Pojęcie nazwy - BazaTematow.pl

Pojęcie nazwy
Nazwa – jest to wyraz albo wyrażenie, które nadaje się na podmiot lub orzecznik orzeczenia
imiennego w zdaniu. Orzeczenie imienne to orzeczenie stwierdzające o podmiocie np. Jan jest
adwokatem, stał się adwokatem, został adwokatem.
Ze względu na ilość wyrazów wchodzących w skład nazwy rozróżniamy:
a) nazwy proste – składające się z jednego tylko wyrazu np. „skrypt”
b) nazwy złożone – składające się z więcej niż jednego wyrazu np. „student pierwszego roku
prawa, zamieszkały w mieście położonym nad Wisłą”
Nazwa to nie to samo co rzeczownik. Na nazwę złożoną składa się cały zespół rzeczowników,
czasowników, przymiotników, zaimków, przyimków.
Nazwy konkretne a nazwy abstrakcyjne
Nazwy konkretne – to jest takie nazwy, które są znakiem rzeczy („stół”) albo osób („sędzia”),
ewentualnie dla czegoś, co wyrażamy sobie jako rzecz lub osobę („kwiat paproci”).
Nazwy abstrakcyjne – to są takie, które nie są znakami rzeczy czy osób ani czegoś, co sobie jako rzecz
czy osobę wyobrażamy. Wskazują one na pewną cechę wspólną wielu przedmiotom (np. „białość”),
na pewne zdarzenie czy stan rzeczy (np. „płacz”, „cisza”) albo na pewien stosunek między
przedmiotami (np. „braterstwo”, „wyższość”).
„Biały przedmiot” – to nazwa konkretna, nazwa czegoś co jest białe. Ale „białość” to nazwa
abstrakcyjna, bo ta nazwa nie wskazuje na rzecz, lecz na to, co w pewnych rzeczach podobne.
Desygnat nazwy
Przedmiotem dla którego dana nazwa jest znakiem, nazywamy desygnatem tej nazwy np. desygnatem
nazwy jest „książka”, ten kto tę książkę napisał jest desygnatem nazwy „człowiek”. Desygnatem danej
nazwy jest wtedy każdy przedmiot, o którym trafnie orzec można daną nazwę np. jeślibyś wziął do
ręki to, co masz przed oczyma w tej chwili i powiedziałbyś: „To jest książka” – powiedziałbyś
prawdę; jeślibyś powiedział: „To jest chmura” – powiedziałbyś nieprawdę.
Nazwa oznacza swe desygnaty. Desygnaty nazw konkretnych to mowa o rzeczach albo osobach, a
więc o przedmiotach w ścisłym znaczeniu, zajmujących w jakimś określonym czasie jakąś określoną
część przestrzeni. Słowo przedmiot można rozpatrywać również w szerszym znaczeniu np.
przedmiotem naszej myśli jest to, ku czemukolwiek zwraca się nasza myśl, a może się ona zwracać
nie tylko ku rzeczom, ale i ku cechom wspólnym dla wielu rzeczy, ku stosunkom, ku zdarzeniom itd.
Nazwy indywidualne a nazwy generalne
Nazwy indywidualne to takie nazwy, które służą do oznaczania poszczególnych tych a nie innych
przedmiotów, nie przypisując przez to samo danemu przedmiotowi takich czy innych właściwości
wyróżniających go np. „Poznań”, „Dunajec”, „Karol Karczmarek” – służy danemu przedmiotowi tak
długo, jak długo zachowuje on ciągłość swojego istnienia. Nazwy indywidualne mogą być nadane nie
tylko przedmiotom rzeczywistym, ale i przedmiotom tylko wyobrażonym jak np. postacie literacki
„Andrzej Kmicic” czy miejscowościom wyimaginowanym tylko w dziele literackim.
Natomiast nazwy, które przysługują przedmiotom ze względu na jakieś cechy, które tym przedmiotom
przypisujemy, nazywamy nazwami generalnymi np. budynek, krzesło, student wydziału prawa.
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
W pewnych przypadkach może istnieć jeden tylko przedmiot mający odpowiednie cechy np. gdy
szukamy desygnatu nazwy generalnej „najwyższa góra na świecie”, a nawet w ogóle mogą nie istnieć
przedmioty o odpowiednich cechach np. kulisty sześcian, szklana góra, krasnoludek.
Słowo „Zofia” – to nazwa indywidualna, ale jeżeli powiemy „każda Zofia ma imieniny 15 maja” – to
słowo Zofia staje się nazwą generalną bo rozumiemy je w sensie: „kobieta, która ma tę cechę, że
nadano jej imię Zofia”.
„Wiśniewski to łobuz” – nazwa indywidualna
„Co Wiśniewski, to łobuz” – nazwa generalna.
Treść nazwy
Nazwy generalne odnoszą się do wszystkich przedmiotów posiadających pewien określony zespół
cech. A więc np. „samolot” odnosi się do każdego przedmiotu, który jest:
1. urządzeniem do swobodnego lotu w powietrzu,
2. cięższym od wypartego przez nie powietrza,
3. poruszanym silnikiem o takiej czy innej konstrukcji,
4. o nieruchomych płatach nośnych.
Taki zespół cech przysługuje tylko samolotowi, a nie np. szybowcowi, śmigłowcowi.
Treścią jakiejś nazwy generalnej nazywamy taki zespół cech, na podstawie którego osoba
używająca danej nazwy we właściwych dla danego języka sposób gotowa jest uznać jakiś dowolny
przedmiot za desygnat tej nazwy, jeśli stwierdzi w nim te cechy łącznie, a przy stwierdzeniu braku
którejś z nich odmówić mu charakteru desygnatu tej nazwy.
A więc np. treścią nazwy „pęczak” w języku polskim jest zespół cech:
1. coś, co jest kaszą,
2. jęczmienną,
3. bardzo grubą.
Wszystko co ma te trzy cechy może być nazwane pęczakiem. Nie każda gruba kasza jest pęczakiem,
tylko jęczmienna. Nie każda kasza jęczmienna jest pęczakiem, tylko bardzo gruba.
Zespół cech który wystarcza do tego, by odróżnić desygnaty danej nazwy od innych przedmiotów
nazywamy konstytutywnym zespołem cech, a cechy zespół taki tworzące cechami konstytutywnymi.
Jeśli jakiś przedmiot ma cechy konstytutywne to już przez to samo jest desygnatem danej nazwy, a co
za tym idzie – ma wszystkie inne cechy wspólne wszystkim desygnatom danej nazwy. Te pozostałe
cechy wspólne nazywamy cechami konsekutywnymi względem poprzednio wymienionych. Cechy
konsekutywne bywają nazywane cechami istotnymi bywają jednak różnie rozumiane. Mówi się nieraz
o cechach istotnych dla desygnatów danej nazwy mając na myśli te cechy, które mówiący ze swego
punktu widzenia uważa za szczególnie ważne, a to przecież zupełnie co innego.
Najprościej wytłumaczyć komuś, co to jest kwadrat, podając zespół cech 1; 2; 3; 4,
1. figura płaska,
2. czworoboczna,
3. równoboczna,
4. prostokątna.
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
Znacznie trudniej byłoby mu zrozumieć, co to jest kwadrat, gdybyśmy podali cechy np.
1, 2, 9.
1. figura płaska,
2. czworoboczna,
9. o obwodzie przy danej powierzchni stosunkowo najmniejszym .
Taki konstytutywny zespół cech, który np. jako najprościej wyjaśniający, o co chodzi, znajdziemy w
encyklopedii czy w słowniku nazywamy treścią leksykalną, czyli słownikową.
Nazwy generalne mają pewną treść, mogą one spełniać rolę nazwy dla każdego przedmiotu, który
posiada zespół cech wskazanych w treści owych nazw. Nazwy mogą być wieloznaczne np. „koza”
może odpowiadać treści:
- rogate zwierzę domowe z bródką,
- żelazny piecyk na wysokich cienkich nóżkach,
- metoda i jeszcze niezbyt stateczna dziewczyna.
Nazwą jest więc pewien napis czy zespół dźwięków brany w jakimś jednym swym znaczeniu, brany z
jakąś jedną treścią.
Każda nazwa generalna może występować w trzech różnych rolach znaczeniowych w trzech
supozycjach.
Po pierwsze – supozycja prosta, nazwa taka może być używana w wypowiedzi jako znak dla
poszczególnego przedmiotu tego właśnie rodzaju, jako znak dla określonego desygnatu tej nazwy np.
słowo „zając” mówiąc „Zając przebiegł mi drogę” – chodzi nam wtedy o poszczególny desygnat tej
nazwy.
Po drugie – supozycja formalna, wyraz może być nazwą dla całego gatunku przedmiotów, jak np. w
wypowiedzi: „Zając jest pospolity w Polsce”. O jakimś określonym zającu nie można powiedzieć, że
jest pospolity. Pospolity jest „gatunek zając”, tzn. gatunek zajęcy ma w Polsce wielu przedstawicieli i
wobec tego łatwo się z przedstawicielem tego gatunku spotkać. Nazwa w tej supozycji staje się nazwą
abstrakcyjną.
„Zając” w supozycji prostej biega i nie je bo „gatunek zając” jako całość nie ma nóg, ani zębów. To
poszczególne zające mają zęby, ale każdy swoje – to właśnie mamy na myśli mówiąc ogólnie „Zając
ma ostre zęby”.
Po trzecie – supozycja materialna, nazywamy użycie jakiegoś wyrazu jako znaku dla niego samego.
„Zając” w supozycji materialnej składa się z dwóch sylab, z pięciu liter. Używając słowo w tej
supozycji stawiamy je w cudzysłowiu. Cudzysłów zaznacza nam, że chodzi o same słowo „zając”, a
nie o jakiegoś poszczególnego zająca czy gatunek zajęczy.
Zakres nazwy
Zbiór wszystkich desygnatów danej nazwy nazywany bywa zakresem tej nazwy. Zbiór w sensie
dystrybutywnym czyli klasa elementów, charakteryzowana jest przez cechy na podstawie których
zalicza się do niej poszczególne elementy, a w związku z tym cechuje ją jakaś mniejsza czy większa
liczebność tych elementów. Jednak słowo „zbiór” używane bywa dla określenia agregatu, to znaczy
jakiejś całości, rzeczy złożonej z części składowej np. księgozbiór to zbiór – agregat.
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
Zakres nazwy – to klasa wszystkich desygnatów danej nazwy np. zakres nazwy „student” to klasa
wszystkich z osobna wziętych osób, z których każda jest studentem.
Zakres nazwy indywidualnej obejmuje tylko jeden desygnat. Zakres nazwy generalnej wyznaczony
jest przez treść tej nazwy. Jeśli do zespołu cech tworzących treść jakiejś nazwy dołączymy dalsze
cechy to przechodzimy w ten sposób do innej nazwy o bogatszej treści ale o węższym zakresie np.
człowiek, lekarz, internista, a jeśli w myśli pomijamy cechy to przechodzimy do innej nazwy uboższej
w treści, ale mającej szerszy zakres np. notariusz, prawnik, człowiek.
Nazwy ogólne – to takie, które mają więcej niż jeden desygnat np. szafa, koń, żołnierz, babka Adama
Mickiewicza.
Nazwy jednostkowe – to takie, które maja tylko jeden desygnat np. naturalny księżyc naszej planety,
najdłuższa rzeka w Polsce, matka Adama Mickiewicza, Adam Mickiewicz.
Nazwy puste (bezprzedmiotowe), to takie, które wcale nie mają desygnatów np. błękitny kwiat róży,
stupiętrowy dom w Poznaniu, syn bezdzietnej matki.
Nazwy zbiorowe
Nazwy takie jak „las” – agregat drzewny, „biblioteka” – agregat książek, „stado” – agregat zwierząt.
Nazwy, których desygnatami są nie poszczególne rzeczy, lecz takie przedmioty, które traktujemy jako
agregaty złożone z poszczególnych rzeczy, nazywamy nazwami zbiorowymi (kolektywnymi) np.
warsztat to nazwa pewnego agregatu, zespołu różnych urządzeń i narzędzi, a więc nazwa zbiorowa.
Nazwy można dzielić:
- według liczby wyrazów składowych – na proste i złożone
- według tego, do czego się odnoszą – na konkretne i abstrakcyjne
- według sposobu wskazywania desygnatów – na generalne i indywidualne
- według ilości desygnatów – na ogólne, jednostkowe i puste
- według struktury desygnatów – na zbiorowe i niezbiorowe.
Niektóre słowa zaliczane według gramatycznego podziału do rzeczowników, spełniają z
syntaktycznego punktu widzenia rolę funktorów nazwotwórczych od argumentów nazwowych np.
słowo „syn” uzupełnione nazwą (najczęściej indywidualną) tworzy nazwy złożone: „syn Jana
Kochanowskiego”, „syn rzemieślnika”.
Ostrość zakresu nazwy
Jeśli umiemy, znając należycie dany język, bez wątpliwości rozstrzygnąć o każdym napotkanym
przedmiocie, z którym odpowiednio zapoznaliśmy się, czy jest on, czy nie jest desygnatem pewnej
określonej nazwy, mówimy, że w danym języku nazwa ta ma ostry zakres, skrótowo, że jest nazwą
ostrą. Jeśli o pewnych napotkanych przedmiotach, mimo dobrego zapoznania się z ich cechami, nie
umiemy orzec, czy są, czy nie są desygnatami danej nazwy, to nazwę taką określamy jako nazwę
nieostrą. Mamy np. nazwę: „kartka papieru”. Jeżeli mamy kawałek papieru o rozmiarach 15X20 cm,
to wiadomo że jest to kartka papieru; jeśli ma 1 X 1cm albo 80 X 120, to nikt tego nie nazwie kartką.
Ale od jakich rozmiarów zaczyna się kartka? Na jakich rozmiarach się kończy? Tego nie wiemy, do
póki nie umówimy się jakoś co do tego. Nie ostrość zakresu wiąże się z tym, iż niektóre nazwy nie
mają wyraźnej treści, to znaczy, iż nawet ten, kto dobrze zna dany język, nie umiałby podać tego
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
zespołu cech, które pozwoliłyby w sposób stanowczy odróżniać desygnaty danej nazwy od innych
przedmiotów np. szeroka rzeka.
Nazwy stają się nazwami ostrymi dzięki temu, że są nazwami wyraźnymi – to znaczy, że umiemy
podać zespół cech wystarczających dla odróżnienia desygnatów danej nazwy od innych przedmiotów,
lub też dzięki temu, że są nazwami dla nas intuicyjnymi – to znaczy że na podstawie ogólnego
wyglądu danego przedmiotu, bez zastanawiania się nad treścią danej nazwy, umiemy określić czy jest
on, czy nie jest desygnatem tej nazwy.
Bibliografia:
Zygmunt Ziembiński „Logika praktyczna”
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.