Przyroda
advertisement
Roczny plan wynikowy nauczania przyrody w 6 klasie szkoły podstawowej Temat z podręcznika Numer i temat lekcji Zakres treści podręcznikowych Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe (R – rozszerzające, D – dopełniające, W – wykraczające) Ścieżka edukacyjna Treści ze ścieżki Uwagi 1 2 3 4 5 6 7 Dział: ZIEMIA CZĘŚCIĄ WSZECHŚWIATA Uczeń: • opisuje sposoby poznawania przyrody • objaśnia, w jaki sposób korzystać z informatora o egzaminie po VI klasie szkoły podstawowej (standardy) Uczeń: • proponuje metody i sposoby poznawania wybranych zagadnień, korzystając z wiedzy zdobytej w IV i V klasie (R) Edukacja czytelnicza i medialna • literatura popularnonaukowa Teoria helio- 2. Poznaje• Gwiazdy, • omawia budowę kalendarza centryczna my heliocen- gwiazdozbiory, • wskazuje zastosowania Kopernika tryczną planety kalendarza teorię • kalendarz • omawia główne założenia Mikołaja • teoria teorii heliocentrycznej • uzasadnia, że obserwacja jest głównym sposobem poznawania świata (R) • opisuje zasługi Mikołaja Kopernika dla rozwoju nauk przyrodniczych Wychowanie patriotyczne i obywatelskie • sylwetki wielkich 1. W jaki sposób będziemy poznawać przyrodę w VI klasie? 1 • Zapoznanie uczniów z: – zakresem materiału nauczania – wymaganiami programowymi na poszczególne oceny – sposobami sprawdzania i oceniania osiągnięć Kopernika heliocentryczna Pole 3. Pole • rozwój nauk grawitacyjne grawitacyjne o ruchach ciał Ziemi Ziemi i ich przyczynach • prawo powszechnej grawitacji • pole grawitacyjne Ziemi Układ 4. Pozna• powstanie Słoneczny jemy Układ Układu Słoneczny: Słonecznego Słońce • planety typu i bliższe Ziemi planety • warunki panujące na Księżycu 5. Pozna• planetoidy jemy dalekie • meteoryty ciała • planety– niebieskie olbrzymy • komety • znaczenie lotów i badań kosmicznych • podaje przykłady świadczące o istnieniu pola grawitacyjnego Ziemi • podaje jednostkę siły i masy • wyznacza masę wskazanego przedmiotu • na podstawie doświadczenia objaśnia zależność między masą ciała a jego ciężarem (R) • wyjaśnia pojęcie orbita (R) • wyjaśnia, co nazywamy polem grawitacyjnym (R) • określa, od czego zależy wartość siły grawitacji (D) • wyjaśnia, dlaczego ciężar ciała zmienia się w zależności od odległości od środka Ziemi (D) • podaje różnice między planetami a gwiazdami • opisuje warunki umożliwiające istnienie życia na Ziemi • wymienia planety Układu Słonecznego • opisuje, w jaki sposób powstał Układ Słoneczny (D/W) • porządkuje planety Układu Słonecznego od najbliższej Słońcu do najdalszej (R) • wyjaśnia, dlaczego na Księżycu nie ma atmosfery (D/W) • wskazuje różnice między planetoidami a meteorytami • wyjaśnia, co to są galaktyki • podaje przykłady wykorzystania sztucznych satelitów • wymienia różnice między Ziemią a planetami–olbrzymami (R) • wyjaśnia, w jakim celu podejmuje się loty w kosmos (R/D) 2 Polaków Edukacja czytelnicza i medialna • wydawnictwa informacyjne Wychowanie patriotyczne i obywatelskie • sylwetki wielkich Polaków Podsumujmy 6. Ziemia częścią Wszechświata – podsumowanie Dział: ZIEMIA – NASZA PLANETA Kula ziemska 7. Kula ziemska Pole 8./9. Poznamagnetyczne jemy Ziemi oddziaływania elektrostatyczne i magnetyczne • model Ziemi • wskazuje na globusie bieguny – globus ziemskie i oś Ziemi • ruch obrotowy • wyjaśnia związek pozornej Ziemi wędrówki Słońca po niebie • wymiary Ziemi z ruchem obrotowym Ziemi • podaje podstawowe wymiary kuli ziemskiej • oddziaływania • podaje przykłady elektrostaoddziaływań tyczne elektrostatycznych • przykłady • nazywa bieguny magnetyczne oddziaływań • rysuje linie pola magnetycznych magnetycznego • bieguny • wymienia 3–4 przykłady magnetyczne przedmiotów przyciąganych przez magnes • wyjaśnia, kiedy magnesy przyciągają się, a kiedy odpychają 3 • wymienia skutki ruchu obrotowego Ziemi (R) • wykreśla koło odpowiadające wymiarom Ziemi we wskazanej przez nauczyciela skali (R) • wyjaśnia, na czym polega elektryzowanie ciał przez tarcie (R) • wyjaśnia pojęcie pola magnetycznego (R) • wykazuje istnienie pola magnetycznego wokół magnesów (R) • objaśnia, na czym polegają oddziaływania magnetyczne (R/D) 10. Pole • dowody na • podaje przykład zjawiska magnetyczne istnienie pola mającego związek Ziemi magnetycznego z istnieniem pola Ziemi magnetycznego Ziemi • bieguny • podaje przykład magnesu magnetyczne naturalnego i geograficzne • za pomocą kompasu • magnesy wyznacza bieguny Ziemi naturalne Jak określić położenie geograficzne? 11. Co to jest • południki siatka i równoleżniki geogra• równik ficzna? • półkula północna i południowa • wskazuje na globusie południki i równoleżniki • wskazuje równik • pokazuje półkulę północną i południową 12. Współ• szerokość rzędne geograficzna geograficzne • długość geograficzna • południk zerowy • wskazuje południk zerowy • pokazuje półkulę wschodnią i zachodnią 4 • wyjaśnia, dlaczego igła magnetyczna ustawia się w kierunku północ–południe (R/D) • zaznacza na rysunku bieguny magnetyczne Ziemi (R) • pokazuje na rysunku rozmieszczenie biegunów magnetycznych i geograficznych (R) • objaśnia zależność między ziemskimi biegunami magnetycznymi a geograficznymi (D) • podaje przykłady materiałów, z których można wykonywać magnesy (R) • wyjaśnia, do czego służy siatka geograficzna (R) • wymienia cechy odróżniające równik od innych równoleżników (R) • wskazuje kierunki świata na mapie, posługując się południkami i równoleżnikami (W) • wyjaśnia pojęcia: długość geograficzna i szerokość geograficzna (R) 13. W jaki sposób określamy położenie geograficzne? Podsumujmy 14. Ziemia – nasza planeta. Podsumowanie 15. Sprawdzian • położenie • określa w stopniach położenie • określa w stopniach i minutach geograficzne geograficzne wskazanych położenie geograficzne wskazanych • ćwiczenia miejsc miejsc (R/D) w określaniu • odszukuje punkty na globusie, położenia mając podane współrzędne geograficznego geograficzne (R/D) tematy 2–14 Dział: ROLA SŁOŃCA Światło i zjawiska świetlne 16. Poznajemy źródła światła • naturalne • podaje przykłady źródeł źródła światła światła • sztuczne źródła • potrafi wskazać naturalne światła i sztuczne źródła światła • energia • buduje prosty obwód elektryczna elektryczny • wyjaśnia, jak zachować się w czasie burzy • podaje przykłady przewodników i izolatorów 5 • rysuje schemat prostego obwodu elektrycznego (R) • określa podstawowe właściwości przewodników i izolatorów (R) 17. Prosto• prostoliniowe liniowe rozchodzenie rozchodzenie się światła się światła • promień świetlny • ciała przezroczyste i nieprzezroczyste • cień i półcień 18. Jakie są • dzień i noc skutki prostoliniowego rozchodzenia się światła? 19./20. • odbicie światła Odbicie • rozproszenie i załamanie światła światła • załamanie światła • rysuje, jak rozchodzi się światło • podaje przykłady ciał przezroczystych i nieprzezroczystych • wyjaśnia, jak powstaje cień • wyjaśnia, co oznacza grot strzałki narysowanej przy promieniu świetlnym • wyjaśnia pojęcie promienia świetlnego (R) • wyjaśnia, dlaczego promień świetlny przedstawia się za pomocą strzałki (D) • tłumaczy zjawisko zaćmienia Słońca i Księżyca (R/D) • przedstawia schematycznie powstawanie cienia i półcienia (D) • wyjaśnia zjawisko następowania dnia i nocy • oblicza długość dnia i nocy, mając podane godziny wschodu i zachodu Słońca • wyjaśnia przyczynę różnic w długości dnia i nocy (D) • rysuje odbicie światła od powierzchni lustrzanych płaskich • wyjaśnia, kiedy następuje rozproszenie światła • wyjaśnia, kiedy następuje załamanie światła • wyjaśnia, jaki obraz nazywamy pozornym (D) • tłumaczy zjawisko załamania światła (R/D) • rysuje promień świetlny przechodzący z powietrza do innego ośrodka przezroczystego (R) • wymienia przykłady zjawisk związanych z odbiciem i załamaniem światła (R) 6 21. Światło białe i światła barwne • zjawisko rozszczepienia światła • widmo światła białego • wskazuje, gdzie w przyrodzie można zaobserwować zjawisko rozszczepienia światła • określa, na czym polega zjawisko rozszczepienia światła białego 22. Barwy • barwy • wymienia barwy podstawowe ciał podstawowe i dopełniające w przyrodzie i dopełniające • wyjaśnia powstawanie barw • pochłanianie widzianych ciał światła • wskazuje zastosowanie • widzenie barw filtrów Czy dzień 23./24. Pory • ruch dzienny • podaje przyczyny może trwać roku jako Słońca następowania pór roku pół roku? następstwo w różnych • wymienia daty przesilenia ruchu porach roku letniego i zimowego obiegowego • przesilenie • wyjaśnia, dlaczego niektóre Ziemi letnie i zimowe lata są przestępne • ruch obiegowy Ziemi • zrównanie dnia z nocą 25. Strefy • charakterystyka • pokazuje na globusie strefy oświetlestref oświetleoświetleniowe Ziemi niowe Ziemi niowych Ziemi Podsumujmy 26. Rola Słońca – podsumowanie 27. tematy 17–25 Sprawdzian 7 • wykazuje, że światło białe jest mieszaniną wielu barw (D) • objaśnia, dlaczego światło białe ulega rozszczepieniu (R) • potrafi zademonstrować powstawanie widma światła białego (R) • wyjaśnia, co to są filtry świetlne (R) • opisuje budowę oka (D) • wyjaśnia, kiedy ciała mają barwę czarną, a kiedy białą (R) • objaśnia rysunek przedstawiający oświetlenie Ziemi w pierwszych dniach pór roku (R/D) • wyjaśnia zjawisko dnia polarnego i nocy polarnej (R/D) • charakteryzuje poszczególne strefy oświetleniowe Ziemi (D) Dział: WSZECHOCEAN Kontynenty i oceany Cztery oceany Czynniki wpływające na warunki życia w morzu Ukształtowanie dna morskiego • nazwy kontynentów i oceanów • położenie kontynentów i oceanów na mapie oraz na globusie • odkrycie Ameryki przez K. Kolumba 29. Co to jest • granice Wszechoceanów ocean? • morza • zasięg lądów i oceanów przed milionami lat oraz dziś 30. Czynniki • zasolenie wody wpływające morskiej na warunki • pochłanianie życia światła przez w morzu wodę morską i jego skutki • temperatura wód morskich 28. Kontynenty i oceany na Ziemi 31. Jak ukształtowane jest • szelf • rafy koralowe • podmorskie • pokazuje na mapie oraz na globusie kontynenty i oceany • pokazuje na mapie trasę pierwszej wyprawy Krzysztofa Kolumba (R) • pokazuje na mapie wyspy odkryte przez Krzysztofa Kolumba (D) Edukacja czytelnicza i medialna • wydawnictwa informacyjne • pokazuje na mapie, jakie • pokazuje granice poszczególnych kontynenty oblewa każdy oceanów (R) z oceanów • pokazuje na mapie typy mórz (R) • odczytuje z mapy nazwy mórz • podaje przyczyny zmiany zasięgu oblewających Europę lądów i oceanów (D/W) • wyjaśnia, dlaczego woda morska jest słona • wyjaśnia, dlaczego na głębokości poniżej 100 m panują ciemności • wskazuje czynniki wpływające na przezroczystość wód morskich • opisuje warunki panujące na szelfie • odszukuje na mapie: rowy 8 • wyjaśnia przyczyny zróżnicowanego zasolenia wód morskich (R) • omawia wpływ zasolenia wody na warunki życia w morzu (W) • wymienia różnice między warunkami panującymi przy powierzchni i w głębiach oceanicznych (D) • wyjaśnia, co nazywamy szelfem (R) Edukacja • opisuje rafę koralową (D) ekologiczna • wymienia konsekwencje budowy • degradacja Ruch wody morskiej dno morskie? łańcuchy górskie • rowy oceaniczne 32. Ruch wody morskiej • elementy fali • wymienia przyczyny • przypływy falowania wody i odpływy • pokazuje na mapie Prąd • prądy morskie Zatokowy • Prąd Zatokowy • rysuje schemat fali oceaniczne, podmorskie wyspy i łańcuchy górskie platform wiertniczych na szelfie (D) • opisuje falę (R) • wyjaśnia przyczynę przypływów i odpływów (R) • objaśnia przyczynę powstawania prądów morskich (D) • podaje przykłady wpływu prądów morskich na żeglugę oraz klimat (R/D) Podsumujmy 33. Morza i oceany – podsumowanie Dział: CHARAKTERYSTYKA STREF ŻYCIA W MORZU Charakterystyka stref życia w morzu 34. Charakterystyka stref życia w morzu • warunki życia w wodzie • strefy życia organizmów w morzu • warunki świetlne i termiczne w poszczególnych strefach • nazywa strefy życia w morzu • opisuje warunki świetlne panujące w poszczególnych strefach życia w morzu 9 • charakteryzuje warunki (świetlne, termiczne) panujące w poszczególnych strefach (R/D) • wyjaśnia przyczyny zróżnicowania świata organicznego w poszczególnych strefach (D) środowiska – przyczyny oraz jej związek z formami działalności ludzi • zwierzęta bezkręgowe strefy przybrzeżnej • budowa chełbi • koralowce • symbioza ukwiała z pustelnikiem Strefa 36./37. Strefa • przystosowania otwartej toni otwartej toni w budowie ryb wodnej wodnej do życia w wodzie • czynności życiowe ryb • rozmnażanie się ryb • przystosowania ssaków do życia w wodzie Strefa denna 38. Zwie• skorupiaki rzęta strefy morskie dennej • małże Strefa przybrzeżna morza Co to jest dźwięk? 35. Poznajemy strefę przybrzeżną morza • klasyfikuje zwierzęta na kręgowce i bezkręgowce • odróżnia polipa od meduzy • rysuje chełbię • wyjaśnia, na czym polega symbioza ukwiała z pustelnikiem • wskazuje charakterystyczne cechy polipa i meduzy (R) • opisuje przystosowania w budowie chełbi do warunków życia (R) • charakteryzuje koralowce (R/D) • opisuje budowę zewnętrzną ryby • wymienia przystosowania w budowie zewnętrznej ryb do życia w wodzie • wymienia przykłady ssaków żyjących w morzach • charakteryzuje czynności życiowe ryb (R/D) • wyjaśnia przyczyny wędrówek ryb (R) • objaśnia, na czym polega jajorodność i żyworodność ryb (R/D) • opisuje przystosowania ssaków do życia w wodzie (R/D) • opisuje budowę zewnętrzną skorupiaków morskich na przykładzie homara • podaje przykłady skorupiaków morskich • omawia znaczenie małży w przyrodzie 39. Co to jest • źródła • wymienia źródła dźwięków dźwięk dźwięków • zaznacza na rysunku • fala dźwiękowa rozrzedzenie, zagęszczenie • rozchodzenie i długość fali się fal • tłumaczy, kiedy powstaje 10 • tłumaczy, na czym polega zjawisko linienia skorupiaków (R) • rozpoznaje wybrane skorupiaki morskie (R/D) • opisuje zależność budowy małży od warunków środowiska i trybu życia (D) • wyjaśnia, co nazywamy falą dźwiękową (R) • podaje przykłady ośrodków różniących się prędkością rozchodzenia się fal dźwiękowych dźwiękowych • echo • ultradźwięki Poznanie i znaczenie oceanów • dawne wyprawy morskie • nowoczesne badania naukowe 41./42. Jakie • znaczenie znaczenie oceanów dla mają człowieka oceany? • transport morski • połowy ryb • hodowla organizmów morskich • bogactwa mineralne • turystyka nadmorska 40. W jaki sposób poznano oceany? echo • podaje przykłady zastosowania echosondy • opisuje podróż Ferdynanda Magellana • wyjaśnia, do czego służy batyskaf • wymienia korzyści, które człowiek czerpie z mórz i oceanów • wyjaśnia, dlaczego ludzie chętnie wypoczywają nad morzem 11 (R) • wyjaśnia, dlaczego fale dźwiękowe nie mogą się rozchodzić w próżni (D) • wyjaśnia, co nazywamy częstotliwością fali (R) • objaśnia zjawisko echolokacji (R) • podaje przykłady wykorzystywania zjawiska echa przez zwierzęta (R/D) • pokazuje na mapie szlak, którym płynął Ferdynand Magellan (R) • opisuje znaczenie wypraw dawnych żeglarzy dla poznania świata (D) • wyjaśnia, w jakim celu ludzie badają dno mórz i oceanów (R/D) • podaje przykłady gospodarczego wykorzystania oceanów (R/D) • wyjaśnia, dlaczego wprowadzane są limity połowów (R) • analizuje skutki korzystania przez człowieka z zasobów morskich (D) Edukacja czytelnicza i medialna • wydawnictwa informacyjne Podsumujmy 43. Charakterystyka stref życia w morzu – podsumowanie 44. Sprawdzian tematy 28–43 Dział: Z WODY NA LĄD Życie w jeziorze 45. Warunki życia w jeziorze w zależności od pór roku 46./47. Poznajemy mikroświat zwierzęcy jeziora • czynniki warunkujące życie w jeziorze 48./49. Inne zwierzęta żyjące w jeziorze • skorupiaki • pajęczaki – pająk topik • ślimaki • ryby • pierwotniaki • budowa komórki zwierzęcej • jamochłony – stułbia • opisuje warunki niezbędne do życia zwierząt w jeziorze • opisuje zmiany warunków życia w jeziorze w zależności od pór roku • opisuje budowę pierwotniaków na przykładzie pantofelka • omawia budowę komórki zwierzęcej • omawia budowę stułbi • wymienia charakterystyczne cechy budowy stawonogów • wylicza przykłady zwierząt żyjących w jeziorze • podaje przykłady zależności pokarmowych w jeziorze 12 • wyjaśnia, dlaczego w jeziorach żyją głównie zwierzęta zmiennocieplne (D/W) • tłumaczy, dlaczego organizmy zwierzęce nazywamy cudzożywnymi (R) • odróżnia komórkę zwierzęcą od roślinnej (R/D) • charakteryzuje pierwotniaki (D) • wymienia przystosowania stułbi do trybu życia (R) • odróżnia stawonogi od innych zwierząt wodnych (R) • rozpoznaje wybrane zwierzęta występujące w jeziorze (R/D) • charakteryzuje faunę występującą w różnych strefach jeziora (D) • wymienia gatunki zwierząt, które można spotkać tylko w czystych wodach (D) Wyjście zwierząt na ląd 50./51. Wyjście zwierząt na ląd • cechy budowy • nazywa części ciała żaby zewnętrznej • opisuje czynności życiowe płazów płazów • przedstawiciele • wymienia 2–3 przykłady płazów płazów chronionych bezogonowych i ogoniastych • wymienia cechy budowy zewnętrznej płazów będące przystosowaniem do życia na lądzie (R) • opisuje rozwój żaby (R) • klasyfikuje, popierając przykładami, płazy na bezogonowe i ogoniaste (R/D) Podsumujmy 52. Życie w jeziorze – podsumowanie 53./54. Podsumowanie oraz sprawdzian wiadomości i umiejętnośc i zdobytych w I semestrze Dział: WARUNKI ŻYCIA W ŚRODOWISKU LĄDOWYM Jak gady przystosowały się do życia w środowisku lądowym? 55./56. Jak • cechy gadów gady przybędące przystostosowały się sowaniem do do życia w życia na lądzie środowisku • czynności lądowym? życiowe gadów • jajorodność • charakterystyka żółwi, jaszczurek, • porównuje warunki życia w wodzie i na lądzie • omawia cechy budowy gadów będące przystosowaniem do życia na lądzie • odróżnia żmiję zygzakowatą od innych węży • wyjaśnia, jak należy postępować po ukąszeniu przez żmiję 13 • omawia proces rozmnażania się gadów (R/D) • porównuje czynności życiowe płazów i gadów, uwzględniając przystosowania tych zwierząt do warunków życia (D/W) • charakteryzuje budowę żółwi, jaszczurek i węży (R/D) • podaje charakterystyczne cechy żmii zygzakowatej (R) Edukacja prozdrowotna • ochrona przed zagrożeniami naturalnymi Ptaki – latające i śpiewające kręgowce 57./58. Poznajemy ptaki 59. Wędrówki ptaków Ssaki – najdoskonalsze kręgowce 60. Poznajemy ssaki węży • postępowanie po ukąszeniu przez żmiję • podobieństwa ptaków i gadów oraz różnice między nimi • stałocieplność • rodzaje piór • typy dziobów i kończyn tylnych ptaków • jajorodność, gniazdowniki i zagniazdowniki • przyczyny wędrówek ptaków • zróżnicowanie pór odlotów i przylotów • obrączkowanie ptaków • ptaki chronione • charakterystyczne cechy ssaków • ssaki występujące w różnych • opisuje budowę zewnętrzną ptaka • wymienia cechy będące przystosowaniem ptaka do lotu • rozpoznaje rodzaje piór • opisuje budowę pióra • na podstawie ilustracji wymienia charakterystyczne cechy dziobów i kończyn wskazanych ptaków (w tym ptaków drapieżnych) • wskazuje podobieństwa ptaków i gadów oraz różnice między nimi (R/D) • wyjaśnia, jakie znaczenie ma stałocieplność dla ptaków (R) • opisuje rozmnażanie się ptaków (D) • objaśnia, popierając przykładami, pojęcia: gniazdowniki i zagniazdowniki (R) • podaje przykłady ptaków odlatujących z Polski • omawia znaczenie ptaków w przyrodzie • wymienia 3 przykłady gatunków ptaków chronionych • wymienia przyczyny wędrówek ptaków (R) • charakteryzuje wybraną grupę ptaków (D) • na wybranych przykładach wykazuje związek między budową a trybem życia ptaków (D) • wymienia charakterystyczne • wymienia wytwory skóry ssaków cechy ssaków (R) • podaje przykłady ssaków • charakteryzuje rozmnażanie się z różnych środowisk i rozwój ssaków (R/D) • rozpoznaje wybrane gatunki ssaków chronionych w Polsce 14 Małe zwierzęta lądowe środowiskach • rozmnażanie się i rozwój ssaków 61. Małe • budowa zwierzęta zewnętrzna lądowe – pierścienic pierścienice • sposób poruszania się dżdżownicy • rola w użyźnianiu gleby 62. • budowa Poznajemy zewnętrzna pajęczaki pająka • przedstawiciele pająków • roztocze 63. Owady • części ciała – najliczniej- owada sza grupa • różnorodność zwierząt budowy lądowych owadów • rozmnażanie się owadów • znaczenie owadów w przyrodzie • wymienia charakterystyczne cechy pierścienic • wyjaśnia rolę dżdżownic w użyźnianiu gleby • opisuje cechy przystosowujące dżdżownicę do życia w glebie (R/D) • opisuje czynności życiowe dżdżownicy (D) • opisuje budowę zewnętrzną pająka • opisuje sposób postępowania w wypadku przyczepienia się kleszcza • opisuje przystosowania pająka do zdobywania pokarmu (R) • charakteryzuje inne pajęczaki – roztocze, np. kleszcze (R/D) • nazywa części ciała owada • opisuje poszczególne części ciała owada • wskazuje przykłady pozytywnego i negatywnego znaczenia owadów dla człowieka • określa rolę szkieletu zewnętrznego u owadów (R) • rozpoznaje typy aparatów gębowych owadów (R/D) • opisuje modyfikacje skrzydeł owadów (R/D) • opisuje rozwój owadów (R/D) • omawia rolę owadów w przyrodzie (R) 15 Edukacja prozdrowotna • ochrona przed zagrożeniami naturalnymi 64. Ślimak winniczek – przedstawiciel ślimaków lądowych Podsumujmy 65. Warunki życia w środowisku lądowym – podsumowanie 66. Sprawdzian • przykłady ślimaków lądowych (i wodnych) • części ciała ślimaka winniczka • rola muszli • rozmnażanie się ślimaka winniczka • nazywa części ciała ślimaka winniczka • opisuje zachowania ślimaka w zależności od czynników zewnętrznych (R) • omawia rozmnażanie się ślimaka winniczka (D) tematy 55–64 Dział: KRAJOBRAZY ZIEMI Co to jest klimat? 67. Co to jest • obserwacje klimat? pogody • klimat • przebieg pór roku Strefy 68. Ogólna geograficzne charakterystyka stref • zróżnicowanie klimatu i szaty roślinnej na • wymienia podstawowe elementy klimatu • odczytuje dane z wykresów • podaje kryteria podziału kuli ziemskiej na strefy krajobrazowe 16 • wyjaśnia, w jaki sposób określa się klimat danego obszaru (R/D) • wykonuje obliczenia, wykorzystując dane zawarte na wykresie, i na ich podstawie określa cechy klimatu (R/D) • na podstawie analizy wykresów porównuje klimaty (D/W) • opisuje strefy krajobrazowe na terenie Europy (R) • opisuje krajobraz wybranej strefy geograficznych Wilgotne lasy równikowe – strefa bez pór roku Ziemi • granice stref geograficznych (krajobrazowych) • strefy krajobrazowe w Europie 69. Zdobyw- • granice strefy cy lasów wilgotnych równikolasów wych równikowych • ekspedycje i podróżnicy 70. Klimat • charakterysi gleby tyczne cechy w strefie klimatu lasów • dzień w lesie równikorównikowym wych • gleby 71. Rośliny • poziomy lasu i zwierzęta równikowego wilgotnego • przystosowania lasu równiroślin kowego wilgotnego lasu równikowego • fauna lasu równikowego • pokazuje na mapie rozmieszczenie stref krajobrazowych (D/W) • podaje przyczyny istnienia różnych stref krajobrazowych (D) • wskazuje przyczyny odchylenia granic stref krajobrazowych od równoleżników (D) • pokazuje na mapie granice strefy wilgotnych lasów równikowych • wyjaśnia cel ekspedycji do lasów równikowych w XIX wieku • charakteryzuje klimat równikowy na podstawie danych z wykresów • opowiada o wyprawach mających na celu poznanie lasów równikowych (R/D) • opisuje przebieg dnia w lesie równikowym (R) • wyjaśnia przyczynę małej żyzności gleb w lesie równikowym (D) • podaje 2–3 przykłady roślin, • charakteryzuje warunki świetlne które można spotkać panujące w lesie równikowym (R) w wilgotnym lesie • omawia wybrane przystosowania równikowym roślin do życia w lesie równikowym • podaje przykłady zwierząt (R/D) żyjących w lesie równikowym • charakteryzuje przystosowania wybranych gatunków zwierząt do życia w wilgotnym lesie równikowym (R/D) 17 Edukacja czytelnicza i medialna • literatura popularnonaukowa 72./73. • plemiona Gospodarka • plantacje człowieka • eksploatacja w lesie lasów równikowym równikowych • bogactwa mineralne Dwie pory roku w strefie sawann 74. Pory roku w strefie sawann 75. Rośliny i zwierzęta sawanny afrykańskiej 76. Gospodarka w strefie sawann • charakterystyka pory suchej i deszczowej • zmiany w wyglądzie roślin w zależności od pory roku • roślinność sawanny • owady sawanny • zwierzęta roślinożerne sawanny • drapieżniki • rośliny uprawne i hodowla zwierząt w strefie sawann • Sahel • podaje przykłady roślin uprawianych na plantacjach w strefie równikowej • opisuje znaczenie gospodarcze lasów równikowych • pokazuje na mapie strefę sawann • odczytuje z wykresu temperaturę oraz opady w porze deszczowej i suchej • opisuje krajobraz sawanny • opisuje wpływ klimatu i roślinności Edukacja na sposób gospodarowania ekologiczna mieszkańców strefy (D) • degradacja • wskazuje przyczyny zmniejszania środowiska się obszaru lasów równikowych – przyczyny (R/D) oraz jej • analizuje skutki zmniejszania się związek obszaru lasów równikowych (D/W) z formami działalności ludzi • omawia przystosowania roślin do warunków panujących w porze deszczowej i suchej (R) • porównuje wygląd sawanny w porze deszczowej i suchej (D) • wymienia 5 gatunków zwierząt występujących na sawannach • charakteryzuje faunę sawanny (R/D) • omawia przystosowania zwierząt sawanny do zdobywania pokarmu (R/D) • wymienia rośliny uprawiane w strefie sawann • opisuje rolnictwo tradycyjne w strefie sawann (R) • charakteryzuje Sahel (D) 18 Całoroczna susza w strefie pustyń 77. Poznajemy strefę pustyń 78. Rośliny i zwierzęta pustyni 79. Mieszkańcy pustyni 80. Życie w dolinie Nilu • warunki klimatyczne pustyń • położenie pustyń • krajobrazy pustyń • przystosowania roślin do warunków klimatycznych pustyni • fauna pustyni • koczownicy i ich zajęcia • oazy • uprawa roli • ropa naftowa i wpływ jej wydobycia na zmiany krajobrazu pustyni • osadnictwo w dolinie i delcie Nilu • rolnictwo w dolinie Nilu • krokodyl nilowy • pokazuje strefę pustyń na mapie • charakteryzuje klimat pustynny • wymienia rodzaje pustyń (R) • porównuje krajobrazy różnych rodzajów pustyń (D) • wymienia 3–4 gatunki zwierząt żyjących na pustyni • omawia przystosowania roślin do życia w warunkach pustynnych (R/D) • charakteryzuje faunę pustyń (R/D) • opisuje przystosowania zwierząt do życia na pustyni (R/D) • opisuje wpływ warunków Edukacja przyrodniczych na sposób ekologiczna gospodarowania i gęstość • degradacja zaludnienia (R/D) środowiska • przewiduje dalsze zmiany – przyczyny środowiska na skutek eksploatacji oraz jej złóż ropy naftowej (D/W) związek z formami działalności ludzi • opisuje współczesne warunki życia w dolinie Nilu (R) • wymienia zajęcia mieszkańców pustyń • pokazuje na mapie Nil • wyjaśnia, dlaczego w dolinie Nilu od tysięcy lat rozwija się rolnictwo 19 Upalne i suche lato w strefie śródziemnomorskiej 81./82. Klimat i rośliny strefy śródziemnomorskiej 83. Rośliny uprawne i zwierzęta strefy śródziemnomorskiej • cechy klimatu śródziemnomorskiego • charakterystyczne cechy roślinności śródziemnomorskiej • makia śródziemnomorska • oliwki • winorośl • figi • inne rośliny uprawne • fauna śródziemnomorska • kultura kreteńska i jej spadkobiercy • turystyka – regiony turystyczne • konsekwencje rozwoju turystyki 84. Strefa śródziemnomorska kolebką cywilizacji europejskiej i atrakcyjnym regionem turystycznym 85./86. tematy 67–84 Podsumowanie i sprawdzian • pokazuje na mapie strefę śródziemnomorską • opisuje klimat śródziemnomorski, wykorzystując dane zawarte na wykresach • wymienia typowe rośliny uprawne strefy śródziemnomorskiej • wyjaśnia, co powoduje, że basen Morza Śródziemnego jest atrakcyjny turystycznie 20 • charakteryzuje roślinność Edukacja śródziemnomorską (R) ekologiczna • opisuje przystosowania roślin do • degradacja warunków klimatycznych (R/D) środowiska • wyjaśnia, dlaczego w strefie – przyczyny śródziemnomorskiej lasy zachowały oraz jej się tylko w nielicznych miejscach związek (D) z formami • charakteryzuje makię działalności śródziemnomorską (R/D) ludzi • charakteryzuje uprawy w strefie śródziemnomorskiej (R) • charakteryzuje faunę śródziemnomorską (R/D) • wyjaśnia, dlaczego strefa śródziemnomorska nazywana jest kolebką cywilizacji (R) • wymienia wady i zalety rozwoju turystyki w strefie śródziemnomorskiej (D) Strefa lasów liściastych zrzucających liście na zimę Strefa stepów – „morza traw” Długie i mroźne zimy w strefie północnych lasów iglastych 87./88. Strefa • granice strefy lasów lasów liściastych liściastych • charakteryszrzucających tyczne cechy liście na klimatu zimę • przystosowania drzew do zmiennych warunków klimatycznych • rośliny i zwierzęta poszczególnych warstw lasu 89./90. Strefa • granice strefy stepów stepów • uprawa pszenicy • klimat stepu • rośliny i zwierzęta stepu 91./92. Strefa • klimat strefy północnych północnych lasów lasów iglastych iglastych • wieczna zmarzlina • rośliny i zwierzęta tajgi • gospodarka leśna • pokazuje na mapie strefę lasów liściastych • opisuje charakterystyczne cechy klimatu strefy lasów liściastych • nazywa warstwy lasu • podaje przykłady gatunków roślin i zwierząt, które występują w poszczególnych warstwach lasu • rozpoznaje wybrane gatunki zwierząt, które występują w lasach liściastych • wskazuje zależności między warunkami klimatycznymi a typem lasów (D/W) • charakteryzuje wybrane gatunki zwierząt (R/D) • omawia zależności pokarmowe występujące w lesie (R) • opisuje typy lasów występujące w Polsce (D/W) • pokazuje na mapie granice • wyjaśnia, dlaczego obszary strefy strefy stepów stepów odgrywają ważną rolę • charakteryzuje klimat w wyżywieniu ludności świata (R) stepowy • wskazuje przystosowania roślin do • opisuje roślinność stepową warunków stepowych (R) • wymienia cechy drapieżników • charakteryzuje przystosowania zwierząt do życia na stepie (R/D) • pokazuje na mapie strefę północnych lasów iglastych • opisuje krajobraz tajgi • wymienia gatunki zwierząt żyjących w tajdze • charakteryzuje gospodarkę człowieka w tajdze 21 • opisuje klimat strefy północnych Edukacja lasów iglastych (R) ekologiczna • charakteryzuje przystosowania • degradacja roślin do warunków klimatycznych środowiska panujących w tajdze (R) – przyczyny • omawia przystosowania wybranych oraz jej gatunków zwierząt do życia związek w tajdze (R/D) z formami • wyjaśnia, co to jest wieczna działalności zmarzlina (R) ludzi • południowa granica tundry • zima i lato w tundrze • dzień polarny i noc polarna 94. Rośliny, • przedstawiciele zwierzęta świata roślin oraz tundry mieszkańcy • zwierzęta tundry tundry • Eskimosi i ich zajęcia • Lapończycy i ich zajęcia 95. Ropa • złoża ropy naftowa i gaz naftowej i gazu ziemny ziemnego w strefie w strefie tundry tundry • warunki eksploatacji • eksploatacja złóż ropy naftowej na Alasce Zimna 93. Klimat i bezleśna tundry strefa tundry • wskazuje na mapie południową granicę tundry • opisuje klimat tundry • porównuje pory roku w tundrze (R/D) • wymienia gatunki roślin występujące w tundrze • omawia przystosowania lisa polarnego do warunków klimatycznych • opisuje zajęcia mieszkańców tundry • charakteryzuje przystosowania roślin i zwierząt do warunków klimatycznych panujących w tundrze (R/D) • opisuje wpływ warunków przyrodniczych na sposób gospodarowania mieszkańców tundry (R/D) • wymienia główne bogactwa mineralne występujące w tundrze • opisuje zmiany w środowisku Edukacja spowodowane eksploatacją bogactw ekologiczna (R/D) • degradacja środowiska – przyczyny oraz jej związek z formami działalności ludzi 22 Wieczne mrozy w strefie pustyń lodowych 96./97. Poznajemy Antarktydę • położenie Antarktydy • dzień polarny i noc polarna • klimat strefy pustyń lodowych • rośliny i zwierzęta Antarktydy i wód przybrzeżnych • odkrycia i badania naukowe 98. Arktyka – obszar wokół bieguna północnego • położenie Arktyki • warunki klimatyczne • wyprawy polarne w Arktyce tematy 87–98 Podsumujmy 99. Podsumowanie 100. Sprawdzian • pokazuje na mapie Antarktydę • wyjaśnia, dlaczego Antarktyda • pokazuje biegun zimna nazywana jest pustynią lodową • opisuje warunki klimatyczne (R/D) panujące na Antarktydzie • opisuje warunki panujące w oazach • omawia przystosowania (R) pingwinów do życia • charakteryzuje faunę wód w klimacie polarnym przybrzeżnych Antarktydy (R) • wyjaśnia, dlaczego fauna wód przybrzeżnych Antarktydy jest bogatsza niż w głębi kontynentu (W) • wymienia badaczy Antarktydy (R/D) • pokazuje na mapie trasy wypraw polarnych (D) • omawia wkład Polaków w badania Antarktydy (R/D) • pokazuje na mapie Arktykę • porównuje Antarktydę i Arktykę • charakteryzuje klimat Arktyki (D) • pokazuje na mapie trasy wypraw polarnych (D) • omawia wkład Polaków w badania Arktyki (R/D) Wychowanie patriotyczne i obywatelskie • sylwetki wielkich Polaków Wychowanie patriotyczne i obywatelskie • sylwetki wielkich Polaków tematy 87–98 Dział: ZIEMIA – WSPÓLNE DOBRO Zagrożenia i szanse 101./102. Zagrożenia • przyczyny zmian • wymienia przyczyny zmian w krajobrazie naturalnym 23 • wyjaśnia przyczyny powstawania zanieczyszczeń powietrza, wody, Edukacja ekologiczna przyrody i szanse przyrody w krajobrazie naturalnym • zanieczyszczenia i ich skutki • działania na rzecz ochrony przyrody • opisuje skutki zanieczyszczenia środowiska • charakteryzuje zanieczyszczenia środowiska • wymienia formy ochrony przyrody • podaje przykłady gatunków chronionych gleby (R) • charakteryzuje wybrane parki narodowe (R/D) • przewiduje skutki niewłaściwego składowania odpadów radioaktywnych i substancji trujących (D/W) • podaje przykłady działań międzynarodowych na rzecz ochrony przyrody (D) • degradacja środowiska – przyczyny oraz jej związek z formami działalności ludzi Autor: Jolanta Golanko 24
