgierza i powiatu zgierskiego stanowią jedyne źródło
zaopatrzenia ludności i przemysłu w wodę do picia oraz na potrzeby gospodarcze.
Większość wody na terenie powiatu pozyskiwana jest z dobrze izolowanych
nieprzepuszczalnymi warstwami gleby utworów czwartorzędowych i górnokredowych.
Znaczna większość mieszkańców Zgierza i powiatu zgierskiego zaopatruje się w wodę do
spożycia z wodociągów zbiorowego zaopatrzenia systematycznie kontrolowanych przez
PSSE w Zgierzu.
Na terenie powiatu zgierskiego w roku 2011 znajduje się 39 urządzeń zbiorowego
zaopatrzenia w wodę w tym:
4 wodociągi o wydajności 1000-10000 m3/dobę
22 wodociągów o wydajności 100-1000 m3/dobę
13 wodociągów o wydajności 10-100 m3/dobę
Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Zgierzu, opierając się na obowiązujących aktach
prawnych podejmuje szereg działań w celu zapewnienia właściwej jakości wody do
spożycia przez ludzi i zapewnienia bezpieczeństwa zdrowotnego wody:
prowadzenie monitoringu jakości wody na terenie powiatu (tj. ustalanie harmonogramu
poboru próbek wody do badań laboratoryjnych, prowadzenie wykazu punktów pobierania
wody do badań, prowadzenie wykazu przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych i
podmiotów realizujących zadania z zakresu zbiorowego zaopatrzenia w wodę).
wydawanie ocen jakości wody, stwierdzających przydatność wody do spożycia,
warunkową przydatność lub brak przydatności wody do spożycia przez ludzi,
umieszczanie komunikatów na stronie internetowej Powiatowej Stacji SanitarnoEpidemiologicznej w Zgierzu o jakości wody do spożycia,
kontrolowanie ujęć wody, stacji uzdatniania i urządzeń wodociągowych,
zatwierdzanie harmonogramów badań jakości wody realizowany przez przedsiębiorstwa
wodociągowe w ramach prowadzonej przez nie kontroli wewnętrznej,
prowadzenie postępowań administracyjnych mających na celu egzekwowanie
doprowadzenia do obowiązujących wymagań jakości wody w wodociągach, w których
występują przekroczenia dopuszczalnych normatywów,
wydawanie ocen higienicznych na materiały, preparaty i wyroby kontaktujące się z wodą
oraz stosowanych do uzdatniania, dezynfekcji lub dystrybucji wody,
bieżące przekazywanie informacje o realizacji monitoringu jakości wody w wodociągach
(baza danych Woda-Excel)
reagowanie na prośby o interwencje mieszkańców dotyczące złej jakości wody
wodociągowej na terenie powiatu.
Zanieczyszczenia mikrobiologiczne wody
Zanieczyszczenie źródeł wody ściekami powoduje występowanie charakterystycznych
mikroorganizmów w wodzie, w tym często chorobotwórczych. Ponieważ nie ma możliwości
zbadania obecności wszystkich rodzajów mikroorganizmów, które potencjalnie mogą
występować w wodzie, jedyną skuteczną metodą jest częste badanie wody na obecność
organizmów wskaźnikowych zanieczyszczenia kałowego. Najlepszymi wskaźnikami
kałowego zanieczyszczenia wody są:
Escherichia coli – znajduje się ona w dużych ilościach w odchodach ludzkich i zwierzęcych,
występuje też w ściekach surowych i ściekach oczyszczonych i we wszystkich wodach
naturalnych oraz glebach zanieczyszczonych niedawno odchodami, zarówno pochodzenia
ludzkiego, rolniczego lub od dzikich zwierząt i ptaków. Ponieważ zwierzęta mogą być
nosicielami patogenów ludzkich, to obecność Escherichia coli nie może być nigdy
ignorowana, gdyż można podejrzewać, że woda została skażona kałem. Przeżywalność
bakterii Escherichia coli w wodzie wynosi od 1- tygodnia do 1- miesiąca.
Paciorkowce kałowe (Enterokoki) – większość z tych gatunków jest pochodzenia
kałowego i w wielu wypadkach, może być uznawana za specyficzny wskaźnik
zanieczyszczenia kałem ludzkim. Paciorkowce rzadko rozmnażają się w zanieczyszczonych
wodach i są bardziej odporne na warunki środowiskowe niż E. coli. Są one odporne na
wysuszenie i mogą być przydatne w rutynowej kontroli przeprowadzanej po ułożeniu nowych
odcinków rurociągów dystrybuujących wodę lub wykonaniu napraw istniejących przewodów
wodociągowych czy też do wykrywania zanieczyszczeń powodowanych spływem
powierzchniowym do wód gruntowych lub powierzchniowych.
Bakterie grupy coli (wszystkie bakterie grupy coli) – zostały uznane za odpowiedni
wskaźnik mikrobiologiczny jakości wody do picia ze względu na łatwość wykrywania
i oznaczania w wodzie. Bakterie grupy coli nie powinny występować w dostarczanej
uzdatnionej wodzie. Stwierdzenie ich obecności w wodzie sugeruje nieodpowiednie jej
uzdatnienie, wtórne zanieczyszczenie lub nadmierną zawartość substancji odżywczych
w uzdatnionej wodzie. Test na organizmy grupy coli może być zatem wykorzystywany jako
wskaźnik efektywności uzdatniania i prawidłowego stanu systemu rozprowadzającego wodę
czystą.
Clostridium perfringens – to organizmy beztlenowe, tworzące formy przetrwalnikowe.
Organizmy te nie są wyłącznie pochodzenia kałowego i mogą pochodzić z innych źródeł
naturalnych. Przetrwalniki tych bakterii mogą przetrwać w wodzie znacznie dłużej niż
bakterie z grupy coli i są odporne na dezynfekcję. Obecność ich w wodzie poddanej
dezynfekcji może wskazywać na niedociągnięcia w uzdatnianiu wody i uwidocznić fakt, iż
organizmy patogenne oporne na dezynfekcję mogły przetrwać proces uzdatniania. Cechą
charakterystyczną tych organizmów jest ich zdolność do długiego przeżywania i
gromadzenia się, mogą być wykrywane długo po fakcie zanieczyszczenia oraz daleko od
miejsca zanieczyszczenia i z tego względu mogą być wskaźnikiem sporadycznych czy
dawnych zanieczyszczeń.
Zanieczyszczenia fizykochemiczne
Wskaźniki fizykochemiczne mówią przede wszystkim o zawartości substancji chemicznych w
wodzie. Chodzi nie tylko o substancje szkodliwe dla zdrowia (metale, szczególnie ołów,
kadm, rtęć, chrom; substancje organiczne czy trihalometany (THM), ale także o substancje
mogące mieć wpływ na instalację (żelazo, fluorki, pH, twardość). Woda, która pochodzi ze
znanych i pracujących ujęć ma stały i stabilny skład. W praktyce zanieczyszczenie takiej
wody substancjami szczególnie niebezpiecznymi nie zdarza się. Nie występują one ani w
wodzie, ani w środowisku. Musiało by więc nastąpić zewnętrzne poważne zanieczyszczenie
(np. awaria w fabryce, celowe skażenie). Dlatego w standardowych badaniach wody
sprawdza się obecność wybranych składników, w tym takich, których obecność świadczy o
zanieczyszczeniu. Jeśli ich wartości są przekroczone, przeprowadza się szczegółowe
badania. W pewnych okolicznościach mogą jednak zdarzyć się przekroczenia norm dla
żelaza, mętności oraz smaku i zapachu.
Najczęściej występujące zanieczyszczenia fizykochemiczne na nadzorowanym terenie
to przekroczenia zawartości żelaza i manganu oraz wskaźnika mętności wody. Związki
tych metali stanowią typowe naturalne zanieczyszczenia wody. W przypadku zaistnienia
nieprawidłowości w eksploatacji urządzenia uzdatniającego lub awarii samego urządzenia
może dojść do zanieczyszczenia wody przeznaczonej dla konsumentów. Jednakże
zwiększona zawartość tych związków nie ma istotnego znaczenia zdrowotnego dla ludzi,
natomiast jest uciążliwa, gdyż powoduje zmiany organoleptyczne wody, przyczyniając się do
wzrostu barwy i mętności.
Mangan - nadaje wodzie mętność, barwę i nieprzyjemny smak, zabarwia ubrania, może
odkładać się na armaturze, w urządzeniach podłączonych do instalacji oraz w rurociągach,
powodując ich zarastanie. Dopuszczalne zawartości tego pierwiastka to:
· 0,5 mg/l - dopuszczalna wartość oparta na przesłankach zdrowotnych (WHO).
· 50 μg/l - dopuszczalna wartość wg przepisów polskiego prawa.
· 100 μg/l - może powodować plamienie prania i urządzeń sanitarnych, niepożądany smak
napojów.
· szacunkowe dobowe zapotrzebowanie – 30-50 μg/kg masy ciała.
· tolerowane dzienne spożycie – 20 mg/dzień.
Żelazo - należy do niezbędnych mikroelementów, jednak nie zaleca się, aby pierwiastek ten
dostarczany był wraz z wodą. Żelazo nadaje wodzie mętność, barwę oraz niepożądany
smak, może powodować plamienie ubrań oraz elementów instalacji. Poza tym związki żelaza
odkładają się na armaturze, w urządzeniach podłączonych do instalacji oraz w rurociągach
powodując ich zarastanie. Normatywy ilościowe dla tego pierwiastka to:
· 2,0 mg/l - nie stanowi zagrożenia dla zdrowia, nie proponuje się dopuszczalnej
wartości opartej na przesłankach zdrowotnych (WHO).
· 200 μg/l - dopuszczalna wartość wg przepisów polskiego prawa.
· 0,3 mg/l – może powodować plamienie prania i urządzeń sanitarnych.
· minimalne dzienne zapotrzebowanie – 10-50 mg/dzień.
Bardzo istotnymi wskaźnikami jakości wody do spożycia są ponadto azotany i azotyny
i jon amonowy.
Azotany występują we wszystkich rodzajach wód. Azotany do wód naturalnych dostają się
ze ścieków komunalnych i przemysłowych, z pól nawożonych nawozami azotanowymi, a
także z rozkładu organicznych związków azotowych. Azotany występujące w wodach
powierzchniowych przyspieszając eutrofizację, co powoduje zmniejszenie wydajności
procesów uzdatniania wody oraz pogarszanie jej smaku i zapachu. Azotyny z kolei są
nietrwałe i łatwo przechodzą w amoniak lub azotany. Dopuszczalne wartości azotanów to:
· 50 mg/l NO3 - zalecana dopuszczalna wartość ustalona w celu zapobiegania
methemoglobinemii (WHO)
· 50 mg/l NO3 - dopuszczalna wartość wg przepisów polskiego prawa.
Dopuszczalne zawartości azotynów to:
· 0,2 mg/l NO2 - zalecana dopuszczalna wartość ustalona w celu zapobiegania
methemoglobinemii (WHO)
· 0,5 mg/l NO2 - dopuszczalna wartość wg przepisów polskiego prawa
Jon amonowy - zgodnie z wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia nie ma
bezpośredniego wpływu na zdrowie i nie zaproponowano zalecanej dopuszczalnej wartości
opartej na przesłankach zdrowotnych. Może zmniejszać skuteczność dezynfekcji wody,
przyczyniać się do powstawania azotynów w sieci wodociągowej oraz utrudniać usuwanie
manganu.
· 0,5 mg/l NH4 - dopuszczalna wartość wg przepisów polskiego prawa.
Na terenie powiatu zgierskiego, w ostatnich latach nie występowały przekroczenia tych
związków ani też innych niebezpiecznych dla zdrowia ludzkiego wskaźników
fizykochemicznych określonych w załączniku nr 2 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z
dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U.
Nr 61, poz. 417 z późn. zm.)
Zagrożenia zdrowotne występujące w wodzie przeznaczonej do spożycia
Przekroczenie zawartości w wodzie poniższych parametrów może skutkować
w następujący sposób.
- nadmiar żelaza w wodzie może sprzyjać próchnicy zębów i schorzeniom układu krążenia,
- nadmiar manganu, który nie jest wydalany z organizmu, odkłada się w wątrobie, trzustce,
jelitach i nerkach.
- zbyt duża ilość chloru drażni błony śluzowe, powoduje bóle głowy, a jego długotrwałe
działanie uszkadza nerki i wątrobę,
- podwyższone stężenia azotanów, obecność detergentów i fenoli mogą powodować
podrażnienia skóry, górnych dróg oddechowych oraz przewlekłe zatrucia,
- zanieczyszczenia bakteriologiczne mogą skutkować infekcjami i chorobami układu
pokarmowego.
Jeżeli smak, zapach czy też mętność bądź zmieniona barwa wody wzbudza niepokój
konsumenta należy wykonać badania kontrolne w celu zdiagnozowania
nieprawidłowych zmian oraz wyeliminowaniu potencjalnych zagrożeń.
Bezpieczeństwo wody z instalacji wewnętrznych
Cały system wodociągowy opiera się na dużej liczbie różnorodnych elementów
technicznych,
z czego każdy, pojedynczy nawet, element posiadający niewłaściwą jakość może zanieczyść
wodę.
Dawniej do dystrybucji wody stosowano powszechnie rury azbestowo-cementowe oraz
wykonane z ołowiu, których obecnie nie stosuje się. Według Światowej Organizacji Zdrowia
włókna azbestu obecne w wodzie nie stanowią zagrożenia zdrowotnego (azbest jest
związkiem rakotwórczym dla człowieka przy wprowadzeniu go do organizmu drogą inhalacji
- poprzez wdychanie, nie drogą pokarmową). Natomiast ołów jest pierwiastkiem toksycznym
i gromadzi się w kośćcu. W starych domach powinno się dążyć do wymiany rur z ołowiu na
inne, a do czasu ich wymiany utrzymywać pH wody na poziomie 8-8,5, co zabezpiecza rury
przed korozją i uwalnianiem ołowiu.
Sieci wodociągów znajdujących się na nadzorowanym terenie zbudowane są głównie z rur:
- stalowych
- ocynkowanych
- żeliwa
- azbestocementowych
- PCV
- PE
Podczas modernizacji odcinków sieci coraz częściej zastosowanie znajdują odporne
chemicznie materiały: PC, PE, PCV. Są to tworzywa obojętne na agresywne właściwości
korozyjne wody.
Okolicznościami sprzyjającymi zanieczyszczeniu wody w instalacjach wodociągowych
budynków mogą być:
wystąpienie przepływu zwrotnego wody zużytej,
połączenie z obcą instalacją,
wpływ czynników zewnętrznych,
materiały i wyroby stosowane w instalacjach,
stagnacja wody,
niewłaściwa lub nieodpowiednia konserwacja instalacji wodociągowej
Elementy i urządzenia doczyszczające
Zadaniem domowych filtrów do wody jest poprawa jej jakości, polepszenie walorów
smakowych i zapachowych. Ponadto filtry mają za zadanie chronić domowe instalacje
i urządzenia przed osadzaniem się kamienia. Wodę wodociągową oczyszcza się zazwyczaj
punktowo (np. w kuchni), a filtry mogą być instalowane na wylewce. Możemy wówczas
pobierać wodę filtrowaną lub nieuzdatnioną, co reguluje się przełącznikiem w filtrze. Można
też zamontować na zlewozmywaku filtry z własną wylewką. Urządzenia o większej
wydajności oraz filtry odwróconej osmozy podłącza się do instalacji w pobliżu punktu poboru
wody (najczęściej w szafce kuchennej pod zlewozmywakiem).
Dość często stosowane są drogie filtry oparte na odwróconej osmozie lub wymianie jonowej
(zmiękczacze).
Technologia uzdatniania wody pitnej w systemach odwróconej osmozy pozwala, jak podają
producenci, na usuniecie zanieczyszczeń jonowych wody, związków organicznych,
substancji szkodliwych. Oprócz usuwania związków niepożądanych w procesie oczyszczania
usuwane są również sole, które są naturalnymi składnikami wody a nie jej
zanieczyszczeniami.
Woda uboga w wapń i magnez (tzw. woda miękka) wpływa na postępujące zubożenie
organizmu człowieka w magnez. Spożywanie wody wolnej od elektrolitów prowadzi do
zmian stałości składu elektrolitowego płynu pozakomórkowego. Warto zatem rozważyć
konieczność doczyszczania wody poprzez zakładanie filtrów również w aspekcie
zdrowotnym.
Makro i mikroelementy występujące w wodzie najczęściej w postaci jonowej mają duże
znaczenie zdrowotne, ponieważ w tej postaci łatwo są absorbowane w przewodzie
pokarmowym. Dla przykładu magnez zawarty w wodzie do picia jest ok. 30-krotnie łatwiej
wchłaniany w porównaniu z magnezem pochodzącym z żywności. Niestety niewielu
konsumentów zwraca uwagę na skład mineralny, który decyduje o właściwościach
zdrowotnych wody.
Zmiękczanie wody polega na zamianie jonów wapniowych i magnezowych,
odpowiedzialnych za twardość wody, na jony sodu. Proces ten zachodzi w wymiennikach
jonowych podczas przepływu uzdatnionej wody przez złoże jonowymienne. Wymiana
jonowa jest procesem odwracalnym. Wymieniacz jonowy po nasyceniu jonami wapnia
i magnezu można zregenerować solą kuchenną – jony wapnia i magnezu zostają wypłukane
do odpływu, a na złożu pozostają jony sodowe. Twarda woda (bogata w jony wapnia
i magnezu) przedstawiana jest jako zła przez producentów filtrów oraz producentów
zmiękczaczy do wody. Często, szczególnie w mediach, powtarza się, że picie twardej wody
powoduje powstawanie kamieni nerkowych, jednakże przy aktualnie obowiązujących
normach nie jest to możliwe. Nie zapominajmy o tym, że wapń i magnez są niezbędne dla
prawidłowej egzystencji każdego człowieka.
A woda pozbawiona zupełnie soli mineralnych jest dobra dla pralek, czajników
elektrycznych, ale nie dla organizmu ludzkiego.
Warto zastanowić się, czy zasadnym staje się doczyszczanie wody we własnym zakresie,
skoro jakość wody jest nadzorowana i systematycznie kontrolowana zarówno przez jej
producentów jak i jednostki Inspekcji Sanitarnej.
Konsumenci wody do spożycia mają szereg możliwości uzyskania wiarygodnej informacji o
jakości wody dostarczanej odbiorcom usług wodociągowych.
Bezpieczeństwo w aspekcie zagrożenia Legionellozą
Państwowa Inspekcja Sanitarna - zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 29
marca 2007r w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi ( Dz. U. Nr 61,
poz. 417 z późniejszymi zmianami) - zajmuje się oceną instalacji wody ciepłej pod kątem
zagrożenia Legionellą oraz prowadzeniem postępowania w przypadku wystąpienia skażenia
wodociągowej instalacji. Bakterie z rodzaju Legionella wywołują legionellozy (czyli
legionellowe zapalenia płuc) i gorączkę Pontiak, które uznane są za groźne choroby
zagrażające ludziom. Objawy zakażenia podobne są do grypy lub zapalenia płuc (m.in.
gorączka, kaszel, zaburzenia w oddychaniu, bóle mięśniowe i bóle głowy, zmęczenie), przez
co często są z mylone z tymi chorobami. Czasem bakteria zamiast płuc atakuje serce, błony
surowicze, nerki lub wątrobę. Takie przypadki niemal zawsze kończą się śmiercią.
Szczególnie zagrożone chorobą są osoby o obniżonej odporności (m.in. osoby starsze,
palące lub nadużywające alkoholu, cierpiące na przewlekłe choroby itd.). Zakażenie może
nastąpić wyłącznie poprzez wdychanie aerozolu wodno-powietrznego, nie poprzez spożycie
wody czy kontakt z chorą osobą.
Bakterie Legionella towarzyszyły ludzkości od niepamiętnych czasów, ale od kiedy
korzystanie z urządzeń klimatyzacyjnych, wentylacyjnych, obiektów i urządzeń wodnosanitarnych stało się powszechne, zagrożenie stało się groźniejsze. Czy jest to powód do
paniki i zaprzestania korzystania z klimatyzacji i innych "ryzykownych" urządzeń
wytwarzających aerozole? Na pewno nie - ale tylko pod warunkiem, że bezwzględnie
pamiętamy o prawidłowej eksploatacji urządzeń oraz utrzymywaniu ich w odpowiednim
stanie technicznym i higienicznym, a zwłaszcza ich regularnym czyszczeniu i
dezynfekowaniu. Miejscem naturalnego występowania bakterii Legionella są zbiorniki wód
śródlądowych, morskich, gorące źródła oraz gleba. Następnie bakterie przedostają się do
wód powierzchniowych, a poprzez ujęcia wód i stacje uzdatniania wody do instalacji zimnej i
ciepłej wody w budynkach. Ponadto mogą one przedostawać się do instalacji wentylacyjnych
i klimatyzacyjnych z powietrzem zewnętrznym, zawierającym cząsteczki gleby, kurzu,
mikroorganizmy, podczas montażu, rozruchu lub remontów tej instalacji. Bakterie z rodzaju
Legionella posiadają dużą zdolność adaptacji do różnych warunków środowiska. Występują
w wodzie w zakresie temp. od 0 do 70°C, przy pH od 5,5 do 9,2 i stężeniu rozpuszczonego
tlenu od 0,3 do 9,6 mg/l. Naturalnymi gospodarzami dla pasożytniczej bakterii są pierwotniaki
i glony. Przebywając w organizmach ameb i orzęsków są chronione przed działaniem
środków dezynfekcyjnych. Bakterie uwolnione do wody z komórki gospodarza są w stanie
anabiozy i mogą w krańcowo odmiennym środowisku przeżyć przez okres 180 dni (a nawet
roku), tworząc razem z innymi mikroorganizmami biofilm. W instalacja wodociągowych
ekosystemem sprzyjającym namnażaniu się bakterii jest tworzący się osad , tzw. biofilm
(aglomerat bakterii, grzybów i innych mikroskopijnych organizmów oraz materii
nieorganicznej, tworzący cienkie osady na powierzchniach mających kontakt z wodą). Gdy
powstanie to w wyniku zmian ciśnienia i prędkości przepływu wody przez taką instalację oraz
drgań, bakterie Legionella zostają uwalniane z biofilmu i następuje wzrost ich koncentracji w
wodzie. Bakterie żyjące w biofilmie są bardziej odporne na działanie środków
dezynfekcyjnych niż bakterie żyjące w stanie wolnym, bo osad i biofilm stanowią ochronę dla
bakterii przed większością chemicznych środków dezynfekcyjnych i innej nie chemicznej
dezynfekcji.
Obecność pałeczek Legionella stwierdza się tam w urządzeniach wodno-sanitarnych
(rurociągi, zbiorniki akumulacyjne, zawory i krany, natryski, prysznice), klimatyzatorach,
wieżach chłodniczych (wieże o wilgotnym obiegu otwartym, wieże o obiegu zamkniętym,
kondensatory parowe), nawilżaczach, skraplaczach pary, odpływach kondensatu,
instalacjach wody technologicznej, wody lodowej, ciepła technologicznego, urządzeniach
zakładów hydroterapii (wanny wirowe, bicze wodne), basenach kąpielowych, fontannach,
respiratorach, inhalatorach, unitach dentystycznych, myjniach samochodowych itp. Znaczny
przyrost liczby bakterii Legionella następuje w miejscach zastoin wody, gromadzenia się
wilgoci, powstawania osadów, obrostów biologicznych oraz rdzy. Najważniejszym środkiem
zapobiegawczym jest utrzymanie instalacji w odpowiednim stanie higienicznym oraz
technicznym
Właściwe użytkowanie wody ciepłej i zimnej
Z punktu widzenia epidemiologicznego instalacja wody ciepłej, szczególnie w obiektach
użyteczności publicznej, stanowi poważne zagrożenie, gdyż gwałtowny wzrost bakterii
Legionella następuje w temperaturze w granicach 22-43°C przy odczynie pH 5,5-9,2 a taka
temperatura i pH jest charakterystyczna dla tego rodzaju instalacji. Spełnienie niektórych
wymogów technicznych wspomaga działania zapobiegawcze. Zasadą przy użytkowaniu
instalacji wodociągowej powinno być eliminowanie rejonów instalacji, w których występują
zastoiny , gdyż:
- woda zalegająca w sieci lub charakteryzująca się małymi prędkościami przepływu, ulega
wychłodzeniu do temperatury sprzyjającej rozwojowi bakterii.
- zawsze w takich miejscach tworzą się osady i gruba warstwa biofilmu na ściankach
instalacji, a więc tworzą się idealne warunki dla rozwoju bakterii.
Wszystkie natryski i inne punkty czerpalne, które nie są regularnie użytkowane powinny być
przepłukiwane gorącą wodą przez kilka minut co najmniej raz w tygodniu. Podobnie należy
postępować z nieużywanymi zasobnikami i wymiennikami ciepłej wody.
Przy wyborze materiałów do wykonania instalacji wewnętrznej należy mieć na uwadze, że
niektóre materiały (jak tworzywa sztuczne) wywołują wyższy poziom wzrostu bakterii,
podczas gdy miedź wytwarza niższe poziomy wzrostu ( miedź czy srebro są znanymi
czynnikami bakteriobójczymi).
Gumowe uszczelki w dyszach prysznicowych uznano za miejsca, gdzie występuje
akumulacja bakterii, prowadząca czasami do eksplozji wzrostu ich stężenia, okresowo
należy je wymieniać.
Zgodnie z zaleceniami temperatura wody nie powinna ,,praktycznie'' spadać poniżej 49°C w
żadnym punkcie instalacji ( dotyczy to także wody powrotnej z instalacji). W rzeczywistych
obiegach z rozległą siecią ciepłej wody, w których utrzymanie temperatury na w/w poziomie
jest trudne, utrzymanie niskiej koncentracji bakterii Legionella nastręcza poważne problemy.
Dlatego bardzo ważne jest aby właściciele i administratorzy budynków wielorodzinnych,
właściciele hoteli, obiektów gastronomicznych, basenów, zakładów opieki zdrowotnej oraz
pozostałych obiektów użyteczności publicznej przeprowadzali okresową kontrolę instalacji
wodnych na obecność bakterii Legionella.
Powiatowa Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna w Zgierzu prowadzi urzędową kontrolę w
wytypowanych obiektach użyteczności publicznej, takich jak: szpitale, domy opieki
społecznej, zakłady opiekuńczo- lecznicze, domy dziecka, w ramach których pobierane są
próbki wody ciepłej do badań laboratoryjnych w kierunku Legionella sp. W roku 2010
zbadano 40 próbek ciepłej wody w 10 obiektach. W 3 obiektach stwierdzono przekroczenia.
W stosunku do właściciela jednego obiektu wdrożono postępowanie administracyjne,
zobowiązujące do podjęcia skutecznych działań naprawczych mających na celu
wyeliminowanie nieprawidłowości i doprowadzenia składu mikrobiologicznego wody ciepłej
do zgodnego z wymaganiami. Polecenie zostało wykonane, skuteczność działań
potwierdzono uzyskaniem pozytywnych wyników badań. W przypadku dwóch obiektów
przekroczenia występowały w pojedynczych punktach i były niewielkie – wydane zalecenia
dokonania przeglądu instalacji wody i wykonania kontrolnych badań wody zostały wykonane
a jakość wody ciepłej w punktach w których wystąpiły przekroczenia uległa poprawie.
Zapobieganie i zwalczanie źródeł zakażenia Legionellą:
utrzymywanie temperatury wody ciepłej w sieci powyżej 55°C
czyszczenie zbiorników, sieci wodnej, urządzeń klimatyzacyjnych oraz końcówek
kranów z osadów i kamienia
likwidacja ślepych końcówek i odcinków ze stojącą wodą
przeprowadzanie dezynfekcji termicznej przez czasowe przegrzanie wody do 70°C.
Odpowiedzialność za poszczególne odcinki wodociągu leży w kompetencjach nie tylko
przedsiębiorstwa wodociągowego, ale i w kompetencjach zarządcy budynku i właściciela
przyłącza. Przedsiębiorstwo wodociągowe odpowiada za jakość wody i stan
poszczególnych elementów sieci do przyłącza budynku lub posesji natomiast od tego
przyłącza odpowiada zarządca budynku lub właściciel posesji. W budynkach
wielolokalowych zarządca budynku nie odpowiada już za sieć w miejscu od przyłącza do
poszczególnych lokali w budynku, gdyż tam za sieć wewnętrzną odpowiadają poszczególni
mieszkańcy.
Z uwagi na powyższe wszelkie działania podejmowane przez indywidualnych mieszkańców
budynku mają również wpływ na jakość wody w sieci wodociągowej.
Dotyczy to min.:
- montażu nowych lub wymiany elementów instalacji wodnej,
- montażu dodatkowych filtrów nie posiadających atestów Państwowego Zakładu Higieny
i ich niewłaściwa eksploatacja.