Narządy zmysłów, skóra Układ węchowy ssaków
advertisement
Narządy zmysłów, skóra ESPZiWP Układ węchowy ssaków • Z receptorów węchowych impuls nerwowy przekazywany jest do opuszki węchowej zlokalizowanej bezpośrednio nad receptorami, a następnie informacje przekazywane są do ośrodka węchu w mózgu. 1 Układ węchowy ssaków • Nabłonek wyściełający pole węchowe składa się z trzech rodzajów komórek: właściwych komórek węchowych oraz komórek podstawowych i podporowych. • Cząsteczki substancji zapachowej rozpuszczają się w śluzie; następnie bodźce zapachowe są odbierane przez receptory komórek węchowych i przekazywane do opuszki węchowej, a następnie drogami węchowymi dochodzą do kory zakrętu hipokampa, gdzie znajduje się korowy ośrodek węchu. węch • Zmysł węchu u psów jest o wiele bardziej rozwinięty niż u człowieka - kilkadziesiąt razy większa powierzchnia węchowa, kilkaset milionów receptorów węchowych, bardzo czułych na zapachy. 2 węch • Pies posiada dwa niezależne systemy powonienia: • Główny – komórki węchowe w nabłonku węchowym śluzówki jamy nosowej • Dodatkowy –komórki nerwowo-zmysłowe w błonie śluzowej narządu lemieszowo-nosowego (organ Jacobsona) 3 Wzrok • Część naczyniówki stanowi błona odblaskowa, umożliwiająca widzenie w warunkach słabego oświetlenia. • Trzecia powieka (migotka) 4 • W siatkówce występują fotoreceptory: czopki i pręciki. Pręciki umożliwiają widzenie w świetle słabym, a czopki są wrażliwe na światło intensywne i na barwy. Czopki i pręciki stanowią tzw. pierwsze neurony. Komórki nerwowe dwubiegunowe siatkówki są II neuronami, a komórki nerwowe zwojowe – III neuronami. Komórki dwubiegunowe przekazują impulsy z czopków i pręcików do komórek zwojowych. Aksony komórek zwojowych zbiegają się w tzw. krążku nerwu wzrokowego, od którego biegnie nerw wzrokowy. Widzenie kolorów • Stosunkowo mała liczba czopków w siatkówce oka psa (ok. 10% wszystkich fotoreceptorów) ma wpływ na proces widzenia kolorów. W siatkówce psa występują dwa rodzaje czopków: typ 1, wrażliwy na światło o długości fali fioletu i typ 2, wrażliwy na światło o długości fali żółtej. Powoduje to, że spektrum widzenia barw przez psa podzielone jest na dwa odcienie: niebiesko fioletowy i żółty. Barwy takie jak: zielona, pomarańczowa, czerwona i ich odcienie są widziane jako różne odcienie szarości. 5 Pole widzenia • Boczne położenie oczu sprawia, że pies gorzej postrzega głębię, za to zwiększa znacznie pole widzenia. Słuch • • • Narząd słuchu zbudowany jest z ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego. Granicę między uchem zewnętrznym i środkowym stanowi błona bębenkowa. Ucho środkowe obejmuje jamę bębenkową z kosteczkami słuchowymi (młoteczek, kowadełko, strzemiączko), trąbkę Eustachiusza, łączącą jamę ucha środkowego z jamą nosowo-gardłową, a także jamki powietrzne kości skroniowej, również kontaktujące się z jamą ucha środkowego. Trąbka słuchowa Eustachiusza wyrównuje ciśnienie między jamą bębenkową a środowiskiem zewnętrznym. Błona bębenkowa zbudowana jest z włókienek kolagenowych i z fibroblastów. 6 Ucho wewnętrzne składa się z błędnika i nerwu statyczno-słuchowego. Błędnik dzieli się na: błędnik kostny i błoniasty znajdujący się wewnątrz błędnika kostnego. Przestrzeń między błędnikiem kostnym i błoniastym wypełnia ciecz zwana perilimfą, natomiast wewnątrz błędnika błoniastego znajduje sie ciecz zwana endolimfą. • W skład błędnika wchodzi: ślimak, przedsionek i trzy kanały półkoliste. • Kanał ślimaka jest podzielony blaszką spiralną na część górna i dolną. W blaszce leży błona podstawna na której mieści się narząd Cortiego), który jest właściwym narządem słuchu; jest zbudowany z komórek słuchowych zakończonych włoskami. Fale dźwiękowe wprawiają błonę bębenkową w drgania, które przenoszą się poprzez kolejne kosteczki słuchowe aż do włosków komórek słuchowych; stąd impulsy są przekazywane neuronami do mózgu. Narząd słuchu psa jest dobrze rozwinięty. Pies ma zdolność słyszenia ultradźwięków z dużej odległości, potrafi dobrze lokalizować dźwięki i rozróżniać ich brzmienie. Zmysł równowagi umożliwia czucie położenia i ruchów ciała w przestrzeni. Tworzą go dwa narządy : woreczek i łagiewka (mieszczące się w przedsionku) oraz 3 kanały półkoliste. 7 Skóra i sierść • • • • Skóra psa składa się z trzech zasadniczych warstw: naskórka (epidermy) skóry właściwej (dermy) tkanki podskórnej (hipodermy) Naskórek składa się z kilku warstw: 8 Skóra właściwa • Zbudowana jest głównie z tkanki łącznej, zawierającej dużą ilość włókien kolagenowych i sprężystych, co nadaje jej elastyczność. Zawiera ponadto liczne naczynia krwionośne i chłonne, zakończenia nerwowe, mieszki włosowe, gruczoły łojowe i potowe. • Gruczoły potowe dzielimy na apokrynowe i ekrynowe . Pierwsze z nich znajdują się na całym ciele psa, drugie natomiast jedynie na nosie i poduszkach łap, gdzie pełnią rolę lokalnego chłodzenia skóry. Łój wydzielany przez gruczoły łojowe tworzy na sierści ochronną nieprzemakalną powłokę, zabezpieczającą przez bakteriami i czynnikami niszczącymi. Poza tym skóra spełnia czynność percepcyjną ciepła, bólu, dotyku, resorpcyjną oraz bierze udział w magazynowaniu i przemianie materii. 9 Sierść • • W każdym włosie wyróżniamy trzon oraz korzeń. Korzeń jest zgrubiały u nasady, tworząc cebulkę osadzoną na brodawce włosa. Zewnętrzna powierzchnia brodawki pokryta jest nabłonkiem rozrodczym, produkującym nowe komórki włosowe i powodującym jego wzrost na długość. Korzeń otaczają dwie osłonki: wewnętrzna, zwana pochewką i zewnętrzna, zwana torebką lub mieszkiem włosa. Włosy osadzone są w skórze pod pewnym kątem, a ich nachylenie może zmieniać się pod wpływem skurczu mięsni przywłosowych, tzw. stroszycieli. Mieszki włosowe u psa rozmieszczone są w grupach po trzy, z których jeden to mieszek środkowy, a dwa to mieszki boczne. Środkowy wytwarza jeden włos główny, a boczne - po 5-25 włosów dodatkowych, które tworzą podszerstek. Wzrost sierści • Powstawanie komórek włosa zaczyna się w cebulce włosowej. Macierzyste komórki włosowe dzielą się i różnicują, rosnąc równocześnie na wysokość. Komórki zewnętrznej warstwy włosa zawierają pigmenty odpowiedzialne za barwę sierści. Szacuje się, że około 30% dziennego zapotrzebowania na białko u dorosłego psa jest wykorzystywane na odnowę skóry i sierści. • W cyklu życiowym sierści możemy wyróżnić trzy fazy: • - faza wzrostu, • - faza pośrednia, • - faza spoczynku. 10
