Diagnostyka wirusologiczna i serologiczna

Copyright:
Krajowy Ośrodek ds. Grypy, NIZP - PZH, ul. Chocimska 24, 00-791 Warszawa, 05.12.2007r.
INSTRUKCJA POBIERANIA MATERIAŁU DO LABORATORYJNYCH BADAŃ
DIAGNOSTYCZNYCH OD CHORYCH PODEJRZANYCH
O ZAKAŻENIE WIRUSEM GRYPY SEZONOWEJ
Cel badania
Badanie ma na celu potwierdzenie zakażenia wirusem grypy poprzez:
- wykazanie obecności antygenu wirusa grypy w komórkach nabłonka górnych dróg
oddechowych (test immunofluorescencji)
i/lub
- izolację wirusa grypy na zarodkach lurzych i/lub hodowli tkankowej MDCK
i/lub
- wykrycie materiału genetycznego RNA wirusa grypy (metody biologii molekularnej
RT-PCR, Real-time RT-PCR)
Kryteria pobierania materiału do badań (kiedy i od kogo należy pobrać materiał)
Materiał należy pobrać od pacjentów, będących w ostrym okresie choroby, tj. najpóźniej do 5
dni od chwili wystąpienia objawów chorobowych, a w przypadku pacjentów z niedoborami
immunologicznymi do 7 dni od chwili wystąpienia objawów chorobowych, najlepiej na czczo
lub nie mniej niż 2 godziny po ostatnim posiłku.
Kryterium pobrania materiału do badań powinien być obraz kliniczny, zgodny z definicją
przypadku określoną przez Unię Europejską, tj.:
- nagłe wystąpienie choroby,
- kaszel,
- gorączka >38C,
- ból mięśni/stawów i/lub ból głowy.
Obraz kliniczny grypy nie jest na tyle charakterystyczny, by mógł bez wątpienia wskazywać
na zakażenie wirusem grypy, a nie innymi patogenami atakującymi układ oddechowy. Lekarz
podejmujący decyzję o potrzebie wykonania diagnostycznych badań laboratoryjnych w
kierunku grypy powinien zatem mieć na uwadze powyższe i może nie ograniczać się w
sposób ścisły i kategoryczny do objawów podanych wyżej, jeśli zgodnie ze swoja wiedzą
medyczną uzna to za stosowne.
Rodzaj materiału do badań
Od pacjenta należy pobrać 3 wymazy:
z gardła
z lewego nozdrza
z prawego nozdrza
Sprzęt i odczynniki niezbędne do pobrania materiału
szpatułki do gardła
sterylne patyczki wymazowe z probówkami;
do pobrania wymazów służą jałowe patyczki wymazowe zakończone wacikiem i
umieszczone w zamykanej probówce (w sprzedaży dostępne są gotowe patyczki z
wacikami i probówkami, np. firmy MEDLAB, nr kat. 54.0261.1S).
1/3
Copyright:
Krajowy Ośrodek ds. Grypy, NIZP - PZH, ul. Chocimska 24, 00-791 Warszawa, 05.12.2007r.
UWAGA! Niektóre firmy mają w swojej ofercie patyczki z wacikami pokrytymi np.
węglem aktywowanym czy umieszczone w probówkach z gotowym podłożem
transportowym – takie patyczki nie nadają się jednak do opisywanych tu celów.
-
statywy na patyczki wymazowe (lub inny sprzęt umożliwiający przechowywanie
patyczków wymazowych w pozycji pionowej)
sól fizjologiczna
podłoże transportowe przeznaczone do transportu wirusa, tj. takie, którego skład będzie
zapewniał stabilność wirionom (podłoże takie można przygotować według zaleceń
zawartych w załączniku nr 3 Zarządzenia nr 14/05 Głównego Inspektora Sanitarnego z
dnia 3 listopada 2005r. (http://www.gis.gov.pl/pdf/grypa/zalacznik10.pdf; Podłoże do
transportu wirusa).
Pobranie wymazu z gardła:
języczek
migdałek
tylna ściana gardła
-
-
-
należy poprosić pacjenta o szerokie otwarcie jamy ustnej
używając szpatułki docisnąć język ku dołowi, co pozwoli uniknąć kontaminacji wymazu
śliną
za pomocą sterylnego patyczka wymazowego, wyjętego z probówki transportowej,
energicznie potrzeć obie powierzchnie migdałków oraz tylną ścianę gardła (bez dotykania
powierzchni jamy ustnej) zwracając szczególną uwagę na miejsca zapalnie zmienione
patyczek wymazowy z pobranym materiałem umieścić w probówce transportowej (bez
dotykania wacikiem jej ścianek), z którą został on dostarczony
w probówce umieścić:
 w przypadku testu immunofluorescencji, metod biologii molekularnej RT-PCR, Realtime RT-PCR: 2 ml soli fizjologicznej
 w przypadku izolacji wirusa, metod biologii molekularnej, RT-PCR, Real-time RTPCR: 2 ml podłoża do transportu wirusów
probówkę zakręcić i podpisać (inicjały pacjenta i/lub kod próbki pozwalające na
jednoznaczną identyfikację, data pobrania wymazu)
2/3
Copyright:
Krajowy Ośrodek ds. Grypy, NIZP - PZH, ul. Chocimska 24, 00-791 Warszawa, 05.12.2007r.
Pobranie wymazów z nosa (z obu nozdrzy):
-
-
należy upewnić się czy przed pobraniem materiału pacjent nie wydmuchiwał nosa
w celu pobrania wymazu należy delikatnie odchylić głowę pacjenta do tyłu i
przytrzymać za podbródek
drugą ręką umieścić koniec sterylnego (nowego) patyczka wymazowego w prawym
nozdrzu pacjenta
wymaz powinien być pobrany energicznie, aby mieć pewność, iż zawiera on zarówno
komórki, jak i śluz z wnętrza nozdrza
koniec patyczka wymazowego od strony zakrętki odłamać lub uciąć nożyczkami
patyczek wymazowy z pobranym materiałem umieścić następnie w probówce, w
której jest już wymaz z gardła (bez dotykania wacikiem jej ścianek)
probówkę zakręcić
wg tej samej procedury za pomocą nowego sterylnego patyczka wymazowego należy
pobrać wymaz z lewego nozdrza i umieścić ten patyczek w probówce, w której znajduje
się już wymaz z gardła i wymaz z prawego nozdrza (w jednej probówce znajdują się
zatem trzy patyczki wymazowe)
probówkę zakręcić
Przechowywanie i transport pobranych materiałów:
Wymazy należy jak najszybciej, tj. najpóźniej w ciągu 24h od momentu pobrania,
przetransportować (w pozycji pionowej!) wraz z wypełnionym formularzem DANE
PACJENTA do laboratorium traktując go jako materiał potencjalnie zakaźny i zapewniając
podczas transportu temperaturę +2ºC do +8ºC.
Do czasu transportu próbówkę z wymazami należy umieścić w pozycji pionowej w lodówce.
Jeśli transport materiału do laboratorium nie będzie możliwy w ciągu 24h to wówczas próbki
należy zamrozić w temp. poniżej -70ºC (nie w -20ºC). W takiej sytuacji możliwe będzie
wykonanie izolacji wirusa oraz badań metodami biologii molekularnej, natomiast nie będzie
możliwe wykonanie testu immunofluorescencji.
Informacje na temat pobranego materiału i pacjenta
Do pobranego materiału, jaki zostanie przetransportowany do laboratorium diagnostycznego,
należy załączyć zlecenie na wykonanie badania z podaniem wybranej metody oraz formularz
Dane Pacjenta.
3/3
Copyright:
Krajowy Ośrodek ds. Grypy, NIZP - PZH, ul. Chocimska 24, 00-791 Warszawa, 05.12.2007r.
DANE PACJENTA
Identyfikacja pacjenta
(inicjały i/lub kod próbki, pozwalające
na jednoznaczną identyfikację)
Data urodzenia
Zaznaczyć właściwe znakiem X
Opis
Płeć
kobieta
mężczyzna
Data wystąpienia objawów
Data pobrania wymazów
Zaznaczyć właściwe znakiem X
Opis
Czy pacjent był szczepiony przeciwko
grypie w tym sezonie epidemicznym?
tak
nie
Opis
Zaznaczyć właściwe znakiem X
nie
Ekspozycja pacjenta na specyficzne
leki
antywirusowe-antygrypowe
(oseltamivir, zanamivir, amantadyna)
w ciągu ostatnich 14 dni
tak – pacjent
przyjmował
takie leki
tak – pacjent
miał kontakt
z osobą
przyjmującą
takie leki
Dane kontaktowe lekarza
Data otrzymania wymazów przez (wypełnia laboratorium)
laboratorium
Wynik badania wraz ze wskazaniem (wypełnia laboratorium)
metody: immunofluorescencja (IF),
izolacja wirusa (MDCK i/lub zarodki
kurze), RT-PCR, Real-time RT-PCR
1/1
Copyright:
Krajowy Ośrodek ds. Grypy, NIZP - PZH, ul. Chocimska 24, 00-791 Warszawa, 05.12.2007r.
5