testy endokrynologiczne

TESTY ENDOKRYNOLOGICZNE
Kot
Badanie pojedynczych hormonów
Tyroksyna całkowita (T4)
Wskazania:
wyjaśnienie występowania hormonalnych zaburzeń gruczołu
tarczycowego np. nadczynności tarczycy, rzadziej niedoczynności.
Parametr specyficzny o wysokiej wrażliwości . Kontrola leczenia.
Materiał:
surowica krwi
<0,9 µg/dl:
niedoczynność tarczycy (nieliczne wskazania w literaturze
Światowej, do powtórki po upływie 2 tyg.), eutyreoza (inne schorzenia
pierwotne)
0,9-2,5 µg/dl:
na ogół eutyreoza
> 4,5 µg/dl:
nadczynność. W przypadku mało znamiennego obrazu
klinicznego należy dodatkowo określić stężenie T3 (test supresji)
Cave:
W przypadku zwierząt zestresowanych
Kontrola terapii: stężenie T4 powinno znajdować się pomiędzy środkową i dolną granicą
normy
fT4
Wskazania:
Materiał:
Interpretacja:
< 6,4 pmol/l:
6,4-33,3 pmol/l:
> 33,3 pmol/l:
T3 (CLA)
Wskazania:
Materiał:
Interpretacja:
<14 µg/ml:
wyjaśnienie występowania zaburzeń hormonalnych tarczycy
przede wszystkim nadczynności, rzadziej niedoczynności.
surowica krwi
niedoczynność (pojedyncze doniesienia literatury światowej),
ewentualnie eutyreoza (inne schorzenie pierwotne)
na ogół eutyreoza. Stężenie fT4 w górnej granicy normy może
się także pojawić w początkowej fazie nadczynności.
nadczynność. W przypadku braku jednoznacznych objawów
klinicznych, należy dodatkowo przeprowadzić test supresji T3.
Tylko warunkowo do wyjaśnienia zaburzeń hormonalnych
tarczycy. Częściej wykorzystywana jako parametr dodatkowy
w powyższych chorobach/zaburzeniach.
surowica krwi
14-65 µg/dl:
> 65 µ/dl:
możliwa niedoczynność, ewent. eutyreoza (inne schorzenie
pierwotne) lub obecność przeciwciał T3
na ogół eutyreoza
wzrost aktywności przemiany materii, ewent. nadczynność. Ze
względu na ograniczoną wartość diagnostyczną , należy dodatkowo
określić stężenie T4
Cave:
Stężenie T3 we krwi jest zależne od aktualnego stanu przemiany materii.
LABOKLIN Polska Sp. z o.o. • ul. Powstanców Slaskich 101 • PL 01-495 Warszawa • tel/fax::+ 48 22 691 93 10 • www.laboklin.pl • E-Mail: [email protected]
1
fT3
Wskazania:
Materiał:
T3 we krwi jest prawie całkowite (99,7%) odwracalnie związane z
białkami osocza (białkami transportującymi TBG). Stężenie fT3 jest
proporcjonalne do wydzielania T3 i aktywności przemiany materii. W
przypadku niedoczynności tarczycy, zarówno zmiany stężenia fT3 jak i
całkowitej T3 są na ogół podobne. Pomiar stężenia wolnej T3 jest
wskazany w przypadku zmian koncentracji stężenia białek
transportujących (gł. TBG) jeżeli u podłoża leży zmiana całkowitej
trijodetyroniny. Stężenie TBG utrzymuje się stosunkowo na stałym
poziomie. Wyjątek stanowią: ciąża i terapia lekami stereoidalnymi.. W
tych przypadkach stężenie wolnej T3 jest prawidłowe natomiast
całkowitej trijodetyroniny zmienia się proporcjonalnie do zmian stężenia
TBG.
surowica krwi
Wartość/wielkość K (=współczynnik K)
Wskazania:
Parametr służący do diagnozy zaburzeń niedoczynności lub
nadczynności tarczycy na podst. Stężenia fT4 i poziomu cholesterolu.
Materiał:
surowica krwi
Interpretacja:
K 1-40 = prawdopodobnie Eutyreoza
K > 40 = prawdopodobnie Hipertyreoza
K < 4 = Hipertyreoza
Cave:
Kortyzol
Wskazania:
Interpretacja:
<1-3 ng/ml:
3-50 ng/ml:
> 50 ng/ml
Wartość K określa związek pomiędzy koncentracją cholesterolu i
funkcjonalnością gruczołu tarczycowego, dlatego też badanie należy
przeprowadzać na czczo (min.12 godz.)
ustalenie stężenia jedynie tego hormonu jest na ogół mało sensowne,
ponieważ sekrecja hormonalna zwierząt predysperowanych do choroby
Cushinga charakteryzuje się co prawda wzrostem średniej wartości
kortyzolu, nie przekracza jednak wartości maksymalnej.
stężenie poniżej fizjologicznego zakresu jest spowodowane najczęściej
podaniem egzogennych kortykosteroidów ewent. niedoczynność
nadnerczy. Diagnozę należy poprzeć ustaleniem współczynnika Na/K lub
testem stymulacji ACTH.
pomimo prawidłowego stężenia kortyzolu, wykluczenie choroby
Cushinga nie jest możliwe. W przypadku występowania typowych
objawów klinicznych diagnozę należy poprzeć testem screeningowym.
podwyższone stężenie kortyzolu nie pozwala na zróżnicowanie stanów
stresowych i patologicznych, dlatego też należy dodatkowo
przeprowadzić testy funkcjonalne (czynnościowe).
LABOKLIN Polska Sp. z o.o. • ul. Powstanców Slaskich 101 • PL 01-495 Warszawa • tel/fax::+ 48 22 691 93 10 • www.laboklin.pl • E-Mail: [email protected]
2
ACTH
Wskazania:
Materiał:
Interpretacja:
Znacznie < 4,5:
4,5-0 pg/ml:
> 90 pg/ml:
Estradiol 17β
Wskazania:
Parametr pojedynczy, mało specyficzny w diagnostyce M. Cushing.
Z tego powodu ma znaczenie jedynie jako dodatkowa wielkość
diagnostyczna w przypadkach niejednoznacznych innych parametrów
laboratoryjnych lub podczas leczenia.
EDTA –osocze
jatrogenny M. Cushing
M. Cushing mało prawdopodobny
niedoczynność nadnerczy w przypadku objawów klinicznych
przypominających chorobę Cushinga możliwy jest nowotwór przysadki,
stres. Nieprawidłowy transport próbek (za ciepło, brak odwirowania)
może być przyczyną sztucznie zaniżonych lub normalnych wartości.
wyjaśnienie stanu funkcjonalnego jajników, neoplasie (nowotwory)
ewent. cysty.
surowica krwi
Materiał:
Interpretacja:
Kot: stężenie zależne od cyklu
Oestrus:
20-60
Metoestrus:
< 20
Anoestrus:
<1
Cave:
pg/ml
pg/ml
pg/ml (wysoce zależne od stanu rozwoju
pęcherzyków, pod koniec fazy stężenie wzrasta)
Oestrus może bez wyraźnego opadu stężenia hormonu przejść w
kolejną fazę metoestrus.
Progesteron
Wskazania:
wykazanie stanu po owulacyjnego.
Materiał:
surowica krwi
Interpretacja:
Przed owulacyjnie:
<1
ng/ml
Po owulacyjnie:
>1
ng/ml
Testosteron
Wskazania:
Materiał:
Interpretacja:
Kot (samiec)
Kastrat:
wnętrostwo
surowica, osocze krwi
1 do ~ 8 ng/ml
na ogół stężenie < 0,5 ng/ml. W przypadku niejednoznacznych
wyników należy dodatkowo przeprowadzić test stymulacji.
LABOKLIN Polska Sp. z o.o. • ul. Powstanców Slaskich 101 • PL 01-495 Warszawa • tel/fax::+ 48 22 691 93 10 • www.laboklin.pl • E-Mail: [email protected]
3
Insulina
Wskazania:
Materiał:
Interpretacja:
podejrzenie występowania guzów trzustki (Insulinoma)
surowica krwi
badania stężenia insuliny należy zawsze przeprowadzać łącznie
z określeniem stężenia glukozy.
Glukoza < 60 mg/ml
>30 mU/ml = guz (insulinoma)
2. Insulina 10-30 mU/ml = kontrola po 14 dniach
3. Insulina 5-10 mU/ml: = hipoglikemia o innej etiologii.
4. Insulina < 5 mU/ml = występowanie guzu nieprawdopodobne.
Dodatkowo można wyznaczyć współczynnik insuliny/glukozy:
Insulina (w surowicy: m U/ml) × 100
-----------------------------------------------Glukoza ( w surowicy: mg/dl) – 30
Interpretacja:
< 30 = norma:
Cave:
30-60 wynik niepewny, powtórka po głodzeniu > 60 = insulinoma
wartości fizjologiczne wyznaczono u zwierząt czczych (po 12 godz.)
Stężenie tych wielkości podawania pokarmu są zmienione (fałszywe).
U kotów przeprowadzane są również rutynowe badania: parathormonu, erytropoetyny,
Growth Faktor (w przypadku innych hormonów prosimy pytania kierować do laboratorium).
TESTY FUNKCJONALNE
Test supresji T3
Wskazania:
diagnoza hipertyreozy.
Przeprowadzenie testu:
1. pobranie krwi po raz pierwszy: wyznaczenie wartości podstawowych
2. doustne podanie liothyroniny (Thybon®) 15-25 µg/zwierzę 6 razy w odstępach 8-mio
godzinnych.
3. drugie pobranie krwi: 4 godz. po ostatnim podaniu Thybonu ( = po 52 godz. po
pierwszym podaniu leku) = wartość supresyjna (=określone)
Wartości określone:
T4 lub fT4
Interpretacja:
eutyreoza: przynajmniej 50 % hamowanie sekrecji podstawowej
T4.
Hipertyreoza: mniej aniżeli 50 %-owe hamowanie sekrecji T4
Cave:
Wyniki zależne od prawidłowego pobrania leków.
LABOKLIN Polska Sp. z o.o. • ul. Powstanców Slaskich 101 • PL 01-495 Warszawa • tel/fax::+ 48 22 691 93 10 • www.laboklin.pl • E-Mail: [email protected]
4
TEST SCREENINGOWY DEKSAMETASONU (low dose)
Wskazania:
Potwierdzenie diagnozy klinicznej choroby Cushinga.
Materiał:
surowica krwi
Wyznaczone parametry: kortyzol:
Przeprowadzenie testu:
1. pierwsze pobranie krwi = określenie wartości podstawowej
2. podanie domięśniowe 0,1 (0,015)mg deksametazonu/kg wagi zwierzęcia.
3. kolejne pobranie krwi po upływie 8 godz. od podania deksametazonu = określenie
wartości supresyjnej (dodatkowe pobranie krwi po 4 godz. może wskazać
spowolnione spowolnione opadanie kortyzolu)
Interpretacja:
• Obydwa parametry supresyjne < 10 ng/ml fizjologiczne ewent. subkliniczna
postać choroby Cushinga. W przypadku nie pewnych objawów klinicznych
należy test powtórzyć po upływie 3 miesięcy lub skorzystać z dodatkowych
testów screeningowych.
• Wartość podstawowa: jedna supresyjna > 10 ng/ml wczesne stadium choroby
Cushinga lub przysadkozależny Morbus Cushing.
• Wartość podstawowa: obydwie wartości supresyjne > 10 ng/ml: Morbus
Cushing.
TEST STYMULACJI ACTH
Wskazania:
potwierdzenie diagnozy klinicznej choroby Addisona ewentualnie
Cushinga.
Materiał:
surowica krwi
Określone parametry:
Kortyzol
Przeprowadzenie testu:
1. pobranie krwi i oznaczenie stężenia podstawowego
2. podanie iniekcyjne 0,125 ng ACTH / zwierzę (preparat Synacthen®)
3. drugie pobranie krwi po upływie godziny o podaniu ACTH – określona wartość
stymulowana.
Interpretacja:
Morbus Addison/jatrogenny Morbus Cushing: koncentracja kortyzolu po
stymulacji
< 10 ng/ml (20 ng/ml w przypadku 8% badanych zwierząt). W przypadku
niejednoznacznych wyników należy określić współczynnik Na/K.
Morbus Cushing: koncentracja kortyzolu po stymulacji nie przekracza
potrójnej wartości stężenia podstawowego (wartość podstawowa
pomiędzy środkową i górną granicą wartości fizjologicznej) ewent.
powyżej 150 ng/ml.
Cave:
„nie” u wszystkich zwierząt z chorobą Cushinga obserwuje się znaczny
wzrost stężenia kortyzolu. W przypadkach niejednoznacznych należy
przeprowadzić dalsze badanie screeningowe.
LABOKLIN Polska Sp. z o.o. • ul. Powstanców Slaskich 101 • PL 01-495 Warszawa • tel/fax::+ 48 22 691 93 10 • www.laboklin.pl • E-Mail: [email protected]
5
Współczynnik kortyzolu/kreatyniny w moczu
Wskazania:
zweryfikowanie podejrzenia klinicznego w przypadku M. Cushing
Przeprowadzenie testu:
1. pierwsza próba: mocz poranny pierwszego dnia
2. druga próba: mocz poranny drugiego dnia
3. podanie doustne deksametazonu drugiego dnia: 3× w ciągu dnia 0,1 mg/kg masy ciała
4. trzecia próba: mocz poranny trzeciego dnia.
Interpretacja:
Wynik dnia pierwszego i drugiego:
Współczynnik dnia 1 i 2 : < 15× 10 – 6: Morbus Cushin nieprawdopodobny
Współczynnik dnia 1 i 2: pomiędzy 15 × 10 -6lub 25×10 -6 ewent. współczynnik
> 25 ×10-6 i < 25×10-6: wynik niepewny = poprzeć dodatkowymi badaniami screeningowymi.
Współczynnik dnia 1 i 2 większy od 25: choroba Cushinga prawdopodobna
Współczynnik dnia 1 i 2: wszystkie wartości < 4 ×10-6: Morbus Addison ewent. rozpad
wydalanego kortyzolu w moczu lub wydalanie innych metabolitów nie możliwych do
określenia.
Wszystkie wartości < 1 × 10 – 6: rozpad wydalanego w moczu kortyzolu lub innych
nieokreślonych metabolitów => należy przeprowadzić dodatkowe testy screeningowe.
TEST STYMULACJI HCG ewent. GnRH
Wskazania:
wnętrostwo (Cryptorschismus)
Materiał
surowica krwi
Wyznaczone parametry: testosteron
Lek: Ovogest (HCG)
Przeprowadzenie testu:
1. pobranie krwi: określenie stężenia podstawowego
2. dożylne podanie 500IE Ovogestu ( HCG/zwierzę)
3. kolejne pobranie krwi po upływie jednej godz. => wyznaczenie stężenia
stymulowanego lub dodatkowe pobranie krwi po 30 min.
Ewentualnie:
1. pobranie krwi => określenie stężenia podstawowego
2. dożylne podanie 0,32 µg GnRH Buserelin®, Receptal®,
3. drugie pobranie krwi po 3 godz. +> określenie stężenia stymulowanego.
Interpretacja:
Kocur ewent. wnętr : po podaniu HCG lub GnRH dochodzi do wyraźnego
wzrostu koncentracji testosteronu (u wnęter słabiej)
Kocur wykastrowany: koncentracja testosteronu nie zmienia się ewent.
obserwuje się jedynie minimalny wzrost.
LABOKLIN Polska Sp. z o.o. • ul. Powstanców Slaskich 101 • PL 01-495 Warszawa • tel/fax::+ 48 22 691 93 10 • www.laboklin.pl • E-Mail: [email protected]
6