Zmiany klimaty i efektywność energetyczna – CT 4 i 5 – podstawowe
advertisement
Finansowanie działań z zakresu zmian klimatu i efektywności energetycznej w nowej perspektywie finansowej 2014-2020 Opracowanie: dr Piotr Żuber Warszawa, 9.09.2013 Projekt „Dobry klimat dla powiatów” jest realizowany przy udziale środków instrumentu finansowego LIFE+ Komisji Europejskiej oraz dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodne Wprowadzenie Negocjacje zarówno unijnego budżetu na przyszły okres programowania, jak i przepisów regulujących wykorzystanie funduszy zreformowanej polityki spójności na lata 2014-2020 zbliżają się do końca (początek września). Chociaż ich ostateczne zakończenie nastąpi późną jesienią tego roku, to już teraz z bardzo dużym prawdopodobieństwem można określić zarówno wielkość środków finansowych dla poszczególnych krajów i obszarów interwencji funduszy europejskich. Na tej podstawie oraz w dążeniu do jak najszybszego rozpoczęcia ich realizacji w Polsce od wielu miesięcy prowadzone są już prace programowe, zarówno nad dokumentem strategicznym (Umowa Partnerska), jak i poszczególnymi programami operacyjnymi1. Wiele z tych dokumentów określających szczegółowo cele, kierunki wsparcia i zasady implementacyjne jest już poddawana konsultacjom społecznym i wstępnym dyskusjom z różnymi środowiskami, w tym nieformalnie z Komisją Europejską, należy jednak pamiętać, że ich ostateczne wersje zostaną przygotowane w wyniku kilkumiesięcznych negocjacji ich zawartości z Komisją Europejską. Oznacza to, że zapisy projektów Umowy Partnerskiej i poszczególnych projektów operacyjnych mogą zostać jeszcze znacznie zmodyfikowane, zarówno na wskutek zgłaszanych przez różne środowiska uwag i propozycji, jak i wyników negocjacji z Komisją Europejską. Ostateczne wersje programów będą znane nie wcześniej niż w II kwartale 2014 i dopiero wtedy, po zatwierdzeniu przez KE możliwe będzie rozpoczęcie ich wdrażania. 1. Podstawowe informacje nt. roli wsparcia dla przeciwdziałania zmian klimatu i zwiększania efektywności energetycznej w nowej perspektywie finansowej Przeciwdziałanie i mitygowanie zmian klimatu oraz skuteczne podjęcie wyzwań związanych z energetyką leżą w sercu strategii rozwoju społeczno-gospodarczego UE „Europa 2020”. Do podstawowych celów tej przyjętej w roku 2010 przez wszystkie kraje członkowskie strategii należą: zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o 20% w porównaniu z poziomem z 1990 roku, zwiększenie o 20% udziału odnawialnych źródeł energii w konsumpcji energii oraz 20%-owe zwiększenie efektywności energetycznej Unii Europejskiej. Jest to próba pogodzenia polityki energetycznej i nowo powstałej polityki klimatycznej, co ma na celu nie tylko zminimalizowanie negatywnego wpływu rozwoju gospodarczego na środowisko, ale również nadanie mu nowego impulsu – „zielony wzrost” 1 Projekty Umowy Partnerskiej i poszczególnych programów operacyjnych można znaleźć na stronie mrr.gov.pl 2 ma generować nowe miejsca pracy oraz zwiększyć innowacyjność i konkurencyjność gospodarki unijnej w kontekście globalnym. Wyrazem znaczenia działań powiązanych z klimatem jest fakt, że 20% środków z przyszłych wieloletnich ram finansowych zostanie przeznaczone na powiązane z nim działania, przy czym fundusze polityki spójności będą stanowić ich lwią część. Unia Europejska zastosowała wiele różnych metod, aby dokonać przeorientowania polityk publicznych – europejskich i krajowych, w kierunku zielonego wzrostu: Po pierwsze, przyjęto szereg dyrektyw ustalających standardy dla sektora energii, które muszą być transponowane do prawa krajowego i aktywnie wdrażane przez państwa członkowskie, co odpowiednio ukierunkowuje inwestycje prowadzone w tym obszarze ze środków krajowych. Po drugie, nowe przepisy unijne dla wszystkich polityk unijnych – w tym również dla polityki spójności 2014-2020 – mają przyczyniać się do realizacji horyzontalnej zasady zrównoważonego rozwoju oraz przywiązywać szczególną wagę do wspierania przejścia na gospodarkę niskoemisyjną i uwzględniać konsekwencje zmian klimatu. Wśród jedenastu unijnych celów tematycznych zreformowanej polityki spójności na lata 2014-2020, znajdziemy takie, które w sposób bezpośrednio nawiązują do tych dwóch obszarów.(tabela 1) Tabela 1. Cele tematyczne polityki spójności 2014-2020 Cele tematyczne polityki spójności 2014-2020 1. Wspieranie badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji 2. Zwiększenie dostępności, stopnia wykorzystania i jakości technologii informacyjnokomunikacyjnych 3. Podnoszenie konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw, sektora rolnego oraz sektora rybołówstwa i akwakultury 4. Wspieranie przejścia na gospodarką niskoemisyjną we wszystkich sektorach 5. Promowanie dostosowania do zmiany klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem 6. Ochrona środowiska naturalnego i wspieranie efektywności wykorzystywania zasobów 3 7. Promocja zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowości w działaniu najważniejszych infrastruktur sieciowych 8. Wspieranie zatrudnienia i mobilności zawodowej pracowników 9. Wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem 10. Inwestowanie w edukację, umiejętności i uczenie się przez całe życie 11. Wzmacnianie potencjału instytucjonalnego i skuteczności administracji publicznej Co więcej, czwarty cel tematyczny został objęty mechanizmem koncentracji tematycznej (ang. ring-fencing), gwarantującym, że każde państwo członkowskie przeznaczy na niego pewną minimalną kwotę ze swojej alokacji. Jej wysokość zależy od tego, do jakiej kategorii zostaną przypisane regiony w danym państwie członkowskim. Piętnaście z szesnastu regionów Polski jest zaliczone do grona regionów najsłabiej rozwiniętych i dlatego muszą przeznaczyć tylko 12% swojej alokacji z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) na cel tematyczny 4. Jeżeli dane państwo członkowskie przewiduje również inwestycje z Funduszu Spójności w tym obszarze, to może przeznaczone na nie środki doliczyć do tego ring-fencingu, ale wówczas wzrośnie on do 15%. Mazowsze, ze względu na poziom PKB już obecnie zbliżony do średniej UE, jest jedynym regionem Polski, które wyszedł z kategorii regionów najsłabiej rozwiniętych i chociaż jest zaliczony do kategorii regionów wysoko rozwiniętych, będą się do niego stosowały zasady dla regionów przejściowych, czyli musi przeznaczyć na cel tematyczny 4 15% swojej alokacji na EFRR. Przepisy unijne przewidują pewną elastyczność w stosowaniu tych minimalnych kwot na poziomie państwa członkowskiego, umożliwiając modulację ich wysokości dla indywidualnych regionów, o ile minimalny ich poziom na poziomie krajowym jest utrzymany. Czyli zmniejszenie w jednym regionie powinno być zrekompensowane zwiększeniem w innym/innych. Cel tematyczny 5 nie jest objęty takim mechanizmem, ale z drugiej strony jego zakres interwencji jest ograniczony do inwestycji bezpośrednio przyczyniających się do dostosowania od zmian klimatu i zarządzania ryzykiem z nich wynikającym. Biorąc jednak pod uwagę jak różnorodne konsekwencje pociągają ze sobą te zjawiska oraz jak wiele aspektów życia społecznego ono dotyczy, należy to zagadnienie uznać za horyzontalne, to znaczy takie, które powinno być uwzględnione przy programowaniu i realizacji interwencji w 4 innych sektorach. Oznacza to, że oceniając nakłady na tę sferę nie należy wyłącznie patrzeć na alokację dla celu 5 (Tabela 2). Tabela2. Porównanie udziałów poszczególnych celów tematycznych w alokacji Polityki Spójności ogółem dla perspektywy 2007-2013 i 2014-2020 Udziały 2007- Udziały 2014- 2013 2020* 13,90% 14,70% 5,30% 5,31% 3. Podnoszenie konkurencyjności MŚP, sektora rolnego oraz sektora rybołówstwa i akwakultury 3,20% 6,25% 4. Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach 2,10% 10,29% 5. Promowanie dostosowania do zmian klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem 1,40% 0,86% 6. Ochrona środowiska naturalnego i wspieranie efektywności wykorzystania zasobów 12,20% 8,38% 39,10% 31,95% 8. Wspieranie zatrudnienia i mobilności pracowników 6,10% 6,67% 9. Wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem 6,00% 7,83% 10. Inwestowanie w edukację, umiejętności i uczenie się przez całe życie 8,20% 5,01% 11. Wzmacnianie potencjału instytucjonalnego i skuteczności administracji publicznej 0,70% 0,28% ŁACZNIE 11 celów tematycznych 98,2% 97,52% nd 0,93% Pomoc Techniczna 0,80% 0,84% Europejska Współpraca Terytorialna 1,00% 0,71% 100,00% 100,00% Cele tematyczne wskazane w pakiecie legislacyjnym UE 1. Wspieranie badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji 2. Zwiększenie dostępności, stopnia wykorzystania i jakości technologii informacyjnokomunikacyjnych 7. Promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowości w działaniu najważniejszych infrastruktur sieciowych Projekty innowacyjne i współpracy międzynarodowej finansowane w POWER ŁĄCZNIE Źródło: Projekt Umowy Partnerstwa 2014-2020, MRR, lipiec 2013 Zasada zrównoważonego rozwoju jest promowana od lat na świecie i w Unii Europejskiej, a wzrost znaczenia kwestii zmian klimatu i ich powiązanie z sektorem energii, nadał tej zasadzie nowe znaczenie. Przepisy unijne dla polityki spójności przewidują, że ta zasada będzie stosowana podczas programowania i realizacji wsparcia unijnego, co ma zapewnić, że negatywny wpływ na środowisko naturalne współfinansowanych inwestycji zostanie zminimalizowany. Oznacza to, że w pracach nad wszystkimi programami operacyjnymi, a także podczas ich implementacji. należy dążyć do synergii między rozwojem gospodarczym, społecznym i ekologią – strategia Europa 2020 zrównuje „zielony wzrost” z „wzrostem inteligentnym” i „wzrostem sprzyjającym włączeniu społecznemu”. Zarówno przygotowujący programy (rząd i samorządy wojewódzkie) jak i ich beneficjenci (np. 5 samorządy terytorialne) muszą wziąć pod uwagę odporność przeprowadzanych inwestycji na skutki zmian klimatu.. Każda planowana inwestycja powinna również zostać przeanalizowana pod kątem jej energochłonności i możliwych do uzyskania oszczędności w tym zakresie. Kluczowe dla rzeczywistej realizacji zasady zrównoważonego rozwoju będzie miał więc sposób określenia kryteriów wyboru projektów i uwzględnienie w nich wymogów i standardów związanych z ochroną środowiska, efektywności wykorzystania zasobów, w tym energetycznych, czy zarządzania ryzykiem wynikającym ze zmian klimatu, konieczność dostosowania do nich lub ich łagodzenia. Prace nad programami operacyjnymi właśnie się toczą i wnioski w tym zakresie powinny być zgłaszane do właściwych instytucji (głównie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego i poszczególnych Urzędów Marszałkowskich). Przy realizacji inwestycji infrastrukturalnych należy stosować – gdzie to możliwe – zasady „zanieczyszczający płaci” i „użytkownik płaci”. Dodatkowo, mając na względzie przekrojowy charakter zmian klimatu, przepisy unijne dla polityki spójności wprowadzają obowiązek monitorowania i sprawozdawania wkładu finansowego realizowanych inwestycji w cele powiązane z klimatem. Metodologia oparta zostanie o tzw. „Rio markers” i o unijną listę kategorii interwencji, gdzie każdej kategorii przypisana zostanie skwantyfikowane znaczenie dla celów związanych ze zmianami klimatu. Tak więc kwoty przeznaczone na interwencje w obszarze odnawialnych źródeł energii mają duże znaczenie i dlatego zaliczane będą w 100% do wydatków „klimatycznych”, podczas gdy np. inwestycje w transport przyjazny środowisku już tylko w 40% (jako działania tylko pośrednio przyczyniające się do realizacji celów klimatycznych), a pozostałe kategorie wydatków będą mieć 0%. W nowym okresie programowania 2014-2020 zastosowany będzie nowy instrument – tzw. warunkowość ex ante. przewidujący, że zanim wsparcie unijne zostanie uruchomione dla danego państwa lub regionu, muszą one – w zależności od kompetencji – spełnić jasno określone przepisami unijnymi warunki wstępne, które przygotowują odpowiedni grunt pod unijne inwestycje. Chodzi tutaj przede wszystkim o wysokiej jakości dokumenty strategiczne koordynujące wsparcie unijne z działaniami krajowymi, stosowanie powiązanych przepisów dyrektyw unijnych oraz zapewnienie odpowiednich zdolności administracyjnych. W przypadku sektora energii, konieczne będzie wdrożenie przez Polskę wskazanych elementów unijnego acquis w tym obszarze, tzn. dyrektywy 2010/31/UE w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (resortem odpowiedzialnym za Ministerstwo Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej) oraz dyrektyw w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (Ministerstwo Gospodarki). W przypadku celu tematycznego 5, konieczne jest zapewnienie planu adaptacji dla sektorów i obszarów 6 wrażliwych na zmiany klimatu oraz zapewnienie odpowiedniego krajowego systemu zarządzania kryzysowego i dokumentów strategicznych zawierających ocenę ryzyka i metody odpowiedniej priorytetyzacji inwestycji (Ministerstwo Środowiska oraz Rządowe Centrum Bezpieczeństwa). Warto też zwrócić uwagę zakres interwencji EFRR i Funduszu Spójności – nie tylko na inwestycje, które mogą być współfinansowane ale również na przedsięwzięcia, które nie mogą otrzymać wsparcia unijnego. W przypadku EFRR i FS – patrząc pod kątem sektora energetyki – nie mogą one wspierać działań z zakresu konstrukcji lub likwidacji elektrowni atomowych oraz działań objętym unijnym systemem handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych, wskazanych w Załączniku I do dyrektywy 2003/87/WE. Ponadto, wśród nowych rozwiązań, które zostaną wprowadzone z poziomu unijnego do polityki spójności 2014-2020 należy zwrócić uwagę na nowe, ryczałtowe metody liczenia luki finansowej w projektach generujących dochód, oparte o unijną listę kwot wskazanych dla każdego sektora. Dostęp do wsparcia dla dużych przedsiębiorstw został zawężony przez przepisy unijne, ponieważ preferowane jest wsparcie dla przedsiębiorstw małych i średnich. EFRR może wspierać inwestycje produkcyjne bez względu na wielkość przedsiębiorstwa, tylko wtedy, gdy są one wspierane w ramach celu tematycznego 1 i 4 (czyli właśnie gospodarka niskoemisyjna), a w przypadku celu tematycznego 2 duże przedsiębiorstwo może otrzymać wsparcie na takie inwestycje tylko wówczas, gdy prowadzi współpracę z MŚP. 2. Cele w obszarze klimatu i energii w Polsce w latach 2014-2020 Osiągnięcie przez Unię Europejską celów Europy 2020 wymagało wyznaczenia indywidualnych celów narodowych dla poszczególnych państw. Polskie cele w obszarze energii i klimatu przedstawiają się następująco: ̶ Poziom emisji gazów cieplarnianych powinien spaść o 14% w porównaniu z poziomem z 2005 r. ̶ Udział energii pochodzącej ze śródeł odnawialnych powinien osiągnąć 15,48% całkowitej konsumpcji energii ̶ Poziom zwiększenia efektywności energetycznej w Polsce został wyrażony w redukcji o 13.6 Mtoe. Na tle innych państw unijnych te cele nie należą do najambitniejszych, to jednak dla polskiej gospodarki opartej na węglu ich osiągnięcie będzie wymagało dużych nakładów inwestycyjnych. Można założyć, że od tego czy uda nam się je osiągnąć i dokonać głębokich zmian strukturalnych w naszej gospodarce, zależeć będzie jej konkurencyjność na poziomie 7 europejskim i globalnym. Głównym źródłem finansowania tych przemian będą fundusze zreformowanej polityki spójności. 3. Prace programowe nad dokumentami strategicznymi i operacyjnymi. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego zainicjowało prace nad nową edycją krajowych dokumentów na wiosnę 2012 r. W porównaniu z obecnym okresem programowania, struktura jest podobna: dokumentem o charakterze strategicznym, wskazującym polską koncepcję wykorzystania wsparcia unijnego będzie umowa partnerstwa – następca Narodowej Strategii Spójności 2007-2013 – a obecne programy operacyjne zostaną zastąpione przez nowe. Wśród ̶ tego, co ulegnie zmianie między obecnym okresem a przyszłym należy wymienić: umowa partnerstwa (UP) będzie oprócz EFRR, EFS oraz Funduszu Spójności obejmowała również interwencje z EFRROW (fundusz rolny)i EFMR (fundusz rybacki); ̶ pojawienie się dodatkowego Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa; ̶ istotne zwiększenie środków z EFRR oraz przekazanie części środków z EFS do regionalnych programów operacyjnych (RPO), zarządzanych przez urzędy marszałkowskie; W styczniu 2013 r. Rząd przyjął Założenia do Umowy Partnerstwa, a konsultacje społeczne projektu umowy ruszyły w lecie br )do końca sierpnia br). Równocześnie prowadzone są prace nad projektami poszczególnych programów operacyjnych – krajowymi i regionalnymi – i dla niektórych z nich rozpoczęto już konsultacje społeczne. Umowa Partnerstwa, jak i wszystkie programy operacyjne, po negocjacjach z KE oraz zaakceptowaniu przez Radę Ministrów, zostaną przedstawione Komisji Europejskiej do formalnej akceptacji. Dlatego współpraca z KE jest równie ważna co dialog z resortami, regionami czy partnerami ekonomiczno-społecznymi. Wyżej wspomniany projekt UP został w lipcu br nieformalnie przekazany KE do wstępnej oceny. Również wstępne projekty programów operacyjnych zostaną przedstawione KE i z nią omówione przed ich formalnym przekazaniem do zatwierdzenia – prawdopodobnie na jesieni br. Pod koniec roku planowane jest przejście z dialogu nieformalnego do formalnego, co zostanie zainicjowane przez przedstawienie ostatecznego projektu umowy partnerstwa KE, która będzie miała cztery miesiące na przyjęcie UP, o ile zostaną rozstrzygnięte wszystkie kwestie sporne na linii Polska-KE. Sukcesywnie będą też uruchamiane formalne negocjacje programów operacyjnych, które powinny zakończyć się w II połowie 2014 r. Obecnie projekt UP przewiduje następujące programy dla polityki spójności w Polsce w przyszłym okresie programowania: 1. PO Infrastruktura i Środowisko o alokacji 24,2 mld EUR; 8 2. PO Inteligentny Rozwój (następca POIG) – 7,6 mld EUR; 3. PO Wiedza, Edukacja, Rozwój (następca POKL) – 3,2 mld EUR; 4. PO Polska Wschodnia (następca PO RPW) – 2,0 mld EUR; 5. PO Polska Cyfrowa – 1,9 mld EUR; 6. PO Pomoc Techniczna – 0,57 mld EUR; 7. 16 regionalnych programów operacyjnych. 8. Programy operacyjne w ramach Europejskiej Współpracy Terytorialnej – alokacja dla Polski na EWT to 485 mln EUR. 4. Wsparcie unijne w obszarze klimatu i energii w Polsce w latach 2014-2020 Projekt UP pokazuje, że wobec następnego okresu programowania, rząd polski zwiększył wysiłki na rzecz lepszego skoordynowania inwestycji krajowych i regionalnych (za pomocą kontraktu terytorialnego) oraz inwestycji finansowanych z różnych źródeł – unijnych i krajowych. W przypadku celu tematycznego 4 (niskoemisyjna gospodarka), zwrócono uwagę na program NER300 (który dofinansowuje projekty badawcze w zakresie technologii niskowęglowych), a wśród środków krajowych programy NFOŚiG (odnawialne źródła energii, obiekty wysokosprawnej kogeneracji, zarządzanie energią w budynkach użyteczności publicznej) oraz środków z systemu handlu emisjami (ETS). Z kolei w odniesieniu do celu tematycznego 5 (dostosowanie do zmian klimatu) należy spodziewać się lepszej koordynacji unijnych środków z programu LIFE oraz Funduszu Solidarności i krajowymi źródłami finansowania z systemu handlu emisjami, Programu ochrony przed powodzią w dorzeczu górnej Wisły oraz Program dla Odry 2006. Analiza projektu umowy partnerstwa i zarysów programów operacyjnych prowadzi do wniosku, że wydatki proklimatyczne będą stanowić 18,7% w kopercie narodowej Polski, bazując na ww. metodologii. Przedstawione w projekcie UP ich zestawienie (Tabela 3) pokazuje, że kwestia zmian klimatu wykracza daleko poza przypisany jej cel tematyczny 5 lub energetyczny cel tematyczny, i została uwzględniona w niemal wszystkich pozostałych celach tematycznych (oprócz 2 (technologie informacyjno-komunikacyjne), 9 (włączenie społeczne i walka z ubóstwem) i 11 (zdolności administracyjne)). Jest to spójne z unijną koncepcją „zielonego wzrostu”, gdzie zmiany klimatu są nie tylko wyzwaniem, któremu musimy sprostać, ale przejście na niskoemisyjną gospodarkę powinno być również szansą na podniesienie konkurencyjności i innowacyjności gospodarki oraz tworzenie nowych miejsc pracę i rozwijanie nowych kompetencji. 9 Tabela 3. Wydatki na cele tematyczne Planowana Cele tematyczne Priorytety inwestycyjne alokacja w Alokacja Marker* klimatyczna mln euro w mln euro 1. Wspieranie badań naukowych, rozwoju technologicznego i 1.2. promowanie inwestycji przedsiębiorstw w badania i innowacje (...) 6 672 10% 667 563 10% 56 877 100% 877 527 100% 527 1 216 100% 1 216 140 100% 140 2 670 60% 1 602 513 100% 513 184 100% 184 1 883 40% 753 2 201 40% 881 238 100% 238 288 40% 115 9 962 20% 1 992 5 336 20% 1 067 1 509 40% 604 2 592 40% 1 037 1 437 10% 144 innowacji 3. Podnoszenie konkurencyjności MŚP, sektora rolnego oraz sektora rybołóstwa i akwkultury 3.4. wspieranie zdolności MŚP w zaangażowanie się w proces wzrostu ekonomicznego i innowacji 4.1. promowanie produkcji i dystrybucji OZE 4.2. promowanie efektywności energetycznej i wykorzystania OZE przez MŚP/przez przedsiębiorstwa 4. Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach 4.3. wspieranie efektywności energetycznej (...) 4.4. rozwój i wdrażanie inteligentnych systemów dystrybucji na niskich i średnich poziomach napięcia 4.5. promowanie strategii niskoemisyjnych (...) 4.7. promowanie wysoko wydajnej kogeneracji (...) 5. Promowanie dostosowania do zmian klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem 5.1. wspieranie wyspecjalizowanych inwestycji służących dostosowaniu do zmiany klimatu 6.1. zaspokojenie znaczących potrzeb w zakresie inwestycji w sektorze gospodarki odpadami (...) 6.Ochrona środowiska naturalnego i wspieranie efektywności wykorzystania zasobów 6.2. zaspokojenie znaczących potrzeb w zakresie inwestycji w sektorze gospodarki wodnej (...) 6.4. ochrona i przywrócenie bioróżnorodności, ochrona i rekultywacja gleby oraz promowanie systemów ochrony ekosystemów (...) 6.5. działania mające na celu poprawę stanu środowiska miejskiego (...) 7.1. wspieranie rozwoju multimodalnego Jednolitego Europejskiego 7. Promowanie Obszaru Transportowego zrównoważonego transportu i 7.2. zwiększanie mobilności regionalnej poprzez łączenie węzłów usuwanie niedoborów drugorzędnych i trzeciorzędnych z infrastrukturą TEN-T przepustowości w działaniu 7.3. rozwój przyjaznych dla środowiska i niskoemisyjnych systemów najważniejszych infrstruktur transportu (...) sieciowych 7.4. rozwój I rehabilitacja kompleksowego, nowoczesnego i interoperacyjnego systemu transportu kolejowego 8.Wspieranie zatrudnienia i 8.5. zapewnianie dostępu do zatrudnienia (...) mobilności pracowników 8.9. adaptacja pracowników, przedsiębiorstw i przedsiębiorców do zmian 235 10% 23 10.3. poprawa dostępności i wspieranie uczenia się przez całe życie (...) 886 10% 89 10.Inwestowanie w edukację, umiejętności i uczenie się przez całe życie Łącznie 39 936 Źródło: Projekt Umowy Partnerstwa 2014-2020, MRR, lipiec 2013 10 12 726 Czwarty i piąty cel tematyczny polityki spójności będą realizowane przez Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (Fundusz Spójności) i przez Program Operacyjny Polska Wschodnia (EFRR) na poziomie krajowym, a na poziomie regionalnym – przez szesnaście regionalnych programów operacyjnych (EFRR). Interwencje podejmowane z FS mają zwiększyć odporność całej gospodarki na wybrane zagrożenia związane ze zmianami klimatu oraz ograniczyć ich skutki. Interwencje z EFRR zwiększą możliwości przeciwdziałania skutkom różnego rodzaju zagrożeń oraz reagowania na nie na poziomie lokalnym. Z kolei inwestycje w niskoemisyjne będą realizowane albo z poziomu regionalnego albo krajowego, mając na względzie przede wszystkim ich znaczenie strategiczne. 1. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko – w ramach tego programu cel tematyczny 4 będzie realizowany przede wszystkim poprzez Fundusz Spójności. Przewidziane są dwie osie priorytetowe dotyczące sektora energii – pierwsza dotyczy promocji odnawialnych źródeł energii (OZE) i efektywności energetycznej, a druga bezpieczeństwa energetycznego. W ramach tej pierwszej wspierane będą projekty: (i) zakładające budowę jednostek o większej mocy wytwarzania energii elektrycznej wykorzystującej energię z wiatru, słońca, biomasę oraz biogaz oraz projekty dotyczące podłączenie tych źródeł do sieci; (ii) projekty mające na celu zwiększenie efektywności energetycznej i wykorzystania OZE w dużych przedsiębiorstwach; (iii) zwiększenie efektywności energetycznej i wykorzystania OZE w sektorze publicznym i mieszkaniowym; (iv) poprawa stanu technicznego elektroenergetycznych sieci dystrybucyjnych i wdrożenie technologii inteligentnych; (v) promowanie strategii niskoemisyjnych, szczególnie na obszarach miejskich, przy zastosowaniu m.in. zrównoważonego transportu miejskiego oraz działań mitygacyjnych i adaptacyjnych; (vi) inwestycje w wysokosprawną kogenerację energii cieplnej i energetycznej mając na uwadze popyt na użytkową energię cieplną. Druga oś priorytetową POIiŚ będzie koncentrować się na rozwoju inteligentnej infrastruktury bezpieczeństwa energetycznej (sieci przesyłowe i dystrybucyjne) w sektorze gazowym i elektroenergetyki. POIiŚ przewiduje również oś priorytetową dla inwestycji w ochronę środowiska, w tym adaptacji do zmian klimatu, w ramach której będą realizowane przedsięwzięcia infrastrukturalne nakierowane na wzmocnienie odporności na zagrożenia związane ze zmianami klimatu na obszarach miejskich (szczególnie pod kątem zagrożenia powodziowego) i na wybrzeżu Morza Bałtyckiego oraz mające na celu rozbudowę systemu zarządzania ryzykiem (wczesnego ostrzegania, reagowania i prognozowania zagrożeń, monitorowania środowiska) w dorzeczach Wisły i Odry. W ramach POIiŚ będę realizowane projekty wynikające z dokumentów strategicznych, w szczególności ze Strategicznym planem 11 adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 (SPA 2020). Należy zwrócić uwagę, że inwestycje w infrastrukturę przeciwpowodziową powinny spełniać wszystkie odpowiednie wymagania wynikające z unijnego acquis (Ramowa Dyrektywa Wodna i dyrektywa powodziowa). Warto również podkreślić, że w nowej edycji POIiŚ zwiększony będzie nacisk na budowę infrastruktury transportowej przyjaznej dla środowiska. 2. Program Operacyjny Polska Wschodnia – POPW będzie koncentrować się przede wszystkim na wymiarze miejskim celu tematycznego 4 poprzez wspieranie zrównoważonego transportu miejskiego w pomiędzy pięcioma województwami objętymi tym programem, na podstawie wyznaczonych miejskich obszarów funkcjonalnych. 3. Regionalne Programy Operacyjne – w zakresie celu tematycznego 4 RPO będą wspierać przedsięwzięcia związane z efektywną dystrybucją ciepła i energii elektrycznej z OZE (m.in. pompy ciepła, geotermia, kotłownie, energia wodna, energia słoneczna) oraz związane z biopaliwami i biokomponenetami. RPO będą promować efektywność energetyczną i użycie OZE w małych i średnich przedsiębiorstwach (system doradztwa będzie wspierany z poziomu krajowego). Efektywność energetyczną i wykorzystanie OZE w budynkach publicznych i mieszkalnictwie będzie również wspierane z RPO, przy czym zostanie ustalony podział kwotowy z POIiŚ. Podobne w przypadku inwestycji w kogenerację, zostanie ustalony podział między RPO a POIiŚ na podstawie zainstalowanej mocy. Jeżeli chodzi o klimatyczny cel tematyczny 5, RPO będę przewidywały wsparcie projektów o znaczeniu lokalnym i regionalnym, np. obiekty małej retencji, systemy monitorowania i ostrzegania przed zagrożeniami, a także wyposażenia służb ratownictwa w sprzęt konieczny do usuwaniu skutków katastrof naturalnych. 12
