forfaiting

1) HISTORIA FORFAITINGU- Asia
Termin forfaiting wywodzony jest od francuskiego słowa ,,a for-fait" oznaczającego po
prostu zrzeczenie się (poddanie) lub zaniechanie praw do czegoś. Ojczyzną forfaitingu są
Stany Zjednoczone, gdzie na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych rozwinął się on jako
jedna z możliwych form skupu weksli, z czasem rozszerzając swój zasięg na skup
wierzytelności handlowych. Prawdziwy boom i popularność forfaitingu wiąże się jednak
ściśle z kontynentem europejskim i zachodzącymi na nim przemianami politycznogospodarczymi. Pierwszym centrum, stolicą forfaitingu była Szwajcaria. Szwajcarscy
finansiści rozwinęli rynek usług forfaitingowych niedługo po II wojnie światowej, w latach
50-tych, jako instrument wspierania sprzedaży dóbr inwestycyjnych i środków produkcji z
Niemiec Zachodnich, do krajów Europy Wschodniej. Na początku lat dziewięćdziesiątych
forfaiting zaczął być wykorzystywany do finansowania sprzedaży na rozwijające się rynki w
Afryce, Azji, a zwłaszcza Ameryce Łacińskiej.
2) Definicja forfaitingu- Ewa
Forfaiting jest umową nienazwaną, która umożliwia zbywcy wierzytelności osiągnięcie celu
gospodarczego przede wszystkim przez umożliwienie uzyskania w szybkim czasie
odpowiedniego kapitału. W umowie tej 1 strona zobowiązuje się do dostarczenia
wierzytelności, zaś 2 zobowiązuje się do zapłaty ceny już wcześniej ustalonej.
Umowa forfaitingu umożliwia obrót wierzytelnościami pieniężnymi z tytułu umowy
sprzedaży, dostawy, o wykonanie różnego rodzaju usług, wierzytelnościami wekslowymi,
wierzytelnościami objętymi akredytywami, jak też wierzytelnościami powstałymi na tle
umów leasingowych.
- wierzytelności wekslowe:
weksel: jest to rodzaj papieru wartościowego, imiennego lub na zlecenie, w którym wystawca
weksla tzw. ( trasant) zobowiązuje się bezwarunkowo, że inna osoba ( trasat) dokona na rzecz
odbiorcy weksla ( remitenta) zapłaty określonej sumy pieniężnej – weksel trasowany ->
wykres 1- Asia
weksel własny: w którym wystawca weksla tzw. ( trasant) zobowiązuje się bezwarunkowo ,
że zapłaci sumę wekslową odbiorcy weksla (weksel własny, sola weksel).
schemat: Asia
- wierzytelności objęte akredytywami:
Akredytywa to forma rozliczeń krajowych i zagranicznych za
pośrednictwem banku stosowana jako instrument zabezpieczający interesy stron kontraktu.
W obrocie stosowanych jest wiele rodzajów akredytyw, ale wspólny mechanizm ich działania
można opisać następująco:
Zleceniodawca, którym najczęściej jest kupujący, zabezpiecza w banku określoną sumę,
najczęściej poprzez dokonanie blokady na rachunku, złożenie gwarancji lub wykorzystując
produkt kredytowy oferowany przez bank.
Zleceniodawca instruuje bank, pod jakimi warunkami i do jakiej kwoty strony trzecie
(zazwyczaj sprzedający) mają prawo korzystać z tych pieniędzy. Sposób korzystania z
akredytywy może być różny, np. może to być kredyt dla sprzedającego,
akceptacja weksli sprzedającego, zapłata sprzedającemu itp. jeśli akredytywa służy jako
zabezpieczenie interesów sprzedającego, to musi być nieodwołalna.
Bank wystawia akredytywę (list kredytowy) zgodnie z instrukcjami.
Strona upoważniona (najczęściej sprzedający) korzysta z akredytywy pod warunkiem
przedstawienia bankowi dowodu, że wywiązuje się ze swych zobowiązań.
3) Strony umowy :Asia
- obligatoryjne :
a) zbywca wierzytelności
b) instytucja zajmująca się forfaitingiem
a) może być to zarówno osoba fizyczna, prawna i handlowa spółka osobowa. W zależności
od przemiotu umowy forfaitingu , zbywa wierzytelnośc może być określany jako:
sprzedawca, posiadacz weksla, dostawca dóbr inwestycyjnych, usługodawca, eksporter czy
dawca leasingu.
b) instytucja zajmująca się forfaitingiem: podmiot nabywający bezpośrednio oznaczoną
wierzytelność pieniężną – NIE MA OGRANICZEŃ CO DO FORMY ORGANIZACYJNEJ:
osoba fizyczna, prawna, czy też handlowa spółka osobowa.
Z reguły są to banki lub wyspecjalizowane spółki forfaitngowe , gdyż wiadomo , że psiadają
odpowiedni kapitał. Podmiot ten występuje w umowie jako nabywca ( kupujący)
wierzytelność.
- fakultatywne( Ewa) czyli te które nie zawsze występują jako strona umowy forfaitingu. Ma
to miejsce, gdy zbywca wierzytelności ( eksporter ) i dłużnik ( importer) posiadają swoje
siedziby w różnych krajach.
Schemat 3:
Importer --------------- eksporter
|
|
Instytucja---oferta i umowa------instytucja ASIA
Umowa zawarta przez krajową dla eksportera instytucję forfaitingu jest umową zawieraną
WE WŁASNYM IMIENIU I NA WŁASNY RACHUNEK, a wzajemne stosunki między
tymi instytucjami reguluje UMOWA . Konsekwencją zawarcia tej umowy: między krajową
instytucją a eksporterem jest nabycie jego wierzytelności, a następnie zbycie jej na rzecz
instytucji mającej siedzibę w kraju importera.
Należy podkreślić, że nabycie to następuje bez prawa regresu i jest obciążone ryzykiem.
c) pośrednicząca instytucja zajmująca się forfaitingiem – występowanie tego podmiotu w
umowie for, jest uzależnione od tego, czy zbywca i bezpośredni nabywa włączą go do umowy
w charakterze strony.
Rola tego podmiotu ogranicza się do występowania w imieniu i na rachunek instytucji
zajmującej się forfaitingiem.
ZASADNICZO: stronami umowy są zawsze zbywca wierzytelności i instytucja
forfaitingowa.
4) Prawa i obowiązki stron- Asia
Po stronie zbywcy do podstawowych obowiązków należą:
- dokonanie przeniesienia prawa do określonej wierzytelności pieniężnej na instytucję
forfaitingową,
- wydanie tej instytucji wszystkich związanych z daną wierzytelnością dokumentów,
- zapłata prowizji oraz innych świadczeń pieniężnych określonych w umowie( stopa
procentowa prowizji waha się z reguły w granicach 15% w stosunku rocznym ).
Natomiast podstawowym obowiązkiem instytucji forfaitingowej jest zapłata sumy pieniężnej
tytułem ceny za nabywaną wierzytelność – pomniejszoną o prowizję.
5) Zawarcie umowy- Ewa
-Zawieranie umowy forfaitingu podlega ogólnym zasadom prawa cywilnego dotyczącym
zawierania umów . Będą tu miały zastosowanie ogólne przepisy KC dotyczące np. czynności
prawnych , regulujące wady oświadczenia woli, dotyczące warunku, czy też przepisy
regulujące swobodę zawierania umów.
-W praktyce stosuje się zasadę negocjacji między zbywcą wierzytelności a instytucji
zajmującą się forfaitingiem. Umowa zostaje zawarta , gdy strony dojdą do porozumienia co
do wszystkich postanowień umowy, które były przedmiotem negocjacji.
- Umowa może zostać zawarta w formie dowolnej, jednakże przyjmuje się formę pisemną ad
probationem.
6 ) Wykonanie umowy - Asia
Strony powinny wykonywać umowę zgodnie z jej treścią i należytą starannością , ze względu
na zawodowy charakter swojej działalności.
6) Zmiana i ustanie umowy- Asia
Zmiana umowy może być dokonana w każdym czasie jej trwania za obopólną zgodą stron.
Natomiast jej uzupełnienie następuje w takiej formie , jaką ustawa lub strony przewidziały.
Ustanie umowy:
- wykonanie umowy zgodnie z treścią zobowiązania
- rozwiązanie umowy za zgodą stron
- upływ czasu, na jaki umowa była zawarta
- odstąpienie od umowy ( taką możliwość musi przewidywać umowa)
- wypowiedzenie umowy
7) Charakter umowy i jej cechy
Forfaiting stanowi szczególną formę sprzedaży wierzytelności w zamian za określoną cenę
płaconą z góry bądź w ratach.
Essentialia negotii:
To przede wszystkim przejście wierzytelności za umówioną cenę.
-Wg . prof. Leopolda. Steckiego – przyjmuje się , że jest to umowa mieszana (posadająca
cechy przewidzane dla umów nazwanych nienazwanych) Natomiast prof. Dorota Złotkiewicz
uważa , że jest to umowa nienazwana , niemająca charakteru mieszanego.
-Kolejną cechą forfaitingu to konsensualizm. Umowa dochodzi do skutku przez zgodne
oświadczenie woli stron.
-Czynność prawna ma charakter dwustronnie zobowiązujący, gdyż obowiązek spełnienia
świadczenia ciąży na obydwu stronach umowy.

-Jest to czynność o charakterze zobowiązująco- rozporządzającym. (czynności
prawne zobowiązujące – pociągają za sobą powstanie zobowiązania, czyli zwiększenie
pasywów;


czynności prawne rozporządzające – pociągają za sobą zniesienie, obciążenie lub
przeniesienie prawa, czyli zmniejszenie aktywów.
czynności prawne o podwójnym skutku - wywołują zarówno skutek czynności
rozporządzającej i zobowiązującej (np. art. 535 w zw. z art. 155 k.c.)
-Forfaiting jest także umową wzajemną, gdyż obie strony zobowiązują się w taki sposób, ż
świadczenie jednej z nich jest odpowiednikiem świadczenia drugiej. Umowa taka
charakteryzuje się równowagą świadczeń każdej ze stron.
-Regułą jest, iż umowa forfaitingu nie tworzy stosunku prawnego o charakterze ciągłym.
-Przedmiotem umowy jest wierzytelność pieniężna. – jest to jedna, indywidualnie
oznaczona wierzytelność w przeciwieństwie do factoringu.
-Wierzytelność ta charakteryzuje się średnio – i długoterminową formą finansowania oraz
mogą być spłacane przez dłużnika bądź jednorazowo, bądź spłata może być rozłożona na raty.
8) Rodzaje umów forfaitingowych
a) A forfaiting właściwy: ( podstawowy, prawidłowy) – wraz ze sprzedażą
wierzytelności pieniężnej zbywca wierzytelności zostaje zwolniony od wszelkiej
odpowiedzialności dotyczącej sprzedanej wierzytelności. Ciężar odpowiedzialności
dotyczący między innymi wypłacalności dłużnika obciąża instytucję zajmującą się
forfaitingiem. Dochodzi tu do definitywnego przejścia wierzytelności. wykres 1
wierzyciel -> definitywne przejście wierzytelności -> na rzecz instytucji
b) E forfaiting niewłaściwy: ( nieprawidłowy) -brak obciążenia instytucji zajmującej się
forfaitingiem wszelkim ryzykiem związanym z przejmowaną wierzytelnością. Mimo
zawarcia umowy ryzyko nadal jest związane z osobą zbywcy. W przypadku
niewypłacalności dłużnika wierzytelność Powraca do zbywcy. wykres 2
wierzytelność-> powrót wierzytelności w razie wypłacalności -> na rzecz
instytucji
c) A Hermes (quasi) forfaiting – dotyczy wierzytelności dotyczących wyłącznie
eksportowych . Wierzytelności będące przedmiotem takim umów są zabezpieczone
gwarancjami udzielonymi przez rząd eksportera.
d) E Rozszerzony – instytucja zajmująca się forfaitingiem zobowiązuje się do
określonych świadczeń dodatkowych np. badanie rynku we
e) Forfajting otwarty – dłużnik zostaje niezwłocznie powiadomiony o fakcie zawarcia
umowy (to umowa określa , kto dokonuje czynności powiadomienia)
f) A Forfaiting tajny – nie dochodzi do zawiadomienia dłużnika o umowie z instytucją
forfatingową.
Należy zaznaczyć, że jeśli dłużnik pomimo braku wiedzy o przelewie wierzytelności
spełni zobowiązanie do rąk dotychczasowego wierzyciela ( zbywcy wierzytelności), to
świadczenie zostaje spełnione.
g) E Forfaiting bezpośredni – występuje jedna instytucja forfaitingowa
h) A Forfaiting pośredni – zaangażowana jest więcej niż jedna instytucja forfaitingowi
2 typy wyróżnione przez praktykę banków:
i) E Forfaiting ,,eksportowy bezpośredni” – występuje wówczas, gdy polski eksporter
( istniejący bądź potencjalny klient banku) dyskontuje w banku bez regresu swoją
wierzytelność eksportową.
Schemat 4:
Eksporter ---- dyskont w banku
j) A Forfaiting ,,eksportowy pośredni” - występuje wówczas, gdy polski eksporter (
istniejący bądź potencjalny klient banku) zgłasza CHĘĆ zdyskontowania bez regresu
swojej wierzytelności eksportowej, natomiast bank przyjmuje transakcję do realizacji,
nie na własny rachunek, lecz sprzedaje tę wierzytelność instytucji forfaitingowej. Bez
regresu do polskiego eksportera i do bank.
Schemat 5:
Eksporter ----- Bank
|
Instytucja forfaitingowi
k) E Forfaiting importowy –występuje wówczas, gdy zagraniczny eksporter, bank bądź
wyspecjalizowana instytucja forfaitngowa zwraca się do banku z oferta sprzedaży bez
regresu należności od importera polskiego ( istniejący bądź potencjalny klient banku )
i oferta ta może być również skierowana do banku krajowego .
W tym typie forfaitingu przyjmowane są weksle pochodzące z realizowania transakcji
importu towarów, usług w polskim handlu zagranicznym, których podawcą jest
zagraniczny eksporter lub jego bank bądź międzynarodowa instytucja forfaitingowa, a
dłużnikem wekslowym polski importer istniejący bądź potencjalny klient banku i
polski bank, jeżeli weksel jest awalizowany.
A Najpierw wytłumaczymy pojęcie weksla analizowanego:
Awalizowanie weksla przez bank jest czynnością polegająca na przejęciu przez bank
ryzyka i jest podobna do gwarancji bankowej.
W przypadku braku awalu operacja ta może być przeprowadzona tylko na wekslach, których
dłużnikiem jest istniejący klient banku, bądź firma.
j) A Forfaiting miedzynarodowy – występuje, kiedy żadna ze stron transakcji handlowej
generującej wierzytelność, nie ma siedziby w Polsce.
Bank za pośrednictwem wyspecjalizowanej instytucji forfaitingowej kupuje bez regresu do tej
instytucji i do eksportera jego wierzytelność od zagranicznego importera.
k) E Faktoring i forfaiting
Różnica między obiema formami finansowania polega na tym, że transakcje forfaitingowe
są bardzo silnie powiązane z wymianą międzynarodową i dotyczą przede wszystkim
wierzytelności o terminach od 6 miesięcy do 10 lat.
Faktoring natomiast dotyczy wierzytelności krótkoterminowych, zarówno krajowych, jak i
zagranicznych. Firmy faktoringowe najchętniej obsługują powtarzające się transakcje z
wybranymi kontrahentami, a te, które zajmują się forfaitingiem stawiają na jednorazowe
transakcje, ale o znacznej wartości — wyjaśnia Andrzej Żbikowski,
wiceprzewodniczący Komitetu Wykonawczego Polskiego Związku Faktorów, prezes
ING Commercial Finance.
Chociaż zasada działania obu usług jest podobna, przedsiębiorcy na razie wolą korzystać z
faktoringu.
A O ile faktoring cieszy się w Polsce coraz większą popularnością, forfaiting nie jest jeszcze
zbyt dobrze znany. Mimo to uważam, że w dzisiejszych niepewnych czasach obie formy
finansowania mogą stanowić świetną alternatywę dla kredytu obrotowego. Oba produkty
pomagają utrzymać płynność finansową i zwiększyć bezpieczeństwo obrotu — sumuje
Andrzej Żbikowski.