Umowa factoringu a umowa forfaitingu
advertisement
Umowa factoringu a umowa forfaitingu UMOWA FACTORINGU 1. Definicja umowy UMOWA FORFAITINGU 1. Definicja umowy Umowa factoringu polega na nabyciu przez faktora określonych wierzytelności przysługujących przedsiębiorcy z tytułu sprzedaży, dostawy lub usługi w zamian za określoną kwotę odpowiadającą wierzytelności, a pomniejszoną o Umowa forfaitingu jest umową, w której jedna strona zobowiązuję się do dostarczenia wierzytelności, zaś druga zobowiązuję się do zapłaty ceny już wcześniej uzgodnionej. Stanowi szczególną formę sprzedaży wierzytelności w zamian za określoną 1 prowizję faktora(z wyłączeniem przypadku, gdy przedmiotem tych umów są towary lub usługi przeznaczone do użytku osobistego lub rodzinnego z przeznaczeniem do prowadzenia gospodarstwa domowego dłużnika). cenę. Forfaiting umożliwia zbywcy wierzytelności osiągnięcie celu gospodarczego przede wszystkim przez umożliwienie uzyskania w szybkim czasie odpowiedniego kapitału. Factoring uważany jest za umowę łączącą elementy różnych umów, np. cesji wierzytelności i umowy zlecenia (ale bez utożsamiania jej z którąkolwiek z nich). Zatem do tej umowy w zakresie przelewu wierzytelności będą miały zastosowanie m.in. przepisy KC regulujące cesję wierzytelności oraz przepisy dotyczące umowy zlecenia w zakresie usług dodatkowych oraz ogólne przepisy KC dotyczące np. czynności prawnych czy tez swobody umów. Do umowy forfaitingu należy odnieść odpowiednio przepisy dotyczące sprzedaży, ale także będą tu miały zastosowanie odpowiednie przepisy KC dotyczące cesji wierzytelności. 2. Przedmiot umowy 2. Przedmiot umowy ✏ Podstawowym przedmiotem jest przelew wierzytelności. Mogą to być wszystkie wierzytelności danego odbiorcy lub w stosunku do wszystkich odbiorców. ✏ Przedmiotem umowy jest wierzytelność pieniężna, która jest skutkiem zawartej wcześniej umowy między zbywcą wierzytelności a dłużnikiem z tytułu umowy sprzedaży, dostawy, umowy o wykonanie różnorakich usług, wierzytelności wekslowych, wierzytelności objętych akredytywami, 2 wierzytelności z umów leasingowych. Z reguły umowa ta dotyczy tylko jednej indywidualnie oznaczonej już powstałej wierzytelności pieniężnej i dlatego nie tworzy stosunku prawnego o charakterze ciągłym. Nie istnieją ani górne, ani dolne granice, które określałyby wartość wierzytelności. ✏ Z chwilą zawarcia umowy dochodzi do przeniesienia wierzytelności z przedsiębiorcy na faktora, chyba, że strony ustalą inną datę przejścia wierzytelności aniżeli data zawarcia umowy lub chodzi tylko o zobowiązanie się do przedstawienia faktorowi wierzytelności z prawem tego ostatniego do nabycia lub nie, ewentualnie, gdy przedmiotem nabycia mają być wierzytelności przyszłe. ✏ Wierzytelności te charakteryzują się średnio – i długoterminową (od 6 miesięcy do 10 lat) formą finansowania oraz mogą być spłacane przez dłużnika bądź jednorazowo, bądź spłata może być rozłożona na raty (z reguły preferowane są wierzytelności, które mogą być spłacane ratalnie). ✏ Wierzytelności te charakteryzuje krótki termin zaspokojenia od 14 do 210 dni (nie ma przeszkód, aby były przedmiotem umowy wierzytelności charakteryzujące się dłuższym terminem zaspokojenia). Przedmiotem mogą być również wierzytelności warunkowe. 3 3. Charakter umowy 3. Charakter umowy ✔ Factoring jest zaliczany do umów nienazwanych, nieuregulowanych w przepisach. ✔ Jest umową handlową, gdyż co najmniej jeden z podmiotów może być zaliczony do przedsiębiorców. Faktor zajmuje się zawodowo świadczeniem usług factoringowych. ✔ Umowa konsensualna, gdyż dochodzi do skutku przez zgodne oświadczenie woli stron, co wystarczy do zawarcia umowy. ✔ Forfaiting także należy zaliczyć do umów nienazwanych. ✔ Jest także umową handlową. ✔ Umowa konsensualna. Czynność prawna ma charakter dwustronnie zobowiązujący, gdyż obowiązek spełnienia świadczenia ciąży na obydwu stronach umowy. Jest to także czynność o charakterze zobowiązująco – rozporządzającym. ✔ Umowa wzajemna. ✔ Umowa wzajemna, gdyż obie strony zobowiązują się w taki sposób, iż świadczenie jednej z nich jest odpowiednikiem świadczenia drugiej. ✔ Umowa odpłatna. ✔ Umowa odpłatna. 4. Rodzaje umów factoringowych 4. Rodzaje umów forfaitingowych 1. Factoring właściwy – polega na tym, że faktor na mocy zawartej umowy o przelew wierzytelności przejmuje nie tylko wszelkie wierzytelności służące sprzedawcy względem nabywcy, ale dodatkowo obciąża go wypłacalności 1. Forfaiting właściwy – wraz ze sprzedażą wierzytelności pieniężnej zbywca wierzytelności zostaje zwolniony od wszelkiej odpowiedzialności dotyczącej sprzedanej wierzytelności – ciężar odpowiedzialności dotyczący m.in. 4 tego ostatniego. Wśród factoringu właściwego można wyróżnić: a) factoring otwarty – dłużnik (nabywca towaru) zostaje niezwłocznie powiadomiony o dojściu do skutku umowy factoringowej, b) factoring półotwarty – dostawca towaru nie powiadamia dłużnika o zawarciu umowy factoringu, natomiast faktor czyni to dopiero w momencie wezwania odbiorcy towaru do zapłaty, c) factoring tajny – odbiorca towaru nie zostaje w ogóle powiadomiony o zawarciu umowy factoringu, d) factoring powierniczy – bank, do którego należy dany zbywca towarów upoważnia faktora do wykonania określonych usług factoringowych na rzecz zbywcy towarów oraz ściągnięcia od odbiorców oznaczonych wierzytelności. wypłacalności dłużnika obciąża instytucję zajmującą się forfaitingiem. Dochodzi do definitywnego przejścia wierzytelności przedsiębiorcy na rzecz tej instytucji. Taka wierzytelność nie może „powrócić” do zbywcy. Z chwilą zawarcia umowy wszelkie ryzyko charakterystyczne dla danego stosunku prawnego przechodzi na tę instytucję zajmującą się forfaitingiem. 2. Factoring niewłaściwy – polega na tym, że w tym przypadku nie przechodzi na faktora ryzyko wypłacalności dłużnika (nabywcy towaru): a) factoring otwarty, b) factoring półotwarty, c) factoring tajny. d) factoring zaliczkowy – jego przedmiotem są honoraria lekarzy, architektów, notariuszy i adwokatów; faktor wypłaca im zaliczki pieniężne a conto ich 2. Forfaiting niewłaściwy – brak jest obciążenia instytucji zajmującej się forfaitingiem wszelkim ryzykiem związanym z przejmowaną wierzytelnością. Ryzyko nadal związane jest z osobą zbywcy wierzytelności i nie można mówić o definitywnym przejściu wierzytelności na rzecz tej instytucji. 5 honorarium, sam zaś przejmuje wierzytelności. 3. Forfaiting eksportowy (udział polskich banków w operacjach forfaitingowych): 1. eksportowy bezpośredni – polski eksporter (istniejący lub potencjalny klient banku) dyskontuje w banku swoją wierzytelność eksportową, 2. eksportowy pośredni – polski eksporter zgłasza chęć zdyskontowania swojej wierzytelności eksportowej, natomiast bank przyjmuje transakcję do realizacji na własny rachunek, lecz sprzedaje tę wierzytelność wyspecjalizowanej instytucji zajmującej się forfaitingiem. 3. Forfaiting importowy – gdy zagraniczny eksporter bądź jego bank lub instytucja forfaitingowa zwraca się do banku z ofertą sprzedaży należności od importera polskiego (istniejącego bądź potencjalnego klienta banku). 4. Forfaiting międzynarodowy – gdy żadna ze stron transakcji handlowej generującej wierzytelność nie ma siedziby w Polsce. 5. Hermes forfaiting – dotyczy wierzytelności wynikających z transakcji wyłącznie eksportowych. 6. Forfaiting poszerzony – instytucja zajmująca się forfaitingiem zobowiązuję się do określonych świadczeń 3. Factoring eksportowy. 4. Factoring międzynarodowy. 5. Metafactoring. 6 dodatkowych. 7. Forfaiting otwarty – dłużnik zostaje niezwłocznie powiadomiony o fakcie zawarcia umowy przez zbywcę wierzytelności bądź instytucję zajmującą się forfaitingiem. 8. Forfaiting tajny – nie dochodzi do zawiadomienia dłużnika o zawartej umowie forfaitingu. 9. Forfaiting bezpośredni – występuje tu tylko jedna zajmująca się forfaitingiem, która nabywa wierzytelność od zbywcy. 10. Forfaiting pośredni - zaangażowanych jest więcej niż jedna instytucja forfaitingowa. 5. Strony umowy 5. Strony umowy Przedsiębiorca – podmiot prowadzący działalność gospodarczą w charakterze zarobkowym; można go określać mianem „klient” oraz „zbywca wierzytelności”. Forma prawna przedsiębiorcy dowolna. Zbywca wierzytelności – os. prawna, fizyczna, handlowa spółka osobowa. Określany mianem np. sprzedawcy, posiadacza weksla. Faktor – zwany także „nabywcą wierzytelności”: instytucje bankowe, wyspecjalizowane spółki factoringowe, inni przedsiębiorcy świadczący takie usługi. Instytucja zajmująca się forfaitingiem – podmiot nabywający bezpośrednio oznaczona wierzytelność pieniężną. Nie ma ograniczeń, co do jego formy prawnej, ale najczęściej są to banki lub wyspecjalizowane spółki forfaitingowe, co jest podyktowane posiadaniem przez nie odpowiedniego kapitału. Występuje jako nabywca wierzytelności. 7 Krajowa instytucja zajmującą się forfaitingiem – nie zawsze występuje w forfaitingu. Ma to miejsce wtedy, gdy zbywca wierzytelności i dłużnik posiadają swoje siedziby w różnych krajach. Forma organizacyjna krajowej instytucji tez jest dowolna, ale musi ona dysponować określonym zapleczem kapitałowym. Pośrednicząca instytucja zajmująca się forfaitingiem – jej występowanie jest uzależnione od tego, czy zbywca wierzytelności i bezpośredni nabywca – instytucja zajmująca się forfaitingiem – włączą do umowy pośredniczącą instytucję zajmującą się forfaitingiem. Nie ma ograniczeń, co do formy organizacyjnej, ale też powinna dysponować odpowiednim kapitałem. Rola tej instytucji ogranicza się do występowania „w imieniu” i „na rachunek” zlecającej instytucji zajmującej się forfaitingiem. Podmioty niebędące stroną umowy: Podmioty niebędące stroną umowy: Dłużnik – jednostka, z którą zbywca wierzytelności zawarł umowę sprzedaży, dostawy, umowę o wykonanie usług. Forma prawna dowolna. Zgoda i wiedza dłużnika, co do zawarcia umowy Dłużnik – podmiot występujący względem przedsiębiorcy w charakterze odbiorcy, jest nabywcą towarów, ale nie jest stroną umowy factoringu! Jest zobowiązany do spełnienia świadczenia 8 forfaitingu nie stanowi przesłanki ważności umowy, ale umowa forfaitingu nie może naruszać interesów dłużnika. Może zatem podnosić zarzuty niweczące (peremptoryjne), jak i zawieszające (dylatoryjne). Zarzut to swoiste uprawnienie polegające na odmowie spełnienia roszczenia. w ramach stosunku obligacyjnego, który pierwotnie łączy go z przedsiębiorcą, a po zawarciu umowy factoringu między przedsiębiorcą a faktorem – z faktorem. Podmiot udzielający stosownego zabezpieczenia wierzytelności będącej przedmiotem forfaitingu – jest jedynie podmiotem związanym z ta umową, jego występowanie nie jest konieczne. Zabezpiecza on wierzytelność będącą przedmiotem umowy (np. poręczenie bankowe) Forma organizacyjna dowolna. 6. Zawarcie umowy 6. Zawarcie umowy Umowa ta podlega wszystkim przepisom regulującym kwestię ważności czynności prawnych. Jej ważność zależy także od ważności umowy będącej podstawą przeniesienia wierzytelności (sprzedaży, dostawy). Zawarcie umowy podlega ogólnym regułom prawa cywilnego dotyczącego zawierania umów, także przepisom KC dotyczące czynności prawnych, wad oświadczeń, warunku, terminu, swobodę zawierania umów. Przesłanką skutecznego zawarcia umowy jest przedłożenie przez zbywcę wierzytelności instytucji zajmującej się forfaitingiem odpowiednich dokumentów. 9 Forma pisemna. Charakter umów formularzowych, postanowienia takiej umowy są z góry określone. Umowa adhezyjna – mamy w praktyce do czynienia z przystąpieniem stron do umowy. Forma dowolna, ale w praktyce zawierana na piśmie (zwykle do celów dowodowych) Głównie stosowana metoda negocjacji (dojście do porozumienia, co do wszystkich postanowień umowy, które były przedmiotem negocjacji). Niektóre instytucje posługują się gotowymi formularzami umów forfaitingowych (umowa formularzowa). W praktyce mamy zatem do czynienia z przystąpieniem stron do umowy, gdzie postanowienia są z góry określone (umowa adhezyjna). 7. Zmiana i ustanie umowy 7. Zmiana i ustanie umowy Do zmiany może dojść w każdym czasie Zmiana w każdym czasie jej trwania za trwania stosunku miedzy przedsiębiorcą a zgodą stron. dłużnikiem. Strony mogą ułożyć stosunek według swego uznania. Umowa tworzy zobowiązanie Umowa tworzy stosunek podlegający podlegające ogólnym zasadom ogólnym zasadom wygaśnięcia wygasania zobowiązań. zobowiązań regulowanym przez prawo cywilne (wygasa np. z upływem czasu, Ustanie umowy następuje w na jaki została zawarta). przypadku: 1. Wykonania umowy. 2. Upływu czasu, na który ją zawarto. 10 Może być rozwiązana na skutek zgodnego oświadczenia stron. Może być wypowiedziana, ale w umowie trzeba określić termin wypowiedzenia (może być ze skutkiem natychmiastowym).Skutek na przyszłość – umowa przestaje obowiązywać od chwili jej wypowiedzenia, a strony nie zwracają sobie wzajemnego świadczenia. Odstąpienie od umowy – w razie zawarcia odpowiedniej klauzuli w umowie i określenie przyczyn. Skutek wstecz – umowę uważa się za niezawartą, strony zwracają świadczenia. 8. Wykonanie umowy Podstawowy sposób – spełnienie przez faktora świadczenia, do którego był zobowiązany treścią umowy factoringu. 9. Prawa i obowiązki stron ✏ Uprawnienia faktora: nadzór nad zawieraniem przez przedsiębiorcę umów z tytułu sprzedaży, dostawy, 3. Rozwiązania za zgodą stron. 4. Wypowiedzenia umowy. 5. Odstąpienia od umowy. 8. Wykonanie umowy O sposobie wykonania zobowiązania decydują prawa i obowiązki stron umowy forfaitingu. Powinna być wykonana zgodnie z treścią łączącego strony zobowiązania, przy dołożeniu należytej staranności. Każda ze stron jest obowiązana do spełnienia świadczenia na rzecz drugiej strony, a świadczenie jednej strony jest odpowiednikiem świadczenia drugiej. 9. Prawa i obowiązki stron ✏ Obowiązkiem zbywcy wierzytelności jest przeniesienie swojego prawa do określonej wierzytelności oraz wydanie 11 wykonaniem, konsultacja, co do ich treści, sprawdzaniem wiarygodności dokumentów. Może także zastrzec sobie prawa żądania wstrzymania sprzedaży, dostawy, jeżeli dłużnik nie wywiązał się z dostarczonych mu poprzednio towarów lub usług. ✏ Odpowiedzialność faktora może być rozszerzona przez przejęcie odpowiedzialności za wypłacalność dłużnika ✏ Cecha factoringu właściwego: wraz z przejściem na faktora wierzytelności przedsiębiorcy ponosić on będzie ryzyko wypłacalności dłużnika (ściągalności). Do momentu zawarcia takiej umowy ryzyko było związane z przedsiębiorcą. Następuje także definitywne przejście wierzytelności na faktora – nie powraca do zbywcy. Ryzyko faktora znajduje swoje odzwierciedlenie w jego prowizji. wszystkich zwianych z tym prawem dokumentów na instytucję zajmującą się forfaitingiem. Jest on też zobowiązany do świadczenia określonych umową świadczeń pieniężnych na rzecz tej instytucji oraz do zapłaty na jej rzecz określonej prowizji. ✏ Obowiązkiem instytucji zajmującej się forfaitingiem jest zapłata zbywcy wierzytelności ceny za kupowaną wierzytelność, oczywiście pomniejszonej o prowizję. ✏ Cecha factoringu niewłaściwego: brak obciążenia faktora ryzykiem ściągalności wierzytelności od dłużnika. Mimo zawarcia umowy ryzyka nadal związane jest z osobą przedsiębiorcy. 10. Odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy 10. Odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy 12 ✔ Zastosowanie przepisów KC regulujących ogólne zasady odpowiedzialności umownej. ✔ Odpowiedzialność oparta na zasadzie winy. ✔ Strony są odpowiedzialne względem z tytułu wyrządzenia szkody, jaką poniosła druga strona na skutek niewykonania lub nienależytego wykonania, co dotyczy wszystkich obowiązków, którymi zostały obciążone strony. ✔ Zastosowanie przepisów KC regulujących ogólne zasady odpowiedzialności umownej. ✔ Odpowiedzialność oparta na zasadzie winy. ✔ Strony są odpowiedzialne względem z tytułu wyrządzenia szkody, jaką poniosła druga strona na skutek niewykonanie lub nienależytego wykonania, co dotyczy wszelkich obowiązków, którymi zostały obciążone strony umowy forfaitingowej. ✔ Strony ponoszą tez odpowiedzialność w przypadku bezzasadnego odstąpienia od zawartej umowy. 13 14
