Testy Endokrynologiczne

Testy Endokrynologiczne
Pies
Badanie pojedynczych hormonów
Tyroksyna całkowita (T4)
Wskazania:
Materiał:
Wyjaśnienie postępowania zaburzeń hormonalnych tarczycy
(niedoczynności rzadziej nadczynności).Parametr mało specyficzny,
dlatego należy dodatkowo wyznaczyć cTSH.
Surowica krwi
Interpretacja:
< 1,5 µg/dl:
hipotyreoza lub eutyreoza .
(inne schorzenie pierwotne).W przypadku niejednoznacznego wyniku
sensowne jest dodatkowe określenie cTSH lub przeprowadzenie testu
stymulacji TRH.
Cave: u Chartów i innych dobrze wytrenowanych psów obserwuje się
stosunkowo niskie stężenia wartości fizjologicznych
1,5 – 4,5 µg/dl:
eutyreoza.
> 4,5 µg/dl:
hipertyreoza. Powtórne badanie po upływie 2 tygodni lub test supresji
T3 (hipertyreoza bardzo rzadko występuje u psów).
Kontrola leczenia: T4 – stężenie, powinno 6 godz. po podaniu leków znajdować się w
średnim lub górnym zakresie wartości fizjologicznych.
Wolna tyroksyna (fT4)
Wskazania:
Materiał:
Interpretacja:
< 7,7 pmol/l:
7,7 – 47,6 pmol/l:
> 47,6 pmol/l:
wyjaśnienie występowania zaburzeń hormonalnych gruczołu
tarczycowego (gł. hipotyreoza, rzadziej hipertyreoza). Parametr
wysoko-specyficzny. Parametr dodatkowy cTSH.
Surowica krwi
hipotyreoza ewent. eutyreoza (inne schorzenie pierwotne).
W przypadku niepewnej (tzn. niejednoznacznej) diagnozy należy
wyznaczyć cTSH lub przeprowadzić test stymulacji TRH.
eutyreoza.
Cave: w początkowym stadium hipotyreozy, obserwuje się
koncentrację w dolnych granicach wartości fizjologicznych.
hipotyreoza: Powtórka badania po 2 tyg. lub test supresji T3.
Trycolotyronina (T3)
Wskazania:
Materiał:
Interpretacja:
< 30 ng/ml:
300 – 200 µg/dl:
Parametr służący jedynie warunkowo do wyjaśnienia dysfunkcji
tarczycy. Ma większe znaczenie jako parametr uzupełniający.
Surowica krwi
hipotyreoza lub eutyreoza (inne schorzenie pierwotne)
Ewent. obecność przeciwciał T3
eutyreoza.
LABOKLIN Polska Sp. z o.o. • ul. Powstanców Slaskich 101 • PL 01-495 Warszawa • tel/fax::+ 48 22 691 93 10 • www.laboklin.pl • E-Mail: [email protected]
Kontrola terapii:
Cave: koncentracja wysoce zależna od aktualnej przemiany materii.
T3 jest tylko w niewielkim stopniu.
3-4 godz. po podaniu leków, wartości znajdują się w środkowym
zakresie fizjologicznym.
Wolna trijodotyronina (fT3)
Wskazania:
Materiał:
T3 znajdująca się w surowicy krwi jest w 99,7 % związana z białkami
transportującymi. Stężenie fT3 jest adekwatne do wydzielania T3 i
aktywności przemiany materii. W niedoczynności tarczycy stężenie fT3
jest na ogół proporcjonalne do stężenia T3.Pomiar T3 jest wskazany w
przypadku zmian stężenia białek transportujących (gł. TBG) T3, jeżeli
wynikają ze zmian stężenia całkowite T3. Stężenie TBG jest na ogół
stałe, wyjątek to: ciąża, terapia lekami steroidowymi. W tych
przypadkach stężenie wolnej T3 nie zmienia się, natomiast stężenie
całkowitej T3 jest proporcjonalne do zmian TBG.
Surowica krwi
c TSH ( tyrotopina psa)
Wskazania:
Materiał:
Interpretacja:
> 0,6 ng/ml:
< 0,6 ng/ml:
Kontrola terapii:
potwierdzenie hipotyreozy. W przeciwieństwie do ludzkiej tyreotropiny,
c TSH psa jest mało specyficzne. Z tego powodu ma stosunkowo małe
znaczenie jako parametr pojedynczy. Częściej łącznie z objawami
klinicznymi i stężeniem T4.
Surowica krwi
jednocześnie T4 ewent. fT4 zamierzone hipotyreoza lub stan po
antybiotyku terapii. Jednocześnie T4 ewent. fT4 w zakresie
fizjologicznym: w okresie rekonwalescencji lub obecność przeciwciał
T4.
jednocześnie T4 ewent. fT4 w zakresie fizjologicznym: eutyreoza
jednocześnie T4 ewent. fT4 obniżone (inne schorzenia pierwotne) –
eutyreoza lub (rzadko!) hipertyreoza. Należy wykluczyć także inne
choroby podstawowe.
Cave: Badania przeprowadzone w USA wykazały, że jedynie 60%
psów hipotyretycznych miały również zawyżone wartości TSH.
Spadek koncentracji poniżej 0,03 ng/ml oznacza, że dawka T4 jest zbyt
wysoka lub diagnoza niedoczynności jest błędna. Koncentracja poniżej
0,6 pojawia się w przypadku zbyt niskich dawek T4. Koncentracja TSH
powinna być zawsze określana łącznie z badaniem stężenia T4 w
surowicy krwi.
Przeciwciała tyreoglobulinowe
Wskazania:
podejrzenie autoimmunologicznego zapalenia gruczołu tarczycowego.
Materiał:
Surowica krwi
Interpretacja:
Negatywny wynik: w czasie pobrania krwi nie można stwierdzić przeciwciał w surowicy.
LABOKLIN Polska Sp. z o.o. • ul. Powstanców Slaskich 101 • PL 01-495 Warszawa • tel/fax::+ 48 22 691 93 10 • www.laboklin.pl • E-Mail: [email protected]
Pozytywny wynik:
aktywne procesy zapalenia tarczycy (np.Thyreoditis limfocytoza).
Jednoczesne występowanie niedoczynności tarczycy jest możliwe.
Obecność przeciwciał tyreoglobulinowych może wskazać na obecność
hipotyreozy, możliwe jest także ich brak.
Kortyzol
Wskazania:
Materiał:
Interpretacja:
< 1 - 5 ng/ml:
5 – 65 ng/ml:
> 67 ng/ml:
określenie tylko tego hormonu jest stosunkowo mało sensowne: u
chorych zwierząt obserwuje się, bowiem wzrost średnich wartości
kortyzolu, rzadziej przekroczenie górnych granic wartości
fizjologicznych.
Surowica krwi
stężenie wyraźnie powyżej wartości referencyjnych powstaje po
podaniu egzogennych kortykosteroidów ewent. niedoczynność kory
nadnerczej. Diagnoza różnicowa: określenie współczynnika Na/K lub
test Stymulacji ACTH.
stężenie w fizjologicznym zakresie: choroba Cushinga nie do
wykluczenia. W przypadku objawów klinicznych należy przeprowadzić
test screeningowy:
spowodowany stresem, wzrost koncentracji kortyzolu nie można
odróżnić od stanów patologicznych. Diagnoza różnicowa: test
screeningowy dexametisonu test stymulacji ACTH.
ACTH
Wskazania:
Materiał:
Interpretacja:
Wyraźnie < 35:
35 – 60 pg/ml:
> 60 pg/ml:
jako parametr pojedynczy, mało specyficzny u psa, może być zarówno
pochodzenia przyrodkowego jak i nadnerczowego. Określenie stężenia
ACTM ma znaczenie w diagnostyce dysfunkcji nednerczej lub częściej
jako parametr dodatkowy w przypadkach niejednoznacznych
pozostałych wartości laboratoryjnych.
E D T A - osocze
jatrogenny M. Cushing.
M. Cushing pochodzenia nadnerczego lub zmiany chorobowe w
obrębie przysadki mózgowej.
Morbus Cushing mało prawdopodobny. W przypadku nowotworów
przysadki gruczolaków możliwe są stężenia w zakresie fizjologicznym.
niewydolność nadnerczy, stres, gruczolaki przysadki (objawy kliniczne
typowe dla M. Cushing)
Cave: W przypadku nieprawidłowego transportu prób do laboratorium
(za ciepło, brak odwirowania) lub nieprawidłowego materiału do badań
może dojść do otrzymania zakłamanych wyników (zbyt niskie, lub w
fizjologicznym zakresie)
LABOKLIN Polska Sp. z o.o. • ul. Powstanców Slaskich 101 • PL 01-495 Warszawa • tel/fax::+ 48 22 691 93 10 • www.laboklin.pl • E-Mail: [email protected]
Estradiol - 17β
Wskazania:
wyjaśnienie stanu funkcjonalnego jajników, nowotwory jajników lub
nowotwory jąder produkujące estrogeny.
Materiał:
surowica, osocze krwi
Interpretacja:
Proesrus:
Oestrus:
Metoestrus:
Anoestrus:
Interpretacja:
< 20 pg/ml:
20 – 30 pg/ml:
> 30 pg/ml:
u suki (zależna od stanu cyklu)
25 – 65 pg/ml.
< 30 pg/ml.
< 30 pg/ml (koncentracja zależna po owulacji)
< 1 -25 pg/ml (mocno zależna od stanu rozwoju pęcherzyków
jajnikowych). Pod koniec anoesrtus koncentracja estradiolu wyraźnie
wzrasta.
Cave: sekrecja estradiolu ulega znacznym wahaniom, dlatego należy
pomiar stężenia kilkakrotnie powtórzyć ewent. przeprowadzić wymaz
pochwowy.
u samca (niekastrowanego)
fizjologiczne wartości
podwyższona sekrecja
możliwe występowanie nowotworów wydzielających estradiol. Aby
otrzymać pewna diagnozę należy badanie powtórzyć lub określić
stężenie testosteronu.
Kastral:
< 10 pg/ml
Progesteron
Wskazania:
Materiał:
wyjaśnienie stanu funkcjonalnego jajników.
surowica krwi
Interpretacja:
Proestrus:
Oestrus:
< 1 mg/ml
wzrasta 1 do >20 ng/ml. Podczas owulacji: 3,5 – 8. Jeżeli koncentracja
hormonu w części krycia spada poniżej 2 ng/ml, należy badanie po 2
dniach powtórzyć lub ewent. sukę powtórnie kryć.
Metoestrys:
20 do <1 ng/ml(spada)
Do podtrzymywania ciąży koncentracja progesteronu musi wynosić: > 10 (15) ng/ml.
Testosteron
Wskazania:
Materiał:
Interpretacja:
U samca:
Cryptorschismus, nowotwory jajników
surowica, plazma krwi (=osocze)
1 – 8 ng/ml w przypadku podejrzenia nowotworów komórek Sertoliego
należy dodatkowo określić stężenie estradiolu - 17β
LABOKLIN Polska Sp. z o.o. • ul. Powstanców Slaskich 101 • PL 01-495 Warszawa • tel/fax::+ 48 22 691 93 10 • www.laboklin.pl • E-Mail: [email protected]
Kastral:
na ogół < 0,5 ng/ml w przypadkach wątpliwych należy przeprowadzić
test stymulacji HCG.
Insulina
Wskazania:
Materiał:
podejrzenie wyspiarka (Insulinoma)
surowica krwi; szybko oddzielić od pozostałych elementów, przesłać do
laboratorium w stanie schłodzonym!
Interpretacja:
Dodatkowo należy określić stężenie glukozy!
Gdy stężenie glukozy < 60 ng/ml i stężenie insuliny:
> 20 mU/ml
Insulinoma
10 - 20 mU/ml
należy badanie powtórzyć
5 – 10 mU/ml
hipoglikemia (Insulinoma wątpliwa)
< 5 mU/ml
brak Insulinoma (wynik pewny)
Dodatkowo często określa się współczynnik insuliny / glukozy
Współczynnik = insulina (z surowicy) [ Mu/ml ] × 100
-----------------------------------------------Glukoza ( z surowicy ) [mg/dl ] – 30
Interpretacja:
< 30
30 – 60:
> 60:
norma,
wynik wątpliwy. Powtórka na czczo (tzn. po głodówce)
wyspiak (Insulinoma)
Cave: głodówka – 12 godz. jakiekolwiek pobranie pokarmu wykażą
wyniki badań.
U psów przeprowadza się również rutynowe badania parahormonu, erytropoetyny, insuliny
(like Growth Faktor) -> do określania sekrecji hormonów wzrostu, a także do troponiny.
Inne badania laboratoryjne zależne od zapotrzebowania.
TESTY FUNKCJONALNE
Test stymulacji ACTH
Wskazania:
•
•
Diagnostyka M. Addisona
Szybki test sreeningowy w diagnostyce M. Cushing o dużej
specyficzności, ale ograniczonej wrażliwości
•
Określenie funkcji nadnerczy w jatrogennej chorobie Cushinga
•
Kontrola terapii w chorobie Cushinga
surowica krwi
Materiał:
Określone parametry:
2 × kortyzol
Przeprowadzenie testu:
1.
pobranie krwi, określenie wartości podstawowej,
2.
inj. i.m / i.v 0,25 mg ACTH/zwierzę ( Synacthen® )
3.
po upływie jednej godz. pobranie krwi do przeprowadzenia testu
stymulacji.
W przypadku kontroli terapii w chorobie Cushinga należy pobrać krew po upływie 2 godz.
LABOKLIN Polska Sp. z o.o. • ul. Powstanców Slaskich 101 • PL 01-495 Warszawa • tel/fax::+ 48 22 691 93 10 • www.laboklin.pl • E-Mail: [email protected]
Interpretacja:
Morbus Addison / jatrogenny Morbus Cushing:
Stężenie kortyzolu po teście stymulacji: < 10 ng/ml (ewent. 10-20 ng/ml
w przypadku 8% badanych zwierząt) Wynik niepewny -> określenie
współczynnika Na/K (w chorobie Addisona)
Morbus Cushing:
Stężenie kortyzolu po stymulacji: przekracza 3x wartość podstawową
(koncentracja fizjologiczna w środkowym lub górnym zakresie), ewent.
150ng/ml.
Kontrola terapii:
Wartość stymulacyjna podczas terapii Lysodronem 30-60 ng/ml lub
terapii Modrenalnej 10-20 ng/ml.
Test screeningowy dexametazonu (low dose)
Wskazania:
popracie niepewnej diagnozy chor. Cushinga. Wysoka specyficzności
wrażliwość testu.
Materiał:
surowica krwi
Określone parametry:
3 × (2×) kortyzol
Przeprowadzenie testu:
1. pobieranie krwi i określenie wartości podstawowej
2. inj. i.m / i.v 0,01 mg deksametazonu / kg w.c
3. pobieranie krwi po 4 i 8 godz. wartości supresyjne (obydwie
wartości dają dokładniejsze wyniki niż pojedyncze badanie tylko po
8 godz.)
Interpretacja:
Obydwie wartości < 10 ng/ml:
Wynik w zakresie fizjologicznym ewent. subkliniczna postać M.Cushing.
Kontrola po 2-4 miesiącach pozwala na pewna diagnozę
(potwierdzenie lub wykluczenie M. Cushing)
Przynajmniej jedna wartość > 10 ng/ml:
Choroba Cushinga
Niepełne hamowanie po 8 godz.(nie po 4 godz.) występuje u 30 %
przysadkozależnych przypadków, nigdy w przypadku nowotworów
nadnerczy! Rzadziej pojawiają się niewystarczające hamowania
( niepoprawnie pozytywne wyniki) W przypadku terapii lekami
antyepileptycznymi, D. Melitus i innych chorobach chronicznych.
Test supresji deksametazonem ( high dose)
Wskazania:
diagnoza różnicowa pomiędzy przysadkowymi i nadnerczowymi
Formami M. Cushing.
Materiał:
surowica krwi
Określone parametry:
3 × (2×) kortyzol
Przeprowadzenie testu:
1. pobranie krwi, określenie wartości podstawowej.
LABOKLIN Polska Sp. z o.o. • ul. Powstanców Slaskich 101 • PL 01-495 Warszawa • tel/fax::+ 48 22 691 93 10 • www.laboklin.pl • E-Mail: [email protected]
Interpretacja:
2. inj. i.m 01 mg deksametazonu / kg m.c
(= 10 × więcej niż w teście low - dose)
3. pobranie krwi po 4 i 8 godz. -> wartości supresyjne
U większości psów z obecnością guzów nadnerczy i 20% psów z
neplasionami przysadki, stężenie kortyzolu nie przekracza 50%
wartości podstawowej.
Współczynnik kortyzolu / kreatyniny w moczu porannym
Wskazania:
test screeningowy w diagnostyce M. Cushing. Wysoka wrażliwość,
ograniczona specyfika.
Materiał:
3 × mocz poranny
Określone parametry:
współczynnik kortyzolu / kreatyniny
Przeprowadzenie testu:
1) 1 próba: mocz poranny pierwszego dnia
2) 2 próba: mocz poranny drugiego dnia
3) Oralne podanie deksametazonu
2 dnia w dawce 3 × 0,1 ng/kg m.c
4) 3 próba: mocz poranny trzeciego dnia
Ocena współczynnika kortyzol / kreatynina:
Dzień pierwszy i drugi:
Współczynnik kortyzol / kreatynina [×10 -6]
< 15
choroba Cushinga nie prawdopodobna
10 – 25
(ewent. jedna > 25, duga <25) -> wynik wątpliwy (wykonać dodatkowe
testy screeningowe)
Obydwie wartości > 25: prawdopodobnie M. Cushing
Cave: diagnostyka różnicowa innych stanów (np. chroniczny stres, ból,
Diapetes mellitus.)
Obydwie wartości < 4:
Morbus Addison ewent. rozpad wydalanego kortyzolu w moczu
Obydwie wartości < 1:
rozpad wydalanego w moczu kortyzolu. Sensowne jest
przeprowadzenie dodatkowych testów screeningowych
dzień trzeci:
Jeżeli wartość obydwu pierwszych prób jest wyraźnie podwyższona, możliwa przysadkowa
choroba M. Cushing.
Test stymulacji TSH
Wskazania:
potwierdzenie hipotyreozy
Materiał:
surowica krwi
Określone parametry:
3 × fT4
Przeprowadzenie testu:
1.
2.
3.
4.
Ocena:
Eutyreoza:
pobranie krwi - > określenie wartości podstawowej
inj. i.v Thyreoliberin ®
( 100 µg, gdy m.c < 3kg)
( 200 µg, gdy m.c > 3kg)
pobranie krwi po 90 min. -> 1 wartość stymulowana
pobranie krwi po 3 godz. -> 2 wartość stymulowana
przynajmniej jedna wartość stymulowana > 25 pmol/l
LABOKLIN Polska Sp. z o.o. • ul. Powstanców Slaskich 101 • PL 01-495 Warszawa • tel/fax::+ 48 22 691 93 10 • www.laboklin.pl • E-Mail: [email protected]
Wynik wątpliwy:
przynajmniej jedna próba 20 – 25 pmol/l, inne próby < 20pmol/l
Dodatkowo należy określić stężenie TSH
Hipotyreoza:
wszystkie próby < 20 pmol/l
Cave: gruczoł tarczycowy nie jest stymulowany w sposób bezpośredni, lecz pośredni przez
stymulację sekrecji TSH. Wyniki tego testu mogą być zakłamane w przypadku podania
leków wpływających na funkcję przysadki, schorzeniach innych gruczołów wydzielania
wewnętrznego, chroniczny hipotyreozy.
Test stymulacji TRH z podwójnym określeniem stężenia T4
Metoda przestarzała. Obecnie większe znaczenie ma test stymulacji TRH z potrójnym
oznacznikiem fT4.
Test stymulacji TSH
Ze względu na BSE nie jest więcej przeprowadzana (TSH otrzymywano z przysadki bydła).
Test stymulacji HCG ewent. GnRH
Wskazania:
potwierdzenie wnętrostwa ( w jamie brzusznej)
surowica krwi
Materiał:
Określone parametry:
2 × testosteron
Przeprowadzenie testu stymulacji HCG:
1.
pobranie krwi, określenie wartości podstawowej testosteronu.
2.
inj. i.v 500 I.E HCG/ zwierzę (Ekluton®, Ovogest®)
3.
pobranie krwi po upływie 1 godz. -> wartość stymulowana
ewent. kolejna próba krwi pobrana po 30min.
Przeprowadzenie testu GnRH:
1.
pobranie krwi -> określenie stężenia podstawowego
2.
inj. i.v 0,32 µg GnRH / zwierzę (Buserelin®, Receptal®)
3.
pobranie krwi po 3 godz. -> wartość stymulowana
Interpretacja:
Samiec, wnętr
po podaniu HCG ewent. GnRH dochodzi do znacznego wzrostu
stężenia testosteronu, przy czym wnętry osiągają nieco niższe
wartości.
Kastral
stężenie testosteronu nie zmienia się (ewent. minimalnie).
LABOKLIN Polska Sp. z o.o. • ul. Powstanców Slaskich 101 • PL 01-495 Warszawa • tel/fax::+ 48 22 691 93 10 • www.laboklin.pl • E-Mail: [email protected]