IMIĘ I NAZWISKO: Małgorzata Wojtyś PROMOTOR: Prof. dr hab. n

IMIĘ I NAZWISKO: Małgorzata Wojtyś
PROMOTOR: Prof. dr hab. n. med. Tomasz Grodzki
TEMAT PRACY: Wpływ programu wczesnego wykrywania nowotworów płuc na profil
chorych leczonych z powodu raka płuca oraz na działalność Oddziału Klinicznego Chirurgii Klatki
Piersiowej PUM w Szczecinie
STRESZCZENIE
Wstęp: Głównym sposobem leczenia pierwotnego niedrobnokomórkowego raka płuca, szczególnie
we wczesnych stadiach jego zaawansowania jest leczenie chirurgiczne. Niestety rak płuca nadal
pozostaje nowotworem rozpoznawanym często w późnych stadiach zaawansowania, kiedy to
skuteczne leczenie chirurgiczne nie jest już możliwe. Jednym ze sposobów poprawy tej sytuacji jest
prewencja wtórna, czyli wykrycie już istniejącego raka płuca w stadium umożliwiającym wykonanie
radykalnego zabiegu operacyjnego. Obecnie główną metodą profilaktyki wtórnej są badania
przesiewowe oparte na diagnostyce obrazowej - niskodawkowej TK klp wykonywanej u osób z
określonymi czynnikami ryzyka raka płuca.
Cel: Głównym celem pracy była ocena w jaki sposób prowadzenie programu wczesnego wykrywania
raka płuca opartego na niskodawkowej tomografii komputerowej wpływa na funkcjonowanie oddziału
chirurgii klatki piersiowej, w którym leczy się chorych na raka płuca mieszkających w obszarze, w
którym taki program jest prowadzony. Badania oparto o materiał jednego ośrodka chirurgii klatki
piersiowej - Kliniki Chirurgii Klatki Piersiowej i Transplantacji Pomorskiego Uniwersytetu
Medycznego w Szczecinie, zaś badania przesiewowe wykonywano wśród mieszkańców Szczecina.
Materiał i metodyka: Materiał podzielono na trzy grupy. Grupa 1a to chorzy leczeni chirurgicznie z
powodu pierwotnego raka płuca, który został wykryty w badaniach przesiewowych. Obejmowała ona
52 osoby. Grupa 1b licząca 87 osób to chorzy także leczeni chirurgicznie z powodu pierwotnego raka
płuca w okresie prowadzenia badań przesiewowych, ale nie będący uczestnikami programu badań
przesiewowych. Natomiast grupa 2 licząca 103 osoby to pacjenci leczeni w Klinice z powodu raka
płuca w okresie przed wprowadzeniem badań przesiewowych. Przeprowadzono analizę takich
czynników jak: struktura wieku i płci pacjentów, historia palenia tytoniu, umiejscowienie
operowanego raka płuca, rozpoznanie histopatologiczne, stopień zróżnicowania histologicznego,
stadia zaawansowania TNM, stadia zaawansowania klinicznego, wielkość guza, rozpoznanie na
podstawie badań inwazyjnych, rodzaje i liczba przeprowadzonych operacji, czas oczekiwania na
operację, czas hospitalizacji, czas trwania operacji, konieczność przetaczania krwi, powikłania
pooperacyjne oraz śmiertelność pooperacyjna. Czynniki te poddano analizie statystycznej przyjmując
istotność stosowanych testów statystycznych na poziomie 0,05.
Wyniki: Nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic w strukturze płci chorych z poszczególnych
grup, ani w historii palenia tytoniu. Stwierdzono istotną statystycznie różnicę (p=0,000274)
porównując pod względem wieku grupę 1a i 1b. Natomiast porównując grupę 1a i 2 oraz 1b i 2 pod
względem wieku nie stwierdzono różnicy istotnej statystycznie. W grupie 1a istotnie statystycznie
częściej rak występował po stronie prawej niż lewej, zaś w pozostałych grupach rak płuca też był
częstszy po stronie prawej, ale bez znamienności statystycznej. Rak gruczołowy istotnie statystycznie
był częstszy w grupie badań przesiewowych niż w pozostałych grupach, natomiast drugi co do
częstości pierwotny rak płuca - płaskonabłonkowy nie był znamiennie częstszy w żadnej z badanych
grup. Wykazano statystycznie istotnie częstszy stopień zróżnicowania histologicznego G2 w grupie 1a
w porównaniu z grupą 2, ponadto w grupie 1a zaobserwowano statystycznie istotnie częstsze
występowanie stopnia G2 w porównaniu z G3 (p<0,001), czego nie było w pozostałych grupach. W
grupie badań przesiewowych (1a) znamiennie statystycznie częściej występowała cecha T1 (VI i VII
klasyfikacja) w porównaniu z grupą 1b i grupą 2, w tym najniższy stopień zaawansowania T1a był
znamiennie częstszy w grupie 1a niż 1b (p=0,002) oraz w grupie 1a niż 2 (p=0,0013). Także dla cechy
TNM T2 (VI klasyfikacja) wykazano statystycznie częstsze (granica istotności statystycznej)
występowanie w 1a niż w 2 (p=0,05). Podobnie dla stadiów zaawansowania klinicznego (VI i VII
klasyfikacja) - stadium IA było istotnie statystycznie częstsze w grupie 1a w porównaniu z 1b oraz z 2.
Natomiast porównując grupy spoza badań przesiewowych stwierdzono statystycznie istotną różnicę w
stadium IIIA (VI klasyfikacja) (p=0,03). Objętość guza była statystycznie istotnie mniejsza w grupie
1a niż w 1b i 2 (odpowiednio p=0,01 i p=0,004). Nie wykazano statystycznie znamiennych różnic w
częstości rozpoznań na podstawie wykonanych procedur inwazyjnych porównując badane grupy. Czas
oczekiwania na operację w grupie 1a był statystycznie istotnie krótszy niż w grupie 2 (p=0,01). Przy
porównaniu pozostałych grup nie stwierdzono zależności istotnych statystycznie. W grupie 1a
wykonano statystycznie istotnie więcej lobektomii wraz z resekcją węzłów chłonnych śródpiersia, a
około 1,5 raza mniej pneumonektomii niż w pozostałych grupach, chociaż tylko liczba lobektomii
wraz z resekcją węzłów chłonnych śródpiersia była statystycznie istotna. W grupach spoza badań
przesiewowych ilość lobektomii wraz z resekcją węzłów chłonnych śródpiersia nie różniła się istotnie
statystycznie (p=0,74). W okresie prowadzenia badań przesiewowych wykonano istotnie statystycznie
więcej operacji resekcji miąższu płucnego z powodu raka ogółem niż w okresie przed wprowadzeniem
tego programu (p<0,05). W grupie 1a czas operacji był znamiennie statystycznie dłuższy niż w
pozostałych grupach (p=0,02; p=0,007). Porównując ilość transfuzji krwi nie stwierdzono istotnych
statystycznie różnic między badanymi grupami (p=0,81; p=0,46). Czas hospitalizacji chorych
leczonych operacyjnie z powodu raka płuca w okresie prowadzenia badań przesiewowych (1a i 1b)
był statystycznie istotnie krótszy niż w okresie kiedy tych badań nie prowadzono (p=0,0007;
p=0,0001), natomiast nie różnił się on statystycznie istotnie między grupami 1a i 1b (p=0,65). Nie
stwierdzono istotnych statystycznie różnic w ilości powikłań (p=0,25; p=0,12; p=0,8) i zgonów
pooperacyjnych (p=0,53; p=0,71; p=0,85) w badanych grupach. Nie stwierdzono także istotnych
statystycznie zależności między występowaniem powikłań pooperacyjnych a stopniem TNM,
stopniem zaawansowania klinicznego, stopniem zróżnicowania histologicznego, występowaniem
chorób współistniejących. Wykazano istotną statystycznie dodatnią zależność między ilością transfuzji
krwi a częstością powikłań pooperacyjnych ogółem (p= 0,0002), natomiast w grupie 1a ta zależność
nie była statystycznie istotna (p=0,6). Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono, że
wprowadzenie badań przesiewowych w kierunku wczesnego wykrywania raka płuca w oparciu o
LDCT może mieć znaczenie dla działalności oddziału chirurgii klatki piersiowej przez wpływ na
zwiększenie częstości rozpoznań raka płuca o niższym stopniu zaawansowania, zwiększenie ilości
wykrytych guzów o mniejszej objętości, skrócenie czasu oczekiwania na operację, skrócenie czasu
hospitalizacji, zwiększenie ilości operacji resekcji miąższu płucnego z powodu pierwotnego raka
płuca, zwiększenie ilości lobektomii wraz z resekcją węzłów chłonnych śródpiersia a zmniejszenie
ilości pneumonektomii przy możliwym wydłużeniu czasu zabiegu i przy braku wpływu na ilość
rozpoznań raka płuca na podstawie badań inwazyjnych, ilość transfuzji krwi, częstość powikłań i
zgonów pooperacyjnych.
Wnioski:
1. W grupie chorych, u których wykryto pierwotnego niedrobnokomórkowego raka płuca na
podstawie badań przesiewowych opartych o niskodawkową TK istotnie statystycznie częściej
występował rak gruczołowy wykrywany jako mniejszy guz, we wcześniejszym stadium
zaawansowania, częściej o stopniu zróżnicowania histologicznego G2, umiejscowiony
częściej po stronie prawej.
2. W grupie chorych, u których raka płuca wykryto w badaniach przesiewowych statystycznie
częściej wykonano lobektomię wraz z resekcją węzłów chłonnych śródpiersia oraz znacznie
mniej pneumonektomii w porównaniu z pozostałymi grupami, jednak różnica ta nie była
znamienna statystycznie.
3. Czas oczekiwania na operację (okres czasu od dnia przyjęcia do oddziału chirurgii klatki
piersiowej do dnia operacji) był statystycznie istotnie krótszy w grupie badań przesiewowych
w porównaniu z grupą kontrolną.
4. Czas trwania operacji był statystycznie istotnie dłuższy u chorych u których wykryto raka
płuca na podstawie badań przesiewowych (75% wszystkich operacji w tej grupie stanowiły
lobektomie wraz z resekcją węzłów chłonnych śródpiersia, co wiązało się często z
koniecznością badania śródoperacyjnego, gdyż w tej grupie tylko u około 40 % pacjentów
udało się uzyskać rozpoznanie przed operacją).
5. W grupie chorych będących uczestnikami programu badań przesiewowych było mniej
powikłań pooperacyjnych, ale różnica nie była znamienna statystycznie. Nie stwierdzono też
statystycznie istotnej różnicy w częstości zgonów pooperacyjnych w badanych grupach.
6. Analizowane czynniki, szczególnie stopień zaawansowania klinicznego, wielkość guza i jego
umiejscowienie, ilość rozpoznań na podstawie badań inwazyjnych, czas oczekiwania na
operację, czas trwania zabiegu, rodzaje operacji, czas hospitalizacji, wpływ transfuzji czy
innych czynników na powikłania pooperacyjne, częstość zgonów są istotne w działalności
oddziału chirurgii klatki piersiowej.