Szczepienia ważna rzecz

SZCZEPIENIA WAŻNA RZECZ
Ewa Augustynowicz
Zakład Badania Surowic i Szczepionek
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny
www.szczepienia.pzh.gov.pl
Ewa Augustynowicz NIZP-PZH
Problematyka szczepień w NIZP-PZH
Ewa Augustynowicz NIZP-PZH
Szczepienia ochronne to najskuteczniejsza
metoda ochrony przed groźnymi chorobami
 szczepionki znane od >200 lat
 WHO: szczepienia to jedno z największych osiągnięć medycyny
 wydatki na wcześniejszą profilaktykę chorób zmniejszają koszty
leczenia
 raport NIZP-PZH o sytuacji zdrowotnej
„…sytuacja epidemiologiczna chorób zakaźnych w Polsce
jest stabilna dzięki Programowi Szczepień Ochronnych…”
Mamy wiele szczepionek - tylko nie zawsze je doceniamy
Ewa Augustynowicz NIZP-PZH
Wpływ szczepień ochronnych na występowanie chorób
zakaźnych w Polsce
błonica
odra
tężec
Ewa Augustynowicz NIZP-PZH
gruźlica
polio
różyczka
Czynniki wpływające na
spadek zachorowań
z powodu chorób
zakaźnych:
 szczepienia
 antybiotyki
 poprawa higieny i
warunków życia
Polacy popierają
szczepienia
 92% zwolenników
[ok. 95% poziom wyszczepialności]
 4% przeciwników
[2011 r. GIS- ponad 3 tys. osób]
 4% nie ma zdania
Ewa Augustynowicz NIZP-PZH
Poszukujemy informacji
o szczepieniach
w Internecie
 środowisko Web 2.0
■ blogi, fora dyskusyjne, fora
społecznościowe Facebook,
Twitter, Wikipedia, You Tube
■ strony www
 …„czy warto szczepić maluchy?”…
 wiele niepotwierdzonych informacji o
szczepionkach
 wątpliwości rodziców
• jaką szczepionkę wybrać?
• czy mnie na nią stać?
• „między młotem a kowadłem”
Szczepionka – substancja biologiczna
Antygen(y)
 wirusy lub bakterie
 żywe (atenuowane)
 rozbite lub ich fragmenty
 polisacharydy, białka
 antygeny rekombinowane
Adiuwanty i substancje
pomocnicze
Mobilizuje organizm do wzbudzenia odpowiedzi immunologicznej,
w tym produkcji przeciwciał
Ewa Augustynowicz NIZP-PZH
Szczepionka – produkt leczniczy
Drogi podania:
 śródskórnie
 podskórnie
 domięśniowo
 doustnie
 donosowo
Schematy szczepień
Szczepionki skojarzone
Ewa Augustynowicz NIZP-PZH
szczepionki monowalentne/poliwalentne
Szczepienia określonych grup wiekowych i zróżnicowanie
wskazań
 noworodki i niemowlęta
 nastolatki
 dorośli
• ogólne podtrzymanie odporności
• kobiety w ciąży
• narażenie zawodowe
• styl życia np. podróże, kontakty seksualne
• warunki życia: więźniowie, bezdomni, imigranci
 osoby starsze
 grupy ryzyka (choroby przewlekłe i towarzyszące, immunosupresja)
Specjalne wskazania do szczepień
 wcześniaków
 osób z alergią na białko jaja kurzego
 osoby z chorobami reumatycznymi
 osoby z chorobami neurologicznymi
Ewa Augustynowicz NIZP-PZH
Szczepienia kobiet planujących ciążę
„Szczepiąc siebie - chronisz również swoje dziecko”
Przyszli rodzice szukają informacji o szczepieniach dzieci,
nie zawsze wiedzą, że wielu chorobom mogą zapobiegać
szczepiąc samych siebie
Na co należy zwrócić uwagę planując ciążę?
 sprawdzić stan uodpornienia:
- jakie choroby przebyliśmy?
- przeciw którym chorobom zostaliśmy szczepieni?
• odra, świnka, różyczka (2 dawki)
• ospa wietrzna (2 dawki)
• pełne uodpornienie przeciw wzwB (3 dawki)
• dawka przypominająca DTap (co 10 lat)
 uzupełnić szczepienia:
• grypa sezonowa
• wzwA
Ewa Augustynowicz NIZP-PZH
Szczepienia w ciąży
Możliwości szczepień w ciąży są ograniczone, ale możliwe
Szczepionki
inaktywowane
TAK
Szczepionki żywe
(atenuowane)
NIE
Szczepionki zalecane w ciąży
 grypa (powyżej I trymestru ciąży; szczególnie u kobiet z obniżoną odpornością,
pracujących z dziećmi lub w dużych skupiskach ludzi)
 wzwB (możliwość kontynuowania rozpoczętego szczepienia)
 tężec (skaleczenie, zanieczyszczenie rany)
 wścieklizna (w przypadku pogryzienia)
W Polsce wszystkie szczepienia dla kobiet planujących ciążę i
ciężarnych są zalecane (odpłatne)
Ewa Augustynowicz NIZP-PZH
Prawo a szczepienia
I. Ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u
ludzi (Dz.U.z 2008 nr 234 poz.1570) (rozdz. 4 Szczepienia ochronne)
II. Rozporządzenie w sprawie Programu Szczepień Ochronnych
Ewa Augustynowicz NIZP-PZH
Szczepienia w Polsce
zarejestrowane szczepionki chronią przeciw
18 chorobom
 szczepionki obowiązkowe
NIEODPŁATNE
- gruźlica
- wzwB
- DTP: błonica/tężec/krztusiec
- poliomyelitis
- Hib
- MMR: odra/świnka/różyczka
Ewa Augustynowicz NIZP-PZH
 szczepionki zalecane
ODPŁATNE
- rotawirusy
- pneumokoki
- ospa wietrzna
- meningokoki
- grypa
- wzwA
- kleszczowe zapalenie mózgu
- zakażenie HPV
- dur brzuszny
Kwalifikacja do szczepienia
! rozmowa dotycząca szczepień
 zgoda na szczepienie
 omówienie opcji schematu szczepień dziecka
• obowiązkowe
• obowiązkowe + zalecane
• obowiązkowe i wybrane zalecane
 wyjaśnienie wątpliwości dotyczących szczepień
!! badanie kwalifikacyjne
 analiza wywiadu pediatrycznego
 rozmowa z rodzicami
 stabilny stan kliniczny
Obowiązek
szczepień nie
oznacza przymusu
Zakres ochrony i realizacja programu szczepień ochronnych zależą od rodziców
Ewa Augustynowicz NIZP-PZH
W jakich sytuacjach wskazana jest najszersza ochrona dziecka?
szczepionki obowiązkowe + zalecane
pobyt w żłobku i przedszkolu
starsze rodzeństwo
dzieci rodziców pracujących w szpitalu
plany wyjazdów zagranicę
częste pobyty w szpitalu z powodu choroby przewlekłej lub innych
przyczyn (np. wcześniaki)
 miejsce zamieszkania





Ewa Augustynowicz NIZP-PZH
Szczepionki skojarzone z
pełnokomórkowym
składnikiem krztuśca
DTwP
Szczepionki skojarzone z
bezkomórkowym
składnikiem krztuśca
DTaP
od 2000r. obowiązkowe
od 1961r.
od 2000r. zalecane (cała populacja)
obowiązkowe (6 r.ż. + grupy
ryzyka)
- obowiązkowa
DTwP
Hib
wzwB
IPV




bezpieczne
dłuższy czas odporności
więcej wkłuć
więcej wizyt u lekarza
Ewa Augustynowicz NIZP-PZH
DTaP
DTaP-Hib
DTaP-wzwB-Hib
DTaP-IPV-Hib
DTaP-IPV-wzwB-Hib




lepszy poziom bezpieczeństwa
nowoczesne
mniej wkłuć
mniej wizyt u lekarza
Krztusiec - nowe poważne zagrożenie
epidemiologiczne, także w krajach o wysokim
poziomie zaszczepienia populacji
najostrzejszy przebieg choroby
obserwujemy u niemowląt
i młodszych dzieci
W Polsce obserwujemy wzrost zachorowań na
krztusiec, podobnie jak w Europie Zach. i USA
Dlaczego krztusiec jest znowu niebezpieczny?
 może pojawiać się u ludzi w każdym wieku
 osoby dorosłe coraz częściej są czynnikiem transmisji
zakażeń
 spadek odporności z upływem czasu od podania
ostatniej dawki
 zaniechanie szczepień
Ewa Augustynowicz NIZP-PZH
….krztusiec „przed i w trakcie ery szczepień”…
przed erą szczepień
nieuodpornieni
uodpornieni
młodzież
i dorośli
naturalna
infekcja
dzieci
transmisja
zanik
matczynych
przeciwciał
przekazanie matczynych
przeciwciał przez łożysko
niemowlę
era szczepień
nieuodpornieni
niemowlę
uodpornieni
szczepienie
transmisja
dzieci
transmisja
Ewa Augustynowicz NIZP-PZH
młodzież
i dorośli
zanik
odporności
poszczepiennej
Strategie ograniczania zachorowań na krztusiec
Światowa Inicjatywa ds. Krztuśca
powszechne szczepienie dorosłych
szczepienie kobiet planujących ciążę lub bezpośrednio po porodzie
wybiórcze szczepienie nowych matek, członków rodzin i innych osób
z bliskiego kontaktu z noworodkiem (np. babcie, dziadkowie, nianie)
wybiórcze szczepienie pracowników ochrony zdrowia
wybiórcze szczepienie osób mających zawodowy kontakt z dziećmi
powszechne szczepienie młodzieży
szczepienie przypominające w okresie przedszkolnym w wieku 4-6 lat
poprawa realizacji i/lub udoskonalanie obecnych programów szczepień
niemowląt i małych dzieci
Szczepionki przeciw krztuścowi
aP dla dzieci
ap dla młodzieży i osób dorosłych
Efektywność szczepień przeciw krztuścowi w populacji może ulec poprawie
przez regularne i powszechne szczepienia starszych dzieci,
młodzieży i osób dorosłych (co 10 lat)
Ewa Augustynowicz NIZP-PZH
Schematy szczepień przeciw krztuścowi w Europie
Ewa Augustynowicz NIZP-PZH
Zakażenia rotawirusami
 wszystkie dzieci w pierwszych latach życia są zagrożone
 ostra biegunka (niebezpieczne u dzieci do 5 r.ż.)
 wymioty, gorączka
 ryzyko hospitalizacji z powodu odwodnienia
Możliwość ochrony
 szczepionka doustna (2-3 dawki)
 szczepienia zalecane w 6 tyg.- najpóźniej 24 tyg. życia
 skuteczność szczepionki w ciężkim zapaleniu żołądka i jelit wynosi 90%
Szczepienie chroni dziecko przed ciężką biegunką i pobytem w szpitalu!
Ewa Augustynowicz NIZP-PZH
Zakażenia pneumokokami
 grupy zwiększonego ryzyka: dzieci do 2 lat
 mogą wywołać sepsę i/lub zapalenie opon mózg-rdzeniowych!
 powikłania: neurologiczne, głuchota, …..
 oporność na antybiotyki to realny problem!
Możliwość ochrony
 szczepionki skoniugowane: 10 i 13 walentna (1-3 dawki zależnie od wieku)
 zalecane szczepienie od 2 m.ż. (3 dawki)
• żłobek
• przedszkole
• rodzeństwo uczęszczające do żłobka/przedszkola
 szczepionka ogranicza: zachorowalność, hospitalizację z powodu zapalenia
płuc, ryzyko powikłań, liczbę wizyt lekarskich, lekooporność….
Najbardziej narażone na ciężkie zakażenia pneumokokowe są najmłodsze dzieci,
stąd nie należy odwlekać szczepienia!
Ewa Augustynowicz NIZP-PZH
Jaką szczepionkę przeciw pneumokokom wybrać dla dziecka?
10 walentna
serotypy 4, 6B, 9V, 14, 18C,
19F, 23F, 1, 5, 7F
chroni dodatkowo
przeciw
bezotoczkowym
szczepom H. influenzae
13 walentna
serotypy 4, 6B, 9V, 14, 18C, 19F,
23F, 1, 5, 7F, 3, 6A, 19A
wybór szczepionki należy skonsultować z lekarzem
Ewa Augustynowicz NIZP-PZH
Ospa wietrzna (wiatrówka)
 wysoce zaraźliwa ostra choroba wirusowa
 uciążliwa
 powikłania po ospie wietrznej:
- zakażenie skóry, neurologiczne, zapalenie
płuc, zapalenie wątroby
- tym poważniejsze im choruje starsza osoba
Czy aby uzyskać odporność lepsze jest
zachorowanie czy szczepienie?
Przechorowanie w dzieciństwie = odporność na całe życie
Brak przechorowania = szczepienie (2 dawki)
Twoje dziecko nie musi chorować na ospę!!!
Ewa Augustynowicz NIZP-PZH
Zakażenia meningokokami
 grupy ryzyka: dzieci do 5 lat i młodzi 16-20 lat
 zakażenie przez bliskie kontakty, obejmowanie,
całowanie kaszel, kichanie,
 mogą wywołać sepsę lub zapalenie opon mózg-rdzeniowych!
Możliwość ochrony
 szczepionki skoniugowane: meningokoki grupy C lub A, C, W-135, Y
 zalecane w 1-2 r.ż. (1 dawka)
• żłobek
• przedszkole
• rodzeństwo uczęszczające do żłobka/przedszkola
 szczepionka chroni przed sepsą wywołaną przez meningokoki grupy
C/ A, C, W-135, Y
Szczepienie chroni dziecko przed inwazyjną chorobą meningokokową!
Ewa Augustynowicz NIZP-PZH
Szczepienia wcześniaków
dzieci urodzone przedwcześnie
oraz z niską urodzeniową masą ciała
!!! można stosować wszystkie szczepionki obowiązkowe i zalecane
BEZPŁATNE
 szczepionki z bezkomórkowym składnikiem krztuśca tzw. DTaP
(po uzyskania orzeczenia o przeciwskazaniu do szczepienia przeciw krztuścowi
szczepionką pełnokomórkową)
 w przypadku podejrzenia lub stwierdzenia zaburzeń neurologicznych
 szczepionki przeciw pneumokokom podawane w schemacie takim jak
dzieciom urodzonym o czasie (schemat 3+1 lub 2+1 zależy od wieku dziecka),
mogą być podawane równolegle ze szczepieniami obowiązkowymi
przeciw błonicy, tężcowi, Hib, polio, wzwB
ODPŁATNE
 przeciw rotawirusom
 przeciw grypie sezonowej
Ewa Augustynowicz NIZP-PZH
Bezpieczeństwo szczepionek
zespół warunków zapewniających wyeliminowanie lub maksymalne
ograniczenie bezpośrednich lub odległych potencjalnych działań ubocznych
związanych ze szczepieniami.
Niepożądany odczyn poszczepienny (NOP)
objaw chorobowy pozostający w związku czasowym z wykonanym szczepieniem
ochronnym (Dz. U. z 2008 r. Nr 234)
• działanie szczepionki
• towarzyszące objawy lub choroby
• błąd szczepienia
System rejestracji NOP:
 lekarz rozpoznaje NOP u dziecka/ osoby dorosłej
zgodnie z kryteriami
 obowiązek zgłoszeń NOP do Zakładu Epidemiologii
NIZP-PZH/Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc
 dane o NOP dostępne na stronie NIZP-PZH
Ewa Augustynowicz NIZP-PZH
Szczepionki podlegają takiej samej ocenie jak inne produkty lecznicze
(badania jakości, bezpieczeństwa i skuteczności)
Badania szczepionek przed
ich dopuszczeniem na rynek
 wytwórca (laboratoryjne,
niekliniczne, kliniczne)
 badania w procesie rejestracji
(skrupulatna ocena przez:
• Europejską Agencję Leków
• Urząd Rejestracji Produktów
Leczniczych, Wyrobów
Medycznych i Produktów
Biobójczych
• NIZP-PZH, Zakład Badania
Surowic i Szczepionek
Ewa Augustynowicz NIZP-PZH
Badania szczepionek
dopuszczonych na rynek
 każda seria zwalniana do obrotu
badana przez:
• wytwórcę przed zwolnieniem serii
• Europejskie Laboratorium Kontroli
OMCL
• NIZP-PZH, Zakład Badania Surowic
i Szczepionek
 dodatkowe badania „z rynku”
• Główny Inspektorat Farmaceutyczny
• NIZP-PZH, Zakład Badania Surowic
i Szczepionek
Szczepionka przeciwgruźlicza BCG 10
Prawidłowa reakcja
 biały pęcherzyk (Ø 6 - 8 mm), który znika po kilku minutach
 po 2 – 4 tygodniach naciek, który utrzymuje się przez kilka tygodni,
przeważnie na szczycie nacieku tworzy się krostka
 owrzodzenie (Ø <10 mm)
Zmiana goi się samoistnie po 2 -3 miesiącach od daty zaszczepienia
z pozostawieniem białawej blizny o średnicy kilku milimetrów.
Jako normalną reakcję u osoby
szczepionej należy traktować
powiększenie regionalnych węzłów
chłonnych najczęściej pachowych
do 15 mm.
Ewa Augustynowicz NIZP-PZH
29
Dramatyczne skutki nieprawdziwych informacji o szczepieniach
„…historia pewnej niebezpiecznej teorii…”
 1998r. – publikacja w Lancecie autyzm po podaniu jednej ze szczepionek
(12 opisów choroby)
Kto choruje na odrę
 BURZA w sieci →zaniechanie
szczepień
w
czasach
przez wielu rodziców → → → → szczepień?
→→→
- niezaszczepieni (85%)
EPIDEMIA ODRY- (UK,
Francja…..)
niepełny
schemat szczepień
 autorom publikacji udowodniono kłamstwo
 2010r.- usunięto publikację z archiwum Lancetu (historia definitywnie
zakończona)
Brak dowodów naukowych dla szkodliwości szczepień
Strach łatwiej wywołać niż go stłumić
Ewa Augustynowicz NIZP-PZH
Informacje dotyczące bezpieczeństwa szczepień
 wielokrotne szczepienie nie przeciąża układu immunologicznego i nie
osłabia odporności organizmu
 nie potwierdzono związku między obecnością tiomersalu a zaburzeniami
neurorozwojowymi u dziecka
 nie potwierdzono związku przyczynowo-skutkowego między szczepieniem
a rozwojem autyzmu
 nie potwierdzono niekorzystnego wpływu szczepionek na rozwój płodu ani
przebieg ciąży (ostatnio dla szczepień przeciw grypie sezonowej i
pandemicznej)
 …………..

Ewa Augustynowicz NIZP-PZH
Kiedy „nie boimy” się szczepionek?
Ewa Augustynowicz NIZP-PZH
Problem: wysokie koszty zakupu szczepionek zalecanych
Szczepionki dla dzieci
 skojarzona 5/6 składnikowa, 4 dawki [360/640 zł]
 rotawirusy, 3 dawki, [1200 zł]
 pneumokoki, 2+1 dawki, [660 zł/990 zł]
 meningokoki 2/4 walentna, 1 dawka, [120/190 zł]
 ospa wietrzna, 2 dawki [540 zł]
 wzw A, 2 dawki [240 zł]
 grypa, 1 dawka co roku [35 zł]
 KZM, 3 dawki [270 zł]
 HPV, 3 dawki [1350 zł]
Szczepionki dla dorosłych
 błonica-tężec-krztusiec, 1 dawka co 10 lat [110 zł]
 cholera, 1 dawka [175-200 zł]
 dur brzuszny, 1 dawka [220 zł]
Ewa Augustynowicz NIZP-PZH
W Europie nie ma
obowiązku szczepień
ale szczepionki
zalecane są
refinansowane
Szukajmy informacji o szczepieniach na wiarygodnych stronach
ptwakc.org.pl
www.wydzialszczepien.pl
www.szczepienia.info.pzh.gov.pl
www.szczepienia.info.pzh.gov.pl
www.szczepienia.czd.pl
www.pis.gov.pl
Ewa Augustynowicz NIZP-PZH
Możliwość zadania pytania
Odpowiedzi
 autoryzowane przez ekspertów:
członków Zespołu Redakcyjnego
lub współpracujących lekarzy
 szybkie
Ewa Augustynowicz NIZP-PZH
Podsumowanie
 szczepienia są najskuteczniejszą metodą ochrony
przed chorobami zakaźnymi
 rodzice podejmują decyzję o realizacji szczepień oraz zakresie ochrony
 pamiętajmy, że zgadzając się na szczepienie dziecka
dajemy mu szansę ochrony przed wieloma groźnymi chorobami zakaźnymi
 warto zastanowić się nad wyborem szczepień jeszcze w czasie ciąży lub jak
najszybciej po narodzinach
 szukajmy informacji o szczepieniach pochodzących z wiarygodnych źródeł, nie
dajmy się manipulować emocjonalnym przekazem
 apelujmy do Ministerstwa Zdrowia o rozszerzenie listy szczepień
obowiązkowych w przyszłości
Ewa Augustynowicz NIZP-PZH