listownik_1967 - mediator group sa

Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowane kadry Caritas Opole.”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
Załącznik nr 2 – szczegółowe treści kształcenia
MODUŁ I
PROBLEMY ZDROWOTNE, PSYCHOLOGICZNE I SPOŁECZNE OSÓB PRZEWLEKLE CHORYCH
Treści szczegółowe
1. Problemy zdrowotne, psychologiczne i społeczne chorego z cukrzycą – planowanie i sprawowanie opieki
a)
obserwacja chorego na cukrzycę

cukrzyca jako zespół zaburzeń metabolicznych warunkowanych genetycznie lub nabytych,

klasyfikacja cukrzycy (insulinozależność – typ I i typ II, cukrzyca wtórna, cukrzyca ciężarnych)

objawy cukrzycy (polydypsja, polyuria, polyfagia, odwodnienie, hiperglikemia i cukromocz, osłabienie, zaburzenia widzenia,
zaburzenia funkcji skóry i błon śluzowych),

kierunki monitorowania stanu zdrowia chorego na cukrzycę
-
obserwacja objawów chorobowych
-
pomiary poziomu glukozy (badanie krwi i moczu)
-
pomiary poziomu acetonu w moczu
-
systematyczna kontrola funkcjonowania układu krążenia (RR, tętno),
-
kontrola funkcjonalności układu nerwowego(funkcje nerwów obwodowych i czucia),
Biuro Projektu:
ul. Szpitalna 7a, 45-010 Opole
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
b)
-
ocena funkcjonowania układu moczowego (poziom diurezy, zmiany w moczu),
-
monitorowanie zmian w dnie oka,
-
kontrola stanu skóry w kierunku wczesnego wychwycenia zmian (np. stopa cukrzycowa)
specyfika przebiegu choroby u osób w różnym wieku i kondycji zdrowotnej

cukrzyca wieku dziecięcego,

cukrzyca wieku młodzieńczego

cukrzyca u osób w starszym wieku,

epidemiologia i diagnostyka cukrzycy u osób w starszym wieku

mechanizm rozwoju cukrzycy w wieku starszym - czynniki diabetogenne w grupie osób w starszym wieku (zwiększona
masa tkanki tłuszczowej, narastająca insulinoodporność, brak aktywn ości fizycznej, obniżony udział węglowodanów w
diecie, upośledzona funkcja nerek, hipoglikemia (indukowana często przez leki moczopędne), zwiększona aktywność
układu współczulnego, leki diabetogenne)

przebieg cukrzycy w starszym wieku

specjalne problemy u starszych chorych z cukrzycą
○
nietolerancja glukozy – nieprawidłowa glikemia na czczo,
○
szczególne problemy w przypadku leczenia insuliną osób starszych: zaburzenia widzenia, upośledzona sprawność
manualna, zaburzenia czucia, dostęp do miejsc wstrzyknięcia, możliwość kontroli glikemii, orientacja i konieczność
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
pomocy osób trzecich,

wpływ cukrzycy na przebieg innych chorób (choroby wirusowe i bakteryjne u chorego z cukrzycą – antybiotykoterapia,
choroby układu pokarmowego u chorego z cukrzycą, choroby układu krążenia u chorego z cukrzycą, choroby układu
moczowego u chorego z cukrzycą, choroby układu oddechowego u chorego z cukrzycą)
c)
udział pielęgniarki w zapobieganiu wczesnym powikłaniom cukrzycowym, związanym szczególnie z: leczeniem farmakologicznym
cukrzycy, postępowaniem dietetycznym, aktywnością ruchową

hipoglikemia jako zespół objawów wywołanych obniżeniem stężenia glukozy we krwi
-
objawy „małej” i „dużej” hipoglikemii
-
doraźne postępowanie w przypadku wystąpienia objawów hipoglikemii
-
śpiączka hipoglikemiczna – postępowanie
-
kierunki działań profilaktycznych
o
świadoma staranność w stosowaniu leków i innych zaleceń leczniczych (zapobieganie nocnej hipoglikemii, zapobieganie
hipoglikemii wynikającej z dużego wysiłku fizycznego),

o
tryb życia (racjonalne planowanie zajęć, przestrzeganie diety i rozkładu posiłków głównych i uzupełniających ),
o
edukacja dotycząca postępowania w hipoglikemii osób z otoczenia osoby chorej na cukrzycę
hiperglikemia jako zespół objawów wywołanych podwyższeniem stężenia glukozy we krwi
-
objawy „małej” i „dużej” hiperglikemii
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
d)
-
doraźne postępowanie w przypadku wystąpienia objawów hiperglikemii,
-
kierunki działań profilaktycznych
o
działania edukacyjne,
o
samokontrola osoby chorej na cukrzycę,
o
regularność w stosowaniu leków i innych zaleceń lekarskich,
o
racjonalny tryb życia
o
specyficzne postępowanie w przypadku infekcji (zasady zwiększania dawki insuliny, zagrożenie śpiączką ketonową)
zapobieganie późnym powikłaniom cukrzycowym - specjalistyczne badania profilaktyczne, monitorowanie procesu leczenia
i pielęgnacji, profilaktyka urazów, infekcji


uszkodzenie wzroku
-
jaskra,
-
retinopatia cukrzycowa,
-
zaćma,
○
monitorowanie częstotliwości badania dna oka,
○
monitorowanie poziomu kontroli cukrzycy
zmiany w układzie krążenia
-
nadciśnienie tętnicze,
-
choroba niedokrwienna serca,
-
miażdżyca naczyń kończyn dolnych
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego


monitorowanie stanu układu krążenia – regularne pomiary RR oraz tętna
○
wykluczenie używek (tytoń),
○
dieta przeciwmiażdżycowa,
○
racjonalny poziom wysiłku fizycznego,
○
prawidłowa masa ciała
uszkodzenie nerek – nefropatia cukrzycowa,


○
regulacja poziomu cukru we krwi (utrzymywanie poziomu prawidłowego)
zmiany w układzie nerwowym
-
polineuropatia cukrzycowa,
-
udar mózgu
○
regularne badania neurologiczne
○
regulacja poziomu cukru we krwi (utrzymywanie poziomu prawidłowego)
zespół stopy cukrzycowej

pielęgnacja stóp (codzienna, szczególnie dokładna),

dobór skarpet i obuwia,

wykluczenie używek (tytoń),

racjonalny poziom wysiłku fizycznego,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
e)
znaczenie rehabilitacji u chorych z powikłaniami cukrzycowymi

masaż i ćwiczenia lecznicze stosowane w rehabilitacji powikłań cukrzycowych

wskazania do stosowania działań rehabilitacyjnych

mikroangiopatie i makroangiopatie - owrzodzenia, martwica tkanek i zgorzel

uszkodzenia nerwów, układu naczyniowego oraz aparatu mięśniowo-więzadłowego i kostnego wynikające z wahań poziomu
glukozy we krwi


nieodwracalne powikłania wynikające ze stosowania wstrzyknięć insuliny
terapeutyczne oddziaływanie masażem – zasady

uwzględnienie poziomu cukru we krwi,

zakaz masowania miejsca, w które przez ostatnie dwa dni podawana była insulina,

ułożenie wygodne (tak aby masowane mięśnie były rozluźnione),

ruchy masujące zgodne z przebiegiem naczyń krwionośnych i mięśni na kończynach (od części najdalej położonych w
kierunku serca),

masowanie tylko obnażonych części ciała,

zakaz masowania węzłów chłonnych,

masaż nie powinien sprawiać bólu,

gradacja siły wykonywanego masażu (od głaskania do ucisku)

masaż jednej części ciała – od 5 do 10 minut,

seria powinna zawierać 10 zabiegów,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego


f)
rany i owrzodzenia są bezwzględnym przeciwwskazaniem do masażu,
techniki masażu

technika głaskania

technika rozcierania

technika ugniatania

technika oklepywania

technika wstrząsania

techniki stosowane w automasażu

ćwiczenia stosowane w rehabilitacji powikłań cukrzycy – indywidualizacja doboru

efekty stosowania działań rehabilitacyjnych w poprawie stanu zdrowia osób dotkniętych powikłaniami cukrzycy
samoopieka i samopielęgnacja w cukrzycy

gotowość chorego do samoopieki i samopielegnacji,

samokontrola jako podstawa oceny stanu metabolicznego

cele samokontroli (zapewnienie skuteczności w leczeniu cukrzycy, zapobieganie hipo- i hiperglikemii, obserwacja wpływu diety na
poziom cukru w moczu, samodzielna modyfikacja (w mikrozakresie) dawkowania insuliny)

podstawowe elementy samokontroli (dieta, wysiłek fizyczny, eliminacja używek, autodiagnostyka, samodzielne wstrzykiwanie insuliny,
pomiar RR i tętna, pielęgnacja stóp, kontrola masy ciała, bieżąca analiza wyników samoopieki)

oznaczanie poziomu glukozy i ciał ketonowych w moczu i we krwi

suche testy (np. glukotest, ketotest, clinitest, clinistix, ketostix)
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

g)
fotometry odbiciowe – posługiwanie się glukometrem i innymi urządzeniami do oznaczania stężenia glukozy we krwi
edukacja chorego na cukrzycę; przygotowanie rodziny lub opiekunów do sprawowania opieki nad chorym w warunkach domowych

sfery oddziaływań edukacyjnych (wiedza, postawa, motywacja, zachowanie)

wzmacnianie motywacji do ochrony,

obszary edukacji w cukrzycy

istota i typy cukrzycy,

mechanizm działania insuliny, obliczanie dawek, metody i techniki wykonywania wstrzyknięć, powikłania insulinoterapii,

doustne leki przeciwcukrzycowe,

zasady leczenia dietetycznego,

hipoglikemia i hiperglikemia – objawy, postępowanie i zapobieganie,

profilaktyka późnych powikłań cukrzycy,

zasady prowadzenia samokontroli,

czynniki destabilizacji cukrzycy – dieta, znaczenie i rodzaj wysiłku fizycznego,

higiena pielęgnacja skóry (w szczególności stóp),

postępowanie w przypadku współwystępowania innych chorób (np. przeziębienia, niestrawności) i stanów szczególnych (np.
ciąża)

postępowanie w sytuacjach społecznych – np. praca, podróż, przyjęcie,

terminologia diabetologiczna.
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

h)
metodyka prowadzenia edukacji zdrowotnej w cukrzycy – rozmowa, doradztwo interwencyjne, słowo pisane.
rola pielęgniarki w rozwiązywaniu problemów psychologicznych i społecznych chorego na cukrzycę



podłoże problemów psychologicznych osoby chorej na cukrzycę

reakcje psychoemocjonalne na rozpoznanie choroby (bunt, agresja, rezygnacja targowanie się, adaptacja)

zależność reakcji od płci i wieku chorego

postawa osoby chorej wobec własnej choroby (akceptacja, lęk, zaprzeczenie, wina)

kształtowanie aktywnej postawy chorego wobec cukrzycy
problemy społeczne chorego na cukrzycę

problemy tkwiące w rodzinie,

ograniczenie aktywności spowodowane chorobą (aktywność zawodowa, prawo jazdy, podróże, życie towarzyskie)

karta identyfikacyjna diabetyka
działania pielęgniarki ukierunkowane na rozwiązywanie problemów psychologicznych i społecznych osoby chorej na cukrzycę:

edukacja zdrowotna pacjenta w zakresie choroby i jej powikłań,

wyuczenie pacjenta (lub kogoś z jego otoczenia) instrumentalnych czynności związanych z samokontrolą – „pacjent
autonomiczny”
o
oznaczanie poziomu cukru i acetonu w moczu,
o
oznaczanie poziomu cukru we krwi za pomocą glukometra,
o
pomiar RR i tętna,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
o
obserwacja zmian skórnych

wyuczenie pacjenta (lub kogoś z jego otoczenia) instrumentalnych czynności związanych z podawaniem insuliny,

doradztwo bieżące, kształtowanie poczucia bezpieczeństwa, przeciwdziałanie osamotnieniu w chorobie,

utrzymanie dobrego kontaktu z chorym – łagodzenie napięć i lęków,

wsparcie psychiczne w sytuacjach kryzysowych,

ukierunkowanie pacjenta na samodzielność i samoakceptację
2. Problemy zdrowotne, psychologiczne i społeczne chorego z amputowaną kończyną:
a) wskazania do amputacji

bezwzględne (martwica ,zgorzel kończyny , urazy kończyn, nowotwory złośliwe, stany zapalne kości i szpiku, zespół zmiażdżenia,

względne (oparzenia, skrajne zniekształcenia, wady wrodzone, przykurcze)
b) rodzaje operacji odjęcia kończyny (kończyn)

metoda konwencjonalna
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

metoda osteomioplastyczna (amputacja fizjologiczna)
c) rola pielęgniarki w opiece nad chorym oczekującym na amputację kończyny

przygotowanie psychiczne do zabiegu operacyjnego i życia z niepełnosprawnością,

częsty kontakt z pacjentem przygotowywanym do amputacji, obniżanie poziomu lęku, zachęta do pozytywnego myślenia

zapoznanie chorego z programem usprawniania po amputacji,

uświadomienie celowości ćwiczeń i aktywnego włączenia się chorego w proces usprawniania,

zapewnienie warunków dla kontaktu chorego z osobami po przebytej amputacji, którzy pozytywnie przeszli okres wstępnej
adaptacji do niepełnosprawności (posługują się protezami, prezentują postawę samoakceptacji)
d) opieka nad chorym we wczesnym okresie po amputacji kończyny: zwalczanie bólu, łagodzenie lęku i niepokoju chorego,
przygotowanie rodziny do udzielenia wsparcia i pomocy

walka z bólem

doznanie fantomowe (niebolesne) amputowanej części ciała

ból fantomowy,
○
metody psychologiczne (m.in. relaksacja),
○
leczenie środowiskowe (np. obserwacja powiązania natężenia bólu z prowadzonym trybem życia, odżywiania itd.),
○
fizykoterapia i leczenie farmakologiczne (narkotyczne leki przeciwbólowe wraz z lekami przeciwdepresyjnymi, neuroleptyki,
b-blokery
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
○

jonizacja z zastosowaniem leków przeciwbólowych
ból kikuta (pozostałej po amputacji części ciała)
○
farmakoterapia,
○
laseroterapia,
2) charakter kontaktu z pacjentem po amputacji – wsparcie, oferta pomocy, empatia
3) obniżanie poziomu lęku i niepokoju – racjonalna ocena stanu chorego, propozycje rozwiązania problemów pacjenta,
4) kontakt z rodziną pacjenta po amputacji

edukacja w zakresie potrzeb i problemów chorego po amputacji,

problem akceptacji niepełnosprawności,

przygotowanie usprawnień ułatwiających funkcjonowanie w domu chorego,

wsparcie w działaniach na rzecz chorego po amputacji
e) zapobieganie powikłaniom poamputacyjnym: pielęgnacja rany pooperacyjnej, zapobieganie obrzękowi i uszkodzeniom skóry
kończyny amputowanej, hartowanie i kształtowanie kikuta kończyny amputowanej, dieta chorego z amputowaną kończyną

pielęgnacja rany pooperacyjnej

fazy gojenia rany
○
faza zapalenia (od 1 do 4 doby)
○
faza proliferacyjna (od 3 do 10 doby)
○
faza dojrzewania (od 8 doby do kilku miesięcy)
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego





czynniki wpływające na proces gojenia się ran:
○
ogólny stan chorego,
○
dieta i nawodnienie,
○
pielęgnacja,
○
narażenie na zakażenia,
opatrunek
○
materiał opatrunkowy ( tradycyjny, opatrunki nowej generacji)
○
zasady wykonywania opatrunków – standard
○
technika wykonania opatrunku na ranie,
kontrola skóry – obserwacja rany pooperacyjnej (przed i po zagojeniu rany pooperacyjnej)
prawidłowe ułożenie kikuta

zabezpieczenie przed przykurczami,

zabezpieczenie przed nieprawidłowym ustawieniem kończyny (np. końsko-szpotawym w przypadku stopy, przed odwiedzenie

w przypadku amputacji powyżej stawu łokciowego)
działania kształtujące kikut po amputacji – bandażowanie kikuta:

cel bandażowania,

zasady bandażowania,

dobór bandaża,

technika bandażowania,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

f)
hartowanie kikuta

technika obciążania na powierzchniach o różnej twardości,

masaż przy użyciu gąbki,

kąpiele w ciepłej i zimnej wodzie, masaże wodne.
usprawnianie chorych z amputowaną kończyną: wzmacnianie funkcji kończyn zdrowych oraz mięśni o szczególnym znaczeniu
pomocniczym, nauka chodzenia, padania – zapewnienie bezpiecznych warunków w otoczeniu chorego, oprzyrządowanie pomocnicze
amputowanej kończyny, usprawnianie przy przeciwwskazaniach do protezowania


usprawnianie kikuta:

utrzymywanie pełnego zakresu ruchów w stawach,

poprawa siły mięśniowej,

wyrabianie czucia powierzchniowego i głębokiego
usprawnianie przy protezowaniu

wzmocnienie siły mięśniowej (ćwiczenia czynne wolne, ćwiczenia oporowe)

ćwiczenia czucia powierzchniowego i głębokiego (dotyk, ułożenie kończyn w przestrzeni)

nauka zakładania i zdejmowania protezy,

nauka chodu w protezie – w przypadku amputacji kończyny (kończyn) dolnej (zastosowanie poręczy, drabinek, kul),

nauka posługiwania się protezowaną kończyną - w przypadku amputacji kończyny (kończyn) górnej,

ćwiczenia upadania i równoważne.
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego


usprawnianie przy przeciwwskazaniach do protezownia

ćwiczenia podnoszące sprawność kończyn zdrowych,

nauka korzystania z wózka – przesiadanie z wózka na łóżko, na krzesło, przechodzenia z wózka do wanny,

nauka chodu przy pomocy kul w przypadku amputacji kończyny (kończyn) dolnej

nauka wykorzystania kończyn zdrowych przy samoobsłudze,

nauka układania kikuta – zapobieganie przykurczom.
ćwiczenia podnoszące kondycję, korygujące postawę, oddechowe,
g) zaopatrzenie ortopedyczne chorych po amputacjach kończyn: przygotowanie kikuta do zaopatrzenia, rodzaje protez kończyny górnej i
kończyny dolnej, obsługa protezy – nakładanie, zdejmowanie, konserwacja, kontrola skóry,

protezy kończyny górnej

amputacje w obrębie przedramienia
o
ręka bierna,
o
ręka mechaniczna,
o
ręka elektromechaniczna
o
ręka bioelektryczna,
o
końcówki chwytne,
○
protezowanie kikutów przedramienia i ramienia, (proteza kosmetyczna, proteza czynnościowa)
○
zawieszenia protez kończyn górnych
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

protezy kończyny dolnej

proteza tymczasowa

proteza definitywna (ostateczna)

protezy stopy

protezy goleni

protezy uda

protezy przy wyłuszczeniu w stawie biodrowym

protezowanie dzieci

protezowanie osób starszych

pielęgnacja i kontrola skóry narażonej na kontakt z protezą

formowanie protez - wąż protetyczny dziany,

zastosowanie pończochy kikutowej

pomoce lokomocyjne

laski, trójnogi, czwórnogi

kule

balkoniki

pomoce do pionizacji

wózki inwalidzkie

manipulatory
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego


samochody dla osób niepełnosprawnych
zasady konserwacji i higieny protez
h) edukacja chorego i jego rodziny lub opiekunów; przygotowanie do samodzielnego sprawowania opieki i pielęgnacji,
i)

edukacja chorego w zakresie modyfikacji zachowań warunkowanych stanem po zabiegu operacyjnym,

włączenie rodziny do aktywnego uczestnictwa w procesie usprawniania i pielęgnacji

problem akceptacji niepełnosprawności,

instruktaż w zakresie pomocy choremu w obsłudze protezy

doradztwo bieżące

grupy wsparcia niepełnosprawnych ruchowo,

organizacje pozarządowe niepełnosprawnych,

reorientacja zawodowa i powrót do pracy,

sport niepełnosprawnych
udział pielęgniarki w rozwiązywaniu problemów psychologicznych i społecznych chorych po amputacjach kończyn (poczucie straty,
brak akceptacji, izolacja, apatia, depresja)

problemy psychologiczne,

fazy reakcji psychicznych po amputacji kończyn (ostra, przewlekła – charakterystyka),

uwarunkowania siły odczuć psychicznych związanych z amputacją (wiek, płeć, świadomość chorego)
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego


poczucie osamotnienia,

depresja i agresja,

samoakceptacja,

lęk
problemy społeczne,

zaburzenie dotychczasowego porządku ról w najbliższym otoczeniu,

praca zawodowa – zmiana zawodu lub przystosowanie – następstwa (ogólne pogorszenie warunków – trudności
przystosowawcze, zmiana statusu ekonomicznego na gorszy),


bariery wynikające z niepełnosprawności (poruszanie się na wózku inwalidzkim, poruszanie się o kulach)
zakres roli pielęgniarki w rozwiązywaniu problemów psychologicznych i społecznych pacjentów po amputacjach kończyn

pomoc w uzyskaniu równowagi psychicznej
o
nawiązanie i utrzymanie pozytywnego i efektywnego kontaktu z chorym (rozmowa, aktywne słuchanie)
o
zapewnienie poczucia bezpieczeństwa i akceptacji, zapobieganie poczuciu osamotnienia (aktywne doradztwo,
współpraca z rodziną chorego),
○
pomoc w powrocie do funkcji społecznych (kontakt z grupami wsparcia i organizacjami zrzeszającymi osoby
niepełnosprawne, pomoc w uzyskaniu sprzętu ortopedycznego).
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
3. Planowanie i realizacja indywidualnej opieki pielęgniarskiej nad chorym ze stwardnieniem rozsianym - problemy zdrowotne,
psychologiczne i społeczne:
a. obserwacja, różnicowanie i interpretacja objawów chorobowych

epidemiologia SM (uwarunkowania zachorowalności, częstość występowania)

demineralizacja w układzie nerwowym i jej skutki,

charakterystyka rzutowego przebiegu choroby,

postacie SM

mózgowo-rdzeniowa (niedowład spastyczny kończyny, niedowład połowiczy, niedowłady kończyn, zaburzenia funkcji zwieraczy,
ataksja, zaburzenia mowy, zaburzenia widzenia),


rdzeniowa (niedowład spastyczny kończyn, zaburzenia funkcji zwieraczy),

móżdżkowa (ataksja, zaburzenia mowy)
objawy SM i ich obserwacja

zapalenie pozagałkowe nerwu wzrokowego (ze stopniowym zanikiem nerwu),

podwójne widzenie, oczopląs – porażenie nerwów ruchowych gałek ocznych,

drżenie zamiarowe,

zaburzenia artykulacji – dyzartaria,

brak odruchów brzusznych,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

parestezje, niedowłady kończyn,

zaburzenia w oddawaniu moczu
b. zapobieganie zaostrzeniu się choroby (nawrotom)

eliminacja lub ograniczenie czynników zaostrzających SM

obniżanie napięcia psychicznego i stresu (relaksacja, racjonalizacja sytuacji),

zapobieganie infekcjom,

przeciwdziałanie unieruchomieniu oraz urazom fizycznym,

regulacja wykonywanego wysiłku fizycznego,

unikanie upałów i przegrzewania ciała, gorących kąpieli i oziębienia,

przeciwdziałanie zmęczeniu fizycznemu i wyczerpaniu psychicznemu

unikanie błędów dietetycznych (stosowanie diety z ograniczeniem pokarmów tłustych, ciężkostrawnych, kawy i alkoholu),
c. zapewnienie bezpiecznych warunków w otoczeniu chorego (ochrona przed urazem, wypadkiem)

elementy otoczenia stanowiące zagrożenie dla chorego na SM,

likwidacja barier – uchwyty, poręcze, podnośniki

pojęcie „bezpiecznego domu” i udogodnienia,

sprawność chorego a umeblowanie pomieszczeń, w których przebywa (zasady dobierania i montażu sprzętów),

stała obserwacja postępu choroby (np. stan sprawności wzroku) i stosowanie dodatkowych zabezpieczeń,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
d. podejmowanie działań zapobiegających powikłaniom ze strony poszczególnych układów i narządów oraz usprawnianie ich funkcji:
narządu ruchu (przykurcze, zaburzenia koordynacji ruchów, współruchy patologiczne), narządu mowy (dyzartrie), narządu wzroku
(niedowidzenie)

zapobieganie powikłaniom ze strony narządu ruchu, usprawnianie

nauczenie chorego koordynacji ruchów przez zastąpienie automatycznej kontroli nad ruchami, kontrolą świadomą wywieraną
przez wyższe mózgowe ośrodki kontroli jako cel działań pielęgniarskich,

zastosowanie ćwiczeń Frenkela - zastąpienie zaburzonego czucia głębokiego poprzez analizator wzroku (kolejne ruchy są ściśle
określone , stosowanie ustalonych reguł)

ćwiczenia rozluźniające i oddechowe oraz fizykoterapia stosowana w celu zmniejszenia napięcia spastycznego mięśni,

ćwiczenia równoważne, hipoterapia, hydroterapia w celu utrzymania stabilności tułowia i koordynacji ruchowej oraz stabilności
kończyn dolnych,


ćwiczenia stawów dla utrzymania zakresów ruchu w stawach

ćwiczenia z zastosowaniem obciążenia w celu utrzymania siły mięśniowej,
zapobieganie powikłaniom ze strony narządu mowy, usprawnianie

wczesne przejawy dyzartrii (zaburzenia fonacji, oddechu, zaburzenia napięcia mięśniowego, współruchy, zaburzenia płynności
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
mowy)

nadmierne ślinienie

zaburzenia połykania (dysfagia) jako problem towarzyszący

gimnastyka usprawniająca narząd mowy



○
ćwiczenia warg,
○
ćwiczenia języka,
○
ćwiczenia żuchwy,
○
ćwiczenia ortofoniczne
zakres współpracy z neurologiem i logopedą
zapobieganie powikłaniom ze strony narządu wzroku, usprawnianie

ćwiczenie wymuszonych (świadomych) ruchów gałek ocznych,

fototerapia,

laseroterapia
motywacyjna funkcja stosowania ćwiczeń rehabilitacyjnych
e. monitorowanie funkcji układu wydalania oraz podejmowanie działań interwencyjnych celem przywrócenia prawidłowego wydalania:
zapobieganie biegunkom i zaparciom, zapobiegania nietrzymaniu i zatrzymaniu moczu

zasady stosowania leków zmniejszających ogólne napięcie i spastyczność mięśni (np. baklofen) oraz poprawiających sprawność
działania pęcherza moczowego (np. oksybutynina).
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
f.

leczenie zaparć (laktuloza) i nagłych rozluźnień stolca (loperamid),

ćwiczenia ukierunkowane na wzmocnienie tłoczni brzusznej,

statyczne ćwiczenia zwieraczy,

postępowanie dietetyczne (charakterystyka diety lekkiej stosowanej w SM, regularność posiłków)

zapobieganie infekcjom pęcherza moczowego

systematyczna kontrola ilości dostarczanych płynów (zwiększenie podaży o 1 l. w stosunku do przeciętnego zapotrzebowania),

dokładne wypróżnianie pęcherza moczowego,

dbałość o kwaśny odczyn moczu (profilaktyczne przyjmowanie kwasu askorbinowego w małych dawkach)
dobór i wykorzystanie specjalistycznego sprzętu medycznego

specjalistyczny sprzęt medyczny wspomagający poruszanie się chorego (balkonik, kule, wózek inwalidzki, transporter schodowy),

sprzęt stosowany w hydroterapii

wanny do masażu podwodnego,

wanny do zabiegów wodno-prądowych,

wanny do kąpieli w suchym CO 2 ,

wanny czterokomorowe,

wanny motylkowe,

agregaty do masażu podwodnego,

zestaw fango okłady parafinowo-borowinowe fango,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

kuchnia parafinowa,

wanny do masażu wirowego kończyn,

sprzęt zapobiegający odleżynom (materace przeciwodleżynowe, podkłady, poduszki)

sprzęt używany do kinezyterapii (fotele, schody, leżanki, schodki, rotory, kabiny do ćwiczeń)
g. aktywizacja życiowa chorych ze stwardnieniem rozsianym

formy aktywizacji życiowej

domy dziennego pobytu,

ergoterapia:

○
warsztaty terapii zajęciowej,
○
zakłady pracy chronionej,
stowarzyszenia i grupy wsparcia,

rodzina – postawy rodziny wobec chorego na SM oraz postawa chorego wobec rodziny,

praca zawodowa,


inwalidztwo i renta,

przystosowanie zawodowe do podjęcia pracy – zakres możliwości chorego, rehabilitacyjna funkcja aktywności zawodowej,
kontakty społeczne – przeciwdziałanie izolacji i osamotnieniu chorego na SM
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

utrzymanie stosunków towarzyskich,

prowokowanie okazji do zawierania nowych kontaktów,
h. przygotowanie rodziny lub opiekunów do sprawowania opieki nad chorym (rozpoznawanie niepokojących symptomów choroby,
udzielanie pomocy w sytuacjach nagłych, zapewnienie bezpieczeństwa, systematyczne ćwiczenia usprawniające)

ocena wydolności opiekuńczej rodziny,

edukacja – cel, zakres, treść, metodyka edukacji do sprawowania opieki nad chorym
4. Organizacja indywidualnej opieki pielęgniarskiej nad chorym po przebytym udarze mózgu - problemy zdrowotne, psychologiczne i
społeczne:
a) ocena wydolności psychofizycznej chorego we wczesnym okresie po udarze mózgu: ocena funkcji układu krążenia i oddychania,
ocena stanu świadomości

etiopatogeneza udaru mózgu


udary niedokrwienne (ok.80%)
○
spowodowane zmianami zakrzepowymi w dużych naczyniach szyjnych i mózgowych (ok.30%)
○
spowodowane zmianami w małych tętnicach mózgowych (ok.20%)
○
spowodowane zatorem (ok.30%)
udary krwotoczne (ok.20%)
○
krwotoki śrómózgowe (ok.15%)
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
○
krwotoki podpajęczynówkowe (ok.5%)

udar mózgu jako stan nagły

objawy

nagłe wystąpienie niedowładu lub porażenia mięśni twarzy, ręki i/lub nogi, najczęściej po jednej stronie ciała

nagłe wystąpienie "znieczulenia" twarzy, ręki i/lub nogi, najczęściej po jednej stronie ciała

nagłe wystąpienie zaburzeń mowy, z trudnościami w zrozumieniu słów oraz w wypowiadaniu się

nagłe wystąpienie zaburzeń widzenia w jednym lub obu oczach

nagłe wystąpienie zaburzeń chodzenia z utratą równowagi i zawrotami głowy

nagłe wystąpienie silnego bólu głowy bez znanej przyczyny

stopniowy rozwój objawów,

zależność nasilenia objawów od etiologii udaru,

klasyfikacja udarów mózgu ze względu na przebieg kliniczny niedokrwienia mózgu (czas trwania objawów):

przejściowy atak niedokrwienny (ang. TIA, Transient Ischemic Attack) - objawy ogniskowych lub uogólnionych zaburzeń
czynności mózgu trwające poniżej 24 godzin.

udar niedokrwienny z objawami odwracalnymi (ang. RIND, Reversible Ischemic Neurological Deficit) - objawy zaburzeń
czynności mózgu trwające powyżej 24 godzin, wycofujące się przed upływem 21 d ni.


dokonany udar niedokrwienny - objawy trwałego zaburzenia funkcji mózgu.

udar postępujący - narastające objawy zaburzeń funkcji mózgu spowodowane przyczynami naczyniowymi.
zależność objawów od poziomu uszkodzenia,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

uszkodzenie kory mózgowej

uszkodzenie torebki wewnętrznej

uszkodzenie pnia mózgu

uszkodzenie rdzenia przedłużonego

ocena stanu chorego wg skali Barthel, indeks skali Barthel i jego interpretacja ukierunkowana na planowanie opieki,

ocena funkcji układu oddechowego i układu krążenia chorego we wczesnym okresie po udarze mózgu

kontrola glikemii ( hiperglikemia jako odpowiedź stresowa organizmu i jej wpływ na rokowanie w udarze mózgu – zwiększenie obszaru
zawału tkanki mózgowej, związek hipoglikemii z nasilaniem się objawów neurologicznych w udarze niedokrwiennym ),

podwyższona ciepłota (negatywny wpływ na rokowanie w udarze mózgu, obniżanie ciepłoty ciała)

elementy oceny stanu świadomości po udarze mózgu

ocena zaburzeń świadomości z zastosowaniem skali Glasgow,
b) obserwacja i ocena objawów patologicznych ze strony układu nerwowego (niedowłady i porażenia, drgawki, odruchy patologiczne,
zaburzenia czucia, zawroty głowy, zaburzenia mowy)

ocena stopnia niesprawności po zakończeniu pierwszej fazy leczenia udaru mózgu – ustalenie indywidualnego planu rehabilitacji

ocena zaburzeń funkcji intelektualnych, w tym funkcji poznawczych oraz afazji, agnozji, apraksji, zaburzeń nastroju, zaburzeń
czucia i zaburzeń widzenia

nasilenie zaburzeń czucia (powierzchniowego i głębokiego)
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

nasilenie niedowładów i porażeń ruchowych,

występowanie i nasilenie drgawek,

stan napięcia mięśniowego (skurcz spastyczny – różnicowanie)

występowanie ataksji i hipertaksji – ocena stopnia upośledzenia koordynacji ruchów dowolnych ,

ocena odruchów patologiczne (badanie odruchu Babińskiego, badanie odruchu Rossolimo)

występowanie zaburzeń równowagi - próba Romberga, chód hemiparetyczny,

zawroty głowy,

zaburzenia mowy (dyzartria, anartria – różnicowanie)

występowanie padaczki,
c) obserwacja i ocena innych towarzyszących objawów

zaburzenia rytmu serca

hipotonia ortostatyczna i jej objawy


zawroty głowy, zaburzenia równowagi,

mroczki przed oczami,

ból wieńcowy,

tzw. ból wieszakowy - ból karku w pozycji stojącej,
nudności i wymioty,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

zaburzenia wydalania

zaparcia, biegunki

zaburzenia w oddawaniu moczu (nietrzymanie moczu, brak mikcji)
d) zapobieganie powikłaniom wynikającym z długotrwałego unieruchomienia: ból wzgórzowy, przykurcze, odleżyny, odparzenia i stany
zapalne skóry, błon śluzowych, infekcje, zakrzepowe zapalenie żył

ułożenie chorego – pozycje, stosowanie podpórek i wałków, materac przeciwodleżynowy

zapobieganie zapaleniu płuc (zachłystowemu – aspiracja treści pokarmowych do dróg oddechowych z powodu zaburzonego
połykania, zastoinowemu – unieruchomienie, słaba wentylacja)

żywienie przez zgłębnik (do momentu wystąpienia prawidłowego połykania (sprawdzanie przez podawanie małych ilości wody)
i prawidłowego, spontanicznego oczyszczania drzewa oskrzelowego)



częsta zmiana pozycji chorego – zapobieganie zarówno zapaleniu płuc jak i odleżynom,
wczesna rehabilitacja ruchowa jako metoda zapobiegania zapaleniu płuc, odleżynom oraz zakrzepicy żył głębokich

ćwiczenia bierne,

ćwiczenia oddechowe,

ćwiczenia czynne (bez obciążenia, wolne, oporowe – stopniowanie)

pionizacja chorego,
postępowanie terapeutyczne metodą NDT - Bobath,

koncepcja metody NDT – Bobath - nauka ruchu poprzez sensomotoryczne (czuciowo-ruchowe) doświadczenia,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
realizowane przez:
o
skórę, która przekazuje czucie bólu, ucisku i temperatury,
o
aparat ruchowy, który przekazuje informacje dotyczące poczucia równowagi,
o
proprioreceptory stawów i mięśni,

zasady organizacji otoczenia chorego,

zasady układania pacjenta w łóżku ,

zasady wykonywania czynności pielęgnacyjnych (wykonywanie czynności od strony porażonej – prowokacja samodzielnych
działań pacjenta)

oklepywanie,

zapobieganie niedoborom białkowym, witaminowym i anemii - stosowanie żywienia dojelitowego w sytuacji zaburzeń połykania,

prowadzenie bilansu wodnego,

zapobieganie infekcjom dróg moczowych

zakwaszanie moczu,

przy braku przeciwwskazań – wczesne usunięcie cewnika z pęcherza moczowego.
e) zaopatrzenie ortopedyczne, leczniczo-rehabilitacyjne (stabilizatory, podciągi, łuski) i pomocnicze dla osób po przebytym udarze mózgu

ortezy i ich rodzaje (stabilizatory, podciągi, łuski),

materac przeciwodleżynowy,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

przyrządy do ćwiczeń usprawniających,

sprzęt ułatwiający samodzielne poruszanie się (kule, wózki, balkoniki)

pomoce do terapii zajęciowej,

środki higieniczne i sanitarne
f) problemy psychospołeczne chorych po udarze mózgu – rola pielęgniarki w readaptacji chorych do warunków codziennego życia

problemy wynikające z następstw udaru mózgu i ich wpływ na relacje w rodzinie chorego – zaburzenia emocjonalne, zmienność
nastroju, obniżenie sprawności intelektualnej, niepełnosprawność ruchowa różnego stopnia, zaburzenia mowy, zaburzenia wzroku



postawy rodziny wobec chorego po udarze mózgu i ich kształtowanie,

przebudowa ról w rodzinie,

zachwianie relacji małżeńskich,

odbiór „nietypowych” zachowań chorego,

organizacja opieki rodziny nad chorym,

status materialny rodziny i jego destabilizacja
organizacja przystosowania otoczenia chorego do jego możliwości w zakresie poruszania się i samoobsługi

likwidacja barier architektonicznych,

zastosowanie zasad tworzenia „bezpiecznego domu”,

zastosowanie urządzeń ułatwiających pielęgnację chorego lub jego samoobsługę,
readaptacja zawodowa
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego


inwalidztwo i renta,

powrót do pracy (lub zmiana wykonywanego do tej pory zawodu)
rehabilitacja środowiskowa – usprawnianie chorego w miejscu zamieszkania, pomoc instytucjonalna (domy dziennego pobytu)
g) edukacja chorego, jego rodziny i bliskich w zakresie samoopieki i pielęgnacji w warunkach domowych

cel prowadzenia edukacji chorego w stosunku do celu edukowania jego rodziny

czynniki warunkujące dobór treści i metod edukacji chorego po udarze mózgu:



obniżenie poziomu sprawności procesów poznawczych (uwaga, spostrzeganie, myślenie, pamięć)

obniżona percepcja zmysłowa (słuch, wzrok)
ocena możliwości opiekuńczych i rehabilitacyjnych rodziny chorego,

skład rodziny i wiek jej członków,

poziom wiedzy na temat opieki nad chorym po udarze mózgu posiadanej przez rodzinę,

poziom motywacji do pełnienia opieki,

zasobność materialna rodziny jako czynnik warunkujący możliwość zakupu sprzętu i materiałów służących opiece i rehabilitacji,
zakres (treść) edukacji

podawanie (przyjmowanie) leków,

dieta chorego po udrze mózgu,

pielęgnowanie chorego (higiena, karmienie, ułożenie w łóżku, stosowanie udogodnień, zapobieganie odleżynom i zakrzepicy)
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

tryb życia chorego po udrze mózgu (korelacja aktywności, wypoczynku i snu),

działania usprawniające – nauka i stosowanie ćwiczeń zaleconych przez rehabilitanta i logopedę, „domowa” ergoterapia.
5. Problemy zdrowotne, psychologiczne i społeczne chorego z chorobą ośrodkowego układu nerwowego na przykładzie uszkodzenia rdzenia
kręgowego – planowanie i sprawowanie opieki:
a) obserwacja, ocena i monitorowanie objawów ze strony układu nerwowego: niedowłady i porażenia – rodzaje, zakres, różnicowanie;
zaburzenia czucia – rodzaje, zakres; zaburzenia wydalania (nietrzymanie moczu, pęcherz neurogenny, nietrzymanie kału); powikłania
wynikające z długotrwałego unieruchomienia; zaburzenia połykania; zaburzenia funkcji seksualnych

porażenia i niedowłady

całkowite - np. wszystkich kończyn (tetraplegia),

połowicze (hemiplegia) - np. lewa połowa ciała,

poprzeczne - poniżej uszkodzenia rdzenia kręgowego np. obie kończyny dolne (paraplegia) przebiegające najczęściej
z porażeniem zwieraczy pęcherza i odbytnicy,


opuszkowe i rzekomoopuszkowe - dotyczy mięśni gardła, krtani i języka,

ograniczone - (monoplegia) dotyczy tylko jednej kończyny,
odruchy

odruchy powierzchowne,

odruchy głębokie,

odruchy trzewne,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

czucie jako zdolność odbierania przez organizm różnego typu wrażeń zmysłowych, zaburzenia czucia

mechanizm czucia

rodzaje czucia:
○
czucie powierzchniowe,
○
czucie teleceptywne,
○
czucie głębokie (proprioceptywne),
○
czucie trzewne (interoceptywne),

podział czucia ze względu na precyzję w odczuwaniu bodźców

zaburzenia czucia (spowodowane uszkodzeniem nerwów obwodowych, korzeni t ylnych rdzenia kręgowego albo
określonych dróg nerwowych wstępujących)

○
zaburzenia czucia o charakterze ubytkowym,
○
zaburzenia czucia o charakterze podrażnienia
całkowite i częściowe uszkodzenie rdzenia kręgowego (różnicowanie objawowe)

pojęcie „szoku rdzenia” i jego objawy (stan całkowitego zniesienia czynności dowolnej, jak i wszystkich bez wyjątku odruchów
poniżej poprzecznego przecięcia rdzenia)

klasyfikacja skutków w zależności od lokalizacji uszkodzenia rdzenia kręgowego

uszkodzenie rdzenia kręgowego w odcinku szyjnym

uszkodzenie rdzenia kręgowego w odcinku piersiowym

uszkodzenie rdzenia kręgowego w odcinku lędźwiowym
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego


uszkodzenie neuronu ruchowego ośrodkowego (rogi i korzenie przednie rdzenia kręgowego)

uszkodzenie obwodowego neuronu ruchowego
powikłania związane z samym uszkodzeniem rdzenia kręgowego oraz wynikające z długotrwałego unieruchomienia

infekcje dróg oddechowych,

odleżyny, przykurcze stawowe, skostnienia okołostawowe, spastyczność, zaparcia, hipotonia ortostatyczna, dysrefleksja
autonomiczna jako skutki długotrwałego unieruchomienia,

powikłania urologiczne wynikające z zaburzeń wydalania (stałe, długotrwałe cewnikowanie) – infekcje dróg moczowych,
kamica układu moczowego, zapalenie najądrzy, ropnie okołocewkowe, odleżyny w cewce moczowej
b) współczesne metody leczenia uszkodzeń rdzenia kręgowego (zachowawcze i operacyjne)

zakres opieki nad chorym z uszkodzenia rdzenia kręgowego (lub z podejrzeniem o uszkodzenie rdzenia kręgowego):

opieka okołowypadkowa (wstępna, prowadzona przez zespół wypadkowy pogotowia ratunkowego,

opieka w izbie przyjęć szpitala przyjmującego chorego do wstępnej diagnostyki i kwalifikującego do odpowiedniego
leczenia,

opieka specjalistyczna realizowana przez ośrodek leczniczy zajmujący się leczeniem urazów kręgosłupa,

opieka późna realizująca założenia kompleksowej rehabilitacji, jako procesu mającego na celu pełną adaptację
chorego, a zwłaszcza osoby niepełnosprawnej do życia w społeczeństwie i rodzinie

postulaty leczenia urazów kręgosłupa z uszkodzeniem rdzenia kręgowego:

przywrócenie prawidłowych stosunków anatomicznych i utrzymanie stabilizacji kręgosłupa w uszkodzonym odcinku,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego


ochrona nie uszkodzonych funkcji układu nerwowego,

przywrócenie uszkodzonych funkcji neurologicznych,

zapewnienie pacjentowi w czasie leczenia komfortu i bezpieczeństwa,

zapewnienie warunków do realizacji kompleksowej wczesnej rehabilitacji
lecznicze postępowanie zachowawcze

intensywne leczenie przeciwobrzękowe i przeciwzapalne - znacząca rola kortykosteroidów w leczeniu przeciwobrzękowym methyloprednizolon - stosowany we wczesnym okresie pourazowym w dużych dawkach; preparat Solu-Medrol
(metylprednisolon), zasady stosowania (czas), użycie pompy infuzyjnej,

odbarczenie kanału kręgowego, ochrona struktur nerwowych przed mechanicznym uciskiem i dbałość o ich prawidłowe
ukrwienie jako priorytet postępowania leczniczego,

terapia ruchowa jako element profilaktyki przeciwzatorowej; stosowanie antykoagulantów obniżających ryzyko zatorów
(zwłaszcza płuc) - zmniejszenie ryzyka śmiertelności (heparyna niskocząsteczkowa)

unikanie powikłań urologicznych - pęcherz wiotki (autonomiczny) zaopatrywanie poprzez wszczepianie sztucznych zwieraczy,
dających pełną kontrolę w oddawaniu moczu, próby elektrostymulacji pęcherzowo-zwieraczowej

kompleksowa i wczesna rehabilitacja

wczesne działania usprawniające (rozpoczęcie leczenia usprawniającego chorych po uszkodzeniu kręgosłupa w
odcinku piersiowym lub lędźwiowym w pierwszych dniach po urazie),

gimnastyka lecznicza

ćwiczenia oddechowe (cel: zapobieganie zaleganiom wydzieliny w drzewie oskrzelowym, ochrona przed zmianami zapalnymi
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
w oskrzelach i tkance płucnej, utrzymanie ruchomości klatki piersiowej, kompensacyjne wzmocnienie przepony, wykorzystanie
czynnych pomocniczych mięśni oddechowych)

oklepywanie klatki piersiowej, oraz (zgodnie z zaleceniem) odsysanie ssakiem wydzieliny z górnych dróg oddechowych

inhalacje dróg oskrzelowych oraz stosowanie leków mukolitycznych (wziewnie, domięśniowo i doustnie), (cel: ułatwienie
odkrztuszania)


opieka przeciwodleżynowa

ćwiczenia przyłóżkowe, bierne

ćwiczenia czynne wspomagane, wolne

ćwiczenia izometryczne,

pionizacja

czynna pionizacja z odpowiednim osprzętowaniem

walka z lękiem towarzyszącym osobom porażonym
leczenie operacyjne – stosowane w sytuacji ucisków kostnych, odbarczanie rdzenia, korzeni, naczyń krwionośnych oraz stabilizacja
kręgosłupa (w odcinku uszkodzonym), wczesne uruchamianie chorego, wczesna rehabilitacja
c) zaopatrzenie ortopedyczne i ortotyczne chorych z uszkodzeniem rdzenia kręgowego: zasady stosowania wyciągu, zastosowanie
opatrunków gipsowych, gorsetów, protezy kończyny górnej i kończyny dolnej (dobór, obsługa, wykorzystanie)

gorset Jevetta – działanie według zasady trzech punktów podparcia Andrego

kołnierz z kampolitu – zastosowanie w uszkodzeniach dotyczących odcinka szyjnego,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

parapodium statyczne i dynamiczne

zastosowanie szyn CPM do rehabilitacji ruchowej – skorygowany anatomicznie i prawidłowy zakres ruchów, regulacja tempa
wykonywanego ruchu zgięcia bądź wyprostu, regulacja zakresu ruchu, możliwość stosowania pauz w trakcie wykonywanych
ćwiczeń, powtarzalność ćwiczeń,

aparaty stabilizujące całe kończyny dolne – czynna pionizacja chorych z objawami całkowitego uszkodzenia rdzenia kręgowego
w przypadkach porażeń z poziomu D8-D9, próba nauki chodzenia krokiem kangurowym – osoby młode, dobrze przygotowane
kondycyjnie, bez dodatkowych obciążeń chorobowych,

aparaty stabilizujące stopy i stawy kolanowe np. teleskopowe aparaty stabilizujące "LETOR",

aparaty ParaWalker, "Walkabout" i inne ortozy typu RGO, ARGO – czynna pionizacja oraz nauka chodzenia paraplegików z wysokim
uszkodzeniem rdzenia kręgowego,

samodzielne poruszanie się z pomocą balkonika, kul w odpowiednich stabilizatorach kończyn dolnych ( możliwe przy urazach
rdzenia poniżej Th12),

elektrostymulacja (FES - functional electrical stimulation) – stymulacja mięśni czworogłowych ud,
d) problemy psychologiczne i społeczne chorych (poczucie straty, brak akceptacji, uzależnienie, lęk, izolacja)

cechy osobowości przedwypadkowej ułatwiające lub utrudniające samoakceptację, adaptację, przystosowanie do
inwalidztwa
i funkcjonowanie społeczne osób niepełnosprawnych

cechy utrudniające
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

cechy ułatwiające
adaptacja psychiczna jako odnalezienie własnego miejsca w życiu po urazie (przepracowanie systemu wartości, zmiana

ról i celów życiowych, uświadomienie nieodwracalności zaistniałego stanu po urazie)
stopnie akceptacji kalectwa i jej ocena (wg J. Łozowskiego)


brak akceptacji

akceptacja wymuszona

akceptacja najkorzystniejsza

akceptacja nadmierna
społeczne bariery adaptacji wynikające z określonych stosunków społecznych, kulturowych i cywilizacyjnych


postawy społeczne wobec zagadnienia inwalidztwa i inwalidów

niedocenianie umiejętności, wiedzy i zaangażowania osób niepełnosprawnych
6. Problemy zdrowotne, psychologiczne i społeczne chorego z chorobami narządu ruchu – na przykładzie reumatoidalnego zapalenia stawów
– specyfika opieki:
a) obserwacja, ocena i monitorowanie objawów chorobowych: bóle i obrzęki stawów, zniekształcenia, nadwichnięcia, przykurcze,

przebieg procesu chorobowego – okresy zaostrzeń i remisji (wycofania się objawów), destrukcja stawów i tkanek stawowych –
postępujący proces zapalny błony maziowej, początkowy okres choroby (symptomy i ich rozpoznawanie) – zmęczenie, bóle mięśni i
stawów, stany podgorączkowe, sztywność poranna stawów i mięśni, rozrost maziówki w obrębie nadgarstków z następowym
mrowieniem i drętwieniem pierwszych trzech palców

diagnostyka
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

badania laboratoryjne: przyspieszone opadanie krwinek czerwonych, zwiększona liczba krwinek białych w osadzie, zwiększona
liczba płytek krwi, (niekiedy obecność białka w moczu), dodatnie wyniki odczynów Waalera-Rosego i latesowego w surowicy
krwi (ujawnienie po kilku miesiącach choroby), przeciwciała przeciwjądrowe



badanie palpacyjne – wyczuwalny obrzęk i bolesność stawów z ograniczeniem ruchomości,

zmiany w RTG w późniejszym okresie choroby
bóle i obrzęki stawów

obserwacja i ocena nasilenia bólu i obrzęków,

lokalizowanie bólu i obrzęków,

charakterystyka czasu występowania bólu i obrzęków,

związek bólu z ruchem,

związek obrzęków z ruchem.
zniekształcenia, nadwichnięcia , przykurcze

zniekształcenia w stawach rąk – przerosty , podwichnięcia, ulnaryzacje (odgięcie palców w stronę łokciową)

zniekształcenia w stawach drobnych stóp – podwichnięcia (tzw. palce młoteczkowate), halluksy (krzywe paluchy) i modzele
(zgrubienia naskórka), stopa płasko-koślawa,

zmiany zapalne w stawach kolanowych – koślawość i przykurcze, torbiel Bakera

deformacje stawów międzypaliczkowych, przykurcze i wysięki w stawach łokciowych

guzki reumatoidalne (w tkance podskórnej, w narządach wewnętrznych – np. w płucach, nerkach, sercu),

zmiany w odcinku szyjnym kręgosłupa (postęp choroby) – bóle, uczucie sztywności, podwichnięcia stawów kręgosłupa (w
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
konsekwencji - uszkodzenia rdzenia kręgowego i korzeni nerwowych)

ocena wydolności chorych z RZS wg skali 4-stopniowej,

powikłania reumatoidalnego zapalenia stawów: wysiękowe zapalenie opłucnej, zmiany zapalne w osierdziu i wsierdziu, zapalenie
mięśnia sercowego, niedokrwistość związaną głównie z niedoborem żelaza, wtórna skrobiawicę nerek, rumień dłoniowy, zapalenie
nadtwardówki.
b) nowoczesne metody leczenia chorób reumatycznych: leczenie farmakologiczne, leczenie metodami fizycznymi (masaż, balneoterapia,
apiterapia, diadynamika i diatermia krótkofalowa, jonoforeza, ultradźwięki, pola magnetyczne) i inne, specjalistyczne leczenie
operacyjne,

leczenie farmakologiczne - niesterydowymi lekami przeciwzapalnymi oraz lekami modyfikującymi proces zapalny
(sulfasalazyna, sole złota, D-penicylamina, glikokortykosterydy, leki przeciwmalaryczne, leki immunosupresyjne),

zabiegi operacyjne o charakterze profilaktyczno-leczniczym i korekcyjno-rekonstrukcyjnym,

postępowanie niefarmakologiczne

balneoterapia,

terapia zajęciowa,

kinezyterapia połączona z wyuczeniem chorego ćwiczeń wzmacniających mięśnie okołostawowe,

światłolecznictwo,

okłady parafinowe,

krioterapia (miejscowa, ogólna)
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

fizykoterapia – diadynamika i diatermia krótkofalowa, jonoforeza

masaże,

psychoterapia ukierunkowana na obniżanie poziomu stresu
c) udział pielęgniarki w rehabilitacji chorych: zapobieganie powikłaniom (prawidłowe ułożenie kończyn, dobór i systematyka ćwiczeń
usprawniających), zaopatrzenie ortopedyczne, ortotyczne i pomocnicze chorych (dobór, wykorzystanie), aktywizacja chorych w
wykonywaniu czynności codziennych – przygotowanie chorego do samoobsługi, przygotowanie rodziny do czynnego
współuczestnictwa w rehabilitacji;

cele rehabilitacji:

zapobieganie wtórnym skutkom schorzenia ( zniekształcenia, przykurcze, zaniki mięśniowe, niedowłady, obniżona
sprawność precyzyjna)


wytworzenie mechanizmów kompensacyjnych w dalszym etapie choroby

utrzymanie samoobsługi chorego na poziomie, który determinuje postęp choroby
zasady prowadzenia ćwiczeń:


tempo, obciążenie i częstotliwość ćwiczeń – zależność od dynamiki choroby

systematyczność jako warunek prawidłowo prowadzonego usprawniania

brak ostrej reakcji bólowej na prowadzone ćwiczenia

prowadzenie ćwiczeń po okresie porannej sztywności stawów
zakres i cele działań leczniczych i usprawniających w poszczególnych okresach choroby
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

działanie przeciwbólowe, profilaktyka przykurczów, patologicznego ustawienia kończyn, zapobieganie powikłaniom ze
strony układu oddechowego jako podstawowe kierunki opieki nad chorym z RZS


postępowanie w okresie ostrym:
○
pozycje ułożeniowe – zapobieganie patologicznym ustawieniom stawów kończyn
○
zaopatrzenie ortopedyczne - profilaktyka patologicznego ułożenia kończyn (łuska, longeta)
○
ćwiczenia oddechowe
○
wprowadzanie ćwiczeń biernych w miarę ustępowania objawów ostrych ,
○
wprowadzanie ćwiczeń czynno- biernych z przejściem stopniowym do ćwiczeń samowspomaganych
○
przeciwwskazanie do ćwiczeń izometrycznych – uzasadnićenie,
postępowanie w okresie podostrym i remisji:
○
likwidowanie przykurczów, zwiększanie zakresu ruchomości w stawach poprzez ułożenia kończyn, zaopatrzenie
ortopedyczne,
○
ćwiczenia samowspomagane, relaksacja poizometryczna.
○
ćwiczenia zwiększające sprawność rąk - terapia manualna, ergoterapia, indywidualne ćwiczenia rąk
○
ćwiczenia izometryczne
○
wspomaganie usprawniania poprzez fizykoterapię i masaż

edukacja chorego

edukacja rodziny chorego do czynnego współuczestnictwa w rehabilitacji
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
7. Planowanie i sprawowanie opieki pielęgniarskiej nad chorym z chorobą nowotworową o niepomyślnym rokowaniu (na przykładzie
choroby nowotworowej krwi, mózgu, piersi i narządów płciowych, żołądka, płuc, jelit i innych) - problemy zdrowotne, psychologiczne
i społeczne:
a. obserwacja, ocena i monitorowanie objawów chorobowych: bólu przewlekłego, objawów towarzyszących (drgawki, nudności,
wymioty, kurcze jelit, zaparcia, biegunki, stany zapalne skóry i błon śluzowych, duszność, utrudnienia
w wydalaniu, bezsenność i innych)

ból jako priorytetowy problem chorego – definicja bólu wg IASP,

podstawy anatomiczne, patofizjologiczne i biochemiczne powstawania i przewodzenia bólu; układy modulowania
bólu; układ opioidowy; procesy leżące u podstaw bólu zapalnego i neuropatycznego; sensytyzacja obwodowa i
ośrodkowa; rola receptorów NMDA.

zasady "czasowe" podziału: przewlekły i ostry, ciągły, okresowy, napadowy, przebijający, incydentalny; ostry i
przewlekły ból nowotworowy; ból związany ze zniedołężnieniem, z terapią przeciwnowotworową, nie nowotworowy; ból
nocyceptywny -receptorowy a neuropatyczny - charakterystyka, podział, epidemiologia, zasady rozp oznawania i
oceny (skale natężenia, mapa bólu); taksonomia bólu,

odczuwanie bólu; ból a cierpienie; czynniki wpływające na odczuwanie bólu.

ból a zachowanie się chorego i opiekujących się.

zasady leczenia bólu nowotworowego wg WHO; drabina analgetyczna;

dawkowanie i drogi podawania leków; zasady stosowania opioidów (TRAMAL), stosowanie plastrów z fentanylem
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
(DUROGESIC), infuzory do podawania leków; kompatybilność leków zmieszanych w strzykawce; ocena skuteczności
leczenia; objawy niepożądane – zapobieganie i leczenie; zasady monitorowania terapii.

objawy ze strony układu oddechowego

zespoły objawów charakterystycznych dla nowotworów płuc.

duszność: przyczyny, postępowanie w odwracalnych przyczynach duszności, postępowanie objawowe, rola opioidow,
sedacji, tlenoterapia.


chrypka. kaszel, krwioplucie, terminalne zapalenie płuc, rzężenia przedśmiertne,
objawy ze strony układu pokarmowego

suchość, bóle, zmiany patologiczne w jamie ustnej (stany zapalne, grzybica, owrzodzenia nowotworowe). ślinotok.
zaburzenia smaku. nudności, wymioty. czkawka,

dyspepsja, zespół uciśniętego żołądka, wzdęcia brzucha, oligofagia, dysfagia.

niedrożność przewodu pokarmowego - gardła, przełyku, żołądka, jelit - postępowanie zachowawcze i chirurgiczne,
zasady kwalifikacji do zabiegu operacyjnego,

zaparcie stolca, zaczopowanie kałem, biegunka, nietrzymanie stolca, świąd odbytu, wydzielina z odbytu, bolesne
kurcze odbytu,

krwawienia z przewodu pokarmowego,

zespoły objawów charakterystycznych dla nowotworów podstawy czaszki, guzów pozaotrzewnowych,

przerzuty do wątroby, zwężenie dróg żółciowych, żółtaczka, encefalopatia wątrobowa

odwodnienie - wskazania do przetoczenia płynów.
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

wodobrzusze - leczenie zachowawcze, wskazania do nakłucia jamy otrzewnej, zespolenie otrzewnowo -żylne,

zespół wyniszczenia nowotworowego - patofizjologia, skutki dla pacjenta i jego bliskich, postępowanie,

problemy związane z żywieniem terminalnie chorych; problemy żywienia u chorych z nowotworami twarzoczaszki i szyi;
niedobory witamin w stanach terminalnych.

objawy ze strony układu moczowo-płciowego

częstomocz i bolesne parcie na mocz, bolesne skurcze pęcherza moczowego, nietrzymanie moczu, trudności w
oddawaniu moczu, niedrożność cewki moczowej i/lub moczowodów, krwawienia z dróg moczowych,

niewydolność nerek u chorego z nieuleczalną chorobą,

wskazania do założenia cewnika, przetoki nadłonowej, przetoki miedniczkowej, stentu do moczowodów, opieka nad
chorym z cewnikiem dopęcherzowym,

leczenie stanów zapalnych pęcherza i dróg moczowych u chorych w term inalnej fazie choroby,

świąd sromu, upławy, krwotoki z dróg rodnych. przetoki pomiędzy drogami rodnymi a układem pokarmowym i
moczowym. zapobieganie krwawieniu miesięcznemu u kobiet w stanach terminalnych,


obrzęk prącia i moszny.
objawy hematologiczne

niedokrwistość, ostra, przewlekła,

krwawienie powierzchowne, krwawienie z dróg rodnych, odbytu, dróg moczowych - postępowanie zachowawcze,

przetaczanie krwi i preparatów krwiopochodnych - wskazania i dylematy etyczne,

zapobieganie zakrzepicy, leczenie przeciwzakrzepowe i leczenie powikłań zakrzepowo-zatorowych,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

objawy ze strony układu kostno-stawowego

objawy ze strony układu kostno-stawowego związane z procesem nowotworowym. przerzuty do kości, złamania
patologiczne - leczenie zachowawcze i chirurgiczne,

objawy związane z nie nowotworowymi chorobami układu kostno-stawowego (zapalnymi, zwyrodnieniowymi), z
długotrwałym unieruchomieniem.

objawy ze strony skóry i tkanki podskórnej

świąd, potliwość, owrzodzenia nowotworowe, guzy grzybiaste, owrzodzenia odleży nowe, przetoki, przykre zapachy,
zespoły / objawy paraneoplastyczne,

obrzęk limfatyczny - obrzęk limfatyczny w terminalnym okresie choroby i u chorych rokujących długie przeżycie patofizjologia, diagnostyka, postępowanie (dbałość o skórę, ćwiczenia, mas aż, stosowanie "rękawów" uciskowych).


pielęgnacja chorych z nowotworami twarzoczaszki i szyi.
objawy neuropsychiczne

zaburzenia snu, nadmierna senność, bezsenność, zmęczenie, osłabienie, lęki, niepokój, przygnębienie, nastrój
depresyjny, samobójstwo u chorych w terminalnej fazie choroby. depresja - trudności w diagnostyce, szpitalna skala
lęku i depresji, leczenie farmakologiczne,

zaburzenia świadomości (delirium, splątanie), zaburzenia zachowania (gniew, agresja), otępienie,

objawy towarzyszące guzom pierwotnym i przerzutowym mózgu,

powikłania neurologiczne w przebiegu chorób nowotworowych (drgawki, niedowłady, porażenia, zespoły
neurologiczne
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
i bólowe),

zespół kompresji rdzenia - zagrażający, dokonany - znaczenie szybkiej diagnostyki i szybkiego wdrożenia leczenia,
b. współczesne metody leczenia chorób nowotworowych na wybranych przykładach: chemioterapia, radioterapia (radykalna,
wspomagająca, paliatywna), leczenie operacyjne, terapia komplementarna, metody zwalczania bólów nowotworowych (zawarte w
poprzednim podpunkcie), objawy niepożądane jako uboczne skutki leczenia (oparzenia, nudności, wymioty, biegunki, wypadanie
włosów, wyczerpanie, zaburzenia odporności, zmiany nastroju i innych) oraz ich eliminacja

chemioterapia

leki przeciwnowotworowe – cytostatyki (leki alkilujące, antymetabolity, antybiotyki, alkaloidy roślinne)

rodzaje chemiotrapii
o
leczenie samodzielne (cel: zniszczenie ogniska nowotworowego)
o
leczenie skojarzone z radykalną operacją w postaci chemioterapii uzupełniającej (cel: zniszczenie pozostałych ognisk
nowotworowych)
o
leczenie paliatywne (cel: poprawienie jakości życia chorego)

klasyfikacja nowotworów w zależności od wrażliwości nowotworów na leczenie cytostatykami

uboczne skutki chemioterapii
o
wywoływane przez leki alkalizujące
o
wywoływane przez antymetabolity
o
wywoływane przez antybiotyki
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
o

wywoływane przez alkaloidy roślinne
radioterapia



rodzaje radioterapii:
○
brachyterapia
○
telegammaterapia
○
radioterapia metaboliczna
sposoby stosowania radioterapii ze względu na cel:
○
leczenie radykalne
○
leczenie paliatywne
powikłania po radioterapii
○
osobnicza wrażliwość chorego na promieniowanie jonizujące
○
najczęściej występujące powikłania wczesne
○

popromienne zapalenie skóry,

popromienne zapalenie błon śluzowych;

paradentoza,

zapalenie płuc,

popromienne zapalenia przełyku, żołądka, jelit,
późne powikłania radioterapii

złuszczanie naskórka,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
○

depigmentacja skóry,

złamania patologiczne,

porażenia nerwów,

trwała anemia (ze skłonnością do atypii krwi)

zwężenia narządów przewodzących (moczowody, jelita, przełyk)
ostry odczyn ogólny jako stan zagrażający życiu (zespół popromienny) – objawy: senność, splątanie, nudności, wymioty, ból
uogólniony, osłabienie, okresowy brak kontaktu słownego

leczenie chirurgiczne

terapia komplementarna


rehabilitacja,

masaż,

aromatoterapia,

muzykoterapia,

terapia zajęciowa, kreatywna.

rola ośrodka opieki dziennej.
hormonoterapia

nowotwory hormonozależne: rak piersi, rak trzonu macicy, rak jajnika, rak gruczołu krokowego, rak tarczycy,

rodzaje terapii hormonalnej
○
terapia ablacyjna
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
○
terapia addytywna
c. zasady bezpieczeństwa chorych i personelu medycznego przy stosowaniu różnych metod terapii

bezpieczeństwo personelu medycznego a radioterapia

zasady dotyczące pomieszczenia do przygotowywania leków cytostatycznych

istotne warunki wydzielenia pomieszczenia do przygotowywania leków cytostatycznych,

wyposażenie

środki ochrony indywidualnej

zasady ochrony osobistej osób przygotowujących i podających leki cytostatyczne

szczegółowe zasady postępowania przy przygotowywaniu i podawaniu leków cytostatycznych – instrukcja

podstawy prawne stosowanych zasad:

Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy przygotowywaniu,
podawaniu i przechowywaniu leków cytostatycznych w zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. 1996, Nr 80, poz. 376 z późn. zm.),

USTAWA z dnia 29 listopada 2000 r. (z późniejszymi zmianami) – Prawo atomowe
d. problemy psychospołeczne chorych (apatia, depresja, bezradność, lęk, brak samoakceptacji, agresja, poczucie zagrożenia,
samotność, uzależnienie i innne)- skale miar psychometrycznych, łagodzenie napięcia emocjonalnego i stresu, pomoc rodzinie
chorego w terminalnej fazie choroby

jakość życia
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego


definicja,

badania jakości życia w onkologii,

trudności w ocenie jakości życia w fazie terminalnej,
umiejętność komunikowania się w opiece paliatywnej

komunikowanie się z chorym, opiekunami i jego rodziną (ze zwróceniem szczególnej uwagi na porozumiewanie się z dziećmi,
młodocianymi i osobami w podeszłym wieku), w zespole wielodyscyplinarnym, z personelem medycznym spoza zespołu.


komunikowanie werbalne i niewerbalne.

przekazywanie informacji, przekazywanie prawdy o chorobie i rokowaniu (niepomyślnych informacji) choremu, rodzinie.

umiejętność słuchania.

zachowania chorego, rodziny ,personelu; "trudny chory", "trudna" rodzina; komunikowanie się z chorym / rodziną w agresji.

trudne pytania (jak długo jeszcze?, dlaczego ja?, dlaczego musze cierpieć?, czy ja umieram?)
zmiany wyglądu i zniedołężnienie, problemy seksualne w terminalnej fazie choroby

wpływ niekorzystnych zmian wyglądu, utraty atrakcyjności, inwalidztwa na samopoczucie chorych,

ocena stopnia zniedołężnienia; trudności w zaspakajaniu potrzeb (w tym seksualnych); następstwa psychosocjalne; sposoby
radzenia sobie ze strony chorego i osób bliskich; możliwości i ograniczenia w udzielaniu wsparcia profesjonalnego i
nieprofesjonalnego,

reakcje i potrzeby psychiczne chorych i ich rodzin, zasady zaspakajania potrzeb psychicznych

wpływ choroby nowotworowej na sytuację życiową chorego i rodziny,

ocena stanu psychicznego chorego; reakcje emocjonalne chorych na zagrożenie spowodowane nieuleczalną chorobą i
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
zbliżającą się śmiercią (Kubler-Ross, Buckman), mechanizmy obronne (A.Freud),

rodzina jako naturalna grupa wsparcia, typy relacji rodzinnych, problemy w porozumiewaniu się i ich następstwa, osamotnienie
chorego,

wsparcie psychologiczne chorego i jego bliskich, znaczenie empatii i umiejętności komunikowania się, możliwości oraz
ograniczenia pielęgniarki w udzielaniu pomocy psychologicznej, umiejętność znajdowania innych źródeł wsparcia chorego i
rodziny,

potrzeby socjalne chorych i ich rodzin, zasady udzielania pomocy w tym zakresie

rozpoznawanie sytuacji rodzinnej i socjalnej przy pomocy genogramu.

najważniejsze problemy socjalne chorych i ich rodzin: dostęp do zrozumiałej informacji, problemy opiekuńcze w świetle
aktualnej sytuacji socjalno-prawnej, osoba samotna, chory w rodzinie patologicznej, chory w rodzinie z nieletnimi dziećmi,

prawne i instytucjonalne możliwości wsparcia i pomocy,

podstawowe akty prawne dotyczące praw pacjenta i jego rodziny oraz praw człowieka umierającego,

wybrane zagadnienia dotyczące pomocy społecznej (zakres świadczeń socjalnych, zasady kierowania do domów pomocy
społecznej, zakładów opiekuńczo-leczniczych).

cierpienia duchowe, egzystencjalne, potrzeby religijne, opieka duchowa

istota duchowości - powszechne wartości duchowe: piękno, prawda, dobro.

religijność - jeden z wymiarów duchowości.

cierpienia duchowe człowieka umierającego, ich rozpoznawanie.

sposoby niesienia pomocy duchowej - rola kapłana, lekarza, pielęgniarki i innych członków wielodyscyplinarnego zespołu.
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego


opieka duchowa w innych kulturach.
opieka paliatywna nad chorymi w ostatnich dniach życia i ich rodzinami

przygotowanie do śmierci i umierania - trudności w komunikowaniu się z chorym i rodziną, przekazywaniu informacji o
kończącym się życiu; nasilenie objawów somatycznych; cierpienie psychiczne i duchowe.

planowanie życia w obliczu zbliżającej się śmierci, porządkowanie spraw doczesnych.

zmęczenie chorego i rodziny.

trudności w pielęgnacji i leczeniu.

rozpoznawanie stanu przedagonalnego i agonii. Zasady opieki i leczenia, ciągłość opieki i nadzoru; wsparcie umierającego i
jego bliskich; rozpoznawanie reakcji członków rodziny (z uwzględnieniem dzieci, młodocianych i osób w podeszłym wieku) przy
umierającym i reagowanie na nie; umieranie w domu i w szpitalu; godne umieranie,

lekarz, pielęgniarka, kapelan, wolontariusz przy chorym umierającym,

stwierdzenie zgonu; przekazywanie informacji rodzinie; reagowanie na odczucia osób osieroconych, wyrażanie współczucia,
wsparcie, zorganizowanie pomocy dla rodziny,

szacunek dla ciała, toaleta pośmiertna, przechowywanie zwłok, pożegnanie, pochówek (formalności, rodzaje, obrzędy),

proces żalu po stracie, żałoba i opieka nad osieroconymi.

przebieg żałoby – faza wstrząsu, faza sprzeciwu, faza tęsknoty, faza dezorganizacji, faza reorientacji,

czynniki mające wpływ na przeżywanie żałoby, odmienności w sposobie przeżywania żałoby w zależności od płci i wieku,
wpływ żałoby na różne sfery życiowe.

rola wsparcia profesjonalnego indywidualnego i grupowego oraz nieprofesjonalnych grup wsparcia.
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

zasady prowadzenia dokumentacji, monitorowanie oraz ocena jakości prowadzonej opieki paliatywnej
e. organizacja opieki paliatywnej i hospicyjnej w Polsce i na świecie

charakterystyka form opieki paliatywnej i hospicyjnej na świecie i w Polsce (poradnia opieki paliatywnej / hospicyjnej,
zespół domowej opieki paliatywnej / hospicyjnej, zespół interwencyjny, stacj onarny oddział opieki paliatywnej / hospicjum
stacjonarne, poradnia opieki nad rodzinami chorych i osieroconymi, poradnia leczenia obrzęku limfatycznego, dzienny
ośrodek opieki paliatywnej / hospicyjnej, szpitalny zespół wspierający opieki paliatywnej, zes pół opieki paliatywnej dla
dzieci i młodocianych).

świadczenia zdrowotne w zakresie medycyny paliatywnej,

zasady tworzenia hospicjum / zespołu opieki paliatywnej,

Krajowa Rada Opieki Paliatywnej i Hospicyjnej przy MMinistrze Zdrowia,

rola konsultantów wojewódzkich i konsultanta krajowego w dziedzinie medycyny paliatywnej w nadzorowaniu i doradztwie
merytorycznym,

rola organizacji i stowarzyszeń w organizowaniu opieki paliatywnej i hospicyjnej na świecie i w Polsce (WHO, EAPC International Association of Hospice and Palliative Care, Ogólnopolskie Forum Ruchu Hospicyjnego, Towarzystwo Przyjaciół
Chorych Hospicjum, Polskie Towarzystwo Opieki Paliatywnej, ECEPT - Eastern and Central Europe Palliative care Taskforce,
Fundacje),

pozyskiwanie środków na opiekę paliatywną / hospicyjną,

zespół interdyscyplinarny w opiece paliatywnej - cel, organizacja, formy pracy; rola lekarza, pielęgniarki, psychologa,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
pracownika socjalnego, rehabilitanta i terapeuty zajęciowego, kapelana, wolontariuszy.
f.
„Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych” – założenia

zahamowanie wzrostu zachorowań na nowotwory

utrwalanie tendencji do ograniczenia palenia tytoniu,

upowszechnienie zasad zdrowego żywienia - powinno się to zwłaszcza przyczynić do ograniczenia zachorowań na nowotwory
złośliwe przewodu pokarmowego i piersi


poznanie i ograniczenie narażeń rakotwórczych zwłaszcza w środowisku pracy i środowisku komunalnym
osiągnięcie średnich europejskich standardów w zakresie wczesnego wykrywania nowotworów oraz poprawy dostępności
do najbardziej skutecznych metod leczenia - zwłaszcza skojarzonego oraz w zakresie jakości opieki nad chorymi na
nowotwory zaawansowane,

stworzenie warunków do wykorzystania dla potrzeb praktyki onkologicznej, postępu wiedzy o przyczynach i mechanizmach
rozwoju nowotworów złośliwych, wdrażanie i upowszechnianie nowych metod - zwłaszcza molekularnych i
immunologicznych - umożliwiających:


przewidywanie zagrożenia chorobą nowotworową,

zwiększenie odsetka wczesnych rozpoznań nowotworów złośliwych,

przewidywanie odpowiedzi na różne metody leczenia jako podstawy do optymalizacji terapii,

rozwój skuteczniejszych metod leczenia nowotworów.
istotny uzupełniający cel Programu – poprawa jakości danych o stopniu zaawansowania w czasie podjęcia leczenia i jego
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
skuteczności w różnych regionach Kraju - jako podstawa do sterowania interwencjami

strategiczne kierunki dalszych działań w Polsce
g. „Program Rozwoju Opieki Paliatywnej i Hospicyjnej w Polsce” – założenia

tworzenie nowych jednostek pozwalających na szerokie udostępnienie opieki paliatywnej w całym kraju

zapewnienie ciągłości opieki,

właściwa jakość opieki paliatywnej (zgodnie ze standardami opracowanymi przez KROPIH),

realizacja narodowego programu leczenia bólu nowotworowego.

ogólnopolski ośrodek edukacji do opieki paliatywnej (w tym hospicyjnej) – Hospicjum Palium.
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
MODUŁ II
PROBLEMY ZDROWOTNE, PSYCHOLOGICZNE I SPOŁECZNE LUDZI STARSZYCH
Treści szczegółowe
1. Współczesne poglądy naukowe na proces starzenia się:

starzenie się w płaszczyźnie psychologicznej,

starzenie się w płaszczyźnie społeczno – socjalnej,

starzenie demograficzne:

starzenie osobnicze i populacyjne,

tendencje zmian demograficznych w populacji,

średnia i maksymalna długość życia, dalsze przeciętne trwanie życia,

konsekwencje i prognozy starzenia demograficznego,

starzenie normalne, pomyślne i przyspieszone,

teoria upośledzonej syntezy białek na poziomie molekularnym,

teoria genetyczna Leonarda Hayflicka – trwanie życia jako realizacja programu genetycznego:
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

program unikania starości,

program obrony przed starością – „supergen życia” (immunologiczna teoria starzenia się),

program mechanizmów samobójczych,

telomerowa teoria starzenia się (cytogerontologia):

środowiskowa (wolnorodnikowa) teoria starzenia się – znaczenie odżywiania dla funkcjonowania człowieka,

zespoły przedwczesnego starzenia się – uwarunkowania, istota, konsekwencje zdrowotne.
2. Czynniki determinujące starość człowieka:

uwarunkowania środowiskowe,

uwarunkowania społeczne,

uwarunkowania psychiczne,

uwarunkowania biologiczne,

znaczenie autonomii (niezależności życiowej) dla funkcjonowania człowieka starego,

czynniki hamujące proces starzenia się:
3. Zmiany inwolucyjne a zmiany chorobowe w organizmie starszego człowieka:

rodzaje zmian starczych narządów i układów:

zmiana sylwetki,

tremor starczy (drżenie) jako granica fizjologicznych zmian inwolucyjnych i patologii,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

zmiany skórne (nasilenie rogowacenia i złuszczania naskórka, cienkość i kruchość skóry – niebezpieczne konsekwencje urazów i
skaleczeń, skłonność do miejscowych odbarwień, zanik naczyń i gruczołów potowych, świąd starczy),

zmiany w narządzie wzroku – zmniejszenie elastyczności soczewki, spadek zdolności przystosowania się do ciemności,

starcze upośledzenie słuchu,

zmiany inwolucyjne układu nerwowego – łagodne niedobory przekaźników nerwowych jako ryzyko wystąpienia otępienia,
sprawność intelektualna w wieku starczym, upośledzenie zapamiętywania, zachowanie pamięci zdarzeń odległych,



starzenie się układu immunologicznego,

zmiany psychiczne związane z procesem starzenia się.
upośledzenie mechanizmów przystosowawczych jako przyczyna zaburzeń czynnościowych pracy narządów i układów:

mała wrażliwość układu krążenia na stymulację adrenergiczną,

upośledzenie neurotransmisji cholinergicznej,

opóźnienie wydzielania insuliny odpowiedzi na bodziec pokarmowy,

osłabienie wykorzystania insuliny przez komórki docelowe,

upośledzenie termoregulacji,

pogorszenie możliwości przystosowawczych narządu wzroku do ciemności i widzenia na odległość,
skutki zaburzeń adaptacji w wieku starczym:

skłonność do zaburzeń homeostazy,

skłonność do niewydolności narządowej,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

skłonność do występowania geriatrycznego zespołu jatrogennego,

skłonność do autoimmunizacji,
starość a choroba:

współistnienie zmian inwolucyjnych, chorób przewlekłych, następstw przebytych urazów, chorób, operacji, skutków

dotychczasowego leczenia, wpływu czynników psychospołecznych i warunków życia,
odmienność przebiegu chorób – monotonność obrazu klinicznego, skłonność do zaburzeń homeostazy, nikła manifestacja

zakażenia, słaba stymulacja adrenergiczna,
występowanie objawów klinicznych u osób starszych niezależnie od przyczyn – ze strony układu krążenia, pokarmowego,

nerwowego,
częste bezpośrednie przyczyny nagłego załamania się stanu zdrowia osoby starszej,

wiek metrykalny i wiek czynnościowy,


najczęściej popełniane błędy w opiece i leczeniu osób starszych – błędy w diagnostyce, wyborze metody leczenia, przedwczesne
rokowanie zarówno dobre, jak i złe
4. Problemy zdrowotne osób starszych – specyfika przebiegu wybranych chorób przewlekłych – różnicowanie, leczenie, pielęgnowanie:
a) układu krążenia (nadciśnienie tętnicze, niewydolność krążenia, zaburzenia rytmu serca i przewodnictwa, niewydolność naczyń
wieńcowych serca):

nadciśnienie tętnicze:

wpływ starzenia się organizmu na występowanie nadciśnienia tętniczego,

fizjologiczne wartości ciśnienia skurczowego i rozkurczowego w wieku podeszłym,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

nadciśnienie rzekome – zastosowanie „manewru Oslera”,

postacie kliniczne nadciśnienia: samoistne, wtórne, starcze nadciśnienie miażdżycowe (izolowane nadciśnienie skurczowe),

nietypowe sytuacje przebiegające z nadciśnieniem: poposiłkowe i ortostatyczne spadki, nadciśnienie „białego fartucha”,
przygotowanie chorego z nadciśnieniem w wieku podeszłym do zabiegu operacyjnego,

izolowane nadciśnienie skurczowe – etiopatogeneza, przebieg kliniczny, diagnostyka, leczenie, rokowanie,

powikłania:
o
serce w nadciśnieniu tętniczym,
o
naczynia krwionośne – budowa i funkcje,
o
mózgowe konsekwencje nadciśnienia,
o
nerki w przebiegu nadciśnienia tętniczego,

typ nadciśnienia a częstotliwość zgonów w wieku podeszłym,

podstawowe zasady opieki nad chorym w wieku podeszłym z rozpoznanym nadciśnieniem tętniczym;
o
dobór leków, systematyczność leczenia,
o
dostępność i cena leków stosowanych w nadciśnieniu – a efekty leczenia,
o
działania niepożądane leków przeciwnadciśnieniowych,
o
monitorowanie wartości ciśnienia skurczowego i rozkurczowego w warunkach domowych,
o
znaczenie diety w leczeniu nadciśnienia,
o
znaczenie aktywności ruchowej dla efektywności leczenia nadciśnienia,
o
znaczenie snu i wypoczynku,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

o
umiejętność łagodzenia napięć, frustracji jako czynnik warunkujący skuteczność leczenia farmakologicznego,
o
rola pielęgniarki w kształtowaniu świadomości zdrowotnej chorego w wieku podeszłym w leczeniu nadciśnienia,
niewydolność krążenia:

etiopatogeneza niewydolności krążenia w wieku podeszłym, (niewydolność serca, niewydolność naczyń obwodowych, utrata
dużej ilości krwi),


postacie niewydolności krążenia:
o
niewydolność lewokomorowa
o
niewydolność prawokomorowa
o
niewydolność ostra i przewlekła
klasyfikacja NYHA (New York Heart Association):
○
I stopień – prawidłowa wydolność fizyczna
○
II stopień – objawy niewydolności krążenia przy umiarkowanym wysiłku fizycznym,
○
III stopień – objawy występują przy niewielkim wysiłku; dochodzi do znacznego ograniczenia sprawności fizycznej pacjenta,
○
IV stopień – objawy występują nawet w spoczynku; wydolność fizyczna chorego jest bardzo upośledzona,

wybór metody leczenia niewydolności krążenia w wieku podeszłym,

zasady podawania leków u osób starszych (dawkowanie glikozydów nasercowych),

kierunki opieki pielęgniarskiej w przewlekłej niewydolności lewokomorowej:
○
obserwacja wydolności oddechowej (duszność wysiłkowa, spoczynkowa, pozycyjna, napadowo-nocna) – metody
postępowania w sytuacjach nagłych,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

○
działania farmakologiczne,
○
ułożenie i pozycja ciała chorego,
○
zapewnienie mikroklimatu pomieszczenia,
○
zasady stosowania tlenoterapii,
○
łagodzenie dolegliwości wynikających z bezsenności,
○
oszczędzający tryb życia,
○
monitorowanie stanu ogólnego i wydolności fizycznej chorego,
kierunki opieki pielęgniarskiej w przewlekłej niewydolności prawokomorowej:
○
monitorowanie objawów: znamiona zastoju w układzie żylnym na obwodzie - sinica, powiększenie wątroby, obrzęki kończyn
dolnych, wtórne dolegliwości ze strony układu pokarmowego – nudności, wzdęcia, zaparcia, biegunki, przesięki do jamy
brzusznej,

○
metody postępowania objawowego,
○
kontrola ciśnienia tętniczego,
○
opieka nad chorym w zespole płucno-sercowym jako szczególnej postaci przewlekłej niewydolności prawokomorowej,
○
postępowanie w sytuacjach pogorszenia stanu zdrowia,
○
ukierunkowanie samoobserwacji chorego,
zaburzenia rytmu i przewodnictwa serca:

przyczyny zaburzeń przewodnictwa w mięśniu sercowym;

rodzaje zaburzeń (istota, przebieg i rokowanie):
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

○
przyspieszenie rytmu zatokowego ( w tym polekowe),
○
zwolnienie rytmu zatokowego,
○
skurcze dodatkowe nadkomorowe, komorowe,
○
częstoskurcz napadowy nadkomorowy, komorowy (niebezpieczeństwa),
○
migotanie przedsionków,
○
blok przedsionkowo-komorowy,
badania diagnostyczne stosowane w różnicowaniu zaburzeń rytmu i przewodnictwa serca – osłuchiwanie, EKG, EKG metodą
Holtera, echokardiografia, oznaczenie stężenia elektrolitów we krwi, pomiar hormonów tarczycy i innych, badania biochemiczne
krwi, wywiad,


sposoby zapobiegania zaburzeniom przewodnictwa:
○
prawidłowe leczenie chorób będących przyczyną zaburzeń rytmu serca,
○
właściwe dawkowanie leków,
○
kontrola poziomu potasu we krwi,
○
świadomy i aktywny udział chorego i/lub rodziny w leczeniu,
○
ograniczenie lub wyeliminowanie używek
częstoskurcz komorowy:
○
działania farmakologiczne,
○
kardiowersja (ograniczenia wynikające z wydolności chorego wyznaczonej zmianami inwolucyjnymi i innymi patologicznymi),
○
wszczepienie elektronicznego rozrusznika serca – wskazania,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

opieka pielęgniarska nad chorym w wieku podeszłym z zaburzeniami przewodnictwa:
○
zapewnienie choremu poczucia bezpieczeństwa,
○
monitorowanie leczenia farmakologicznego,
○
edukacja chorego (istota i przebieg choroby, systematyczność leczenia, kontrola parametrów – tętno, wskazówki
dietetyczne, relaksacja i wypoczynek),
○

profilaktyka powikłań – działania uświadamiające wobec chorego i/lub rodziny,
znaczenie systemu zabezpieczenia alarmującego u chorych w wieku starczym z zaburzeniami przewodnictwa (elektroniczne
urządzenia sygnalizacyjne całodobowe) dla efektywności opieki medycznej,

powikłania zaburzeń przewodnictwa – utrata przytomności, udar niedokrwienny mózgu, ostra niewydolność krążenia,
zatrzymanie akcji serca – śmierć,

niewydolność naczyń wieńcowych serca:

cechy „serca starczego”,

częstotliwość występowania choroby niedokrwiennej w wieku podeszłym,

symptomatologia choroby niedokrwiennej serca w wieku podeszłym:

diagnostyka schorzenia,

znaczenie nałogu tytoniowego u chorych w wieku podeszłym,

zawał serca u ludzi starych:
○
symptomatologia,
○
leczenie i rokowanie,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

○
rehabilitacja chorego po przebytym zawale serca,
○
edukacja zdrowotna chorego i rodziny,
kierunki opieki pielęgniarskiej nad chorym po przebytym zawale mięśnia sercowego:
○
monitorowanie stanu chorego,
○
usprawnianie chorego (wczesne i późne),
○
profilaktyka powikłań (zapalenie i obrzęk płuc, zakrzepica naczyń, niewydolność lewokomorowa serca),
○
kierunki edukacji zdrowotnej chorego i rodziny.
b) układu oddechowego (zapalenie płuc, rozedma płuc):

zapalenie płuc:

etiologia,

rodzaje zapalenia płuc:
○
szpitalne i pozaszpitalne,
○
bakteryjne, wirusowe,

przebieg kliniczny (objawy)

powikłania – rodzaje, profilaktyka,

aspekty opieki pielęgniarskiej:
○
diagnoza pielęgniarska w zapaleniu płuc,
○
planowanie i realizacja opieki pielęgniarskiej,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
○
monitorowanie stanu chorego,
○
łagodzenie objawów (głównie kaszlu) – gimnastyka oddechowa, drenaż ułożeniowy stosownie do zaleceń, wysokie ułożenie,
oklepywanie pleców, zapewnienie mikroklimatu pomieszczenia,

○
uświadomienie chorego o możliwościach łagodzenia dolegliwości,
○
zachęcenie chorego do aktywności ruchowej adekwatnie do jego stanu i możliwości zdrowotnych,
○
znaczenie kaszlu efektywnego w terapii zapalenia płuc – edukacyjna rola pielęgniarki,
rozedma płuc:

najczęstsze przyczyny rozedmy płuc

obraz kliniczny schorzenia,

zespół BAE (rozedma płuc jako triada objawów klinicznych) – bronchitis, astma, emphysema,

rozedma zastępcza w przebiegu zwłóknień płuc – przyczyny, objawy, postępowanie,

aspekty opieki pielęgniarskiej wobec chorego z rozedmą płuc:
○
łagodzenie lub likwidacja duszności,
○
opanowanie kaszlu,
○
oszczędzający tryb życia,
○
unikanie zanieczyszczonych pomieszczeń (substancje chemiczne, dym tytoniowy, wysoka wilgotność, alergeny),
○
aktywność ruchowa chorego – możliwości i ograniczenia,
○
wysokie ułożenie w czasie snu,
○
zwalczanie lęku i niepokoju chorego,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
○
edukacja chorego w zakresie samoobserwacji, unikania sytuacji wyzwalających nasilenie objawów, współuczestnictwa w
procesie leczenia, systematyczności w przyjmowaniu leków.
c) narządu ruchu (osteoporoza):

czynniki ryzyka osteoporozy:

patomechanizm choroby – obrót kostny, zmniejszanie masy i gęstości kości głównie u kobiet,

diagnostyka – densytometria, ilościowa ultrasonografie, absorpcjometria radiograficzna, ilościowa tomografia komputerowa,

objawy choroby:

bóle stawów i kości głównie obręczy biodrowej,

obniżanie się wzrostu,

„wdowi garb”,

złamania kości – przedramię, trzony kręgów, szyjka kości udowej,

leczenie,

profilaktyka osteoporozy:

zwiększenie podaży wapnia w diecie u kobiet z obciążonym wywiadem rodzinnym,

modyfikacja stylu życia – zakaż palenia tytoniu, eliminacja kawy i alkoholu, aerobik, lekka gimnastyka,

hormonalna terapia zastępcza u kobiet w okresie premenopauzalnym,

podawanie bifosfonianów jako zamienników estrogenów,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

kierunki działań edukacyjnych w opiece pielęgniarskiej nad chorym z osteoporozą w wieku podeszłym – zalecenia:

uświadomienie chorego w aspekcie istoty i przebiegu schorzenia,

ukierunkowanie samoobserwacji,

modyfikacja diety,

eliminacja używek,

zakaz intensywnego uprawiania sportu,

zwiększenie ilości czasu spędzanego na świeżym powietrzu,

warunki tzw. „bezpiecznego domu” – profilaktyka upadków, urazów i złamań,

znaczenie stabilnego obuwia,

uświadomienie konieczności asekuracji i ochrony chorego przed upadkiem.
d) układu pokarmowego (nieżyty żołądka i jelit, kamica dróg żółciowych, przepukliny, uchyłkowatość jelita grubego):

nieżyty żołądka i jelit:

czynniki wyzwalające chorobę:
○
wzmożone aktywne wydzielanie jelitowe (hormony, guzy, pasożyty jelitowe),
○
hamowanie wchłaniania jelitowego (choroby zapalne jelit),
○
nadmierna perystaltyka jelit (stres),
○
czynnik osmotyczny (np. nadużycie środków przeczyszczających),
○
bakterie, wirusy,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
○



niedobory enzymów trawiennych (biegunki tłuszczowe),
przebieg kliniczny:
○
ostry
○
przewlekły
diagnostyka nieżytów przewlekłych:
○
wywiad,
○
badanie proktologiczne,
○
badanie kału (ogólne, bakteriologiczne, na obecność pasożytów),
○
badanie krwi (morfologia, elektrolity, niektóre hormony),
○
diagnostyka jelita grubego (rektoskopia, sigmoidoskopia, kolonoskopia),
○
znaczenie wczesnej diagnostyki dla skuteczności leczenia,
kamica dróg żółciowych:


przyczyny:
○
niepełne opróżnianie pęcherzyka żółciowego – zaleganie żółci,
○
nieprawidłowy skład żółci,
○
zakażenie przewodów wyprowadzających żółć z wątroby,
czynniki ryzyka:
○
otyłość,
○
płeć (kobiety)
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego


○
nadmierne spożycie alkoholu,
○
dieta bogata w tłuszcz i ubogobłonnikowa,
○
marskość wątroby, zaburzenia funkcji jelita cienkiego,
○
skłonności dziedziczne i rodzinne,
○
gwałtowny spadek masy ciała,
objawy kliniczne:
○
ból (lokalizacja, nasilenie),
○
nudności, uporczywe wymioty,
○
odbijanie, wzdęcia brzucha,
○
niewielka gorączka,
○
żółtaczka, swędzenie skóry, odbarwiony stolec – czasami,
○
napad dolegliwości bólowych zwykle poprzedzony obfitym, ciężkostrawnym posiłkiem,
powikłania: zaklinowanie kamienia i zapalenie przewodu żółciowego, wodniak, ropniak pęcherzyka żółciowego, perforacja
pęcherzyka, kamień w przewodzie żółciowym,

wskazówki dietetyczne:
○
dieta ubogotłuszczowa,
○
ograniczenie ilości przyjmowanych racji pokarmowych,
○
zmniejszenie wagi o osób otyłych,
○
ścisła dieta w czasie napadu bólowego,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
○

zachowanie aktywności ruchowej poza napadami bólu,
przepukliny:

przepuklina rozworu przełykowego jako częsta dolegliwość w wieku podeszłym – istota schorzenia,

czynniki ryzyka:
○
wrodzone osłabienie mięśni obręczy rozworu przełyku,
○
ciężki uraz brzucha,
○
przewlekłe zaparcia,
○
ciąża,
○
parcie lub napinanie mięśni brzucha (dźwiganie ciężarów),
○
palenie papierosów,
○
wiek powyżej 50 r. ż.,
○
wpływ zmian inwolucyjnych w obrębie przewodu pokarmowego na manifestację dolegliwości,

różnicowanie z rakiem przełyku i chorobą niedokrwienną serca (w tym z zawałem),

objawy kliniczne:
○
palenie za mostkiem,
○
gorzkie odbijania,
○
trudności w połykaniu (rzadko),

zapalenie przełyku jako następstwo nieleczonej przepukliny rozworu przełykowego,

powikłania: owrzodzenie przełyku, rak przełyku
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego



zalecenia w zakresie modyfikacji stylu życia osoby z przepukliną rozworu przełykowego
uchyłkowatość jelita grubego:

duża częstotliwość występowania choroby – około 50% populacji osób w wieku podeszłym,

lokalizacja uchyłka a objawy kliniczne (zaparcia, krwawienia, krwotoki),

powikłania – zapalenie, naciek, perforacja jelita, krwotok,
edukacyjna rola pielęgniarki w opiece nad chorym z dolegliwościami gastroenterologicznymi:

uświadomienie choremu i/lub rodzinie znaczenia diety w przebiegu schorzeń przewodu pokarmowego i dróg żółciowych (ilość
posiłków, objętość racji pokarmowych, obecność błonnika w diecie, eliminacja używek, kontrola masy ciała),

znaczenie aktywności ruchowej i pionizacji ciała dla funkcjonowania układu pokarmowego,

znaczenie aktywności ruchowej i pionizacji ciała w profilaktyce powikłań,

przestrzeganie zaleconego okresowego leczenia farmakologicznego,

ukierunkowanie samoobserwacji chorego w zależności od jego możliwości i potrzeb,
e) układu moczowo-płciowego (przerost gruczołu krokowego, nietrzymanie moczu, zakażenia dróg moczowych):

przerost gruczołu krokowego:

rodzaje: łagodny, nowotwór złośliwy,

diagnostyka: badanie per rectum, badanie ogólne moczu, oznaczenie specyficznego antygenu sterczowego PSA,

objawy:
○
konieczność nagłego oddania moczu w ciągu dnia,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

○
potrzeba oddania moczu w nocy,
○
słabszy strumień moczu,
○
parcie zmuszające do natychmiastowego oddania moczu,
rak stercza:
○
objawy – początek bezobjawowy, częste oddawanie moczu, częstomocz nocny, parcie na pęcherz moczowy, krwiomocz,
dolegliwości bólowe miednicy, żeber i trzonów kręgów (przy przerzutach),

○
postępowanie - leczenie : elektroresekcja przezcewkowa, adenomektomia nadłonowa, radioterapia,
○
znaczenie wczesnej profilaktyki raka stercza
nieotrzymanie moczu:


przyczyny pierwotne nieotrzymania moczu w starości:
○
zwiększenie lub osłabienie napięcia mięśnia wypieracza,
○
zmniejszenie pojemności pęcherza moczowego,
○
osłabienie neurotransmisji i neuroregulacji,
○
mechaniczne przeszkody opróżniania pęcherza moczowego,
przyczyny bezpośrednie:
○
bodźce psychiczne,
○
zmiana pozycji,
○
kaszel, kichanie,
○
podnoszenie ciężkich przedmiotów,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego



objawy:
○
naglące parcie – pęcherz neutrogenny, niestabilny,
○
niekontrolowane oddanie dużej ilości moczu,
○
nietrzymanie wysiłkowe – bezwiedne oddawanie małych ilości moczu,
○
wyciekanie małych ilości moczu z przepełnionego pęcherza (przy zaleganiu),
postępowanie:
○
postępowanie objawowe wczesne – ćwiczenie mięśni powłok brzusznych oraz mięśni dna miednicy,
○
stosowanie wkładek i pieluchomajtek jednorazowego użytku,
○
leczenie farmakologiczne odkażające drogi moczowe,
zakażenia dróg moczowych:


czynniki predysponujące starych ludzi do zakażeń dróg moczowych:
○
nietrzymanie i zaleganie moczu,
○
cewnik na stałe,
○
niesprawność, znacznie ograniczona aktywność, obłożna choroba,
○
cukrzyca,
○
niedostateczna higiena,
○
nietrzymanie stolca,
etiologia i patomechanizm:
○
zakażenie zwykle drogą wstępującą,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
○



Escherichia coli, Proteus, Pseudomonas aeruginosa, Klebsiella,
objawy:
○
bakteriuria,
○
leukocyturia,
○
objawy mogą być słabo wyrażone,
○
chorobę czasami stwierdza się wyłącznie przez badania laboratoryjne,
postępowanie – antybiotykoterapia,
kierunki działań pielęgniarskich w opiece nad chorym w wieku podeszłym ze schorzeniami urologicznymi:

kształtowanie świadomości zdrowotnej chorych (zdrowy styl życia, profilaktyka),

informacja o konieczności przestrzegania podstawowych nawyków higienicznych, głównie w przypadku chorych leżących i
bezwiednie oddających stolec,

zachęcanie do aktywności ruchowej,

wskazywanie kierunków samoobserwacji chorego,

stosowanie wkładek jednorazowego użytku,

kontrola leczenia farmakologicznego i badań porównawczych,
f) zaburzeń neurologicznych (niewydolność naczyniowa mózgu, choroba Parkinsona):

niewydolność naczyniowa mózgu:

istota choroby i obszar zmian patologicznych:
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego


○
obszar zaopatrywany przez jedna tętnicę
○
może dotyczyć całego mózgu,
objawy przewlekłej niewydolności naczyniowej mózgu:
○
bóle głowy,
○
obniżenie nastroju,
○
chwiejność emocjonalna,
○
drażliwość,
○
upośledzenie koncentracji,
niewydolność kręgowopodstawna – objawy:
○
zaburzenia równowagi,
○
niedowłady atoniczne,
○
nagłe utraty świadomości,
○
zaburzenia widzenia (mroczki, omamy),
○
zaburzenia słuchu (osłabienie słuchu, szum, dzwonienie),
○
bóle i zawroty głowy,
○
osłabienie pamięci,
○
drętwienie wokół warg,
○
bóle gardła,
○
zaburzenia rytmu serca,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
○

nudności, wymioty,
udar mózgu jako najczęstsze powikłanie niewydolności naczyniowej mózgu – zagadnienia szczegółowo omówione w 4 j. m.
Modułu I.


stan zatokowy (zmiany dotyczące całego mózgu) – różnicowanie z niewydolnością naczyniową i niewydolnością mózgu,

leczenie przewlekłej niewydolności naczyniowej mózgu – farmakologiczne o ograniczonej skuteczności,

rehabilitacja:
○
wczesne rozpoczęcie usprawniania jako warunek efektywności,
○
usprawnianie somatyczne,
○
resocjalizacja,
○
reintegracja,
○
kompleksowość działań rehabilitacyjnych – logopeda, psycholog, terapeuta zajęciowy, rehabilitant,
○
motywacja i współudział chorego w rehabilitacji,
○
uświadamiająca i informacyjna rola pielęgniarki,
choroba Parkinsona:

patomechanizm, istota schorzenia,

patogeneza – zmniejszenie aktywności enzymów antyoksydacyjnych, osłabienie obrony struktur mózgu przed destrukcyjnym
działaniem rodników tlenowych,

objawy kliniczne:
○
drżenie spoczynkowe z bardzo prędkimi, do 5/s ruchami palców – „liczenie pieniędzy”,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
○
zwiększone napięcie mięśni, usztywnienie sylwetki, brak współruchów w czasie chodzenia,
○
spowolnienie ruchowe,
○
zaburzenia odruchów podstawnych i wegetatywnych,

różnicowanie w chorobie Parkinsona,

postępowanie: leczenie farmakologiczne, operacyjne (nowość),

opieka pielęgniarska:
○
ocena stanu chorego wg skali Webstera 0-3 pkt. (elementy oceny)
○
rozpoznanie i ustalenie hierarchii problemów zdrowotnych,
○
ocena możliwości chorego,
○
rozpoznanie i ocena potencjału opiekuńczego rodziny,
○
zaplanowanie działań pielęgniarskich i edukacyjnych stosownie do postawionej diagnozy,
○
zachęcanie chorego do aktywności, kontaktów społecznych,
○
pomoc w pokonywaniu trudności z chodzeniem,
○
nadzorowanie leczenia farmakologicznego – przyjmowania leków przez chorego,
○
edukacja chorego w zakresie:

wykonywania zwrotów i obracania się,

opanowywania drżenia rąk,

pokonywania nagłego znieruchomienia,

wstawania z łóżka i niskiego siedzenia,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

○
dbania o higienę (ślinienie się),
edukacja opiekuna chorego z chorobą Parkinsona,

jakość życia w chorobie Parkinsona,

karta praw osoby z chorobą Parkinsona,
g) chorób otępiennych – choroba Alzheimera:


czynniki ryzyka:

wiek,

czynnik genetyczny,
objawy kliniczne:

zakłócenia pamięci i zdolności do myślenia,

trudności w podejmowaniu decyzji,

trudności w komunikowaniu się,

trudności w zrozumieniu mowy,

utrata umiejętności mowy,

zaburzenia psychiczne (urojenia, halucynacje),

etapy choroby Alzheimera – przebieg kliniczny,

zakres działań terapeutycznych:

trening intelektualnych i ruchowych zdolności, które chory jeszcze ma zachowane,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

wspieranie komunikacji między chorym a otoczeniem,

jak najdłuższe zachowanie samodzielności chorego,

zmniejszenie cierpienia chorego,

leczenie objawowe,

ułatwienie opiekunom opieki i pielęgnacji,

poprawa jakości życia chorego,

kryteria zastosowania opieki instytucjonalnej w przebiegu choroby Alzheimera:

opieka pielęgniarska:

dostosowanie opieki pielęgniarskiej do aktualnego stanu chorego wyznaczanego stadium choroby,

rozpoznanie i ocena wydolności opiekuńczej rodziny,

wspieranie rodziny w opiece nad chorym,

zachowanie zasad dobrej komunikacji z chorym – umiejętność słuchania, odpowiadania na pytania, wyjaśnićania, instruowania,
informowania,

zastosowanie tablic orientacyjnych i znaków graficznych,

opracowanie możliwego do powtarzania planu dnia,

zapewnienie choremu bezpieczeństwa,

unikanie bezpośredniej konfrontacji z problemami chorego,

uwzględnienie wpływu choroby na seksualność chorego,

dokładna i wnikliwa obserwacja chorego, zrozumienie, empatia, eliminacja bodźców wyzwalających niepokój chorego,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

pomoc choremu w czynnościach higienicznych, zapobieganie wypadkom,

przestrzeganie zasad odżywiania,

kontrolowanie czynności wydalniczych chorego,

wyposażenie chorego w „identyfikator”,

zasady ułatwiające kontakt z chorym,

zapobieganie i opóźnianie możliwości wystąpienia choroby Alzheimera:
h) zaburzeń psychicznych wieku podeszłego:

otępienie:

istota i patomechanizm schorzenia,

rodzaje:
○
pierwotne zwyrodnieniowe – choroba Alzheimera, choroba ciał Lewyego, otępienie czołowo-skroniowe, choroba
Parkinsona, choroba Huntingtona,
○
wtórne spowodowane zmianami starczymi, infekcjami, zaburzeniami metabolicznymi, czynnikami toksycznymi,

kryteria diagnostyczne otępienia,

zachowania komunikacyjne chorego z otępieniem,

kierunki opieki pielęgniarskiej nad chorym z otępieniem:
○
aktywizacja chorego,
○
obserwacja w kierunku niepożądanych objawów,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

○
unikanie sytuacji wyzwalających lub wzmagających niepewność chorego,
○
dostosowanie wymagań do stanu chorego,
○
unikanie częstych zmian,, pośpiechu,
○
unikanie nadopiekuńczości ograniczającej samodzielność chorego,
○
stwarzanie możliwości utrzymywania aktywności fizycznej i umysłowej,
○
umożliwienie kontaktów z innymi ludźmi,
○
okazywanie choremu zainteresowania, wsparcia i akceptacji,
○
monitorowanie funkcji organizmu chorego w przebiegu otępienia,
○
wspieranie i edukacja rodziny z chorym w wieku podeszłym z zespołem otępiennym,
parafrenia (zespół urojeniowy):

patomechanizm schorzenia,

główne objawy:
○
halucynacje słuchowe,
○
halucynacje wzrokowe, czuciowe, węchowe,
○
poczucie inwigilacji i nastawania na życie chorego,
○
duża różnorodność objawów,

różnicowanie – paranoja, schizofrenia,

rokowanie,

postępowanie:
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

○
unikanie perswazji,
○
wnikliwe obserwowanie chorego,
○
zapewnienie choremu bezpieczeństwa,
○
dbanie o higienę ciała,
○
zapewnienie warunków do odpoczynku i snu chorego,
○
nadzorowanie przyjmowania leków przez chorego,
○
systematyczna kontrola lekarska – ciągłość opieki,
○
edukacja rodziny w zakresie opieki i postępowania chorym z parafrenią,
depresja:

epidemiologia,

patomechanizm,

błędy w różnicowaniu depresji.

grupy objawów depresji w wieku starczym:

○
somatyczno-wegetatywne,
○
psychiczne,
○
zaburzenia intelektualne,
○
pseudootępienie,
○
zaburzenia snu,
kryteria diagnostyczne wg Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego:
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

○
obniżenie nastroju,
○
wyraźne zmniejszenie zainteresowań albo odczuwania przyjemności,
○
zmniejszenie albo zwiększenie masy ciała,
○
bezsenność lub senność,
○
spowolnienie ruchowe albo niepokój,
○
zmęczenie,
○
poczucie mniejszej wartości albo winy,
○
upośledzenie koncentracji,
○
myśli o śmierci, o samobójstwie,
czynniki ryzyka wystąpienia depresji:
○
czynniki psychospołeczne (poczucie winy, beznadziejności, bezradności),
○
choroby somatyczne, np. nowotwory, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca,
○
choroby ośrodkowego układu nerwowego, np. choroba Alzheimera, Parkinsona, otępienie czołowo-skroniowe,

czynniki ryzyka samobójstwa,

opieka pielęgniarska nad chorym z depresją w wieku starczym:
○
wnikliwa obserwacja chorego,
○
zapewnienie choremu bezpieczeństwa i ochrona przed samouszkodzeniem (tendencje samobójcze),
○
kontrola i nadzór ilości przyjmowanych leków przez chorego,
○
racjonalne odżywianie chorego
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

○
przestrzeganie zasad dobrej komunikacji w kontakcie z chorym,
○
zachęcanie chorego do aktywności,
○
łagodzenie bezsenności,
○
edukacja rodziny w zakresie opieki nad chorym z depresją,
zaburzenia osobowości i zachowania:

patogeneza zaburzeń,

najczęstsze postacie: dziwactwo (zajęcia, decyzje), zachowania nieetyczne, niechlujstwo, złośliwość, władczość i przekonanie o
własnej nieomylności, wymuszanie świadczeń płaczem, narzekaniem, szantażem, zespół „Diogenesa”

aspekt społeczny zaburzeń osobowości i zachowania u ludzi starych.
i) cukrzycy w podeszłym wieku:

epidemiologia cukrzycy w wieku starczym,

odrębności kliniczne cukrzycy u ludzi starych:

osłabione poczucie pragnienia (brak charakterystycznego objawu odwodnienia hiperosmotycznego),

podwyższenie progu nerkowego dla glukozy (zawodność oceny glikozurii jako źródła informacji,

przedłużenie procesów adaptacyjnych (skłonność do nagłych zaburzeń homeostazy, geriatryczny zespół jatrogenny0,

osłabiona reaktywność układu adrenergicznego (brak charakterystycznych objawów w przypadku hipoglikemii),

skłonność do niewydolności narządowej („maski” hipoglikemii),

osłabienie odporności (zakażenia, często utajone, głównie dróg moczowych),
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

wielochorobowość (zwiększone ryzyko niepowodzenia i powikłań).
Zagadnienie cukrzycy zostało wieloaspektowo rozwinięte w 1 j. m. Modułu I, w tym również cukrzyca u ludzi starych. Proponujemy w tym
punkcie programu przypomnienie i uporządkowanie dotychczasowej wiedzy z tego zakresu.
5. Udzielanie pierwszej pomocy w stanach nagłych (stany zagrożenia życia w schorzeniach układu krążenia i układu oddechowego, zatrucia
zewnątrz- i wewnątrzpochodne, resuscytacja krążeniowo-oddechowa):

stany zagrożenia życia w przebiegu chorób układu krążenia i oddechowego:

rodzaje stanów zagrożenia życia:
○
krążeniowe – zawał mięśnia sercowego, zaburzenia przewodnictwa serca, dusznica bolesna, udar mózgu (w tym nagłe skoki
ciśnienia krwi),
○
oddechowe – ostra niewydolność oddechowa (uraz dróg oddechowych, ciało obce, oparzenie dróg oddechowych, astma
oskrzelowa – również na tle alergicznym, choroba obturacyjna płuc)


rozpoznawanie sytuacji zagrożenia życia przez pielęgniarkę – duszność i sinica jako objawy różnicowe,

zastosowanie standardów opieki pielęgniarskiej w stanach zagrożenia życia chorego – standard działań ratunkowych, tlenoterapia.
zatrucia:


epidemiologia zatruć:
○
zatrucia przypadkowe,
○
zatrucia zamierzone (intencjonalne) – próby samobójcze,
rodzaje trucizn:
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
○
trucizny ogólnoustrojowe – droga wziewna, pokarmowa,
○
trucizny działające miejscowo – substancje żrące i drażniące skórę, drogi oddechowe, przewód pokarmowy,

najczęstsze przyczyny zatruć u ludzi starszych,

objawy zatrucia:
○
przebieg ostry lub powolny,
○
zaburzenia świadomości,
○
pobudzenie, agresja, halucynacje,
○
zespoły urojeniowe,
○
zawroty głowy, zaburzenia równowagi,
○
zaburzenia mowy, zaburzenia motoryki palców,

diagnostyka: wywiad, badanie przedmiotowe – w tym neurologiczne, badanie toksykologiczne,

postępowanie:
○
szybka pomoc medyczna (hospitalizacja),
○
ciągła obserwacja chorego,
○
eliminacja trucizny z ustroju,
○
zmniejszenie toksycznego działania trucizny,
○
utrzymanie drożności dróg oddechowych,
○
kontrola diurezy (diureza forsowna),
○
zapobieganie zaburzeniom pracy serca,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego



profilaktyka:
○
edukacja ekologiczna i toksykologiczna,
○
bezpieczne opakowania substancji chemicznych,
○
znaki ostrzegawcze na opakowaniach,
○
ostrzegawcze barwienie preparatów,
○
wentylacja w mieszkaniach
odtrutki:
○
o działaniu antagonistycznym do trucizny,
○
regenerujące,
○
silnie wiążące trucizny,
resuscytacja krążeniowo-oddechowa:

rozpoznawanie nagłego zatrzymania krążenia.

zasady prowadzenia resuscytacji krążeniowo-oddechowej u dorosłego.

○
sposób udrażniania dróg oddechowych i ułożenia chorego
○
technika sztucznego oddychania przy użyciu aparatu AMBU
○
technika masażu serca
specjalistyczne zabiegi ratujące życie – defibrylacja, stosowanie farmakoterapii resuscytacyjnej (grupy leków, preparaty,
zasady stosowania),

tlenoterapia,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

standardy postępowania ratunkowego w jednego i dwóch ratowników,
6. Urazy i wypadki u osób starszych:


upośledzenie motoryczności w starszym wieku:

hipokinezja,

obniżenie reaktywności,

zmiany zniekształcająco-zwyrodnieniowe stawów,

osteoporoza,

osłabiona siła mięśniowa,
zmiany starcze predysponujące do utraty równowagi:

upośledzenie percepcji wizualnej,

zmiany w aparacie błędnikowo-przedsionkowym,

osłabienie ośrodkowej dyspozycji i koordynacji ruchu,

upośledzeni kontroli ruchu na poziomie odruchu rdzeniowego,

zaniki mięśni i zmiany w aparacie ścięgnisto-więzadłowym,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

epidemiologia urazów w wieku podeszłym: złamania przezkrętarzowe i szyjki kości udowej,

przyczyny upadków w wieku starczym,

charakterystyka złamań starczych:

umiejscowienie w przynasadch i nasadach oraz w kościach gąbczastych, np. w kręgach,

niewspółmierna siłą urazu do rozległości uszkodzenia,

opóźnienie gojenia i powstawanie definitywnej blizny kostnej,

powikłania: miejscowe, narządowe i ogólnoustrojowe (zaostrzenie chorób przewlekłych, niewydolność układu płucno-sercowego,
moczowego, nasilenie psychoz inwolucyjnych i pourazowych),


profilaktyka urazów i wypadków w opiece pielęgniarskiej osób starszych:

regularna kontrola stanu chorego,

kontrola zażywanych środków farmakologicznych,

asekuracja i pomoc w wykonywaniu czynności,

zapewnienie warunków bytowych umożliwiających swobodne i bezpieczne poruszanie się,

korzystanie ze sprzętu ułatwiającego poruszanie się, np. chodzik, balkonik
możliwości technicznej pomocy rehabilitacyjnej – stoły pionizacyjne, podwieszenia funkcjonalne, fotele inwalidzkie, kąciki treningu
czynności w zakresie samoobsługi ,

warunki „bezpiecznego domu”,

bezpieczeństwo na ulicy.
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
7. Problemy psychospołeczne osób starszych (osamotnienie, izolacja społeczna, poczucie zagrożenia, lęk przed zniedołężnieniem):

rodzaje problemów psychospołecznych w wieku podeszłym – osamotnienie, agresja, izolacja społeczna, poczucie zagrożenia, lęk przed
zniedołężnieniem, ubóstwo, przeżywanie żałoby, depresja,

przyczyny problemów psychospołecznych ludzi starych,

rodzina wobec osoby starszej:


relacje społeczne, podział ról i funkcji w rodzinie,

rodzina wielopokoleniowa zamieszkująca razem,

osoba starsza mieszkająca oddzielnie, jej pozycja i kontakt z rodziną,

rodzina jako opiekun osoby starszej,

osoba starsza pozostająca w konflikcie z rodzina (podłoże, przejawy, skutki),
kierunki opieki pielęgniarskiej w problemach psychospołecznych ludzi starych:

ocena środowiska rodzinnego człowieka starego jako warunek trafnej diagnozy pielęgniarskiej i właściwego planu pielęgnacji

ocena potrzeb człowieka starego i możliwości ich samodzielnego zaspokajania

aktywizowanie osoby starszej do odpowiedzialności za siebie,

pełnienie funkcji mediatora wobec skłóconych podopiecznych,

edukacja zdrowotna osób starszych – aktywność ruchowa, samoobsługa, nawyki żywieniowe i higieniczne, komunikacja i kontakty
społeczne,

edukacja rodziny w zakresie zapobiegania lub łagodzenia problemów psychospołecznych występujących w wieku podeszłym,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

aktywizacja chorego jako problem pielęgniarski – bariery aktywizacji: znaczne ograniczenie aktywności, dolegliwości bólowe, ból o
charakterze psychospołecznym.
8. Rehabilitacja osób starszym wieku:



sfery rehabilitacji:

psychiczna,

fizyczna,

społeczna,
kierunki rehabilitacji stosownie do potrzeb człowieka starego:

ochrona zdrowia,

poczucie przynależności do określonych grup społecznych,

spędzanie czasu wolnego,

aktywność społeczna (bycie przydatnym),

respektowanie indywidualności,

wyrażanie myśli, poglądów, uczuć, itp.,
zakres rehabilitacji osób starych:

usprawnianie w okresie unieruchomienia w łóżku: kinezyterapia miejscowa, stopniowa pionizacja, nauka chodzenia,

kinezyterapia ogólna: ćwiczenia zespołowe ogólnousprawniające, gimnastyka poranna, spacery,

fizykoterapia (w tym walka z bólem ograniczającym ruch)

ergoterapia,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

psychoterapia,
MODUŁ III
PROBLEMY ZDROWOTNE, PSYCHOLOGICZNE I SPOŁECZNE OSÓB UPOŚLEDZONYCH UMYSŁOWO
Treści szczegółowe
1. Charakterystyka niepełnosprawności umysłowej:
a. współczesne poglądy naukowe na temat uwarunkowań upośledzeń umysłowych, profilaktyka upośledzeń umysłowych,

definicje upośledzenia umysłowego

definicje upośledzenia umysłowego ujmujące niedorozwój umysłowy jako stan chorobowy ze zwróceniem uwagi na etiologię i
patogenezę,

definicje upośledzenia umysłowego o charakterze prawno-administracyjnym (np. definicja z ustawy o zdrowiu psychicznym 1959
r., włączenie niedorozwoju umysłowego do zaburzeń psychicznych)

definicje psychologiczne upośledzenia umysłowego z różnymi kryteriami oceniającymi stan (stopień) upośledzenia – kryteria wg
Tredgolda, E. Dolla, J. Mazurkiewicza , Ch.Skinnera
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

trzy perspektywy badawcze upośledzenia umysłowego:

kliniczna – upośledzenie umysłowe jako defekt biologiczny, który w sposób nieodwracalny uszkadza struktury i funkcje układu
nerwowego,

rozwojowa – upośledzenie jako niepowodzenia w procesie rozwoju człowieka,

społeczna – upośledzenie umysłowe jako proces wchodzenia w społeczną rolę osoby upośledzonej zgodnie ze społecznymi
oczekiwaniami.

przyczynowe czynniki występowania upośledzenia umysłowego

czynniki genetyczne (wielogenowe, dziedziczenie rodzinne, anomalie chromosomowe (np. zespół Downa) zmiany genetyczne
po napromieniowaniu jonizującym (dotyczącym rodziców),

czynniki teratogenne w okresie prenatalnym – zaburzenia metaboliczne u matki, choroby zakaźne w czasie ciąży (grypa,
różyczka, nagminne zapalenie przyusznic, WSW, cytomegalia), choroby odzwierzęce u matki (toksoplazmoza, listerioza), konflikt
serologiczny w zakresie czynnika Rh, kiła wrodzona,

czynniki okresu okołoporodowego i wczesnodzieciecego – uszkodzenie okołoporodowe, zamartwica, urazy po urodzeniu,
fenyloketonuria, galaktozemia, zakażenia (np. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych),

czynniki psychospołeczne (dotyczące zwłaszcza lekkiego upośledzenia) – zaniedbania wychowawcze (rodzicielskie), stały brak
stymulacji aktywności umysłowej dziecka

kierunki profilaktyki upośledzenia umysłowego

poradnictwo genetyczne,

diagnostyka prenatalna,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

wczesna wykrywalność i leczenie fenyloketonurii, galaktozemii, niedoczynności tarczycy,

podnoszenie świadomości zdrowotnej na temat chorób zakaźnych w przebiegu ciąży oraz innych czynników
teratogennych (np. toksyczne działanie leków)

podnoszenie świadomości społecznej w zakresie stymulacji rozwojowej dziecka kierowanej do osób w wieku prokreacji
b. klasyfikacja upośledzeń umysłowych,

klasyfikacja Wechslera – charakterystyka standaryzowanych testów inteligencji Wechslera

stopnie upośledzenia umysłowego wg skali Wechslera

rozwój prawidłowy, przeciętny (jako punkt odniesienia)

pogranicze upośledzenia

niedorozwój umysłowy lekkiego stopnia

niedorozwój umysłowy umiarkowanego stopnia

znaczny niedorozwój umysłowy

głęboki niedorozwój umysłowy
klasyfikacja tradycyjna (stopień upośledzenia w oparciu o iloraz inteligencji)


ociężałość umysłowa

debilizm

imbecylizm

idiotyzm
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

klasyfikacja psychiatryczna (z wyodrębnićeniem niektórych szczegółowych postaci upośledzenia umysłowego)

małogłowie,

wodogłowie,

mongoloidzie,

matołectwo,

niedorozwój fenylo-pirogronowy,

inne - na podstawie swoistych syndromów dotyczących zarówno cech psychicznych, jak i fizycznych, a także na
podstawie specyficznej etiologii (nie zawsze jasno określonej).

inne skale klasyfikacyjne stosowane w Polsce: Skala B runet-Lezine , Skala Dojrzałości Społecznej Edgara A. Dolla , Skala
Integracji Termane-Merrill , Międzynarodowa Wykonaniowa Skala Leitera , Skala Dojrzałości Umysłowej Columbia (dla
dzieci z porażeniem mózgowym)
c. charakterystyka osób z upośledzeniem umysłowym,


aspekty charakterystyki osób lekko upośledzonych:

stosunek do własnego upośledzenia

odmienność w podstawowych obszarach funkcjonowania w myśleniu, mowie i motoryce

problemy związane z zachowaniem społecznym,
charakterystyczne cechy osób upośledzonych w stopniu umiarkowanym, znacznym i głębokim w poszczególnych sferach
funkcjonowania

zakres i poziom czynności orientacyjno – poznawczych osób upośledzonych w stopniu umiarkowanym, znacznym i głębokim,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego


zakres i poziom procesów emocjonalno-motywacyjnych osób upośledzonych w stopniu umiarkowanym, znacznym i głębokim,

zakres i poziom rozwoju społecznego osób upośledzonych w stopniu umiarkowanym, znacznym i głębokim
wnioskowanie o stopniu samodzielności na podstawie charakterystyki funkcjonowania osób upośledzonych umysłowo w stopniu
lekkim, umiarkowanym, znacznym i głębokim,

autostymulacje jako zachowania często występujące u osób z upośledzeniem umysłowym

pojęcie autostymulacji,

sytuacje wywołujące autostymulacje: znudzenie, stres

konsekwencje

formy autostymulacji i ich przejawy,

postępowanie
○
przerywanie autostymulacji
○
wzmacnianie pozytywne zachowań adekwatnych,
○
dostarczenie alternatywnych źródeł stymulacji (np. skakanie na trampolinie)
○
problem karania zachowań autostymulacyjnych (krótka skuteczność, brak reakcji)
d. zaburzenia rozwoju osobniczego i funkcji psychofizycznych u osób z upośledzeniem umysłowym:

wady rozwojowe układów i narządów

źródła wad rozwojowych – embriopatie i fetopatie

upośledzenie funkcji narządu ruchu,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego


○
zależność upośledzenia fizycznego od stopnia upośledzenia umysłowego,
○
zaburzenia mikroruchów rąk,
○
zaburzenia ruchów tułowia i ich koordynacji z ruchami kończyn,
○
globalne opóźnienie rozwoju ruchowego (lżejsze i głębsze),
○
debilizm ruchowy (paratonia i synkinezja),
○
wyrównywanie lżejszych opóźnień rozwoju ruchowego a oddziaływania rehabilitacyjne i wychowawcze,
wady wzroku i słuchu,
○
korelacja upośledzenia umysłowego z funkcjonowaniem analizatorów
○
nieprawidłowy odbiór informacji przez analizator wzrokowy i słuchowy,
○
częstość występowania defektów słuchowych i wzrokowych wśród upośledzonych umysłowo,
○
zaburzone różnicowanie odległości między dwoma punktami – charakterystyka,
○
zaburzenia ostrości wzroku i słuchu,
○
głuchota wśród osób upośledzonych umysłowo (trudności w określaniu stopnia upośledz enia u osób głuchych)
○
techniki badania słuchu u niemowląt i osób z głębokim upośledzeniem umysłowym
○
zastosowanie aparatów słuchowych w celu skorygowania defektów słuchu (Tizard, 1981)
wady wrodzone narządów wewnętrznych,
○
wady serca (np. towarzyszące zespołowi Downa),
○
wady układu pokarmowego (niedrożności, przetoki, niedoczynność narządowa),
○
wady układu moczowo-płciowego (w szczególności wady rozwojowe nerek),
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego


upośledzenie procesów odpornościowych,
○
zapadalność na wirusowe i bakteryjne choroby zakaźne u osób z upośledzeniem umysłowym – epidemiologia,
○
szczególne środki ostrożności wynikające z obniżonej odporności immunologicznej osób z upośledzeniem umysłowym
funkcje orientacyjno-poznawcze osób upośledzonych,


charakterystyka niedorozwoju czynności orientacyjno – poznawczych u osób upośledzonych umysłowo
○
pamięć,
○
myślenie,
○
uwaga,
○
spostrzeżenia
○
wyobrażenia
utrudnienia wynikające z deficytów czynności orientacyjno-poznawczych (samoobsługa, wyobrażenia dotyczące własnego
ciała, pamięć mechaniczna przy braku pamięci logicznej, zaburzenia koncentracji)

komunikowanie i rozwój mowy,

zaburzenia mowy
○
brak mówienia i rozumienia;
○
zaburzenia artykulacyjne: seplenienie, rynolalia, reranie (rotacyzm), wymowa bezdźwięczna, nieprawidłowa wymowa t, d, k,
g - substytucje i deformacje;
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego




○
zaburzenia głosu: chrypka, zanik głosu, dysfonia;
○
zaburzenia płynności mówienia: jąkanie, giełkot, bradylalia, tachylalia.
zakres zaburzeń w komunikacji werbalnej
○
nieznaczne zakłócenia – wypowiedź na ogół zrozumiała,
○
zakłócenia znacznego stopnia – wypowiedź zrozumiała jedynie dla osób przebywających w stałym kontakcie,
○
zakłócenia w wysokiego stopnia – wypowiedź zupełnie nie zrozumiała (nawet dla najbliższych)
nadpobudliwość ruchowa,

przejawy nadpobudliwości ruchowej (brak równowagi, arytmia ruchowa),

zaburzony kontakt z otoczeniem jako źródło nadpobudliwości,

koncentracja uwagi a nadpobudliwość ruchowa u osób upośledzonych umysłowo,

trudności wizualno-motoryczne na tle nadpobudliwości i ich skutki,

postępowanie z dzieckiem (lub osobą dorosłą) z nadpobudliwością ruchową
zaburzenia neurologiczne,

neuropatie ruchowe i czuciowe,

nerwobóle,

miopatie

zespół otępienny
epilepsja,

charakterystyka ujednoliconej klasyfikacji napadów padaczkowych (pochodzenie i charakter napadów; obraz
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
kliniczny) - WHO
○
○
○

napady padaczkowe częściowe:

proste - bez zaburzeń świadomości

złożone,

wtórnie uogólnione.
napady padaczkowe uogólnione:

napady nieświadomości,

napady miokloniczne,

napady kloniczne,

napady toniczne,

napady toniczno-kloniczne,

napady atoniczne,
napady padaczkowe niesklasyfikowane;
objawy padaczki, różnicowanie, postępowanie w czasie ataku
○
zwiastuny (objawy prodromalne)

występowanie aury,

nagłe wystąpienie objawów wegetatywnych,
○
duży napad padaczkowy – charakterystyka kolejnych zdarzeń
○
postępowanie doraźne
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
○

ochrona przed dodatkowymi urazami,

ułożenie w pozycji leżącej na boku;

ochrona przed przygryzieniem języka oraz przed zachłyśnięciem;
farmakoterapia stosowana u osób cierpiących na epilepsję – charakterystyka działania podstawowego i działań
ubocznych najczęściej stosowanych leków

barbiturany i pochodne – fenobarbital (luminal), prymidon (mizodin)

pochodne hydantoiny – fenytoina (phenytoinum, epanutin)

pochodne oksazolidyny –trymetadion (tridione)

pochodne imidu kwasu bursztynowego – etosuksymid

pochodne benzodiazepiny – diazepam (relanium), klonazepam (antelepsin)

pochodne karboksamidu – karbamazepina (amizepin, tegretol)

pochodne kwasów tłuszczowych - kwas walproinowy (apilepsin, convulex, depakine), tiagabina (gabitril),
(petinimid, ronton)
wigabatryna (sabril)


interakcje środków przeciwpadaczkowych z innymi lekami (w szczególności psychotropowymi) – przykłady
zespoły zaburzeń wegetatywnych współistniejących z upośledzeniem umysłowym,

zaburzenia naczyniowe i termoregulacyjne,

zaburzenia wynikające z dysfunkcji narządowych – ślinotok, śluzotok,

tachykardia,

okresowe zaburzenia oddychania i bezdech
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

przebieg dojrzewania płciowego osób upośledzonych umysłowo,

specyfika zmian w psychice wynikających z dojrzewania płciowego u osób z upośledzeniem umysłowym,

charakterystyka popędu seksualnego osób upośledzonych umysłowo

problem edukacji seksualnej osób upośledzonych umysłowo
○
edukacja bierna,
○
edukacja systematyczna,
○
edukacja inwazyjna.
e. rozwój osobowości i dojrzałości społecznej – zaburzenia emocjonalne,

pojęcie rozwoju osobowości, rola aktywności własnej jednostki w odniesieniu do osoby upośledzonej umysłowo,

pojęcie rozwoju społecznego i dojrzałości społecznej w ujęciu socjologicznym,

aspekty znaczeniowe pojęcia rozwój społeczny – zakres możliwości osoby upośledzonej umysłowo:


uczłowieczenie,

przystosowanie społeczne (przystosowanie szkolne i pracownicze),

nabywanie kompetencji interpersonalnych (rozumienie znaczenia sytuacji społecznej),

stawanie się użytecznym człowiekiem społeczności (samodzielność, odpowiedzialność za słowo).
wyznaczniki samodzielności (związanej z niezależnością osoby upośledzonej umysłowo od otoczenia, wolnością i
obywanie się bez pomocy z zewnątrz)

sprawność motoryczna,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego



wiedza o rzeczywistości (przygotowanie posiłku, pranie, sprzątanie),

umiejętności wykorzystania i przetwarzania informacji,

ustosunkowanie do działania.
elementy wychowania usamodzielniającego

usprawnianie (ćwiczenia)

kształcenie postawy radzenia sobie

kształcenie zaufania do własnych możliwości,

kształcenie poczucia autonomii psychicznej,

kształcenie poczucia bezpieczeństwa.
negatywne następstwa związane z brakami, defektami i pogłębiającymi się zaburzeniami – zachowania nieadekwatne do
form zachowania społecznego – mechanizm


niezaspokojone potrzeby

wytwarzanie się zachowań lękowych,

deformacja percepcji otoczenia,

obniżona aktywność i sprawność,

napięcia i przeciążenia wegetatywnych funkcji ustroju,

utrudnienia w uczeniu się i rozwoju osobowości,

nieoczekiwane zachowania,
zaburzenia emocjonalne i ich przejawy
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego


agresja,

lęk,

reakcje nieadekwatne do bodźców.
kompetencje społeczne osób upośledzonych umysłowo i ich kształtowanie

związek upośledzenia umysłowego ze sposobem funkcjonowania społecznego w jego różnych aspektach (czynniki
pozaintelektualne np. empatia emocjonalna, oddziaływania wychowawcze i prospołeczny system wartości)


zachowania osób upośledzonych umysłowo w sytuacjach interpersonalnych i w pełnieniu ról społecznych
○
cele, do jakich zmierzają zachowania społeczne osób upośledzonych umysłowo,
○
indywidualne zdolności i cechy jednostki upośledzonej umysłowo,
○
sprawność (wyćwiczone umiejętności)
kształtowanie gotowości do aktywnego życia, podjęcia pracy, uzyskania ekonomicznej i osobistej niezależności jako cele
rewalidacji dzieci i młodzieży upośledzonej

pożądane oddziaływania wychowawcze i metody ich wykonywania
o
trening relaksacyjny,
o
systematyczne obniżanie napięcia lękowego dla łatwiejszego wchodzenia w interakcje społeczne i sytuacje
interpersonalne,
o
budowanie pozytywnego obrazu siebie
o
pokazywanie właściwych zachowań w sytuacjach nowych,
o
stymulowanie i rozwój umiejętności związanych ze współżyciem społecznym.
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

f.
funkcjonowanie społeczne osób dorosłych upośledzonych umysłowo.
tempo uczenia się, trwałość efektów nauczania,

zależność tempa uczenia się i trwałości efektów nauczania od stopnia upośledzenia,

adekwatność celów stawianych w nauczaniu osób upośledzonych do ich możliwości,

rozwijanie autonomii, personalizacja oraz socjalizacja osoby upośledzonej umysłowo jako główny cel edukacji

przykłady działań edukacyjnych – zakres
g. zaburzenia psychiczne towarzyszące upośledzeniom umysłowym – różnicowanie upośledzeń umysłowych i zaburzeń psychicznych,

zaburzenia obsesyjno-kompulsywne – przejawy, trudności w różnicowaniu u osób upośledzonych umysłowo, diagnoza :
ukierunkowana obserwacja,

zaburzenia afektywne (emocjonalne)

zburzenia nerwicowe

zaburzenia snu, lęki nocne, zaburzenia łaknienia, zachowania lękowe i agresywne

mechanizmy powstawania reakcji nerwicowych (zachowania przystosowawcze - zaburzenia emocjonalne zachowania nerwicowe - nerwice)

sytuacje trudne i mechanizmy obronne; rodzaje zachowań nerwicowych

pojęcie nerwowości, nerwicowości, neurotyczności
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

zaburzenia psychotyczne

psychozy (kontakty z rzeczywistością i reakcje na otoczenie)

rodzaje psychoz (schizofrenia, choroby afektywne, autyzm dziecięcy, psychozy reaktywne)

objawy zaburzeń depresyjnych (kryteria Becka); depresja u dzieci i młodzieży; problematyka samobójstw (zachowania
samobójcze u młodzieży, przewidywanie zachowań samobójczych)


postępowanie w zaburzeniach psychotycznych i postępowanie w depresji.
zaburzenia osobowości

zaburzenia struktur poznawczych i mechanizmów popędowo-emocjonalnych)

zaburzenia osobowości a zaburzenia zachowania u dzieci

osobowość nieprawidłowa (np. schizoidalna, paranoiczna, histeroidalna, asteniczna, anankastyczna, aspołeczna)

psychopatia, socjopatia, charakteropatia

sposoby postępowania (psychoterapia, reedukacja, rola rodziny ).
h. agresja i autoagresja – uwarunkowania, zapobieganie, środki przymusu bezpośredniego – warunki i zasady stosowania;

wieloaspektowa definicja agresji i autoagresji,

najczęstsze przejawy agresji i autoagresji osób upośledzonych umysłowo,

przyczyny agresji i autoagresji u osób upośledzonych umysłowo

czynniki środowiskowe – warunkowanie sprawcze => agresywne zachowania wyuczone

czynniki związane z biologią organizmu przyczyniającą się do zachowań agresywnych, (np. choroba, stan deprywacji,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
dyskomfortu, alergie, ból itp.)

działania terapeutyczne i zapobiegawcze

analiza zachowań, identyfikowanie czynników, które poprzedzają i wywołują zachowania agresywne (np.
występowanie zachowań agresywnych lub autoagresyjnych w miejscu bardzo zaludnionym - unikanie sytuacji tłoku,
przeludnienia)

identyfikowanie wzmocnień dostarczających bodźców do zachowań agresywnych lub autoagresyjnych (w
postępowaniu terapeutycznym nauka zachowań, które będą przynosiły takie same wzmocnienia)

wzmacnianie okresów bez agresji

przymus bezpośredni jako ostateczny środek reagowania,

uregulowania prawne dotyczące warunków i zasad stosowania przymusu bezpośredniego – Rozporządzenie Ministra Zdrowia i
Opieki Społecznej w sprawie stosowania przymusu bezpośredniego (Dz.U.95. 103. poz. 514),

zadania i obowiązki pielęgniarki w sytuacji zastosowania przymusu bezpośredniego

decyzja o zastosowaniu przymusu bezpośredniego (w zastępstwie lekarza),

kontrola stanu fizycznego osoby unieruchomionej lub izolowanej,

ocena prawidłowości unieruchomienia,

zasady krótkotrwałego uwolnienia pacjenta od unieruchomienia w celu zmiany pozycji lub zaspokojenia potrzeb fizjologicznych i
higienicznych

dokumentacja dotycząca pacjenta wobec którego zastosowano przymus bezpośredni

dokumentowanie informacji o zastosowaniu przymusu bezpośredniego w dokumentach pielęgniarskich,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

karta zastosowania unieruchomienia lub izolacji,

karta obserwacyjna reakcji pacjenta,

zawiadomienie o zastosowaniu przymusu bezpośredniego.
2. Rehabilitacja osób niepełnosprawnych umysłowo:
a. rehabilitacja ruchowa osób z upośledzeniem umysłowym,

zadania i funkcje rewalidacyjne wychowania fizycznego,

zabawy i gry rekreacyjne,

aspekty fizjologiczne i psychologiczne doboru form ruchu dla osób (dzieci) upośledzonych umysłowo (ćwiczenia o charakterze
korygującym i odprężającym – przykłady)

formy rehabilitacji ruchowej stosowane w poszczególnych stopniach upośledzenia umysłowego
b. aktywizacja osób niepełnosprawnych intelektualnie: sport na przykładzie wybranych dyscyplin, terapia zabawą, terapia pracą,
rekreacja, kulturoterapia w aktywizacji osób niepełnosprawnych,

proces aktywizacji i jego etapy,

usprawnianie psychiczne i usprawnianie fizyczne jako główne cele aktywizacji osób niepełnosprawnych intelektualnie,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

formy aktywizacji – indywidualna, zbiorowa,

sport niepełnosprawnych intelektualnie – walory rewalidacyjne i wychowawcze (najczęściej uprawiane dyscypliny:
lekkoatletyka, tenis stołowy, piłka nożna, pływanie, narciarstwo)



wykrywanie zamiłowania do uprawiania różnych form aktywności ruchowej,

rozwijanie myślenia,

rozbudzanie odczuwania zadowolenia z sukcesu,

kształtowanie umiejętności koncentracji uwagi,

wzbogacanie emocjonalnych przeżyć ,

rozwój motoryki poprzez nabywanie nowych umiejętności,
terapia zajęciowa – terapia zabawą i terapia pracą

adaptacja miejsca zabawy, miejsca pracy do potrzeb i możliwości osoby niepełno sprawnej intelektualnie (i fizycznie),

metodyka edukacji do zabawy i pracy,

bezpieczeństwo
wielokierunkowe zastosowanie gier terenowych w aktywizacji osób (dzieci) niepełnosprawnych intelektualnie

pozytywne oddziaływanie wychowawcze, kształtujące i zdrow otne,

kształtowanie odwagi, siły woli, wytrwałości, wyrabianie umiejętności opanowania się i podporządkowania potrzebom
grupy oraz zdolności podejmowania samodzielnej decyzji.

formy oddziaływania muzycznego na osoby niepełnosprawne intelektualnie

aktywne formy pracy muzykoterapeutycznej: formy terapii ruchowej, rytm i ruch
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
○
rytmikoterapia oraz choreoterapia (rehabilitacja upośledzeń czynności motorycznych, korekcja wad wymowy,
tłumienie zaburzeń emocjonalnych,

metody terapeutyczne oparte na rytmice E. Jaques - Dalcroze’a

ćwiczenia gimnastyczno- taneczne: aerobik

logorytmika – przykłady ćwiczeń do korekcji wad wymowy i nauki mówienia, kształtowanie wrażliwości słuchowej,

aktywne formy pracy muzykoterapeutycznej- muzykowanie, śpiew (walory terapeutyczne w odniesieniu do osób z
zahamowaną mową, wadami wymowy i jąkających się, wspomaganie rozwoju i terapii aparatu oddechowego.
c. psychoterapia zaburzeń psychicznych towarzyszących upośledzeniu umysłowemu,

psychoterapia, czyli psychologiczne podejście do leczenia

terapia psychodynamiczna - działanie na podświadomość

behawioralne podejście do leczenia – terapia zachowań,

poznawcze podejście do terapii,

nurt humanistyczny w terapii,

terapia grupowa,

ocena psychoterapii,

biologiczne podejście do leczenia, czyli model medyczny,

terapia lękowa,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

leczenie elektrowstrząsowe,

psychologia środowiskowa, czyli zapobieganie.
d. współpraca z rodziną i osobami bliskimi w realizacji opieki nad osobą upośledzoną umysłowo w warunkach domowych (systemy
wsparcia i pomocy);

edukacja rodziny osoby upośledzonej umysłowo ukierunkowana na samoopiekę,

grupy wsparcia w środowisku lokalnym,

doradztwo medyczne i psychologiczno-psychiatryczne,

stres rodziny dziecka (osoby) upośledzonego umysłowo – specyfika

klasyfikacja stylów reakcji na stres rodzin dzieci upośledzonych umysłowo – charakterystyka poszczególnych modeli zachowań:

zaniechanie – rezygnacja z czynności, które mogłyby pomóc dziecku, przekonanie o negatywnym wpływie kłop otów z
dzieckiem na funkcjonowanie rodzica; dowodzi to braku akceptacji dziecka i sytuacji w jakiej się znalazło;

ucieczka – nie rezygnowanie z własnych działań, gdy dziecko potrzebuje opieki, przy równoczesnym podejmowaniu
innej, pozarodzinnej aktywności;

nadmierne zaangażowanie – duże zaangażowanie w sprawy dziecka, prowadzące do rezygnacji podjęcia współpracy
ze współmałżonkiem; przejmowanie wszystkich obowiązków związanych z dzieckiem przez jednego z rodziców –
zmęczenie i zniechęcenie;

pozytywne przewartościowanie – odnalezienie w dziecku i jego problemach sensu swojego życia;

emocjonalne zmęczenie – poczucie zmęczenia z powodu braku odpoczynku i relaksu; nie odczuwanie jakiejkolwiek
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
radości i szczęścia;

dbałość o siebie i dziecko – pragmatyczna postawa wobec osoby dziecka i własnej;

bezradność – poczucie bezsilności wobec problemów z dzieckiem; przekonanie, że wszelkie działania nic nie zmienią w
sytuacji;

zadania pielęgniarki w modelowaniu zachowań rodzin osób upośledzonych umysłowo
3. Nauczanie specjalne:
a. szkoła życia

idea szkoły życia,

przystosowanie do funkcjonowania w życiu społecznym jako cel nauczania w szkole życia,

zakres możliwości edukacyjnych wynikający z umiarkowanego i znacznego stopnia upośledzenia,

specyfika metodyki nauczania w szkole życia,
b. szkoła specjalna: szkoła podstawowa, szkoła zawodowa (zasady funkcjonowania, organizacja i przebieg procesu kształcenia)

program nauczania w szkole specjalnej na poziomie szkoły podstawowej i zawodowej – zakres, ograniczenia, metodyka

odmienność organizacji procesu kształcenia – cechy

brak współzawodnictwa między uczniami (eliminacja leku przed niepowodzeniami),

indywidualizacja procesu kształcenia,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

ukierunkowanie nauczania na kształtowanie najbardziej podstawowych i przydatnych umiejętności,

wysoka powtarzalność treści kształcenia (z uwagi na wolniejsze tempo pracy umysłowej osób niepełnosprawnych umysłowo)

dostosowanie zakresu i tempa przekazywanych treści do możliwości percepcyjnych uczniów (obniżony poziom koncentracji
uwagi)

zasady kształcenia dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie (specjalne szkolnictwo zawodowe)

adekwatność metod i treści do wieku i poziomu rozwoju,

indywidualizacja procesu kształcenia,

systematyczność,

partnerstwo (akceptacja niepełnosprawności intelektualnej przez nauczających),

holistyczny charakter procesu nauczania
c. szkoła integracyjna (cele i założenia programu integracyjnego)

definicja szkoły integracyjnej,

przekonanie, że wszystkie dzieci w miarę możliwości powinny uczyć się razem jako fundamentalna zasada funkcjonowania szkoły
integracyjnej,

organizacja lekcji w klasie integracyjnej – pedagog specjalny jako specjalista wspomagający nauczyciela przedmiotu,

działania specjalistyczne poza procesem nauczania (pedagog szkolny, psycholog, logopeda, neurologopeda oraz specjaliści z
zakresu gimnastyki korekcyjnej)

szkolnictwo integracyjne jako najskuteczniejszy środek budowania solidarności między dziećmi ze specjalnymi potrzebami
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
edukacyjnymi i ich rówieśnikami,

pomoc dzieciom niepełnosprawnym intelektualnie w zespol e klasowym (pomoc rówieśnicza, pomoc pedagogiczna),

wpływ postaw rodziców na funkcjonowanie dzieci zdrowych i niepełnosprawnych w zespole klasowym
d. organizacja i zapewnienie warunków służących umacnianiu zdrowia i zapobieganiu chorobom, urazom i wypadkom u dzieci specjalnej
troski – rola pielęgniarki.

specyfika elementarnej edukacji zdrowotnej osób upośledzonych umysłowo,
o
edukowanie do podstawowych czynności higienicznych,
o
edukowanie w zakresie zdrowego żywienia i higieny związanej z żywieniem,

organizacja bezpiecznego otoczenia – działania na rzecz ograniczania sposobności wystąpienia urazów i wypadków,

współpraca z rodzicami i najbliższym otoczeniem osoby (dziecka) niepełnosprawnej umysłowo – wymiana informacji, modelowanie
ukierunkowanych na ten sam cel oddziaływań na dziecko (zapobieganie nadopiekuńczości i innym błędnym postawom rodziców i
opiekunów dzieci upośledzonych umysłowo)
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
MODUŁ IV
PROBLEMY ZDROWOTNE, PSYCHOLOGICZNE I SPOŁECZNE OSÓB Z ZABURZENIAMI PSYCHICZNYMI
Treści szczegółowe
1. Organizacja i kierunki rozwoju w opiece psychiatrycznej w Polsce i na świecie:
a) współczesne poglądy na temat zdrowia psychicznego:

zdrowie psychiczne – pojęcie, determinanty:

zdrowie psychiczne jako brak choroby,

podejście relatywne do zdrowia psychicznego (kulturowe),

czynniki niezbędne do zachowania zdrowia psychicznego:
○
czynniki genetyczne – dziedziczenie biologiczne i społeczne,
○
doświadczenie człowieka biologiczne i społeczne,
○
nabyte w okresie rozwoju psychofizycznego umiejętności w zakresie doświadczania i rozwiązywania różnych sytuacji,

najczęstsze przyczyny zaburzeń psychicznych współczesnego człowieka:

podatność na choroby (skłonność),
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

uwarunkowania dziedziczone,

napięcie,

dynamika życia, zmiany społeczne i ekonomiczne,

stres społeczny,

pozytywne zdrowie psychiczne wg M. Jahody,
b) psychoprofilaktyka w świetle programów polityki zdrowotnej: „Narodowy Program Zdrowia”, „Zdrowie 21 – 21 celów polityki zdrowotnej
krajów członkowskich Światowej Organizacji Zdrowia” i inne:

program „Zdrowie 21 – Zdrowie dla wszystkich w XXI wieku”:

główne zaburzenia psychiczne wg WHO: depresja (w tym samobójstwa), dwubiegunowe zaburzenia, schizofrenia, choroba
Alzheimera, inne demencje i zaburzenia degeneracyjne o.u.n., uzależnienie alkoholowe i narkomania, zaburzenia lękowe oraz
snu,

czynniki ryzyka w zakresie problemów zdrowia psychicznego:

cel 6 w strategii „Zdrowie 21” – poprawa zdrowia psychicznego:
o
do 2020 r. powinna w istotny sposób zostać zredukowana powszechność występowania i szkodliwy wpływ problemów
zdrowia psychicznego,
o
ludzie powinni posiąść umiejętność lepszego radzenia sobie z problemami dnia codziennego,
o
przynajmniej o 1/3 powinien zostać obniżony wskaźnik samobójstw,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

strategie działań:
o
kampanie edukacyjno-uświadamiające: szeroka informacja o zdrowiu i problemach psychicznych,
o
kształtowanie umiejętności radzenia sobie z problemami dnia codziennego,
o
szkolenie personelu medycznego,
o
wysoka jakość świadczeń profilaktycznych, klinicznych i rehabilitacyjnych,
o
polityka zdrowotna i alokacja środków (uwzględnienie czynników ryzyka i przyczyn społecznych chorób psychicznych),

zagadnienie stygmatyzacji i dyskryminacji chorób psychicznych jako przeszkoda przy podejmowaniu leczenia,

niewystarczające zasoby zdrowia psychicznego współczesnego człowieka,

niedostateczna opieka medyczna w zakresie psychiatrii – różnice i nierówności w dostępności świadczeń,

negatywne skutki zdrowotne transformacji ekonomicznych (rosnący wskaźnik bezrobocia, rozbicie rodzin, brak osobistego
bezpieczeństwa, nierówne zarobki, nędza), konflikty i niepokoje polityczne oraz konflikty zbrojne,

wpływ ubóstwa na zdrowie psychiczne – dostępność opieki medycznej dla ubogich,

Światowy Program Działań w zakresie zdrowia psychicznego (WHO):

prewencja, leczenie i rehabilitacja,

ochrona zdrowia psychicznego najbardziej narażonych grup społecznych,

poprawa efektywności i jakości służb medycznych,

zmniejszenie skutków stygmatyzacji i dyskryminacji chorób psychicznych,

cztery strategie działań:
o
informacja – zorganizowanie i prowadzenie monitoringu krajowych programów zdrowia psychicznego i systemu zbierania
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
informacji,
o
formułowanie polityki i wdrażanie zintegrowanych programów działania,
o
promocja praw człowieka wobec ludzi z zaburzeniami psychicznymi i ich rodzin oraz monitorowanie działań chroniących te
prawa,
o
prowadzenie badań naukowych we wszystkich krajach zgodnie z jego potrzebami i poziomem rozwoju w celu podniesienia
efektywności działań w zakresie zdrowia psychicznego,
polityka umacniania zdrowia psychicznego – rezolucja WHO nr EB 109. R8 (umacnianie zdrowia psychicznego),

c) formy organizacyjne opieki psychiatrycznej – zasady doboru jednostek i kwalifikacji chorych:

organizacja opieki psychiatrycznej:

szpitalna opieka stacjonarna,

poradnie zdrowia psychicznego – rola i zadania,

psychiatria środowiskowa (czynna opieka psychiatryczna) – cele i zadania,

zespół leczenia środowiskowego:
o
system wsparcia społecznego,
o
hospitalizacja domowa,

mieszkania chronione - środowiskowe domy samopomocy, hostele, domy przejściowe, rodzina zastępcza,

praca chroniona – warsztaty terapii zajęciowej, zakłady pracy chronionej,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

ogólne zasady i podstawy leczenia psychiatrycznego:

zapobieganie i zwalczanie przyczyny wywołującej zaburzenia psychiczne,

leczenie objawowe (farmakologiczne),

znaczenie psychoterapii w leczeniu zaburzeń psychicznych,

leczenie drgawkowe,

leczenie insuliną,

zasady i tryb przyjęcia chorego psychicznie do szpitala:

przyjęcie na życzenie chorego, na wniosek członka rodziny, przedstawiciela ustawowego, na żądanie sądu lub prokuratora,

postępowanie lecznicze i przyjęcie do szpitala psychiatrycznego,

postępowanie lecznicze w stosunku do osoby leczonej bez jej zgody,

wypisanie ze szpitala osoby leczonej bez jej zgody,

przyjęcie do domu opieki społecznej,

postępowanie przed sądem opiekuńczym,

ochrona tajemnicy,

karta praw osoby chorej z zaburzeniami psychicznymi,

regulacje prawne – Ustawa o Ochronie Zdrowia Psychicznego z dnia 19 sierpnia 1994r. oraz Ustawa o zmianie ustawy o ochronie
zdrowia psychicznego z dnia 13 lipca 1997r. z pózn. zmianami, (Dz.U. z 2011r. Nr 6, poz. 19 – stan prawny na dz. 05.03.2011r.)
d) opieka psychiatryczna w świetle założeń reformy systemu ochrony zdrowia:
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

opieka psychiatryczna na poziomie podstawowej opieki zdrowotnej,

organizacje pozarządowe i społeczne we współrealizacji opieki psychiatrycznej na poziomie POZ,

rozwój psychiatrii środowiskowej,

promocja zdrowia psychicznego – rola poradnictwa psychologicznego (szkolnego, wychowawczego, małżeńskiego,
rodzinnego, zawodowego),

realizacja celów profilaktyki drugiego i trzeciego stopnia ( w zakresie zdrowia psychicznego),

główne założenia opieki psychiatrycznej:

zapewnienie dostępności opieki psychiatrycznej i odwykowej ludności zamieszkałej na danym terenie,

podstawowe formy organizacyjne opieki psychiatrycznej to poradnie, zespoły środowiskowe, jednostki rehabilitacyjne, ośrodki
interwencji kryzysowej, oddziały szpitalne,

opieka psychiatryczna sprawowana przez stały wieloprofesjonalny zespół terapeutyczny,

poszczególne jednostki organizacyjne opieki psychiatrycznej są funkcjonalnie zintegrowane w jeden system i świadczą
kompleksową pomoc,

kadra medyczna w dziedzinie psychiatrii,

dostępność i zróżnicowanie opieki medycznej;

dla dorosłych,

dla dzieci i młodzieży,

dla uzależnionych od alkoholu,

dla uzależnionych od substancji psychoaktywnych,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

formy opieki:

opieka środowiskowa – poradnie zdrowia psychicznego, poradnie terapii uzależnień, ośrodki interwencji kryzysowej,

opieka całodobowa – psychiatryczne oddziały dzienne, psychiatryczne zespoły lecznictwa środowiskowego, zakłady psychiatrii
sądowej, oddziały leczenia uzależnień, hostele, ośrodki rehabilitacji, ośrodki rehabilitacji długoterminowej dla alkoholików,

placówki pomocy społecznej w opiece psychiatrycznej – gminne ośrodki wsparcia społecznego, środowiskowe domy pomocy
społecznej, ośrodki rehabilitacyjno-wychowawcze i zajęciowo-rehabilitacyjne, rozszerzona sieć zakładów i stanowisk pracy
chronionej.
2. Pielęgnowanie chorych w wybranych jednostkach klinicznych:
a) patogeneza zaburzeń psychicznych i nerwic:

obszary czynników patogennych:

czynniki psychologiczno- społeczne: cechy osobowości człowieka, postawy, droga życiowa, środowisko rodzinne,
zawodowe, szkolne, niepowodzenia życiowe, sytuacje traumatyzujące, stres psychologiczny, uraz psychiczny,

czynniki biologiczne: podłoże somatyczne, biochemiczne, psychofizjologiczne człowieka,

czynniki endogenne: uwarunkowania dziedziczno – konstytucjonalne,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego




wpływ urazów psychicznych na zaburzenia psychiczne i nerwice:

uraz w aspekcie utraty,

uraz jako niepowodzenie,

uraz – deficyt,

uraz – zagrożenie,
objaw (symptom) i zespół (syndrom) w różnicowaniu psychiatrycznym:

objawy jakościowe – np. omamy i urojenia,

objawy ilościowe – np. spowolnienie lub przyspieszenie myślenia,

objawy osiowe – np. w schizofrenii,

zespół poronny lub maskowany,
zaburzenia spostrzegania:

złudzenia (iluzje),

omamy (halucynacje): wzrokowe, słuchowe, węchowe, smakowe, dotykowe, omamy czucia ustrojowego,

omamy imperatywne,

pseudohalucynacje,

halucynoidy,

zmiany schematu ciała,
zaburzenia myślenia:

zaburzenia treści myślenia:
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
o
urojenia – prześladowcze, odnoszące (ksobne), oddziaływania, owładnięcia, wielkościowe, grzeszności i winy,
nihilistyczne, hipochondryczne, zniekształcenia ciała, zazdrości,


o
natręctwa myślowe,
o
idee nadwartościowe,
zaburzenia toku myślenia:
o
rozkojarzenie myślowe: schizofazja, werbigeracja, perseweracja,
o
przyspieszenie toku myślenia; gonitwa myśli,
o
zwolnienie toku myślenia; zahamowanie myślenia,
o
zatamowanie myślenia,
o
inkoherencja myślenia (splątanie),
o
lepkość myślenia,
o
rozwlekłość myślenia,
o
myślenie autystyczne,
o
ambiwalencja intelektualna, ambisentencja,
o
depersonalizacja, derealizacja,
zaburzenia pamięci i uwagi: niepamięć śródczesna, wsteczna, następcza, konfabulacje, mała trwałość oraz nadmierna
przerzutnośc uwagi,

zaburzenia procesów emocjonalnych:

zaburzenia nastroju , np. euforia, dysforia,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego




zaburzenia wzruszenia – afekt patologiczny,

zobojętnienie uczuciowe, otępienie uczuciowe,

chwiejność i ambiwalencja emocjonalna,
zaburzenia aktywności:

spowolnienie i zahamowanie ruchowe,

osłupienie katatoniczne,

osłupienie efektoryczne (sztywne),

osłupienie receptoryczne (wiotkie),

pobudzenie ruchowe,
zaburzenia czynności popędowych:

bulimia i jadłowstręt psychiczny,

tendencje samobójcze,

zaburzenia popędu płciowego,
rodzaje zaburzeń psychicznych;

na podłożu zmian naczyniowych,

w okresie inwolucji,

okresu przedstarczego i starczego,

pourazowe,

spowodowane alkoholem,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

w przebiegu chorób somatycznych, np. nowotworów,
b) obserwacja, ocena i monitorowanie objawów chorobowych w wybranych schorzeniach: schizofrenia, choroby afektywne (depresja,
mania, agresja), psychozy reaktywne (depresja reaktywna, paranoja, zespół paranoidalny, histeria), zaburzenia osobowości, nerwice:

schizofrenia:



objawy osiowe:
○
autyzm
○
zmiana w sferze uczuć
○
rozszczepienie osobowości
objawy dodatkowe:
○
zaburzenia spostrzegania – omamy, urojenia,
○
zaburzenia pamięci – iluzje, luki pamięciowe, nadczynność pamięci,
○
depersonalizacja i apersonizacja,
○
przypisywanie otoczeniu własnych przeżyć psychotycznych,
○
zaburzenia mowy, pisma i ekspresji plastycznej,
○
zaburzenia równowagi wegetatywnej i somatyczne,
rodzaje schizofrenii – przebieg kliniczny:
○
schizofrenia prosta,
○
paranoidalna,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego


○
hebefreniczna,
○
katatoniczna (hiperkinetyczna i hipokinetyczna),
○
schizofrenia resztkowa,
ocena i monitorowanie stanu chorego w schizofrenii:
○
skoncentrowanie się chorego na własnych przeżyciach wewnętrznych – zamknięcie w sobie (autyzm),
○
uczucia wyrażane przez chorego mogą być niezrozumiałe, nieadekwatne do sytuacji,
○
negatywizm czynny lub bierny,
○
brak kontaktu z chorym werbalnego (chory może nie mówić),
○
zaburzenia aktywności(bezruch, pobudzenie, agresja),
○
obojętność chorego wobec własnych wobec potrzeb fizjologicznych,
○
dziwaczność zachowania, zmanierowanie, stereotypowość,
choroby afektywne (depresja, mania, agresja):
DEPRESJA:

choroby afektywne jedno- i dwubiegunowe – istota, różnicowanie, epidemiologia,

depresja endogenna:
○
objawy pierwotne (osiowe): obniżenie nastroju, zahamowanie psychoruchowe, objawy somatyczne i zaburzenie rytmów
biologicznych, lęk,
○
motywacyjno-behawioralne symptomy depresji wg A. T. Becka:

wzrost zależności,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
○

niemożność podejmowania decyzji,

paraliż woli, pesymizm, beznadziejność,

myśli i tendencje samobójcze,
objawy wtórne depresji endogennej: urojenia wtórne, myśli i czynności natrętne, zaburzenia funkcjonowania w grupie,
koncentracja na dolegliwościach wegetatywnych, zaburzenia napędu psychoruchowego – spowolnienie, osłupienie,
○
subdepresja endogenna – epidemiologia, objawy kliniczne,
○
tendencje samobójcze w depresji – oznaki:
○

rozważania o bezsensie życia, problematyce śmierci, sposobach popełniania samobójstwa,

wizyta u osób bliskich, lekarza, jeśli wcześniej tego chory unikał,

nagłe izolowanie się od otoczenia,

nagła „poprawa” stanu klinicznego, uspokojenie, poprawa nastroju – podjęcie decyzji o samobójstwie,
ocena stanu chorego w depresji:

obserwacja, rozpoznanie i ocena objawów osiowych depresji,

ocena objawów wtórnych depresji,

zróżnicowanie przebiegu klinicznego u osób młodych (łagodniejszy przebieg), w okresie inwolucji i w wieku podeszłym,

ocena wyglądu zewnętrznego chorego – wyraz twarzy, oczu, całej postaci,

obserwacja i ocena aktywności psychicznej i fizycznej chorego – apatia, abulia,

ocena procesów myślowych i zapamiętywania,

ocena sposobu mówienia,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

rozpoznanie i ocena rzeczywistych dolegliwości wegetatywnych i somatycznych,

ocena popędu psychoruchowego chorego w depresji,
MANIA:

objawy podstawowe w manii: nastrój maniakalny, zaburzenia napędu psychoruchowego (podniecenie maniakalne), zaburzenia
procesów fizjologicznych, metabolicznych i rytmów biologicznych, zaburzenia emocji (dysforia),

objawy wtórne zespołu maniakalnego: bezkrytyczna ocena własnych możliwości, bagatelizowanie trudności i przeszkód,
podejmowanie wielorakich działań, których nie realizują do końca, rozdrażnienie, agresja słowna, czasem fizyczna, zaniedbanie
higieny, nadużywanie alkoholu, nieregularne odżywianie się,

hipomania, szał maniakalny, mania gwałtowna, mania ostra,

ocena stanu chorego w manii:
○
ocena aktywności i nastroju chorego (wzmożone samopoczucie),
○
obserwacja o ocena toku myślenia (gonitwa myśli, powierzchowność procesów myślowych, słowotok),
○
ocena uwagi chorego (duża przerzutność i męczliwość uwagi, brak koncentracji),
○
ocena zachowania chorego (zanik poczucia taktu, dystansu, umiaru),
○
ocena stanu emocjonalnego (nastrój labilny, dysforia, euforia), zaborczość, wyniosłość, zaczepność, wścibstwo, drażliwość,
niepokój,
○
ocena popędu psychoruchowego (agresja, autoagresja, nadmierne pobudzenie seksualne),
○
uciążliwość kontaktu z chorym z zespołem maniakalnym dla innych chorych,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
AGRESJA:

rodzaje agresji: bierna i czynna, słowna, fizyczna (z przemieszczeniem i bez), autoagresja,

stany psychiatryczne przebiegające z agresją (przyczyny) - alkohol, nadużywanie leków, zaburzenia osobowości, psychozy,
zespoły organiczne, ból i frustracja,

objawy agresji: bladość lub zaczerwienienie, silne napięcie mięśni, drżenie, głośne wypowiedzi, nieskładne, niepokój ruchowy,
podniesiony dobitny głos, wypowiedzi i zapowiedzi agresywne,

atak szału – obserwacja chorego, zapewnienie bezpieczeństwa innym chorym, sobie, obezwładnienie chorego, zasady
stosowania przymusu bezpośredniego, kontakt personelu pielęgniarskiego z chorym (podchodzenie, chwytanie, kontakt
werbalny),


przymus bezpośredni.
psychozy reaktywne (depresja reaktywna, paranoja, zespół paranoidalny, histeria):


klasyfikacja zaburzeń reaktywnych wg A. Bilikiewicza i M. Jarosza:
o
epizodyczne stany reaktywne,
o
psychozy reaktywne właściwe,
o
histeryczne zespoły psychotyczne,
o
zespoły sytuacyjne,
depresja reaktywna – objawy: dysforia dominująca nad poczuciem smutku, zrzędliwość, niezadowolenie, poczucie krzywdy,
zaburzenia snu – trudność zasypiania,

paranoja – urojenia prześladowcze, pieniacze, zazdrości,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

zespół paranoidalny – istota i przebieg kliniczny, przyczyny,

histeria – stupor z elementami katalepsji sztywnej lub woskowej, zamroczenie histeryczne, demonstracyjność zachowania
chorego, podatność na sugestie,



związek zaburzeń reaktywnych z przeżyciem stresu społecznego,
zaburzenia osobowości – obserwacja i monitorowanie objawów:

osobowość antyspołeczna,

osobowość paranoiczna,

osobowość schizotypowa,

osobowość schizoidalna,

osobowość pograniczna,

osobowość cykloidalna,

osobowość psychasteniczna,

osobowość nerwicowa,

osobowość epileptoidalna,

osobowość anankastyczna,

osobowość bierno – agresywna,

osobowość narcystyczna,

mitomania,
nerwice:
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

epidemiologia nerwic w Polsce,

uwarunkowania i istota nerwic,

rodzina jako czynnik patogenny w nerwicach,

rodzaje zespołów nerwicowych – różnicowanie kliniczne:
o
nerwica lękowa – napięcie , niepokój, napady lęku (przebieg kliniczny), depersonalizacja, drażliwość, męczliwość,
o
nerwica depresyjna – smutek, osamotnienie, niepokój, bezradność, pesymizm, chwiejność nastroju, trudności w zasypianiu,
dolegliwości wegetatywne,
o
nerwica fobii – fobia prosta i utrwalona, różnicowanie fobii,
o
nerwica natręctw – natrętne myśli, impulsy, wyobrażenia, niechciane czynności (kompulsje), lęk przy próbach
przeciwstawienia się, obsesje pojedyncze lub ich ciągi,
o
zespół hipochondryczny – nieuzasadnićone głębokie poczucie choroby lub uszkodzenia, domaganie się leczenia, liczne
skargi na dolegliwości,
o

histeria – psychodynamiczny model reakcji konwersyjnej, cechy dużego napadu histerycznego (różnicowanie z padaczką),
zespół neurasteniczny – uczucie przewlekłego zmęczenia, osłabienie, drażliwość, nadwrażliwość na światło i dźwięki, bóle głowy,
trudności w zasypianiu.
c) specyfika opieki pielęgniarskiej nad chorym z zaburzeniami psychicznymi:

schizofrenia:

znaczenie autentyczności zachowania pielęgniarki w kontakcie terapeutycznym z chorym,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
uwzględnienie aktualnego stanu i możliwości chorego przy nawiązywaniu kontaktu (obecność przy chorym, kontakt słowny jeśli

jest to możliwe),

znaczenie uspokajającej obecności pielęgniarki w opiece nad chorym,

troskliwość w wykonywaniu czynności pielęgnacyjnych przy chorym,

gotowość aktywnego słuchania, umiejętność znoszenia urojeń chorego jako warunek skutecznych działań pielęgniarskich,

zachowanie racjonalności opieki pielęgniarskiej (niedopuszczenie do uzależnienia się chorego od pielęgniarki),

zachęcanie chorego do aktywności,

zapewnienie choremu bezpieczeństwa,

opieka somatyczna nad chorym ze schizofrenią – głównie potrzeby fizjologiczne, nawyki higieniczne,

zainteresowanie chorego własnym wyglądem (ubiór, fryzura, higiena osobista),

rehabilitacja chorych na schizofrenię:
wzmacnianie pozytywne (nagradzanie),
o
trening umiejętności społecznych,
psychoedukacja rodziny chorego - rola pielęgniarki,


o
choroby afektywne:

depresja:
o
pierwszy kontakt z chorym – kontakt niewerbalny, obserwacja, kontakt słowny,
o
znaczenie empatii nawiązaniu kontaktu z chorym depresji,
o
przełamanie wrogości i niechęci chorego do pielęgniarki,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
o
ustalenie problemów zdrowotnych chorego,
o
znaczenie autentyczności, otwartości i serdeczności oraz zaangażowania pielęgniarki w sprawowaniu opieki nad chorym z
depresją,
o
mobilizowanie chorego przez dodawanie wiary w siebie,
o
redukcja napięcia lękowego – rozładowywanie negatywnych uczuć chorego w rozmowie, pomoc w odnalezieniu poczucia
przydatności w rodzinie i społeczeństwie,
o
dystans i obiektywność w ocenie trudnych dla chorego sytuacji emocjonalnych,
o
znaczenie terapii zajęciowej w opiece nad chorym z depresją,
o
opieka pielęgniarska somatyczna stosownie do stanu chorego,
o
zachęcanie chorego do aktywności,
o
zapewnienie warunków do snu i wypoczynku (problem bezsenności),
o
nadzór nad przyjmowaniem leków,
o
wnikliwa obserwacja chorego w kierunku tendencji samobójczych łazienki, toalety, pokoje zabiegowe, szafki z lekami) – rola
„strażniczki”

mania:
o
znaczenie cierpliwości i konsekwencji pielęgniarki w nawiązaniu kontaktu z chorym,
o
zapewnienie choremu poczucia bezpieczeństwa,
o
nadzór nad prawidłowym przebiegiem leczenia farmakologicznego (przyjmowanie leków przez chorego),
o
zaspokojenie potrzeb bytowych chorego,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

o
znaczenie racjonalnego odżywiania i przyjmowania płynów,
o
rozładowywanie nadmiernej potrzeby ruchu – spacery, terapia zajęciowa, gimnastyka,
o
rzeczowość informacji w kontakcie z chorym,
o
wnikliwa obserwacja chorego,
o
zachęcanie chorego do udziału w życiu społeczności szpitalnej (w miarę poprawy stanu zdrowia),
o
edukacja rodziny chorego z manią,
agresja:
o
podstawowe zasady nawiązywania kontaktu z pacjentem agresywnym,
o
zasady postępowania w wypadku zachowań agresywnych,
o
podstawowe zasady bezpieczeństwa,
o
elementy samoobrony personelu,
o
rozumienie agresji przez personel (niezbędna wiedza),
o
znajomość regulaminów i przepisów dotyczących interwencji w przypadku agresji,
o
dbanie o bezpieczeństwo pacjenta, innych pacjentów, personelu,
o
przestrzeganie procedur w przypadku agresji i gróźb,
o
regularne ćwiczenia w zakresie radzenia sobie w przypadkach agresji lub gróźb,
o
tworzenie otoczenia terapeutycznego dla ograniczenia agresji:

warunki systemowe oddziału

wiedza i umiejętności personelu
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego



psychozy reaktywne:

siła i charakter urazu psychicznego – znaczenie dla efektywności terapii,

udzielenie wsparcia przez fizyczną obecność przy chorym,

poświęcenie czasu choremu,

zapewnienie choremu prywatności,

zachęcenie chorego do ugłośnienia emocji (płaczu lub krzyku),

pomoc lub zorganizowanie pomocy psychologicznej zorientowanej na problem,

w ostrej fazie leczenie farmakologiczne,

edukacja rodziny chorego w zakresie postępowania i opieki nad chorym z zaburzeniami reaktywnymi,
zaburzenia osobowości:

tendencje dominowania nad innymi chorymi – obserwacja zachowań wobec innych chorych,

usiłowanie podporządkowania sobie personelu medycznego – rzeczowość , uprzejmość i stanowczy dystans pielęgniarki,

czuwanie nad kierunkiem rozmowy w trakcie kontaktu z chorym,

szczególnie wnikliwa obserwacja chorych podsądnych,

obserwacja chorego z tendencjami do samouszkodzeń,
nerwice:

rozpoznanie i ocena zbliżających się napadów lęku u chorego (rozmowa uspokajająca chorego),

wyjaśnićenie choremu przyczyn somatycznych objawów lęku (przy przekonaniu o ciężkiej chorobie somatycznej),

przeciwdziałanie napadom lęku u chorego przez:
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

o
ćwiczenia oddechowe – kontrolowanie częstości oddechów,
o
oddychanie do torebki papierowej trzymanej przy ustach w trakcie hiperwentylacji (przerywa to atak),
o
prosta relaksacja – leżenie w spokojnym miejscu, rozluźnienie grup mięśni, zwolnienie rytmiczności oddechu,
kontakt pielęgniarki z chorym z nerwicą
o
wyeliminowanie czynników wywołujących i podtrzymujących objawy,
o
unikanie skupiania się na demonstrowanych objawach – głównie w przebiegu histerii,
o
zauważanie i nagradzanie zachowań normalnych (wzmacnianie zachowań normalnych),
o
podejście do pacjenta jako do cierpiącego a nie chorego (unikać „somatycznego” modelu pielęgnowania),
o
zapewnienie choremu poczucia bezpieczeństwa,
d) relacje pielęgniarka – podopieczny z zaburzeniami psychicznymi: terapeutyczne i nieterapeutyczne formy relacji:

kierunki i techniki psychoterapii – psychoanaliza Froyda, psychologia humanistyczna, terapia Gestalt, analiza transakcyjna,
psychoterapia behawioralna,

relacja psychoterapeutyczna pielęgniarka –pacjent:

istota oddziaływań psychoterapeutycznych,

element akceptacji chorego jako osoby w kontakcie terapeutycznym,

istota i wyrażanie akceptacji kontakcie psychoterapeutycznym (postawa tolerancji i akceptacji w psychiatrii),

nawiązanie kontaktu terapeutycznego,

poinformowanie chorego o roli pielęgniarki w opiece nad chorym,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

pielęgniarka jako łącznik między światem chorego a światem ludzkiej społeczności,

ustalenie jednolitości postępowania personelu i granic tolerancji,

granice relacji terapeutycznej „pielęgniarka – pacjent” – kontakt profesjonalny, nigdy przyjacielski czy intymny, oparty na
kompetencji, doświadczeniu zawodowym, wzajemnym zaufaniu i poważaniu,



najczęstsze błędy w kontakcie terapeutycznym:
o
traktowanie pacjenta przedmiotowo (jako przypadek chorobowy),
o
przywiązywanie nadmiernej wagi do regulaminu,
o
wymaganie nadmiernego poważania,
o
unikanie wyjaśnićeń dotyczących współpracy lub leczenia,
o
unikanie chorego,
o
częste zwracanie pacjentowi uwagi za popełniane błędy,
o
postawa wyższości – mimika, zachowanie, niechęć, dezaprobata słowna,
fazy kontaktu psychoterapeutycznego pielęgniarki z pacjentem:

znaczenie empatii w przywitaniu chorego,

faza orientacji,

faza identyfikacji,

faza zgłębiania problemów pacjenta,

faza zakończenia interakcji,
terapeutyczne formy kontaktu z pacjentem:
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
e) znaczenie i planowanie indywidualnej opieki pielęgniarskiej: udział pielęgniarki w psychoterapii (psychoterapia indywidualna,
psychoterapia grupowa, terapia zajęciowa), udział pielęgniarki w rehabilitacji chorych psychicznie (współdziałanie
w zespole interdyscyplinarnym):

udział pielęgniarki w psychoterapii indywidualnej:

zakres pielęgniarskiej pomocy psychologicznej

psychoterapia podtrzymująca prowadzona przez pielęgniarkę w celu rozpoznania lub uruchomienia mechanizmów obronnych
pacjenta,

rozumienie pacjenta jako główny czynnik terapeutyczny,

znaczenie notatek w psychoterapii indywidualnej,

formy psychoterapii indywidualnej:


o
techniki behawioralno – poznawcze,
o
trenowanie umiejętności społecznych pacjenta,
o
metoda interpersonalnego podejścia do pacjenta,
o
psychoterapia behawioralna,
o
techniki oparte na teorii społecznego uczenia się,
przygotowanie i kwalifikacje pielęgniarki do prowadzenia psychoterapii,
udział pielęgniarki w psychoterapii grupowej:

przynależność do grupy jako czynnik terapeutyczny,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego


charakterystyka grupy terapeutycznej,

charakterystyka psychoterapeuty,

kryteria doboru pacjentów do grupy terapeutycznej,

fazy psychoterapii grupowej,

znaczenie treningu przygotowującego do grupy terapeutycznej,

elementy kontraktu z grupą terapeutyczną,

czynniki leczące w psychoterapii grupowej,

formy terapii grupowej prowadzonej przez pielęgniarkę:
o
terapia muzyką (muzykoterapia),
o
leczenie tańcem (choreoterapia),
o
psychorysunek (arteterapia),
rola pielęgniarki w terapii zajęciowej:

znaczenie pracy w readaptacji i leczeniu chorych psychicznych,

formy terapii zajęciowej: leczenie pracą (ergoterapia), leczenie ruchem, leczenie rozrywką,

formy pośrednie – muzykoterapia, biblioterapia, choreoterapia,

cele terapii zajęciowej,

najpopularniejsze zajęcia terapeutyczne,

zakres informacji dla instruktora terapii zajęciowej,

dobór terapii zajęciowej do stanu, potrzeb i możliwości pacjenta,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

przyczyny niechęci pacjentów do terapii zajęciowej,

łagodzenie oporów pacjentów przed terapią zajęciową,

społeczność terapeutyczna – zasady funkcjonowania,

udział pielęgniarki w rehabilitacji chorych psychicznie:


specyfika rehabilitacji chorych psychicznie:
o
istota i cel rehabilitacji,
o
typy rehabilitacji: lecznicza, społeczna, zawodowa,
o
wpływ długotrwałej hospitalizacji na zdolności adaptacyjne pacjenta,
rehabilitacja w środowisku szpitalnym:
o
wpływ hospitalizacji na wtórne zaburzenia umiejętności społecznych: brak samodzielności w podejmowaniu decyzji, osłabienie
odpowiedzialności za siebie i swoje zdrowie, popadniecie w zależność od personelu,


o
metody poprawienia społecznych warunków pobytu w szpitalu,
o
włączenie rodziny chorego w proces leczenia i rehabilitacji,
warunki rehabilitacji chorych psychicznie:
o
elastyczność i indywidualizacja działań rehabilitacyjnych,
o
wspieranie i motywowanie pacjenta w kolejnych kryzysach emocjonalnych,
o
zachęcanie pacjenta do powrotu do poprzedniej swojej aktywności (praca, nauka),
o
opracowanie indywidualnego planu rehabilitacji (uwzględnić czynniki przedchorobowe, utrudnienia w rehabilitacji),
rodzaje rehabilitacji: wczesna i późna,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

zasady rehabilitacji psychiatrycznej:
o
zasada partnerstwa,
o
zasada wielostronności oddziaływań,
o
zasada stopniowania trudności we wszystkich sferach życia,
o
zasada powtarzalności oddziaływań,
o
zasada zgodności psychosocjalnych i biologicznych metod oddziaływania,
o
zasada optymalnej stymulacji,

edukacja pacjenta chorego psychicznie jako podstawa działań rehabilitacyjnych w psychiatrii,

sposoby poprawienia stosunków chorego i jego rodziny ze środowiskiem społecznym:

o
postawa życzliwości wobec innych, dbały wygląd zewnętrzny, itp.,
o
zwalczanie bezczynności chorego,
o
starania, aby zapewnić swojej rodzinie przyjaźń i przychylność osób znaczących najbliższym środowisku,
o
uczestnictwo w pracy grup samopomocy, wsparcia,
ocena wyników rehabilitacji (skala oceny wyników rehabilitacji wg Ciompi i wsp.)
f) psychoedukacja chorych, ich rodzin i bliskich:

cel psychoedukacji rodziny,

wpływ relacji w rodzinie na zdrowie psychiczne jej członków,

istota oddziaływań psychoterapeutycznych na rodzinę w przypadku choroby psychicznej jednego z jej członków,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego


rodzaje terapii wobec rodziny:

komunikacyjna terapia rodzin

strukturalna terapia rodzin

terapia strategiczna rodziny,
zasady prowadzenia terapii rodziny w przypadku choroby psychicznej.
3. Udział pielęgniarki w profilaktyce i terapii uzależnień - alkoholizm, narkomania, uzależnienie od innych środków psychoaktywnych:
a) rodzaje i charakterystyka uzależnień:

podstawowe pojęcia, definicje uzależnień,
NARKOMANIA:

rodzaje narkotyków (kategoryzacja za T. Dimoff i S. Carper),
o
leki nasenne i uspokajające z grupy barbituranów, trankwilizatorów i innych,
o
środki wziewne – klej, azotyn izobutylenu, podtlenek azotu, azotyn amylu, azotyn butylenu,
o
środki pobudzające – kokaina, amfetaminy,
o
halucynogeny – marihuana i haszysz, meskalina i MDA, LSD i psylocybina oraz PCP,
o
opiaty – heroina, morfina, kodeina, opium i inne: meperydyna, potydyna, hydromorfon, oksykodon, pentazocyna,
propoksyfen, metadon,
o
sterydy – anadrol, dianabol, maxibolin, durabolin, parabolan
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

sposoby używania narkotyków, skutki jednorazowego użycia, skutki długotrwałego używania
o
przedawkowanie,
o
zespół odstawienia narkotyku.
ALKOHOLIZM:

alkohol jako narkotyk i mechanizm jego oddziaływania (za P. Lausterem)
o
upojenie patologiczne,
o
upicie powikłane,
o
złożona postać upicia zwykłego,
o
silne pobudzenie depresyjne,
o
zatrucia mieszane

motywy picia alkoholu i używania środków psychoaktywnych,

objawy ostrzegawcze,

mechanizmy uzależnień:
o
uwarunkowania biologiczne,
o
uwarunkowania psychologiczne,
o
uwarunkowania społeczne,
o
uwarunkowania kulturowe i,
o
uwarunkowania ekonomiczne,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
o


mechanizm błędnego koła nałogu
osoba uzależniona od alkoholu w rodzinie:
o
etapy zaprzeczania istnienia problemu
o
etap próby wyzbycia się problemu,
o
etap chaosu,
o
etap reorganizacji,
o
etap ucieczki rodziny od problemu,
o
powrót rodziny do zdrowia,
powikłania choroby alkoholowej:
o
somatyczne: podatność na infekcje, choroby zakaźne, urazy czaszki, samobójstwa,
o
psychiatryczne: ostra psychoza alkoholowa (majaczenie drżenne), paranoja alkoholowa, zespół amnestyczny Korsakowa,

leczenie alkoholizmu,

ruch samopomocy osób uzależnionych od alkoholu – ruch Anonimowych Alkoholików (kluby abstynenta, grupy wsparcia AA),
zasady ruchu AA (12 Kroków, 12 Tradycji),
b) udział pielęgniarki w terapii uzależnień:

postawa wobec osoby uzależnionej,

analizowanie zachowania pacjenta w czasie psychoterapii,

organizowanie i prowadzenie terapii zajęciowej,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

aktywizowanie chorych do organizowania i uczestnictwa w terapii zajęciowej,

zachęcanie chorych do rozwijania I rozbudzania zainteresowań, tak, aby mogły one pełnić zastępczą funkcję wobec nałogu,

opieka somatyczna nad chorym – zależności od stanu i zaawansowania nałogu, (nawodnienie, odżywianie, higiena),

profilaktyka zakażeń HIV/AIDS w przypadku narkomanii,

ułatwienie powrotu do pracy, odzyskania mieszkania, kontakt z grupa wsparcia,

zaangażowanie rodziny w proces readaptacji osoby uzależnionej – działania edukacyjne I wspierające,
c) organizacja systemu społecznego wsparcia (grupy samopomocy, punkty konsultacyjne, ośrodki interwencyjne, ośrodki leczniczorehabilitacyjne):

etapy postępowania terapeutycznego z osobami uzależnionymi:


leczenie szpitalne:
○
opracowanie diagnozy,
○
odtrucie I regeneracja fizyczna organizmu,
○
uzyskanie przez pacjenta wglądu we własne problemy I uzyskanie silnej motywacji do zerwania z nałogiem,
○
przygotowanie środowiska pacjenta do dalszego oddziaływania terapeutycznego,

poradnia odwykowa,

kluby byłych pacjentów (działania samopomocowe),

grupy wsparcia (AA, Monar)
obszary działań ośrodków interwencyjnych:
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego


udzielenie pomocy psychologicznej osobie uzależnionej i jej rodzinie,

ułatwienie powrotu do życia bez nałogów,

przeciwdziałanie izolacji społecznej,

prowadzenie terapii interdyscyplinarnej nastawionej na pozytywną przemianę osobowości,

wyuczenie postaw umożliwiających rozpoczęcie przemiany życia uczuciowego,

poprawa lub zmiana więzi rodzinnych dzięki zerwaniu z nałogiem,
przykłady ośrodków interwencyjnych – miejskie ośrodki pomocy rodzinie, centrum interwencyjne Komitetu Obrony Praw Dziecka, itp.
d) profilaktyka uzależnień:

profilaktyka uzależnienia od alkoholu:

prowadzenie szerokiej edukacji w środowisku lokalnym (rodzina, szkoła, praca),

kształtowanie pozytywnych wzorów konsumpcyjnych,

kształtowanie umiejętności nawiązywania I utrzymywania bliskich kontaktów z innymi ludźmi (empatia, słuchanie,
komunikowanie, się rozwiązywanie konfliktów),

kształtowanie I rozwijanie samooceny, samoświadomości, poczucia własnej wartości, samokontroli wewnętrznej,

rozwijaniu umiejętności podejmowania decyzji I rozwiązywania problemów,

kształtowanie poczucia odpowiedzialności za grupy społeczne, do których się należy (rodzina, grupa rówieśnicza, społeczność
lokalna),

uczenie się odpowiedzialnych zachowań i poczucia odpowiedzialności w ogóle,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

działania na rzecz poprawy jakości życia i środowiska (rodzina, praca, szkoła, społeczność lokalna),

wpływanie na tworzenie przepisów prawnych i norm współżycia społecznego,

umożliwianie wczesnego rozpoznawania I diagnozowania zagrożeń uzależnieniami,

profilaktyka II fazy – tłumienie rodzących się problemów alkoholowych (likwidowanie przyczyn uzależnienia, przełamywanie
wczesnego okresu picia (milczenia), wykorzystanie rutynowych badań lekarskich do wykrywania uzależnień,



profilaktyka III fazy - zmiana postawy osoby pijącej, bezpośrednia interwencja, usunięcie obaw uzależnionego przed leczeniem,

zaspokojenie potrzeb osoby rozpoczynającej leczenie (grupa wsparcia, nauka, praca, opieka nad dziećmi),
profilaktyka narkomanii:

pierwszoplanowe znaczenie prawidłowo funkcjonującej rodziny,

10 zasad prawidłowego funkcjonowania rodziców wobec dzieci,

edukacja rodziców,

cechy rodzicielskich grup samopomocy,

Towarzystwo Rodzin i Przyjaciół Dzieci Uzależnionych „Powrót z U” – cele,
rola rodziny w profilaktyce i terapii uzależnień,

członkowie rodziny jako wzorzec dla młodszego pokolenia – tworzenie wzorca pozytywnego,

terapia uzależnień stosowana wobec uzależnionego i jego rodziny – grupy terapeutyczne, grupy wsparcia,

rola wspólnot samopomocowych w terapii rodzin dysfunkcjonalnych:
o
grupy wsparcia dla rodzin osoby uzależnionej - Al. Anon , „Powrót z U”,
o
grupa wsparcia dla dzieci z rodzin alkoholowych – Alateen,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
o
grupa wsparcia dla dorosłych dzieci alkoholików – DDA..
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
MODUŁ V
ORGANIZACJA SYSTEMÓW OCHRONY ZDROWIA I POMOCY SPOŁECZNEJ
Treści szczegółowe
1. Organizacja systemu ochrony zdrowia:
a) główne założenia i kierunki reformy systemu ochrony zdrowia: organizacja i funkcjonowanie systemu podstawowej opieki zdrowotnej;
miejsce i rola pielęgniarki w systemie podstawowej opieki zdrowotnej i jej zadania w rozpoznawaniu i realizacji potrzeb osób
przewlekle chorych i niepełnosprawnych; organizacja lecznictwa szpitalnego – zakres świadczeń; opieka długoterminowa –
perspektywy rozwoju różnych form opieki,
b) zakład opieki zdrowotnej – organizacja, rodzaje, status prawny, finansowanie, rodzaje świadczeń zdrowotnych,
c) system powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego - finansowanie opieki długoterminowej
d) świadczenia zdrowotne wykonywane przez pielęgniarkę – formy organizacji i finansowania, zakres i rodzaje usług na rynku usług
zdrowotnych;
akty prawne regulujące funkcjonowanie opieki zdrowotnej w Polsce . (modyfikacja zgodnie ze stanem prawnym w czasie realizacji

szkolenia)

konstrukcja i hierarchia aktów prawnych regulujących funkcjonowanie op ieki zdrowotnej
○
ustawy jako regulacje ogólne
○
akty wykonawcze wydawane przez ministerstwo właściwe dla zdrowia (rozporządzenia, zarządzenia,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
obwieszczenia)

prawne podstawy funkcjonowania samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej:

Ustawa z dnia 30 sierpnia 1991r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89, z późn. zm.),

Ustawa z dnia 17 marca 2003 r. o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia (Dz.U. Nr 202, poz.
1956) oraz Ustawa z dnia 10 kwietnia 2003 r. o zmianie ustawy o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym
Funduszu Zdrowia (Dz.U. Nr 45, poz. 391)

system finansowania podmiotów świadczących usługi medyczne – wiadomości ogólne

system powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego
○
reforma powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego– istota, cele,
○
zakres współdecydowania ogółu społeczeństwa o skali nakładów na zdrowie, o zakresie dostępnych świadczeń , skali
dopłat,

○
dostępność świadczeń zdrowotnych w ramach ubezpieczenia zdrowotnego,
○
NFZ – jako dysponent środków,
○
zakres świadczeń w ramach ubezpieczenia zdrowotnego.
metody i sposoby opłacania świadczeń zdrowotnych z zakresu:
○
podstawowej opieki zdrowotnej (w ramach ubezpieczenia),
○
lecznictwa zamkniętego (preferencje I,II,III – różne źródła finansowania),
○
ambulatoryjnego lecznictwa stacjonarnego – w ramach ubezpieczenia,
○
stomatologii (ograniczone usługi w ramach ubezpieczenia, dopłacanie, pełna odpłatność),
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
○
pomocy doraźnej,
○
świadczeń zakładów leczniczo - opiekuńczych, zakładów pielęgnacyjno – opiekuńczych, hospicjów (w zależności od stanu
pacjenta może być pełna oferta w ramach ubezpieczenia lub za częściową dopłatą odbiorcy usług),
○

lecznictwa sanatoryjnego (współpłacenie w ramach ubezpieczenia lub pełna odpłatność),
zalety i wady sposobów wdrażanego systemu finansowania świadczeń zdrowotnych:
○
dostępność świadczeń w ramach ubezpieczenia zdrowotnego,
○
dostępność a współpłacenie za usługę,
○
współpłacenie a jakość usług,
○
czas oczekiwania na usługi w ramach ubezpieczenia a czas oczekiwania na usługi prywatne.

perspektywa zmian w zakresie sposobów finansowania świadczeń medycznych

rachunek kosztów
○
analiza ekonomiczna działalności zakładu opieki zdrowotnej.
○
podstawowe zasady rachunku kosztów w zakładach opieki zdrowotnej
○
praktyczne wykorzystanie danych o kosztach jednostkowych badań i zabiegów.
○
kalkulacja kosztów leczenia pacjentów/jednostek chorobowych wg ICD -10,
○
analiza i kontrola kosztów na różnych szczeblach zarządzania zakładem opieki zdrowotnej.
○
wdrażanie rachunku kosztów procedur medycznych.
○
problemy związane z wdrażaniem nowego systemu,
○
"efekty uboczne" wdrożenia rachunku kosztów,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
formy organizacyjne opieki długoterminowej w Polsce


stacjonarna opieka długoterminowa
○
formy działania

zakład pielęgnacyjno-opiekuńczy

zakład opiekuńczo-leczniczy

zakład opiekuńczo - leczniczy dla dzieci

zakład opiekuńczo-leczniczy lub pielęgnacyjno-opiekuńczy dla psychicznie chorych

zakład opiekuńczo-leczniczy dla pacjentów wentylowanych mechanicznie
○
cele działania
○
zadania stacjonarnych zakładów opieki długoterminowej – zakres i realizacja
○
źródła finansowania: − NFZ − pacjent i/lub jego rodzina − współfinansowanie przez: − organy założycielskie
publicznych i niepublicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej − samorządy terytorialne − organizac je pozarządowe,
kościelne − osoby prawne i fizyczne − inne (np. PFRON, pomoc społeczna).

○
procedury pielęgniarskie i lekarskie wykonywane w zakładzie pielęgnacyjno – opiekuńczym i opiekuńczo- leczniczym
○
procedury wykonywane przez innych członków zespołu terapeutycznego (fizjoterapeutę (rehabilitanta), psychologa)
opieka paliatywna
○
formy działania

oddział medycyny paliatywnej / hospicjum stacjonarne

hospicjum domowe
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
zadania opieki paliatywnej
○
warunki objęcia chorego opieką paliatywną
○
finansowanie opieki paliatywnej
○
system kierowania chorego do opieki paliatywnej
pielęgniarska opieka długoterminowa


○
o
cele pielęgniarskiej opieki długoterminowej
o
zadania pielęgniarskiej opieki długoterminowej
o
zasady rozliczeń pielęgniarskiej opieki długoterminowej
○
system kierowania chorego do pielęgniarskiej opieki długoterminowej
○
świadczenia pielęgniarskie w ramach domowej opieki długoterminowej
○
własne wyposażenie pielęgniarskie do świadczenia opieki i pielęgnacji
o
dokumentacja chorych
kwalifikacje zawodowe pielęgniarki uprawniające do świadczeń w zakresie opieki długoterminowej (wymagania standaryzowane
przez NFZ)
2. Organizacja systemu pomocy społecznej:
a) polityka społeczna – przedmiot, cele i założenia,

nurty polityki społecznej (wg S.Rychlińskiego):

socjalno-bytowy (polityka społeczna koncentruje się na poprawie warunków pracy i życia ludności)
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego


socjologiczno-strukturalny,

społeczno-ekonomiczny (powiązanie polityki społecznej z polityką gospodarczą),

psychologiczno-społeczny (polityka społeczna jako działalność zmierzająca do zaspokojenia potrzeb społeczeństwa),
zakres polityki społecznej jako katalog potrzeb uznawanych za ważne i wymagających zaspokojenia przez
zorganizowaną akcję państwa i innych podmiotów społecznych (potrzeby przedmiotowe: praca zgodna z
kwalifikacjami, odpowiedni dochód z pracy, bhp, ochrona zdrowia i pomoc w chorobie, odpowiednie warunki
mieszkaniowe, możliwość wypoczynku i kulturalne spędzanie czasu wolnego od pracy),
b) miejsce i zadania pomocy społecznej w systemie zabezpieczenia socjalnego,

bezpieczeństwo socjalne – zabezpieczenie społeczne – ubezpieczenie społeczne

system zabezpieczeń społecznych

ubezpieczenia,

ochrona zdrowia,

pomoc społeczna,

rehabilitacja niepełnosprawnych,

pomoc socjalna dla młodzieży uczącej się.
○
zasady zabezpieczenia społecznego – technika ubezpieczeniowa, zaopatrzeniowa i opiekuńcza,
○
techniki zabezpieczenia społecznego:

technika ubezpieczeniowa,

technika zaopatrzeniowa,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

○
technika opiekuńcza.
system ubezpieczeń społecznych w Polsce i rodzaje świadczeń

krótkookresowe – zasiłki okresowe

opiekuńcze, wyrównawcze, wychowawcze, świadczenia rehabilitacyjne;

jednorazowe – zasiłki jednorazowe,

długookresowe – emerytury i renty.
○
zadania pomocy społecznej i rodzaje przyznawanych świadczeń
○
rodzaje świadczeń,
○
powody przyznawania świadczeń pomocy społecznej

prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (zasady udzielania pomocy),

świadczenia objęte międzynarodowymi normami zabezpieczenia społecznego

niepełnosprawność jako podstawa do udzielania pomocy społecznej

epidemiologia przyczyn i rodzajów niepełnosprawności

rozmiary i struktura niepełnosprawności w Polsce – tendencja narastająca

rehabilitacja jako działanie pomocowe – rodzaje, formy i efekty procesów rehabilitacyjnych

rehabilitacja lecznicza,

przygotowanie do pracy – formy przygotowania zawodowego inwalidów, szkolenia przyzakładowe i przywarsztatowe,

zatrudnienie – opieka nad pracującymi inwalidami,

rehabilitacja społeczna – przygotowanie do życia w środowisku społecznym.
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
c) instytucje opiekuńcze, domy pomocy społecznej, opieka środowiskowa – zasady działania, zadania,

jednostki organizacyjne pomocy społecznej
○
regionalne ośrodki polityki społecznej,
○
powiatowe centra pomocy rodzinie,
○
ośrodki pomocy społecznej,
○
domy pomocy społecznej,

opieka z powodu wieku lub choroby

zakres usług świadczonych przez ośrodki pomocy społecznej: bytowe, opiekuńcze, wspomagające, edukacyjne w formach
i zakresie wynikającym z indywidualnych potrzeb i umożliwiające korzystanie ze świadczeń przysługujących z tytułu
powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego,

typy domów opieki społecznej

ośrodki adopcyjno-opiekuńcze,

mieszkania chronione,

ośrodki wsparcia,

ośrodki interwencji kryzysowej.
d) rodzaje świadczeń społecznych w środowisku i instytucjach opiekuńczych: poradnictwo, interwencja środowiskowa, interwencja
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
społeczna, grupy samopomocy – organizowanie i współpraca, współdziałanie z instytucjami oraz organizacjami samorządowymi,
pozarządowymi

zadania miejskich ośrodków pomocy społecznej,

świadczenia społeczne


pomoc finansowa i rzeczowa,

pomoc usługowa w domu u osób w podeszłym wieku, chorych i niepełnosprawnych,

praca socjalna w środowiskach,

porady specjalistyczne: prawne, psychologiczno-pedagogiczne, psychiatryczne,

kluby pracy dla bezrobotnych. Interwencja w sytuacjach kryzysowych,

grupy wsparcia
zakres świadczeń a potrzeby społeczne,
3. Rola i zadania instytucji rządowych, samorządowych i pozarządowych w zabezpieczaniu i koordynacji świadczeń społecznych:
a) zadania instytucji rządowych w realizacji polityki społecznej państwa,

podmioty polityki społecznej (organy, instytucje i organizacje, których zadaniem jest realizacja celów polityki społecznej)

Sejm (jako organ uchwalający i wydający akty prawne regulujące m. in. zasady polityki społecznej, ustalający budżet
państwa itp.),

resorty wykonawcze w stosunku do Sejmu,

Komisja Planowania przy Radzie Ministrów,
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego

Ministerstwo Zdrowia (jako organ zajmujący się ochroną zdrowia, pomocą społeczną, rehabilitacją
niepełnosprawnych),


Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej (nadzór nad ZUS, polityka zatrudnienia i płac, ubezpiecze ń społecznych),

Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu,

Ministerstwo Sprawiedliwości (w tym również dział Sądów Pracy i Ubezpieczeń Społecznych),

ZUS,

policja (tworzenie izb małego dziecka, pomoc w walce z patologią społeczną),
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej jako główny koordynator świadczeń społecznych

pomoc społeczna jako obszar działań MPiPS

działania na rzecz osób niepełnosprawnych

Pełnomocnik Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych – zadania
b) kompetencje i zadania statutowe województwa, powiatu, gminy w zakresie świadczeń zdrowotnych i społecznych,

lokalny system opieki społecznej,

cele i zadania lokalnych organów pomocy społecznej,

zakres zadań własnych realizowanych przez gminę,

zakres zadań własnych realizowanych przez powiat,

finansowanie powiatowych i gminnych ośrodków wsparcia
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl
Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Wykwalifikowana kadra Caritas Opole .”
współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Eur opejskiego Funduszu Społecznego
c) udział organizacji pozarządowych i innych instytucji w zabezpieczeniu potrzeb zdrowotnych i społecznych obywateli



pojęcie „organizacja pozarządowa”,

fundacja,

stowarzyszenie,

wolontariat,
inne instytucje realizujące zadania z zakresu pomocy społecznej

związki zawodowe,

kościół,

samorządy mieszkaniowe,

spółdzielczość,
regulacje prawne funkcjonowania organizacji pozarządowych - Ustawa z dnia 29 maja 2003 r. o działalności pożytku publicznego
i o wolontariacie (Dz. U. 2003 Nr 96, poz. 873, 874 z późn. zmianami),

przegląd zadań publicznych organizacji pozarządowych powiązanych z pomocą społeczną,

zakres realizacji potrzeb społecznych na przykładzie analizy programów funkcjonowania organizacji pozarządowych.
Biuro Projektu:
Mediator Group S.A.
ul. Esperantystów 17, 58-100 Świdnica, tel. 74/ 856 11 20, fax. 74/ 856 11 29
[email protected], www.mediator.pl